WEBVTT

00:00:00.529 --> 00:00:02.309
[Do ponedeljka 27. februara 2020.

00:00:02.333 --> 00:00:05.810
širom sveta je potvrđeno
bar 82 000 slučajeva virusa korona

00:00:05.834 --> 00:00:07.135
sa 2 810 smrtnih ishoda.

00:00:07.159 --> 00:00:10.946
TED je pozvao Dr Dejvida Hejmana
da podeli poslednja otkrića o epidemiji.]

NOTE Paragraph

00:00:10.970 --> 00:00:13.611
[Šta se desi, ako se zarazite
virusom korona?]

NOTE Paragraph

00:00:13.635 --> 00:00:16.435
Čini se kao veoma blaga bolest,
poput obične prehlade

00:00:16.459 --> 00:00:18.228
za većinu ljudi.

00:00:18.252 --> 00:00:22.752
Neki ljudi se zaraze
i krajnje ozbiljno se razbole;

00:00:22.776 --> 00:00:24.415
među njima su zdravstveni radnici.

00:00:24.415 --> 00:00:26.225
Za njih je to veoma ozbiljna infekcija

00:00:26.225 --> 00:00:28.410
jer dobiju jače doze od normalnih ljudi,

00:00:28.434 --> 00:00:30.831
a istovremeno nemaju imunitet.

00:00:30.855 --> 00:00:34.910
Dakle, kod opšte javnosti,

00:00:34.934 --> 00:00:39.133
verovatnije je da će doza virusa
koju dobiju kada se zaraze

00:00:39.157 --> 00:00:42.371
da bude mnogo manja od doze
koju bi dobio zdravstveni radnik,

00:00:42.371 --> 00:00:44.854
zdravstveni radnici
imaju daleko ozbijnije infekcije.

00:00:44.854 --> 00:00:47.704
Dakle, vaša infekcija bi bila
manje ozbiljna, nadamo se.

00:00:47.728 --> 00:00:51.057
Tako da ostaju stari ljudi
i oni sa pratećim oboljenjima

00:00:51.081 --> 00:00:53.633
koji zaista jesu oni
za koje moramo da se postaramo

00:00:53.657 --> 00:00:55.822
da budu zbrinuti u bolnicama.

NOTE Paragraph

00:00:55.846 --> 00:00:59.863
[Ko su ljudi koji bi trebalo
da budu najzabrinutiji zbog ovoga?]

NOTE Paragraph

00:01:00.395 --> 00:01:02.641
Najviše zabrinutosti
bi trebalo da bude za ljude

00:01:02.645 --> 00:01:05.760
koji žive, pre svega,
u zemljama u razvoju,

00:01:05.784 --> 00:01:08.569
a koji nemaju pristup
dobroj medicinskoj nezi

00:01:08.593 --> 00:01:11.292
i možda uopšte nemaju pristup bolnicama,

00:01:11.316 --> 00:01:14.450
ukoliko dođe do epidemije
u njihovoj državi.

00:01:14.474 --> 00:01:16.283
Ovi ljudi bi bili pod velikim rizikom,

00:01:16.283 --> 00:01:17.664
naročito stariji.

00:01:17.688 --> 00:01:20.315
Stariji u svim populacijama
su pod rizikom,

00:01:20.339 --> 00:01:23.014
a naročito oni koji
nemaju pristup inhalatoru.

00:01:23.038 --> 00:01:24.670
U industrijalizovanim državama,

00:01:24.694 --> 00:01:27.404
baš oni stariji
koji imaju prateće bolesti,

00:01:27.428 --> 00:01:29.682
koji imaju dijabetes,
koji imaju druga oboljenja

00:01:29.706 --> 00:01:30.918
su pod rizikom.

00:01:30.942 --> 00:01:33.959
Opšta populacije se ne čini
da je pod velikim rizikom.

NOTE Paragraph

00:01:33.983 --> 00:01:38.126
[Koje postojeće medicinsko stanje
dovodi ljude u veću opasnost?]

NOTE Paragraph

00:01:38.150 --> 00:01:39.309
Pre svega,

00:01:39.333 --> 00:01:43.133
važno je ako neko već ima plućnu bolest.

00:01:43.157 --> 00:01:45.661
Uopšteno, stariji su pod većim rizikom,

00:01:45.685 --> 00:01:47.768
naročito stariji od 70 godina

00:01:47.792 --> 00:01:50.860
jer njihov imunitet više nije delotvoran

00:01:50.884 --> 00:01:52.447
kao što je možda nekad bio,

00:01:52.471 --> 00:01:55.289
te su podložniji infekcijama.

00:01:55.313 --> 00:01:58.773
Uz to, u nekim slučajevima u Kini,

00:01:58.797 --> 00:02:02.075
došlo je do dodatne zaraze influencom

00:02:02.099 --> 00:02:03.258
i istovremeno,

00:02:03.282 --> 00:02:05.575
došlo je do bakterijskih superinfekcija

00:02:05.599 --> 00:02:07.508
kod već postojećih upala pluća.

NOTE Paragraph

00:02:07.532 --> 00:02:10.535
[Gde možemo da pronađemo
aktuelne informacije?]

NOTE Paragraph

00:02:10.559 --> 00:02:13.475
Centar za kontrolu bolesti
u Atlanti prati situaciju

00:02:13.499 --> 00:02:17.213
i redovno ažuriraju svoj sajt.

00:02:17.237 --> 00:02:19.848
I Svetska zdravstvena
organizacija u Ženevi,

00:02:19.872 --> 00:02:21.990
koja koordiniše mnoge aktivnosti

00:02:22.014 --> 00:02:23.482
na međunarodnom nivou,

00:02:23.506 --> 00:02:25.862
takođe ima sajt sa dnevnim ažuriranjima.

00:02:25.886 --> 00:02:29.466
Naša je odgovornost da prenosimo
informacije kao pojedinci

00:02:29.490 --> 00:02:30.871
kako bismo razumeli

00:02:30.895 --> 00:02:33.641
i postarali se na svoj način
da doprinesemo

00:02:33.665 --> 00:02:35.665
prevenciji većeg širenja.

NOTE Paragraph

00:02:36.011 --> 00:02:38.776
[Predvodili ste globalnu reakciju
na epidemiju SARS-a 2013.

00:02:38.800 --> 00:02:40.384
Uporedite ove dve epidemije.]

NOTE Paragraph

00:02:40.408 --> 00:02:42.654
Isti je problem sa svim novim infekcijama.

00:02:42.678 --> 00:02:45.210
Radi se o infekciji
koja se prenosi na ljude

00:02:45.234 --> 00:02:48.336
koji nikad pre nisu bili 
izloženi ovom virusu.

00:02:48.360 --> 00:02:50.728
Nemaju nikakva zaštitna antitela

00:02:50.752 --> 00:02:53.282
i nije jasno da li njihov imunitet

00:02:53.306 --> 00:02:55.268
može da podnese virus ili ne.

00:02:55.292 --> 00:02:59.959
Radi se o virusu koji se obično nalazi
u šišmišima ili drugim životinjma,

00:02:59.983 --> 00:03:01.800
a iznenada ga zatičemo kod ljudi.

00:03:01.824 --> 00:03:04.982
A ljudi nemaju iskustvo sa ovim virusom.

00:03:05.006 --> 00:03:06.164
Međutim, vremenom,

00:03:06.188 --> 00:03:08.997
počinjemo da učimo mnogo,
kao što smo i sa SARS-om.

00:03:09.021 --> 00:03:12.887
I znate, zasigurno ima više smrti

00:03:12.911 --> 00:03:14.728
nego što je bio slučaj sa SARS-om.

00:03:14.752 --> 00:03:18.950
Međutim, kada to podelite sa imeniocem,
osobama koje su zaražene,

00:03:18.974 --> 00:03:22.356
ima mnogo, mnogo više zaraženih osoba
nego što je bio slučaj sa SARS-om.

00:03:22.577 --> 00:03:24.112
Stopa smrtnosti,

00:03:24.136 --> 00:03:28.648
ovo je stopa smrtnosti
u odnosu na broj slučajeva SARS-a,

00:03:28.672 --> 00:03:30.276
bila je oko 10 procenata.

00:03:30.300 --> 00:03:33.355
U slučaju trenutnog
virusa korona, COVID-19

00:03:33.379 --> 00:03:36.776
je dva procenta ili čak i manja.

00:03:36.800 --> 00:03:39.164
Dakle, manje je zarazan virus,

00:03:39.188 --> 00:03:41.625
ali je i dalje virus sa smrtnim ishodima,

00:03:41.649 --> 00:03:44.594
a to ne želimo
da uđe u ljudsku populaciju.

NOTE Paragraph

00:03:44.618 --> 00:03:48.383
[Da li smo odreagovali pravilno u slučaju
graničnih prelaza, poput aerodroma?]

NOTE Paragraph

00:03:48.407 --> 00:03:52.700
Jasno je da aerodromi
ili bilo koji granični prelazi na tlu

00:03:52.724 --> 00:03:54.954
ne mogu da spreče ulazak bolesti.

00:03:54.978 --> 00:03:57.768
Ljudi u periodu inkubacije
mogu da pređu tu granicu,

00:03:57.792 --> 00:03:59.117
mogu da uđu u države

00:03:59.141 --> 00:04:02.315
i potom kad se razbole
mogu da zaraze druge.

00:04:02.339 --> 00:04:08.323
Granice nisu sredstva za sprečavanje 
infekcija od ulaska u državu

00:04:08.347 --> 00:04:10.014
proverom telesne temperature.

00:04:10.355 --> 00:04:14.045
Granice su važne jer možete
da obezbedite ljudima koji dolaze

00:04:14.069 --> 00:04:17.697
iz oblasti u kojima je veći rizik
od dobijanja infekcije,

00:04:17.721 --> 00:04:19.776
možete da im pružite razumevanje

00:04:19.800 --> 00:04:22.934
bilo odštampano razumevanje
ili verbalno razumevanje

00:04:22.958 --> 00:04:25.823
o znacima i simptomima ove infekcije,

00:04:25.847 --> 00:04:29.563
kao i šta da rade, ukoliko osete
da bi mogli da budu zaraženi.

NOTE Paragraph

00:04:29.587 --> 00:04:32.725
[Kada možemo da očekujemo vakcinu?]

NOTE Paragraph

00:04:32.749 --> 00:04:34.813
Trenutno se radi na vakcinama,

00:04:34.837 --> 00:04:36.971
mnoga istraživanja su u toku.

00:04:36.995 --> 00:04:40.908
Prvo je potrebno istraživanje
kako bi se razvila vakcina,

00:04:40.932 --> 00:04:45.330
potom se ona, radi bezbednosti
i efikasnosti, izučava na životinjama

00:04:45.354 --> 00:04:48.861
koje su izložene virusu nakon vakcinacije,

00:04:48.885 --> 00:04:51.234
a potom mora da prođe
testiranja na ljudima.

00:04:51.258 --> 00:04:53.371
Testiranja na životinjama još nisu počela,

00:04:53.395 --> 00:04:55.942
ali hoće uskoro za određene vakcine.

00:04:55.966 --> 00:04:58.109
I veruje se da će do kraja godine

00:04:58.133 --> 00:04:59.291
ili početkom sledeće,

00:04:59.315 --> 00:05:01.738
možda postojati neki kandidati za vakcinu

00:05:01.762 --> 00:05:06.585
koje će potom regulatorne agencije
izučavati radi licenciranja.

00:05:06.609 --> 00:05:10.728
Dakle, govorimo da je potrebno najmanje
godinu dana dok budemo imali vakcinu

00:05:10.752 --> 00:05:13.314
koja može da se koristi
kod većinske populacije.

NOTE Paragraph

00:05:13.338 --> 00:05:16.993
[Na koja pitanja u vezi sa epidemijom
i dalje nemamo odgovore?]

NOTE Paragraph

00:05:17.347 --> 00:05:19.164
Jasno je da znamo kako se prenosi,

00:05:19.188 --> 00:05:21.827
ne znamo koliko se lako prenosi kod ljudi,

00:05:21.851 --> 00:05:26.220
u zajednicama ili na otvorenom prostoru.

00:05:26.244 --> 00:05:27.958
Znamo, na primer,

00:05:27.982 --> 00:05:31.847
da se u zatvorenom prostoru kruzera
veoma lako širila.

00:05:31.871 --> 00:05:33.498
Moramo bolje da razumemo

00:05:33.522 --> 00:05:36.989
kako će da se širi
kada stigne na otvoreniji prostor

00:05:37.013 --> 00:05:40.367
gde su ljudi izloženi
onima koji bi mogli da budu bolesni.

NOTE Paragraph

00:05:40.840 --> 00:05:44.486
[Kako bi globalna reakcija
mogla da se popravi?]

NOTE Paragraph

00:05:44.510 --> 00:05:48.237
Veliki problem današnjeg sveta
je što posmatramo epidemije

00:05:48.261 --> 00:05:49.815
u zemljama u razvoju

00:05:49.839 --> 00:05:52.363
kao nešto što moramo
da odemo tamo i zaustavimo.

00:05:52.728 --> 00:05:54.506
Pa, kad dođe do izbijanja ebole,

00:05:54.506 --> 00:05:57.550
razmišljamo: „Kako da odemo
i zaustavimo epidemiju u toj državi?”

00:05:57.554 --> 00:06:01.117
Ne razmišljamo:
„Kako da pomognemo toj državi

00:06:01.141 --> 00:06:03.044
da ojača svoje kapacitete

00:06:03.068 --> 00:06:06.629
kako bi mogla da prepozna
i odgovori na infekcije?”

00:06:06.653 --> 00:06:09.098
Dakle, nismo dovoljno uložili

00:06:09.122 --> 00:06:13.061
da pomognemo državama da razviju
ključne kapacitete u javnom zdravstvu.

00:06:13.411 --> 00:06:17.291
Uložili smo u razne globalne mehanizme

00:06:17.315 --> 00:06:20.252
koji mogu da pruže podršku drugim državama

00:06:20.276 --> 00:06:22.307
kako bismo pošli i zaustavili epidemije.

00:06:22.307 --> 00:06:24.593
Međutim, želimo da vidimo
svet u kom svaka država

00:06:24.593 --> 00:06:26.834
može da da sve od sebe
da zaustavi epidemije.

NOTE Paragraph

00:06:26.834 --> 00:06:29.926
[Hoćemo li videti sve više
epidemija u budućnosti?]

NOTE Paragraph

00:06:29.950 --> 00:06:32.002
Trenutno postoji preko
sedam milijardi ljudi

00:06:32.002 --> 00:06:34.022
A kada ti ljudi dođu na svet,

00:06:34.046 --> 00:06:35.292
zahtevaju više hrane,

00:06:35.316 --> 00:06:37.101
zahtevaju čitav niz stvari

00:06:37.125 --> 00:06:38.562
i žive sve zbijenije.

00:06:38.586 --> 00:06:42.172
Zapravo, mi smo urbani svet,
u kom ljudi žive u urbanim prostorima.

00:06:42.196 --> 00:06:45.105
Istovremeno, uzgajamo sve više životinja,

00:06:45.129 --> 00:06:49.653
a te životinje takođe
doprinose hranjenju ljudi.

00:06:49.677 --> 00:06:50.828
Dakle, vidimo

00:06:50.852 --> 00:06:55.776
da je sve jača i jača spona
između životinja i ljudi.

00:06:55.800 --> 00:06:59.679
A ovaj intenzivni
poljoprivredni uzgoj životinja

00:06:59.703 --> 00:07:02.497
i intenzivni rast ljudske populacije

00:07:02.521 --> 00:07:04.537
koji žive zajedno na istoj planeti

00:07:04.561 --> 00:07:09.768
je uistinu presek u kome
može da dođe i dolazi do epidemija.

00:07:09.792 --> 00:07:12.803
Vremenom ćemo da imamo
sve više sličnih epidemija.

00:07:12.827 --> 00:07:16.741
Pa je trenutna infekcija samo upozorenje

00:07:16.765 --> 00:07:18.549
za ono što sledi u budućnosti.

00:07:18.573 --> 00:07:19.778
Moramo da se postaramo

00:07:19.802 --> 00:07:22.855
da je tehnička saradnja u svetu

00:07:22.879 --> 00:07:24.903
tu da radi zajedno

00:07:24.927 --> 00:07:28.276
kako bismo se postarali da razumemo
ove epidemije kad se dese

00:07:28.300 --> 00:07:31.867
i da brzo pružimo nužne informacije
kako bismo ih kontrolisali.

NOTE Paragraph

00:07:32.182 --> 00:07:34.431
[Da li je najgore prošlo?]

NOTE Paragraph

00:07:34.455 --> 00:07:36.019
Ne mogu tačno da predvidim.

00:07:36.043 --> 00:07:39.066
Sve što mogu da kažem
je da moramo da budemo spremni

00:07:39.090 --> 00:07:40.950
za najgori mogući scenario.

00:07:40.974 --> 00:07:42.617
I da istovremeno

00:07:42.641 --> 00:07:45.688
naučimo kako da zaštitimo sebe i druge,

00:07:45.712 --> 00:07:48.494
ukoliko postanemo deo epidemije.

NOTE Paragraph

00:07:48.494 --> 00:07:52.088
[Da saznate više, posetite sajtove:
Centra za kontrolu i sprečavanje bolesti

00:07:52.088 --> 00:07:53.756
i Svetske zdravstvene organizacije]