WEBVTT

00:00:00.944 --> 00:00:05.315
Cando tiña 14 anos, 
interesábame a ciencia,

00:00:05.339 --> 00:00:07.824
fascinábame,
entusiasmábame aprendela.

00:00:08.479 --> 00:00:12.538
E tiven un profesor de ciencias
no instituto que nos dixo na clase:

00:00:12.562 --> 00:00:15.751
"As rapazas non tedes que escoitar isto".

NOTE Paragraph

00:00:16.800 --> 00:00:18.205
Alentador, a que si?

NOTE Paragraph

00:00:18.229 --> 00:00:19.316
(Risas)

NOTE Paragraph

00:00:19.340 --> 00:00:23.372
Decidín non escoitar --
só esa afirmación en concreto.

NOTE Paragraph

00:00:24.710 --> 00:00:28.417
Déixenme levalos
ao cordal dos Andes, en Chile,

00:00:28.441 --> 00:00:32.970
a 500 kilómetros, 300 millas,
ao nordés de Santiago.

00:00:33.284 --> 00:00:37.474
É un lugar moi afastado, 
moi seco e moi fermoso.

00:00:38.087 --> 00:00:39.462
E non hai moito máis alí.

00:00:39.486 --> 00:00:42.126
Hai cóndores, tarántulas,

00:00:42.150 --> 00:00:44.647
e de noite, cando a luz é tenue,

00:00:44.671 --> 00:00:48.036
pódese ver un dos ceos 
máis escuros da Terra.

00:00:48.906 --> 00:00:51.456
É unha especie de lugar máxico, a montaña.

00:00:51.480 --> 00:00:55.817
É unha combinación marabillosa 
de afastados cumes

00:00:55.841 --> 00:00:59.022
cunha tecnoloxía sumamente avanzada.

NOTE Paragraph

00:00:59.508 --> 00:01:03.100
E os nosos devanceiros, 
dende que hai rexistros históricos,

00:01:03.124 --> 00:01:07.910
miraron cara ao ceo nocturno
cavilando sobre a natureza da existencia.

00:01:08.506 --> 00:01:10.866
E a nosa xeración non é unha excepción.

00:01:11.536 --> 00:01:14.632
O único problema é que o ceo nocturno
agora está iluminado

00:01:14.656 --> 00:01:16.506
pola luz das cidades.

00:01:17.058 --> 00:01:20.672
Por iso, os astrónomos van
a estes afastados cumes

00:01:20.696 --> 00:01:22.616
para examinar e estudar o cosmos.

00:01:22.981 --> 00:01:26.100
Os telescopios son 
a nosa xanela ao cosmos.

NOTE Paragraph

00:01:28.042 --> 00:01:32.065
Non esaxero se lles digo 
que o hemisferio sur vai ser

00:01:32.089 --> 00:01:35.504
o futuro da astronomía
durante o século XXI.

00:01:36.135 --> 00:01:39.367
Xa temos unha serie de telescopios,

00:01:39.391 --> 00:01:41.423
no cordal dos Andes, en Chile,

00:01:41.447 --> 00:01:46.584
á que axiña se unirá
outra serie incrible de nova capacidade.

00:01:46.608 --> 00:01:49.807
Vai haber dous grupos internacionais
que construirán

00:01:49.831 --> 00:01:55.307
telescopios xigantes, sensibles
á radiación óptica, coma os nosos ollos.

00:01:55.669 --> 00:01:57.540
Vai haber un telescopio de rastrexo

00:01:57.564 --> 00:02:00.884
que analizará o ceo cada poucas noites.

00:02:01.366 --> 00:02:02.892
Vai haber radiotelescopios,

00:02:02.916 --> 00:02:06.424
sensibles a radiacións de onda longa.

00:02:06.448 --> 00:02:09.563
E despois, haberá telescopios no espazo.

00:02:09.587 --> 00:02:12.484
Haberá un sucesor
do Telescopio Espacial Hubble:

00:02:12.508 --> 00:02:14.545
chámase o Telescopio James Webb

00:02:14.569 --> 00:02:17.054
e lanzarase no 2018.

00:02:17.078 --> 00:02:18.784
Haberá un satélite chamado TESS

00:02:18.808 --> 00:02:22.181
que vai descubrir planetas
fóra do noso sistema solar.

NOTE Paragraph

00:02:24.259 --> 00:02:26.889
Durante a última década,
estiven a liderar un grupo,

00:02:26.913 --> 00:02:29.130
un consorcio -- un grupo internacional,

00:02:29.154 --> 00:02:32.137
para constuír o que será, cando se remate,

00:02:32.161 --> 00:02:35.465
o maior telescopio óptico que existe.

00:02:35.489 --> 00:02:39.145
Chámase Telescopio Xigante de Magalhães,
ou GMT (Giant Magellan Telescope).

00:02:39.748 --> 00:02:44.481
Este telescopio vai ter espellos
de 8,4 metros de diámetro--

00:02:44.505 --> 00:02:45.667
cada espello.

00:02:45.691 --> 00:02:47.330
Case 9 metros.

00:02:47.354 --> 00:02:51.826
Será máis grande ca este escenario---
case ata a cuarta fila do público.

00:02:51.850 --> 00:02:54.874
Cada un dos sete espellos do telescopio

00:02:54.898 --> 00:02:58.682
terá case 9 metros de diámetro.

00:02:58.706 --> 00:03:02.634
Xuntos, eses sete espellos medirán

00:03:02.658 --> 00:03:04.699
algo máis de 24 metros de diámetro.

00:03:04.723 --> 00:03:07.681
Polo tanto, será, practicamente, 
o tamaño deste auditorio.

00:03:08.448 --> 00:03:12.094
O telescopio estará a case
43 metros de altura,

00:03:12.118 --> 00:03:14.808
e de novo, estando en Río,

00:03:14.832 --> 00:03:18.451
algúns de vós debedes ter visto
a estatua do Cristo xigante.

00:03:18.475 --> 00:03:20.304
A escala é comparable en altura.

00:03:20.328 --> 00:03:23.565
De feito, é máis pequeno
do que este telescopio vai ser.

00:03:24.192 --> 00:03:27.280
É comparable ao tamaño
da Estatua da Liberdade.

00:03:27.721 --> 00:03:31.770
E aloxarase nun recinto de 22 andares.

00:03:31.794 --> 00:03:33.693
60 metros de altura.

00:03:33.717 --> 00:03:36.719
Pero é un edificio pouco común
para protexer este telescopio.

00:03:36.743 --> 00:03:38.529
Terá xanelas abertas cara o ceo,

00:03:38.553 --> 00:03:40.901
poderá apuntar e mirar o ceo,

00:03:40.925 --> 00:03:43.553
e rotará nunha base --

00:03:43.577 --> 00:03:47.052
un edificio xiratorio de 2.000 toneladas.

NOTE Paragraph

00:03:47.719 --> 00:03:52.552
O Telescopio Xigante de Magalhães
terá 10 veces a resolución

00:03:52.576 --> 00:03:54.315
do Telescopio Espacial Hubble.

00:03:54.934 --> 00:03:58.994
Será 20 millóns de veces 
máis sensible ca o ollo humano.

00:03:59.593 --> 00:04:05.729
e poderá, por primeira vez na historia,
atopar vida en planetas

00:04:05.753 --> 00:04:07.763
que están fóra do noso sistema solar.

00:04:08.469 --> 00:04:12.842
Vainos permitir mirar cara a atrás
e ver a primeira luz do universo --

00:04:12.866 --> 00:04:15.233
literalmente, o alborecer do cosmos.

00:04:15.257 --> 00:04:17.025
O alborecer cósmico.

00:04:17.763 --> 00:04:21.517
Este telescopio permitiranos
observar o pasado,


00:04:21.541 --> 00:04:25.326
ver as galaxias tal como eran
cando se estaban a formar,

00:04:25.350 --> 00:04:28.691
os primeiros buracos negros do universo,
as primeiras galaxias.

NOTE Paragraph

00:04:29.690 --> 00:04:34.298
Durante os milleiros de anos
que estudamos o cosmos,

00:04:34.322 --> 00:04:36.976
preguntámonos cal é 
o noso lugar no universo.

00:04:37.000 --> 00:04:38.665
Os antigos gregos dixéronnos

00:04:38.689 --> 00:04:41.171
que a Terra era o centro do universo.

00:04:41.195 --> 00:04:44.821
Hai cincocentos anos,
Copérnico desprazou a Terra

00:04:44.845 --> 00:04:47.636
e situou o Sol no corazón do cosmos.

00:04:48.785 --> 00:04:50.839
Tal como aprendemos ao longo dos séculos,

00:04:50.863 --> 00:04:53.581
dende que Galileo Galilei,
o científico italiano,

00:04:53.605 --> 00:04:58.855
apuntou cara ao ceo 
cun pequeno telescopio de 5 centímetros,

00:04:58.879 --> 00:05:01.894
sempre que construímos 
telescopios maiores,

00:05:01.918 --> 00:05:04.117
descubrimos algo sobre o universo;

00:05:04.141 --> 00:05:06.967
fixemos descubrimentos, sen excepcións.

00:05:08.908 --> 00:05:12.645
No século XX descubrimos
que o universo se está a expandir

00:05:12.669 --> 00:05:17.393
e que o noso sistema solar
non é o centro desta expansión.

00:05:17.757 --> 00:05:23.036
Agora sabemos que o universo se compón 
duns 100 mil millóns de galaxias

00:05:23.060 --> 00:05:24.710
visibles para nós,

00:05:24.734 --> 00:05:30.145
e cada unha desas galaxias
contén 100 mil millóns de estrelas.

NOTE Paragraph

00:05:31.234 --> 00:05:34.096
Agora miramos cara 
á imaxe máis profunda do cosmos

00:05:34.120 --> 00:05:35.619
como nunca antes o fixeramos.

00:05:36.015 --> 00:05:38.833
Sacouna o Telescopio Espacial Hubble

00:05:38.857 --> 00:05:43.747
apuntando cara a unha parte do ceo 
que estaba baleira,

00:05:43.771 --> 00:05:45.370
antes do lanzamento do Hubble.

00:05:45.394 --> 00:05:47.657
E se poden imaxinar esta área diminuta,

00:05:47.681 --> 00:05:51.011
é só unha cincuentava parte
do tamaño da Lúa.

00:05:51.035 --> 00:05:53.075
Poden imaxinar o tamaño da Lúa.

00:05:53.099 --> 00:05:57.237
Agora existen 10.000 galaxias
visibles nesta imaxe.

00:05:57.782 --> 00:06:02.460
E o tenue das imaxes e mais 
o tamaño diminuto é só o resultado

00:06:02.484 --> 00:06:06.891
de que esas galaxias
están moi afastadas, a longa distancia.

00:06:06.915 --> 00:06:09.848
Cada unha delas pode conter

00:06:09.872 --> 00:06:14.881
miles de millóns ou incluso
centos de miles de millóns de estrelas.

00:06:15.591 --> 00:06:17.610
Os telescopios son coma máquinas do tempo.

00:06:17.634 --> 00:06:22.097
Canto máis lonxe miramos no espazo,
máis atrás miramos no tempo.

00:06:22.470 --> 00:06:25.656
E hai coma baldes de luz --
literalmente, acumulan luz.

00:06:25.680 --> 00:06:28.914
Así, canto máis grande é o balde
máis grande é o espello que temos,

00:06:28.938 --> 00:06:32.348
máis luz podemos ver
e máis atrás podemos mirar.


NOTE Paragraph

00:06:33.610 --> 00:06:35.881
No último século descubrimos

00:06:35.905 --> 00:06:38.839
que no universo hai obxectos exóticos --
os buracos negros.

00:06:38.863 --> 00:06:41.640
Descubrimos que existen
a materia e a enerxía escuras

00:06:41.664 --> 00:06:42.875
que non podemos ver.

00:06:43.218 --> 00:06:46.776
Agora estades a mirar 
unha imaxe real da materia escura.

NOTE Paragraph

00:06:46.800 --> 00:06:47.950
(Risas)

NOTE Paragraph

00:06:47.974 --> 00:06:50.617
Entendéstelo. Non todo o mundo o entende.

NOTE Paragraph

00:06:50.641 --> 00:06:52.406
(Risas)

NOTE Paragraph

00:06:52.430 --> 00:06:55.154
Entón, o xeito como concluímos
que había materia escura --

00:06:55.178 --> 00:06:59.873
non a podemos ver -- mais hai un tirón
inconfundible, debido á gravidade.

00:07:01.302 --> 00:07:04.680
Se prestamos atención,
vemos este mar de galaxias

00:07:04.704 --> 00:07:06.481
nun universo que se expande.

NOTE Paragraph

00:07:06.862 --> 00:07:10.165
O que eu fago é medir
a expansión do universo

00:07:10.189 --> 00:07:13.330
e nun dos proxectos 
que levei a cabo nos 90

00:07:13.354 --> 00:07:18.470
usei o Telescopio Espacial Hubble
para medir a velocidade a que se expande.

00:07:19.356 --> 00:07:23.322
Agora podémonos remontar
a hai 14 mil millón de anos.

00:07:23.731 --> 00:07:28.067
Co tempo descubrimos
que cada estrela ten a súa historia;

00:07:28.091 --> 00:07:31.020
teñen nacemento, madureza

00:07:31.044 --> 00:07:33.374
e incluso algunhas teñen 
unha morte dramática.

00:07:33.829 --> 00:07:39.944
E as brasas desas estrelas
forman as novas que vemos,

00:07:39.968 --> 00:07:43.779
a maioría das cales acaban por ter
planetas arredor delas.

NOTE Paragraph

00:07:44.272 --> 00:07:48.307
E un dos resultados máis sorprendentes
dos últimos 20 anos

00:07:48.331 --> 00:07:52.457
foi o descubrimento doutros planetas
que gravitan arredor doutras estrelas.

00:07:52.481 --> 00:07:54.387
Os chamados exoplanetas.

00:07:54.411 --> 00:07:59.407
E ata 1995, non sabiamos
da existencia doutros planetas

00:07:59.431 --> 00:08:01.765
que non fosen os do noso Sistema Solar.

00:08:02.360 --> 00:08:08.781
Mais agora, hai case 2.000 planetas
orbitando arredor doutras estrelas

00:08:08.805 --> 00:08:11.365
que podemos identificar,
cuxa masa podemos medir.

00:08:11.389 --> 00:08:15.061
500 deles son sistemas multiplanetarios.

00:08:15.085 --> 00:08:19.045
E hai outros 4.000 candidatos 
-- e seguimos a contar --

00:08:19.069 --> 00:08:21.283
a planetas que orbitan outras estrelas.

00:08:21.790 --> 00:08:24.763
Preséntanse nunha desconcertante
variedade de tipoloxías diferentes.

00:08:25.134 --> 00:08:28.420
Hai planetas similares a Xúpiter,
que son quentes,

00:08:28.444 --> 00:08:32.702
hai outros que están conxelados,
hai mundo acuáticos

00:08:32.726 --> 00:08:35.980
e hai planetas rochosos coma a Terra,
chamados "Súperterras",

00:08:36.004 --> 00:08:40.691
e incluso houbo planetas
que se especula foron mundos de diamante.

NOTE Paragraph

00:08:41.794 --> 00:08:46.749
Sabemos que, polo menos nun planeta,
o noso, hai vida.

00:08:46.773 --> 00:08:50.933
Atopamos incluso planetas
que orbitan dúas estrelas.

00:08:50.957 --> 00:08:54.138
Xa non é cousa da ciencia ficción.

00:08:55.211 --> 00:08:57.425
No noso planeta sabemos que hai vida,

00:08:57.449 --> 00:09:03.165
desenvolvemos unha vida complexa,
podemos preguntarnos sobre a nosa orixe.

00:09:03.728 --> 00:09:07.948
E dado todo o que descubrimos,
agora a enorme cantidade suxire

00:09:07.972 --> 00:09:12.044
que hai millóns --
incluso talvez centos de millóns --

00:09:12.068 --> 00:09:14.847
de planetas que están 
abondo preto --

00:09:14.871 --> 00:09:18.161
xusto á distancia exacta
das estrelas arredor das que orbitan --

00:09:18.185 --> 00:09:23.721
para teren auga en estado líquido,
polo que poderían albergar vida.

00:09:24.121 --> 00:09:28.295
Marabillámonos con estas probabilidades,
enormes probabilidades,

00:09:28.319 --> 00:09:31.262
e o máis marabilloso é 
que durante a vindeira década

00:09:31.286 --> 00:09:36.516
o GMT talvez poida analizar os espectros
das atmosferas deses planetas

00:09:36.540 --> 00:09:40.052
e determinar se existe ou non 
a posibilidade de que alberguen vida.

NOTE Paragraph

00:09:41.702 --> 00:09:43.482
Entón, que é o proxecto GMT?

00:09:43.506 --> 00:09:45.380
É un proxecto internacional.

00:09:45.404 --> 00:09:51.253
Inclúe a Australia, Corea do Sur,
e encántame poder dicir, aquí en Río,

00:09:51.277 --> 00:09:54.312
que o máis recente socio
no noso telescopio é Brasil.

NOTE Paragraph

00:09:54.825 --> 00:09:59.284
(Aplausos)

NOTE Paragraph

00:09:59.308 --> 00:10:04.098
Tamén inclúe unha serie de institucións
ao longo dos Estados Unidos,

00:10:04.122 --> 00:10:07.218
coma a Universidade de Harvard,

00:10:07.242 --> 00:10:10.186
as Institucións Smithsonian e Carnegie,

00:10:10.210 --> 00:10:16.677
e as universidades de Arizona, Chicago, 
Texas-Austin e Texas A&M.

00:10:17.074 --> 00:10:18.961
Tamén inclúe a Chile.

NOTE Paragraph

00:10:20.723 --> 00:10:23.829
A fabricación dos espellos do telescopio

00:10:23.829 --> 00:10:25.324
é tamén fascinante en si mesma.

00:10:25.348 --> 00:10:29.983
Coller anacos de cristal, fundilos
nun forno que está a rotar.

00:10:30.751 --> 00:10:32.842
Isto ocorre debaixo do estadio de fútbol

00:10:32.866 --> 00:10:34.908
da Universidade de Arizona.

00:10:34.932 --> 00:10:37.868
Está agochado debaixo de 52.000 asentos.

00:10:37.892 --> 00:10:39.293
Ninguén sabe que se fai isto.

00:10:39.738 --> 00:10:43.062
É basicamente un caldeiro que rota.

00:10:43.086 --> 00:10:46.121
Os espellos fúndense 
e arrefrían moi lentamente,

00:10:46.145 --> 00:10:49.058
e despois pólense con extrema precisión.

00:10:49.637 --> 00:10:52.714
Se pensan na precisión destes espellos,

00:10:52.738 --> 00:10:57.291
as protuberancias no espello,
en todos eses case 9 metros,

00:10:57.315 --> 00:11:00.994
representan menos
dunha millonésima parte dun centímetro.

00:11:01.018 --> 00:11:02.542
Poden imaxinalo?

00:11:03.089 --> 00:11:04.240
Uau!

NOTE Paragraph

00:11:04.264 --> 00:11:05.588
(Risas)

NOTE Paragraph

00:11:05.612 --> 00:11:11.883
Iso son as cinco milésimas partes 
do grosor dun cabelo meu,

00:11:11.907 --> 00:11:14.044
sobre estes case 9 metros.

00:11:14.068 --> 00:11:15.938
É un logro incrible.

00:11:15.962 --> 00:11:19.277
É o que nos permite ter
a precisión que imos ter.

NOTE Paragraph

00:11:20.876 --> 00:11:23.293
E entón, que nos da esta precisión?

00:11:23.843 --> 00:11:26.582
O GMT, intenten imaxinar --

00:11:26.606 --> 00:11:31.055
se termo dunha moeda,
que por casualidade teño por aquí,

00:11:31.079 --> 00:11:36.070
e miro unha das súas caras,
podo ver dende aquí

00:11:36.094 --> 00:11:40.079
a inscrición, podo ver a cara.

00:11:40.103 --> 00:11:43.217
Supoño que incluso os da primeira fila
xa non sodes quen de velo.

00:11:43.645 --> 00:11:46.507
Pero se tivermos 
o Telescopio Xigante de Magalhães,

00:11:46.531 --> 00:11:49.904
nos 24 metros de diámetro
que vemos neste auditorio,

00:11:49.928 --> 00:11:52.997
e apuntásemos a 320 km de distancia,

00:11:53.021 --> 00:11:58.889
se eu estivese en São Paulo,
poderiamos ver a cara da moeda.

00:11:58.913 --> 00:12:02.520
Esa é a resolución e poder extraodinarios
deste telescopio.

00:12:03.761 --> 00:12:06.459
E se --

NOTE Paragraph

00:12:06.483 --> 00:12:10.353
(Aplausos)

NOTE Paragraph

00:12:10.377 --> 00:12:14.978
Se un astronauta estivese na Lúa,
a catrocentos mil kilómetros,

00:12:15.002 --> 00:12:17.918
e prendese unha candea -- só unha --

00:12:17.942 --> 00:12:20.752
poderiamos vela co GMT.

00:12:21.347 --> 00:12:22.629
Extraodinario.

NOTE Paragraph

00:12:25.334 --> 00:12:31.015
Está é unha imaxe simulada 
dun cúmulo nunha galaxia que está preto

00:12:31.039 --> 00:12:33.624
"Preto" en astronomía é moi relativo.

00:12:33.648 --> 00:12:36.151
Está a dez millóns de anos luz.

00:12:36.175 --> 00:12:38.189
Así sería como como se vería.

00:12:38.213 --> 00:12:40.381
Miren eses catro obxectos luminosos

00:12:40.405 --> 00:12:44.412
e compárenos cunha imaxe
da cámara do Telescopio Espacial Hubble.

00:12:44.436 --> 00:12:47.615
Lógranse ver algúns lixeiros detalles
das estrelas.

00:12:47.639 --> 00:12:53.934
E agora, -- miren que espectacular --
isto é o que se verá co GMT.

00:12:53.958 --> 00:12:56.328
Miren de novo esas imaxes brillantes.

00:12:56.352 --> 00:13:00.770
Isto é o que se ve grazas a un dos 
telescopios máis potentes da Terra,

00:13:00.794 --> 00:13:03.675
e isto, de novo, o que se verá co GMT.

00:13:04.554 --> 00:13:06.412
Unha precisión extraodinaria.

NOTE Paragraph

00:13:06.975 --> 00:13:08.297
Entón, onde estamos?

00:13:08.321 --> 00:13:11.503
Agora acabamos de chegar ao cume 
das montañas en Chile.

00:13:11.527 --> 00:13:13.290
E comezamos a traballar.

00:13:13.314 --> 00:13:16.033
Xa probamos e pulimos o primeiro espello.

00:13:16.057 --> 00:13:18.646
Xa fixemos o segundo e mais o terceiro.

00:13:18.670 --> 00:13:20.939
E estamos a piques de facer o cuarto.

00:13:20.963 --> 00:13:22.850
Tivemos varios exames este ano,

00:13:22.874 --> 00:13:25.416
expertos internacionais
que examinaron o noso traballo

00:13:25.440 --> 00:13:27.971
e dixeron:
"estades listos para construír".

00:13:27.995 --> 00:13:31.344
Entón pensamos construír este telescopio
cos primeiros catro espellos.

00:13:31.368 --> 00:13:35.497
Queremos poñelo en marcha axiña
e comezar a recoller datos científicos --

00:13:35.521 --> 00:13:40.100
o que os astrónomos chamamos
"a primeira luz", para 2021.

00:13:41.031 --> 00:13:44.477
E o telescopio enteiro estará rematado
a mediados da próxima década,

00:13:44.501 --> 00:13:45.897
cos sete espellos.

NOTE Paragraph

00:13:46.542 --> 00:13:50.100
Agora estamos preparados para
mirar atrás no afastado universo,

00:13:50.124 --> 00:13:51.432
o alborecer cósmico.

00:13:51.804 --> 00:13:55.937
Poderemos estudar outros planetas
cunha gran precisión.

NOTE Paragraph

00:13:56.424 --> 00:14:00.161
Pero para min, un dos aspectos
máis emocionantes de construír o GMT

00:14:00.185 --> 00:14:03.015
é ter a oportunidade 
de descubrir de verdade algo

00:14:03.039 --> 00:14:06.309
que non saibamos --
que nin poidamos imaxinar neste momento,

00:14:06.333 --> 00:14:07.975
algo totalmente novo.

00:14:08.713 --> 00:14:12.343
E teño a esperanza de que con esta
e con outras instalacións,

00:14:12.367 --> 00:14:17.577
moitas rapazas e rapaces novos 
se animen a acadar as estrelas.

NOTE Paragraph

00:14:18.036 --> 00:14:19.308
Moitas grazas.

00:14:19.332 --> 00:14:20.807
Obrigado.

NOTE Paragraph

00:14:20.831 --> 00:14:26.724
(Aplausos)

NOTE Paragraph

00:14:26.748 --> 00:14:28.350
Bruno Giussani: Grazas, Wendy.

00:14:28.374 --> 00:14:30.641
Queda comigo, porque teño unha pregunta.

00:14:30.665 --> 00:14:33.062
Citaches varias instalacións.

00:14:33.086 --> 00:14:37.939
O Telescopio de Magalhães estase a facer
mais tamén o ALMA e outros en Chile

00:14:37.963 --> 00:14:40.099
e noutros lugares, coma Hawaii.

00:14:40.772 --> 00:14:44.848
Trátase de colaborar e de complementarse
ou máis ben dunha competición?

00:14:44.872 --> 00:14:48.594
Sei que é competición polos fondos,
pero que pasa coa ciencia?

NOTE Paragraph

00:14:48.618 --> 00:14:51.835
Wendy Freedman: Con respecto á ciencia,
trátase de complementarse.

00:14:51.859 --> 00:14:54.886
Os telescopios que están no espazo,
os que están no chan,

00:14:54.910 --> 00:14:57.214
os telescopios con distintas 
lonxitudes de onda,

00:14:57.214 --> 00:15:00.427
incluso telescopios parecidos,
pero con instrumentación diferente --

00:15:00.427 --> 00:15:04.077
Mirarán para distintas partes
das preguntas que nos facemos.

00:15:04.101 --> 00:15:07.728
Entón, cando descubramos outros planetas,
e poidamos comprobar os datos,

00:15:07.752 --> 00:15:09.840
poderemos medir as atmosferas,

00:15:09.864 --> 00:15:12.739
miraremos cara ao espazo 
cunha gran resolución.

00:15:12.763 --> 00:15:14.240
Entón, son complementarios.

00:15:14.264 --> 00:15:16.501
Tes razón no de que 
competimos polos fondos

00:15:16.525 --> 00:15:19.190
pero científicamente,
trátase de complementariedade.

NOTE Paragraph

00:15:19.214 --> 00:15:21.867
BG: Wendy, moitísimas grazas
por vir a TEDGlobal.

NOTE Paragraph

00:15:21.891 --> 00:15:23.042
WF: Grazas.

NOTE Paragraph

00:15:23.066 --> 00:15:24.754
(Aplausos)