WEBVTT

00:00:00.529 --> 00:00:02.309
[27 Şubat 2020 sabahı itibarıyla

00:00:02.333 --> 00:00:05.240
dünya çapında en az 82.000
doğrulanmış koronavirüs vakası var

00:00:05.240 --> 00:00:07.005
ve bunun 2.810'u ölümle sonuçlandı.

00:00:07.005 --> 00:00:10.594
TED, Dr. David Heymann'ı salgının
son bulgularının paylaşmaya davet etti.]

NOTE Paragraph

00:00:10.970 --> 00:00:13.441
[Koronavirüse yakalanırsanız ne olur?]

NOTE Paragraph

00:00:13.441 --> 00:00:16.165
Bu, insanların çoğunda
soğuk algınlığına benzer

00:00:16.165 --> 00:00:18.228
çok hafif bir hastalık gibi görünüyor.

00:00:18.252 --> 00:00:22.252
Enfekte olan ve çok ciddi
hastalıkları olan bazı insanlar var;

00:00:22.252 --> 00:00:24.227
bunların arasında sağlık çalışanları var.

00:00:24.251 --> 00:00:26.535
Normal insanlardan
daha yüksek bir doz aldıkları

00:00:26.535 --> 00:00:28.644
ve aynı zamanda
bağışıklıkları olmadığı için

00:00:28.644 --> 00:00:30.831
bu enfeksiyon onlarda çok ciddi oluyor.

00:00:30.855 --> 00:00:34.910
Genel popülasyonda, enfekte
olduğunuzda aldığınız virüs dozunun

00:00:34.934 --> 00:00:39.133
bir sağlık çalışanının alacağı
dozdan çok daha az olacağından,

00:00:39.157 --> 00:00:42.371
sağlıkçıların daha ciddi

00:00:42.395 --> 00:00:44.680
enfeksiyonlarının olması muhtemeldir.

00:00:44.704 --> 00:00:47.410
Bu yüzden umarım
enfeksiyonunuz daha az ciddi olur.

00:00:47.410 --> 00:00:51.057
Böylece yaşlılar
ve ek hastalıkları olanlar,

00:00:51.081 --> 00:00:53.633
hastanelerde bakıldıklarından

00:00:53.657 --> 00:00:55.822
emin olmamız gereken kişilerdir.

NOTE Paragraph

00:00:55.846 --> 00:00:59.863
[Bu konuda en çok endişelenmesi
gereken insanlar kimlerdir?]

NOTE Paragraph

00:01:00.395 --> 00:01:02.621
En endişelenmesi gerekenler
her şeyden önce;

00:01:02.645 --> 00:01:05.760
gelişmekte olan ülkelerde olan,

00:01:05.784 --> 00:01:08.569
iyi tıbbi bakıma erişimi olmayan

00:01:08.593 --> 00:01:11.292
ve ülkelerinde bir salgın ortaya çıkarsa

00:01:11.316 --> 00:01:14.450
hastaneye hiç erişimi olmayan kişilerdir.

00:01:14.474 --> 00:01:16.228
Bu insanlar, özellikle yaşlılar

00:01:16.252 --> 00:01:17.664
büyük risk altındadırlar.

00:01:17.688 --> 00:01:20.315
Tüm popülasyonlardaki
yaşlılar risk altındadır,

00:01:20.339 --> 00:01:23.014
özellikle oksijene ulaşamayanlar.

00:01:23.038 --> 00:01:25.244
Sanayileşmiş ülkelerde risk altındakiler;

00:01:25.244 --> 00:01:27.404
ek hastalıkları olan,

00:01:27.428 --> 00:01:28.812
diyabeti olan,

00:01:28.812 --> 00:01:30.918
başka hastalıkları olan yaşlılardır.

00:01:30.942 --> 00:01:33.959
Genel nüfus büyük bir risk
altında görünmemektedir.

NOTE Paragraph

00:01:33.983 --> 00:01:38.126
[Hangi mevcut tıbbi koşullar
insanları daha yüksek riske sokar?]

NOTE Paragraph

00:01:38.150 --> 00:01:39.309
Her şeyden önce,

00:01:39.333 --> 00:01:43.133
ek hastalık olarak mevcut olan
akciğer hastalığı da önemlidir.

00:01:43.157 --> 00:01:44.963
Genel olarak yaşlılar,

00:01:44.963 --> 00:01:47.768
özellikle 70 yaşın üstündekiler
daha büyük risk altındadır

00:01:47.792 --> 00:01:50.860
çünkü bağışıklık sistemleri
bir zamanlar olduğu kadar

00:01:50.884 --> 00:01:52.447
sağlam değildir

00:01:52.471 --> 00:01:55.289
ve enfeksiyonlara daha duyarlıdırlar.

00:01:55.313 --> 00:01:58.773
Ek olarak, Çin'deki bazı vakalarda

00:01:58.797 --> 00:02:01.705
grip ile bir koenfeksiyon vardı

00:02:01.705 --> 00:02:03.572
ve aynı zamanda zatürre

00:02:03.572 --> 00:02:05.575
üzerinde meydana gelen

00:02:05.599 --> 00:02:07.508
bazı bakteriyel süperenfeksiyonlar oldu.

NOTE Paragraph

00:02:07.532 --> 00:02:10.535
[Güncel bilgileri nerede bulabiliriz?]

NOTE Paragraph

00:02:10.559 --> 00:02:13.475
Atlanta'daki Hastalık Kontrol Merkezi,

00:02:13.499 --> 00:02:17.213
internet sitesinde düzenli olarak
güncellemeler yapar.

00:02:17.237 --> 00:02:20.462
Ayrıca, Cenevre'deki uluslararası
faaliyetlerin çoğunu koordine eden

00:02:20.462 --> 00:02:21.990
Dünya Sağlık Örgütü'nün de

00:02:22.014 --> 00:02:23.482
günlük güncellemeleri olan

00:02:23.506 --> 00:02:25.862
bir internet sitesi var.

00:02:25.886 --> 00:02:29.466
Bu bilgileri bireyler olarak almak
bizim sorumluluğumuzdur,

00:02:29.490 --> 00:02:30.871
bu şekilde anlarız

00:02:30.895 --> 00:02:32.741
ve büyük yayılmanın önlenmesine

00:02:32.741 --> 00:02:35.945
elimizden gelenle katkıda
bulunabileceğimizden emin olabiliriz.

NOTE Paragraph

00:02:36.011 --> 00:02:38.696
[2003'te SARS salgınında
küresel tepkiyi yönlendirdiniz.

00:02:38.696 --> 00:02:40.528
Bu salgınla nasıl karşılaştırırsınız?]

NOTE Paragraph

00:02:40.528 --> 00:02:42.654
Tüm yeni enfeksiyonlarda da
aynı sorun var.

00:02:42.678 --> 00:02:45.210
Bu, daha önce bu virüse
hiç maruz kalmamış insanlara

00:02:45.234 --> 00:02:48.056
bulaşan bir enfeksiyondur.

00:02:48.360 --> 00:02:50.728
Herhangi bir antikor koruması yoktur

00:02:50.752 --> 00:02:53.796
ve bağışıklık sistemlerinin
bu virüsü idare edip edemeyeceği

00:02:53.796 --> 00:02:55.268
açık değildir.

00:02:55.292 --> 00:02:59.959
Bu genellikle yarasalarda veya diğer
hayvanlarda bulunan bir virüstür

00:02:59.983 --> 00:03:01.800
ve aniden insanlara geçmiştir.

00:03:01.824 --> 00:03:04.982
İnsanlar bu virüsle ilgili
deneyime sahip değiller.

00:03:05.006 --> 00:03:06.164
Ama yavaş yavaş,

00:03:06.188 --> 00:03:08.997
SARS'ta olduğu gibi
çok şey öğrenmeye başlıyoruz.

00:03:09.021 --> 00:03:12.887
Biliyorsunuz ki kesinlikle
SARS'ta olduğundan

00:03:12.911 --> 00:03:14.728
daha fazla sayıda ölüm var.

00:03:14.752 --> 00:03:18.950
Ancak bunu enfekte olmuş kişilerin
paydasıyla böldüğünüzde

00:03:18.974 --> 00:03:22.236
SARS'ta olandan çok daha fazla
enfekte olmuş insan var.

00:03:22.577 --> 00:03:24.112
Vaka ölüm oranı,

00:03:24.136 --> 00:03:28.648
yani SARS'taki ölüm vaka sayısı oranı

00:03:28.672 --> 00:03:30.276
yaklaşık yüzde 10.

00:03:30.300 --> 00:03:33.355
Mevcut koronavirüs olan COVID-19 oranından

00:03:33.379 --> 00:03:36.776
yüzde iki veya muhtemelen daha az.

00:03:36.800 --> 00:03:39.164
Bu yüzden çok daha az öldürücü bir virüs,

00:03:39.188 --> 00:03:41.625
ama yine de ölüme neden olan bir virüs

00:03:41.649 --> 00:03:44.594
ve insan popülasyonlarına
girmesini istemediğimiz şey bu.

NOTE Paragraph

00:03:44.618 --> 00:03:48.383
[Havaalanları gibi sınır kapılarında
yeterince müdahele ettik mi?]

NOTE Paragraph

00:03:48.407 --> 00:03:52.000
Havaalanlarının
veya herhangi bir kara sınırının

00:03:52.000 --> 00:03:54.954
bir hastalığın girmesini
engelleyemeyeceği anlaşılmaktadır.

00:03:54.978 --> 00:03:57.768
Kuluçka dönemindeki
insanlar bu sınırı geçebilir,

00:03:57.792 --> 00:03:59.117
ülkelere girebilir

00:03:59.141 --> 00:04:02.315
ve daha sonra hastalıkları
başkalarına bulaşabilir.

00:04:02.339 --> 00:04:06.013
Dolayısıyla sınırlar,
sıcaklıkları kontrol ederek

00:04:06.013 --> 00:04:10.014
enfeksiyonların ülkeye girmesini
önlemenin bir yolu değildir.

00:04:10.355 --> 00:04:13.775
Sınırlar önemli,

00:04:13.775 --> 00:04:17.697
çünkü enfeksiyon riski altında olabilecek
bölgelerden gelen insanlara

00:04:17.721 --> 00:04:20.380
ya yazılı bir anlayış ya da sözlü

00:04:20.380 --> 00:04:22.574
bir bilgilendirme sağlayabilir,

00:04:22.574 --> 00:04:25.823
enfekte olduklarını
düşünüyorlarsa bu enfeksiyonun

00:04:25.847 --> 00:04:29.563
belirti ve semptomlarının
neler olduğu bilgisini sağlayabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:04:29.587 --> 00:04:32.725
[Aşı için zaman çizelgesi nedir?]

NOTE Paragraph

00:04:32.749 --> 00:04:34.813
Aşılar şu anda geliştirilme aşamasında,

00:04:34.837 --> 00:04:36.971
devam eden birçok araştırma var.

00:04:36.995 --> 00:04:40.908
Bu araştırma önce aşının geliştirilmesini,

00:04:40.932 --> 00:04:45.330
daha sonra aşılandıktan sonra virüsle
mücadele edilen hayvanlarda

00:04:45.354 --> 00:04:48.191
güvenli ve etkin
olması için araştırılmasını

00:04:48.191 --> 00:04:51.234
ve daha sonra insan
çalışmalarına girmesini gerektiriyor.

00:04:51.258 --> 00:04:53.371
Hayvan çalışmaları henüz başlamadı,

00:04:53.395 --> 00:04:55.942
ancak yakında bazı aşılar
için başlayacaktır.

00:04:55.966 --> 00:04:57.849
Yıl sonuna kadar

00:04:57.849 --> 00:04:59.291
veya gelecek yılın başlarında,

00:04:59.315 --> 00:05:02.342
daha sonra düzenleyici kurumlar
tarafından lisanslanmak üzere

00:05:02.342 --> 00:05:06.585
incelenebilecek bazı aday aşılar
olabileceği düşünülmektedir.

00:05:06.609 --> 00:05:10.728
Bu yüzden birçok toplumda
kullanılabilecek bir aşı yapılana kadar

00:05:10.752 --> 00:05:13.314
en az bir yıl geçecek.

NOTE Paragraph

00:05:13.338 --> 00:05:16.993
[Salgın hakkında hangi
sorular hala cevapsız?]

NOTE Paragraph

00:05:17.347 --> 00:05:19.164
Nasıl bulaştığını bildiğimiz açık,

00:05:19.188 --> 00:05:21.827
fakat insanlarda, topluluklarda

00:05:21.851 --> 00:05:26.220
veya kapatılmamış alanlarda
ne kadar kolay bulaştığını bilmiyoruz.

00:05:26.244 --> 00:05:27.958
Örneğin, bir yolcu gemisinin

00:05:27.982 --> 00:05:31.847
kapalı bölgesinde
çok kolay yayıldığını biliyoruz.

00:05:31.871 --> 00:05:35.142
İnsanların hasta olabilecek
insanların yakınında olduğu

00:05:35.142 --> 00:05:37.963
açık alanlara girdikten
sonra nasıl yayılacağını

00:05:37.963 --> 00:05:40.367
daha iyi anlamamız gerekir.

NOTE Paragraph

00:05:40.840 --> 00:05:44.486
[Geliştirilebilecek küresel
müdahaleler nelerdir?]

NOTE Paragraph

00:05:44.510 --> 00:05:47.357
Bugün dünyada önemli bir sorun,

00:05:47.357 --> 00:05:49.815
gelişmekte olan ülkelerdeki
salgınlara göz atmamız

00:05:49.839 --> 00:05:52.363
ve durdurmamızdır.

00:05:52.728 --> 00:05:54.506
Ebola salgını olduğunda

00:05:54.530 --> 00:05:57.854
"Ülkeye gidip bu salgını nasıl
durdurabiliriz?" diye düşünüyoruz.

00:05:57.854 --> 00:06:01.117
"Ülkelerin enfeksiyonları
tespit edebilmesi

00:06:01.141 --> 00:06:03.044
ve bunlara müdahale edebilmesi için

00:06:03.068 --> 00:06:06.629
kapasitesini güçlendirmesine
nasıl yardımcı olabiliriz?" diye değil.

00:06:06.653 --> 00:06:09.552
Ülkelerin halk sağlığı
alanındaki temel kapasitelerini

00:06:09.552 --> 00:06:13.061
geliştirmelerine yardımcı olmak için
yeterince yatırım yapmadık.

00:06:13.411 --> 00:06:17.291
Yaptığımız şey, küresel olarak birçok
mekanizmaya yatırım yapmak,

00:06:17.315 --> 00:06:19.792
bu da diğer ülkelere salgınları
durdurmalarına

00:06:19.792 --> 00:06:21.837
yardımcı olmak için destek sağlayabilir.

00:06:21.837 --> 00:06:24.299
Ancak her ülkenin kendi
salgınlarını durdurmak için

00:06:24.299 --> 00:06:27.444
elinden gelenin en iyisini yapabileceği
bir dünya görmek istiyoruz.

NOTE Paragraph

00:06:27.484 --> 00:06:30.180
[Gelecekte daha fazla ortaya çıkan
salgın görecek miyiz?]

NOTE Paragraph

00:06:30.180 --> 00:06:31.958
Bugün yedi milyardan fazla insan var.

00:06:31.982 --> 00:06:33.832
Bu insanlar dünyaya geliyorlar,

00:06:33.832 --> 00:06:35.292
daha fazla yemek istiyorlar,

00:06:35.316 --> 00:06:37.101
bir dizi şey istiyorlar

00:06:37.125 --> 00:06:38.976
ve birbirlerine daha yakın yaşıyorlar.

00:06:38.976 --> 00:06:42.172
Aslında, insanların kentsel alanlarda
yaşadığı bir kentsel dünyayız.

00:06:42.196 --> 00:06:45.105
Aynı zamanda daha fazla
hayvan yetiştiriyoruz

00:06:45.129 --> 00:06:49.653
ve bu hayvanlar da
insanlara yiyecek sağlıyor.

00:06:49.677 --> 00:06:50.828
Gördüğümüz şey,

00:06:50.852 --> 00:06:55.776
hayvan-insan ara yüzünün
birbirine daha da yakınlaşması.

00:06:55.800 --> 00:06:59.679
Bu yoğun hayvan tarımı

00:06:59.703 --> 00:07:03.391
ve aynı gezegende birlikte yaşayan
insan toplumlarındaki bu yoğun artış,

00:07:03.391 --> 00:07:06.361
salgınların meydana gelebileceği

00:07:06.361 --> 00:07:09.768
ve meydana geldiği bir eritme potasıdır.

00:07:09.792 --> 00:07:12.803
Sonunda bu salgınlardan
giderek daha fazla olacak.

00:07:12.827 --> 00:07:16.121
Bu nedenle bugün
ortaya çıkan bir enfeksiyon,

00:07:16.121 --> 00:07:18.549
gelecekte ne olacağına dair bir uyarıdır.

00:07:18.573 --> 00:07:21.292
Bu salgınları ortaya çıktıklarında
anlayabildiğimizden

00:07:21.292 --> 00:07:23.589
ve bunları kontrol etmek için
gerekli bilgileri

00:07:23.589 --> 00:07:25.962
hızla sağlayabildiğimizden
emin olmak için

00:07:25.962 --> 00:07:28.276
dünyadaki teknik işbirliğinin

00:07:28.300 --> 00:07:31.867
birlikte çalıştığından emin olmalıyız.

NOTE Paragraph

00:07:32.182 --> 00:07:34.431
[En kötüsünü geride mi bıraktık?]

NOTE Paragraph

00:07:34.455 --> 00:07:36.019
Doğru bir şekilde tahmin edemem.

00:07:36.043 --> 00:07:38.406
Söyleyebileceğim tek şey hepimizin

00:07:38.406 --> 00:07:40.950
en kötü senaryoya hazır olması gerektiği.

00:07:40.974 --> 00:07:42.617
Aynı zamanda,

00:07:42.641 --> 00:07:45.922
bu salgının bir parçası olursanız
kendinizi nasıl koruyabileceğinizi

00:07:45.922 --> 00:07:48.494
ve başkalarını nasıl
koruyabileceğinizi öğrenin.

NOTE Paragraph

00:07:48.518 --> 00:07:52.108
[Daha fazla bilgi için:
Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri

00:07:52.108 --> 00:07:53.756
ve Dünya Sağlık Örgütü]