[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.94,0:00:05.32,Default,,0000,0000,0000,,Cando tiña 14 anos, \Ninteresábame a ciencia,
Dialogue: 0,0:00:05.34,0:00:07.82,Default,,0000,0000,0000,,fascinábame,\Nentusiasmábame aprendela.
Dialogue: 0,0:00:08.48,0:00:12.54,Default,,0000,0000,0000,,E tiven un profesor de ciencias\Nno instituto que nos dixo na clase:
Dialogue: 0,0:00:12.56,0:00:15.75,Default,,0000,0000,0000,,"As rapazas non tedes que escoitar isto".
Dialogue: 0,0:00:16.80,0:00:18.20,Default,,0000,0000,0000,,Alentador, a que si?
Dialogue: 0,0:00:18.23,0:00:19.32,Default,,0000,0000,0000,,(Risas)
Dialogue: 0,0:00:19.34,0:00:23.37,Default,,0000,0000,0000,,Decidín non escoitar --\Nsó esa afirmación en concreto.
Dialogue: 0,0:00:24.71,0:00:28.42,Default,,0000,0000,0000,,Déixenme levalos\Nao cordal dos Andes, en Chile,
Dialogue: 0,0:00:28.44,0:00:32.97,Default,,0000,0000,0000,,a 500 kilómetros, 300 millas,\Nao nordés de Santiago.
Dialogue: 0,0:00:33.28,0:00:37.47,Default,,0000,0000,0000,,É un lugar moi afastado, \Nmoi seco e moi fermoso.
Dialogue: 0,0:00:38.09,0:00:39.46,Default,,0000,0000,0000,,E non hai moito máis alí.
Dialogue: 0,0:00:39.49,0:00:42.13,Default,,0000,0000,0000,,Hai cóndores, tarántulas,
Dialogue: 0,0:00:42.15,0:00:44.65,Default,,0000,0000,0000,,e de noite, cando a luz é tenue,
Dialogue: 0,0:00:44.67,0:00:48.04,Default,,0000,0000,0000,,pódese ver un dos ceos \Nmáis escuros da Terra.
Dialogue: 0,0:00:48.91,0:00:51.46,Default,,0000,0000,0000,,É unha especie de lugar máxico, a montaña.
Dialogue: 0,0:00:51.48,0:00:55.82,Default,,0000,0000,0000,,É unha combinación marabillosa \Nde afastados cumes
Dialogue: 0,0:00:55.84,0:00:59.02,Default,,0000,0000,0000,,cunha tecnoloxía sumamente avanzada.
Dialogue: 0,0:00:59.51,0:01:03.10,Default,,0000,0000,0000,,E os nosos devanceiros, \Ndende que hai rexistros históricos,
Dialogue: 0,0:01:03.12,0:01:07.91,Default,,0000,0000,0000,,miraron cara ao ceo nocturno\Ncavilando sobre a natureza da existencia.
Dialogue: 0,0:01:08.51,0:01:10.87,Default,,0000,0000,0000,,E a nosa xeración non é unha excepción.
Dialogue: 0,0:01:11.54,0:01:14.63,Default,,0000,0000,0000,,O único problema é que o ceo nocturno\Nagora está iluminado
Dialogue: 0,0:01:14.66,0:01:16.51,Default,,0000,0000,0000,,pola luz das cidades.
Dialogue: 0,0:01:17.06,0:01:20.67,Default,,0000,0000,0000,,Por iso, os astrónomos van\Na estes afastados cumes
Dialogue: 0,0:01:20.70,0:01:22.62,Default,,0000,0000,0000,,para examinar e estudar o cosmos.
Dialogue: 0,0:01:22.98,0:01:26.10,Default,,0000,0000,0000,,Os telescopios son \Na nosa xanela ao cosmos.
Dialogue: 0,0:01:28.04,0:01:32.06,Default,,0000,0000,0000,,Non esaxero se lles digo \Nque o hemisferio sur vai ser
Dialogue: 0,0:01:32.09,0:01:35.50,Default,,0000,0000,0000,,o futuro da astronomía\Ndurante o século XXI.
Dialogue: 0,0:01:36.14,0:01:39.37,Default,,0000,0000,0000,,Xa temos unha serie de telescopios,
Dialogue: 0,0:01:39.39,0:01:41.42,Default,,0000,0000,0000,,no cordal dos Andes, en Chile,
Dialogue: 0,0:01:41.45,0:01:46.58,Default,,0000,0000,0000,,á que axiña se unirá\Noutra serie incrible de nova capacidade.
Dialogue: 0,0:01:46.61,0:01:49.81,Default,,0000,0000,0000,,Vai haber dous grupos internacionais\Nque construirán
Dialogue: 0,0:01:49.83,0:01:55.31,Default,,0000,0000,0000,,telescopios xigantes, sensibles\Ná radiación óptica, coma os nosos ollos.
Dialogue: 0,0:01:55.67,0:01:57.54,Default,,0000,0000,0000,,Vai haber un telescopio de rastrexo
Dialogue: 0,0:01:57.56,0:02:00.88,Default,,0000,0000,0000,,que analizará o ceo cada poucas noites.
Dialogue: 0,0:02:01.37,0:02:02.89,Default,,0000,0000,0000,,Vai haber radiotelescopios,
Dialogue: 0,0:02:02.92,0:02:06.42,Default,,0000,0000,0000,,sensibles a radiacións de onda longa.
Dialogue: 0,0:02:06.45,0:02:09.56,Default,,0000,0000,0000,,E despois, haberá telescopios no espazo.
Dialogue: 0,0:02:09.59,0:02:12.48,Default,,0000,0000,0000,,Haberá un sucesor\Ndo Telescopio Espacial Hubble:
Dialogue: 0,0:02:12.51,0:02:14.54,Default,,0000,0000,0000,,chámase o Telescopio James Webb
Dialogue: 0,0:02:14.57,0:02:17.05,Default,,0000,0000,0000,,e lanzarase no 2018.
Dialogue: 0,0:02:17.08,0:02:18.78,Default,,0000,0000,0000,,Haberá un satélite chamado TESS
Dialogue: 0,0:02:18.81,0:02:22.18,Default,,0000,0000,0000,,que vai descubrir planetas\Nfóra do noso sistema solar.
Dialogue: 0,0:02:24.26,0:02:26.89,Default,,0000,0000,0000,,Durante a última década,\Nestiven a liderar un grupo,
Dialogue: 0,0:02:26.91,0:02:29.13,Default,,0000,0000,0000,,un consorcio -- un grupo internacional,
Dialogue: 0,0:02:29.15,0:02:32.14,Default,,0000,0000,0000,,para constuír o que será, cando se remate,
Dialogue: 0,0:02:32.16,0:02:35.46,Default,,0000,0000,0000,,o maior telescopio óptico que existe.
Dialogue: 0,0:02:35.49,0:02:39.14,Default,,0000,0000,0000,,Chámase Telescopio Xigante de Magalhães,\Nou GMT (Giant Magellan Telescope).
Dialogue: 0,0:02:39.75,0:02:44.48,Default,,0000,0000,0000,,Este telescopio vai ter espellos\Nde 8,4 metros de diámetro--
Dialogue: 0,0:02:44.50,0:02:45.67,Default,,0000,0000,0000,,cada espello.
Dialogue: 0,0:02:45.69,0:02:47.33,Default,,0000,0000,0000,,Case 9 metros.
Dialogue: 0,0:02:47.35,0:02:51.83,Default,,0000,0000,0000,,Será máis grande ca este escenario---\Ncase ata a cuarta fila do público.
Dialogue: 0,0:02:51.85,0:02:54.87,Default,,0000,0000,0000,,Cada un dos sete espellos do telescopio
Dialogue: 0,0:02:54.90,0:02:58.68,Default,,0000,0000,0000,,terá case 9 metros de diámetro.
Dialogue: 0,0:02:58.71,0:03:02.63,Default,,0000,0000,0000,,Xuntos, eses sete espellos medirán
Dialogue: 0,0:03:02.66,0:03:04.70,Default,,0000,0000,0000,,algo máis de 24 metros de diámetro.
Dialogue: 0,0:03:04.72,0:03:07.68,Default,,0000,0000,0000,,Polo tanto, será, practicamente, \No tamaño deste auditorio.
Dialogue: 0,0:03:08.45,0:03:12.09,Default,,0000,0000,0000,,O telescopio estará a case\N43 metros de altura,
Dialogue: 0,0:03:12.12,0:03:14.81,Default,,0000,0000,0000,,e de novo, estando en Río,
Dialogue: 0,0:03:14.83,0:03:18.45,Default,,0000,0000,0000,,algúns de vós debedes ter visto\Na estatua do Cristo xigante.
Dialogue: 0,0:03:18.48,0:03:20.30,Default,,0000,0000,0000,,A escala é comparable en altura.
Dialogue: 0,0:03:20.33,0:03:23.56,Default,,0000,0000,0000,,De feito, é máis pequeno\Ndo que este telescopio vai ser.
Dialogue: 0,0:03:24.19,0:03:27.28,Default,,0000,0000,0000,,É comparable ao tamaño\Nda Estatua da Liberdade.
Dialogue: 0,0:03:27.72,0:03:31.77,Default,,0000,0000,0000,,E aloxarase nun recinto de 22 andares.
Dialogue: 0,0:03:31.79,0:03:33.69,Default,,0000,0000,0000,,60 metros de altura.
Dialogue: 0,0:03:33.72,0:03:36.72,Default,,0000,0000,0000,,Pero é un edificio pouco común\Npara protexer este telescopio.
Dialogue: 0,0:03:36.74,0:03:38.53,Default,,0000,0000,0000,,Terá xanelas abertas cara o ceo,
Dialogue: 0,0:03:38.55,0:03:40.90,Default,,0000,0000,0000,,poderá apuntar e mirar o ceo,
Dialogue: 0,0:03:40.92,0:03:43.55,Default,,0000,0000,0000,,e rotará nunha base --
Dialogue: 0,0:03:43.58,0:03:47.05,Default,,0000,0000,0000,,un edificio xiratorio de 2.000 toneladas.
Dialogue: 0,0:03:47.72,0:03:52.55,Default,,0000,0000,0000,,O Telescopio Xigante de Magalhães\Nterá 10 veces a resolución
Dialogue: 0,0:03:52.58,0:03:54.32,Default,,0000,0000,0000,,do Telescopio Espacial Hubble.
Dialogue: 0,0:03:54.93,0:03:58.99,Default,,0000,0000,0000,,Será 20 millóns de veces \Nmáis sensible ca o ollo humano.
Dialogue: 0,0:03:59.59,0:04:05.73,Default,,0000,0000,0000,,e poderá, por primeira vez na historia,\Natopar vida en planetas
Dialogue: 0,0:04:05.75,0:04:07.76,Default,,0000,0000,0000,,que están fóra do noso sistema solar.
Dialogue: 0,0:04:08.47,0:04:12.84,Default,,0000,0000,0000,,Vainos permitir mirar cara a atrás\Ne ver a primeira luz do universo --
Dialogue: 0,0:04:12.87,0:04:15.23,Default,,0000,0000,0000,,literalmente, o alborecer do cosmos.
Dialogue: 0,0:04:15.26,0:04:17.02,Default,,0000,0000,0000,,O alborecer cósmico.
Dialogue: 0,0:04:17.76,0:04:21.52,Default,,0000,0000,0000,,Este telescopio permitiranos\Nobservar o pasado,\N
Dialogue: 0,0:04:21.54,0:04:25.33,Default,,0000,0000,0000,,ver as galaxias tal como eran\Ncando se estaban a formar,
Dialogue: 0,0:04:25.35,0:04:28.69,Default,,0000,0000,0000,,os primeiros buracos negros do universo,\Nas primeiras galaxias.
Dialogue: 0,0:04:29.69,0:04:34.30,Default,,0000,0000,0000,,Durante os milleiros de anos\Nque estudamos o cosmos,
Dialogue: 0,0:04:34.32,0:04:36.98,Default,,0000,0000,0000,,preguntámonos cal é \No noso lugar no universo.
Dialogue: 0,0:04:37.00,0:04:38.66,Default,,0000,0000,0000,,Os antigos gregos dixéronnos
Dialogue: 0,0:04:38.69,0:04:41.17,Default,,0000,0000,0000,,que a Terra era o centro do universo.
Dialogue: 0,0:04:41.20,0:04:44.82,Default,,0000,0000,0000,,Hai cincocentos anos,\NCopérnico desprazou a Terra
Dialogue: 0,0:04:44.84,0:04:47.64,Default,,0000,0000,0000,,e situou o Sol no corazón do cosmos.
Dialogue: 0,0:04:48.78,0:04:50.84,Default,,0000,0000,0000,,Tal como aprendemos ao longo dos séculos,
Dialogue: 0,0:04:50.86,0:04:53.58,Default,,0000,0000,0000,,dende que Galileo Galilei,\No científico italiano,
Dialogue: 0,0:04:53.60,0:04:58.86,Default,,0000,0000,0000,,apuntou cara ao ceo \Ncun pequeno telescopio de 5 centímetros,
Dialogue: 0,0:04:58.88,0:05:01.89,Default,,0000,0000,0000,,sempre que construímos \Ntelescopios maiores,
Dialogue: 0,0:05:01.92,0:05:04.12,Default,,0000,0000,0000,,descubrimos algo sobre o universo;
Dialogue: 0,0:05:04.14,0:05:06.97,Default,,0000,0000,0000,,fixemos descubrimentos, sen excepcións.
Dialogue: 0,0:05:08.91,0:05:12.64,Default,,0000,0000,0000,,No século XX descubrimos\Nque o universo se está a expandir
Dialogue: 0,0:05:12.67,0:05:17.39,Default,,0000,0000,0000,,e que o noso sistema solar\Nnon é o centro desta expansión.
Dialogue: 0,0:05:17.76,0:05:23.04,Default,,0000,0000,0000,,Agora sabemos que o universo se compón \Nduns 100 mil millóns de galaxias
Dialogue: 0,0:05:23.06,0:05:24.71,Default,,0000,0000,0000,,visibles para nós,
Dialogue: 0,0:05:24.73,0:05:30.14,Default,,0000,0000,0000,,e cada unha desas galaxias\Ncontén 100 mil millóns de estrelas.
Dialogue: 0,0:05:31.23,0:05:34.10,Default,,0000,0000,0000,,Agora miramos cara \Ná imaxe máis profunda do cosmos
Dialogue: 0,0:05:34.12,0:05:35.62,Default,,0000,0000,0000,,como nunca antes o fixeramos.
Dialogue: 0,0:05:36.02,0:05:38.83,Default,,0000,0000,0000,,Sacouna o Telescopio Espacial Hubble
Dialogue: 0,0:05:38.86,0:05:43.75,Default,,0000,0000,0000,,apuntando cara a unha parte do ceo \Nque estaba baleira,
Dialogue: 0,0:05:43.77,0:05:45.37,Default,,0000,0000,0000,,antes do lanzamento do Hubble.
Dialogue: 0,0:05:45.39,0:05:47.66,Default,,0000,0000,0000,,E se poden imaxinar esta área diminuta,
Dialogue: 0,0:05:47.68,0:05:51.01,Default,,0000,0000,0000,,é só unha cincuentava parte\Ndo tamaño da Lúa.
Dialogue: 0,0:05:51.04,0:05:53.08,Default,,0000,0000,0000,,Poden imaxinar o tamaño da Lúa.
Dialogue: 0,0:05:53.10,0:05:57.24,Default,,0000,0000,0000,,Agora existen 10.000 galaxias\Nvisibles nesta imaxe.
Dialogue: 0,0:05:57.78,0:06:02.46,Default,,0000,0000,0000,,E o tenue das imaxes e mais \No tamaño diminuto é só o resultado
Dialogue: 0,0:06:02.48,0:06:06.89,Default,,0000,0000,0000,,de que esas galaxias\Nestán moi afastadas, a longa distancia.
Dialogue: 0,0:06:06.92,0:06:09.85,Default,,0000,0000,0000,,Cada unha delas pode conter
Dialogue: 0,0:06:09.87,0:06:14.88,Default,,0000,0000,0000,,miles de millóns ou incluso\Ncentos de miles de millóns de estrelas.
Dialogue: 0,0:06:15.59,0:06:17.61,Default,,0000,0000,0000,,Os telescopios son coma máquinas do tempo.
Dialogue: 0,0:06:17.63,0:06:22.10,Default,,0000,0000,0000,,Canto máis lonxe miramos no espazo,\Nmáis atrás miramos no tempo.
Dialogue: 0,0:06:22.47,0:06:25.66,Default,,0000,0000,0000,,E hai coma baldes de luz --\Nliteralmente, acumulan luz.
Dialogue: 0,0:06:25.68,0:06:28.91,Default,,0000,0000,0000,,Así, canto máis grande é o balde\Nmáis grande é o espello que temos,
Dialogue: 0,0:06:28.94,0:06:32.35,Default,,0000,0000,0000,,máis luz podemos ver\Ne máis atrás podemos mirar.\N
Dialogue: 0,0:06:33.61,0:06:35.88,Default,,0000,0000,0000,,No último século descubrimos
Dialogue: 0,0:06:35.90,0:06:38.84,Default,,0000,0000,0000,,que no universo hai obxectos exóticos --\Nos buracos negros.
Dialogue: 0,0:06:38.86,0:06:41.64,Default,,0000,0000,0000,,Descubrimos que existen\Na materia e a enerxía escuras
Dialogue: 0,0:06:41.66,0:06:42.88,Default,,0000,0000,0000,,que non podemos ver.
Dialogue: 0,0:06:43.22,0:06:46.78,Default,,0000,0000,0000,,Agora estades a mirar \Nunha imaxe real da materia escura.
Dialogue: 0,0:06:46.80,0:06:47.95,Default,,0000,0000,0000,,(Risas)
Dialogue: 0,0:06:47.97,0:06:50.62,Default,,0000,0000,0000,,Entendéstelo. Non todo o mundo o entende.
Dialogue: 0,0:06:50.64,0:06:52.41,Default,,0000,0000,0000,,(Risas)
Dialogue: 0,0:06:52.43,0:06:55.15,Default,,0000,0000,0000,,Entón, o xeito como concluímos\Nque había materia escura --
Dialogue: 0,0:06:55.18,0:06:59.87,Default,,0000,0000,0000,,non a podemos ver -- mais hai un tirón\Ninconfundible, debido á gravidade.
Dialogue: 0,0:07:01.30,0:07:04.68,Default,,0000,0000,0000,,Se prestamos atención,\Nvemos este mar de galaxias
Dialogue: 0,0:07:04.70,0:07:06.48,Default,,0000,0000,0000,,nun universo que se expande.
Dialogue: 0,0:07:06.86,0:07:10.16,Default,,0000,0000,0000,,O que eu fago é medir\Na expansión do universo
Dialogue: 0,0:07:10.19,0:07:13.33,Default,,0000,0000,0000,,e nun dos proxectos \Nque levei a cabo nos 90
Dialogue: 0,0:07:13.35,0:07:18.47,Default,,0000,0000,0000,,usei o Telescopio Espacial Hubble\Npara medir a velocidade a que se expande.
Dialogue: 0,0:07:19.36,0:07:23.32,Default,,0000,0000,0000,,Agora podémonos remontar\Na hai 14 mil millón de anos.
Dialogue: 0,0:07:23.73,0:07:28.07,Default,,0000,0000,0000,,Co tempo descubrimos\Nque cada estrela ten a súa historia;
Dialogue: 0,0:07:28.09,0:07:31.02,Default,,0000,0000,0000,,teñen nacemento, madureza
Dialogue: 0,0:07:31.04,0:07:33.37,Default,,0000,0000,0000,,e incluso algunhas teñen \Nunha morte dramática.
Dialogue: 0,0:07:33.83,0:07:39.94,Default,,0000,0000,0000,,E as brasas desas estrelas\Nforman as novas que vemos,
Dialogue: 0,0:07:39.97,0:07:43.78,Default,,0000,0000,0000,,a maioría das cales acaban por ter\Nplanetas arredor delas.
Dialogue: 0,0:07:44.27,0:07:48.31,Default,,0000,0000,0000,,E un dos resultados máis sorprendentes\Ndos últimos 20 anos
Dialogue: 0,0:07:48.33,0:07:52.46,Default,,0000,0000,0000,,foi o descubrimento doutros planetas\Nque gravitan arredor doutras estrelas.
Dialogue: 0,0:07:52.48,0:07:54.39,Default,,0000,0000,0000,,Os chamados exoplanetas.
Dialogue: 0,0:07:54.41,0:07:59.41,Default,,0000,0000,0000,,E ata 1995, non sabiamos\Nda existencia doutros planetas
Dialogue: 0,0:07:59.43,0:08:01.76,Default,,0000,0000,0000,,que non fosen os do noso Sistema Solar.
Dialogue: 0,0:08:02.36,0:08:08.78,Default,,0000,0000,0000,,Mais agora, hai case 2.000 planetas\Norbitando arredor doutras estrelas
Dialogue: 0,0:08:08.80,0:08:11.36,Default,,0000,0000,0000,,que podemos identificar,\Ncuxa masa podemos medir.
Dialogue: 0,0:08:11.39,0:08:15.06,Default,,0000,0000,0000,,500 deles son sistemas multiplanetarios.
Dialogue: 0,0:08:15.08,0:08:19.04,Default,,0000,0000,0000,,E hai outros 4.000 candidatos \N-- e seguimos a contar --
Dialogue: 0,0:08:19.07,0:08:21.28,Default,,0000,0000,0000,,a planetas que orbitan outras estrelas.
Dialogue: 0,0:08:21.79,0:08:24.76,Default,,0000,0000,0000,,Preséntanse nunha desconcertante\Nvariedade de tipoloxías diferentes.
Dialogue: 0,0:08:25.13,0:08:28.42,Default,,0000,0000,0000,,Hai planetas similares a Xúpiter,\Nque son quentes,
Dialogue: 0,0:08:28.44,0:08:32.70,Default,,0000,0000,0000,,hai outros que están conxelados,\Nhai mundo acuáticos
Dialogue: 0,0:08:32.73,0:08:35.98,Default,,0000,0000,0000,,e hai planetas rochosos coma a Terra,\Nchamados "Súperterras",
Dialogue: 0,0:08:36.00,0:08:40.69,Default,,0000,0000,0000,,e incluso houbo planetas\Nque se especula foron mundos de diamante.
Dialogue: 0,0:08:41.79,0:08:46.75,Default,,0000,0000,0000,,Sabemos que, polo menos nun planeta,\No noso, hai vida.
Dialogue: 0,0:08:46.77,0:08:50.93,Default,,0000,0000,0000,,Atopamos incluso planetas\Nque orbitan dúas estrelas.
Dialogue: 0,0:08:50.96,0:08:54.14,Default,,0000,0000,0000,,Xa non é cousa da ciencia ficción.
Dialogue: 0,0:08:55.21,0:08:57.42,Default,,0000,0000,0000,,No noso planeta sabemos que hai vida,
Dialogue: 0,0:08:57.45,0:09:03.16,Default,,0000,0000,0000,,desenvolvemos unha vida complexa,\Npodemos preguntarnos sobre a nosa orixe.
Dialogue: 0,0:09:03.73,0:09:07.95,Default,,0000,0000,0000,,E dado todo o que descubrimos,\Nagora a enorme cantidade suxire
Dialogue: 0,0:09:07.97,0:09:12.04,Default,,0000,0000,0000,,que hai millóns --\Nincluso talvez centos de millóns --
Dialogue: 0,0:09:12.07,0:09:14.85,Default,,0000,0000,0000,,de planetas que están \Nabondo preto --
Dialogue: 0,0:09:14.87,0:09:18.16,Default,,0000,0000,0000,,xusto á distancia exacta\Ndas estrelas arredor das que orbitan --
Dialogue: 0,0:09:18.18,0:09:23.72,Default,,0000,0000,0000,,para teren auga en estado líquido,\Npolo que poderían albergar vida.
Dialogue: 0,0:09:24.12,0:09:28.30,Default,,0000,0000,0000,,Marabillámonos con estas probabilidades,\Nenormes probabilidades,
Dialogue: 0,0:09:28.32,0:09:31.26,Default,,0000,0000,0000,,e o máis marabilloso é \Nque durante a vindeira década
Dialogue: 0,0:09:31.29,0:09:36.52,Default,,0000,0000,0000,,o GMT talvez poida analizar os espectros\Ndas atmosferas deses planetas
Dialogue: 0,0:09:36.54,0:09:40.05,Default,,0000,0000,0000,,e determinar se existe ou non \Na posibilidade de que alberguen vida.
Dialogue: 0,0:09:41.70,0:09:43.48,Default,,0000,0000,0000,,Entón, que é o proxecto GMT?
Dialogue: 0,0:09:43.51,0:09:45.38,Default,,0000,0000,0000,,É un proxecto internacional.
Dialogue: 0,0:09:45.40,0:09:51.25,Default,,0000,0000,0000,,Inclúe a Australia, Corea do Sur,\Ne encántame poder dicir, aquí en Río,
Dialogue: 0,0:09:51.28,0:09:54.31,Default,,0000,0000,0000,,que o máis recente socio\Nno noso telescopio é Brasil.
Dialogue: 0,0:09:54.82,0:09:59.28,Default,,0000,0000,0000,,(Aplausos)
Dialogue: 0,0:09:59.31,0:10:04.10,Default,,0000,0000,0000,,Tamén inclúe unha serie de institucións\Nao longo dos Estados Unidos,
Dialogue: 0,0:10:04.12,0:10:07.22,Default,,0000,0000,0000,,coma a Universidade de Harvard,
Dialogue: 0,0:10:07.24,0:10:10.19,Default,,0000,0000,0000,,as Institucións Smithsonian e Carnegie,
Dialogue: 0,0:10:10.21,0:10:16.68,Default,,0000,0000,0000,,e as universidades de Arizona, Chicago, \NTexas-Austin e Texas A&M.
Dialogue: 0,0:10:17.07,0:10:18.96,Default,,0000,0000,0000,,Tamén inclúe a Chile.
Dialogue: 0,0:10:20.72,0:10:23.83,Default,,0000,0000,0000,,A fabricación dos espellos do telescopio
Dialogue: 0,0:10:23.83,0:10:25.32,Default,,0000,0000,0000,,é tamén fascinante en si mesma.
Dialogue: 0,0:10:25.35,0:10:29.98,Default,,0000,0000,0000,,Coller anacos de cristal, fundilos\Nnun forno que está a rotar.
Dialogue: 0,0:10:30.75,0:10:32.84,Default,,0000,0000,0000,,Isto ocorre debaixo do estadio de fútbol
Dialogue: 0,0:10:32.87,0:10:34.91,Default,,0000,0000,0000,,da Universidade de Arizona.
Dialogue: 0,0:10:34.93,0:10:37.87,Default,,0000,0000,0000,,Está agochado debaixo de 52.000 asentos.
Dialogue: 0,0:10:37.89,0:10:39.29,Default,,0000,0000,0000,,Ninguén sabe que se fai isto.
Dialogue: 0,0:10:39.74,0:10:43.06,Default,,0000,0000,0000,,É basicamente un caldeiro que rota.
Dialogue: 0,0:10:43.09,0:10:46.12,Default,,0000,0000,0000,,Os espellos fúndense \Ne arrefrían moi lentamente,
Dialogue: 0,0:10:46.14,0:10:49.06,Default,,0000,0000,0000,,e despois pólense con extrema precisión.
Dialogue: 0,0:10:49.64,0:10:52.71,Default,,0000,0000,0000,,Se pensan na precisión destes espellos,
Dialogue: 0,0:10:52.74,0:10:57.29,Default,,0000,0000,0000,,as protuberancias no espello,\Nen todos eses case 9 metros,
Dialogue: 0,0:10:57.32,0:11:00.99,Default,,0000,0000,0000,,representan menos\Ndunha millonésima parte dun centímetro.
Dialogue: 0,0:11:01.02,0:11:02.54,Default,,0000,0000,0000,,Poden imaxinalo?
Dialogue: 0,0:11:03.09,0:11:04.24,Default,,0000,0000,0000,,Uau!
Dialogue: 0,0:11:04.26,0:11:05.59,Default,,0000,0000,0000,,(Risas)
Dialogue: 0,0:11:05.61,0:11:11.88,Default,,0000,0000,0000,,Iso son as cinco milésimas partes \Ndo grosor dun cabelo meu,
Dialogue: 0,0:11:11.91,0:11:14.04,Default,,0000,0000,0000,,sobre estes case 9 metros.
Dialogue: 0,0:11:14.07,0:11:15.94,Default,,0000,0000,0000,,É un logro incrible.
Dialogue: 0,0:11:15.96,0:11:19.28,Default,,0000,0000,0000,,É o que nos permite ter\Na precisión que imos ter.
Dialogue: 0,0:11:20.88,0:11:23.29,Default,,0000,0000,0000,,E entón, que nos da esta precisión?
Dialogue: 0,0:11:23.84,0:11:26.58,Default,,0000,0000,0000,,O GMT, intenten imaxinar --
Dialogue: 0,0:11:26.61,0:11:31.06,Default,,0000,0000,0000,,se termo dunha moeda,\Nque por casualidade teño por aquí,
Dialogue: 0,0:11:31.08,0:11:36.07,Default,,0000,0000,0000,,e miro unha das súas caras,\Npodo ver dende aquí
Dialogue: 0,0:11:36.09,0:11:40.08,Default,,0000,0000,0000,,a inscrición, podo ver a cara.
Dialogue: 0,0:11:40.10,0:11:43.22,Default,,0000,0000,0000,,Supoño que incluso os da primeira fila\Nxa non sodes quen de velo.
Dialogue: 0,0:11:43.64,0:11:46.51,Default,,0000,0000,0000,,Pero se tivermos \No Telescopio Xigante de Magalhães,
Dialogue: 0,0:11:46.53,0:11:49.90,Default,,0000,0000,0000,,nos 24 metros de diámetro\Nque vemos neste auditorio,
Dialogue: 0,0:11:49.93,0:11:52.100,Default,,0000,0000,0000,,e apuntásemos a 320 km de distancia,
Dialogue: 0,0:11:53.02,0:11:58.89,Default,,0000,0000,0000,,se eu estivese en São Paulo,\Npoderiamos ver a cara da moeda.
Dialogue: 0,0:11:58.91,0:12:02.52,Default,,0000,0000,0000,,Esa é a resolución e poder extraodinarios\Ndeste telescopio.
Dialogue: 0,0:12:03.76,0:12:06.46,Default,,0000,0000,0000,,E se --
Dialogue: 0,0:12:06.48,0:12:10.35,Default,,0000,0000,0000,,(Aplausos)
Dialogue: 0,0:12:10.38,0:12:14.98,Default,,0000,0000,0000,,Se un astronauta estivese na Lúa,\Na catrocentos mil kilómetros,
Dialogue: 0,0:12:15.00,0:12:17.92,Default,,0000,0000,0000,,e prendese unha candea -- só unha --
Dialogue: 0,0:12:17.94,0:12:20.75,Default,,0000,0000,0000,,poderiamos vela co GMT.
Dialogue: 0,0:12:21.35,0:12:22.63,Default,,0000,0000,0000,,Extraodinario.
Dialogue: 0,0:12:25.33,0:12:31.02,Default,,0000,0000,0000,,Está é unha imaxe simulada \Ndun cúmulo nunha galaxia que está preto
Dialogue: 0,0:12:31.04,0:12:33.62,Default,,0000,0000,0000,,"Preto" en astronomía é moi relativo.
Dialogue: 0,0:12:33.65,0:12:36.15,Default,,0000,0000,0000,,Está a dez millóns de anos luz.
Dialogue: 0,0:12:36.18,0:12:38.19,Default,,0000,0000,0000,,Así sería como como se vería.
Dialogue: 0,0:12:38.21,0:12:40.38,Default,,0000,0000,0000,,Miren eses catro obxectos luminosos
Dialogue: 0,0:12:40.40,0:12:44.41,Default,,0000,0000,0000,,e compárenos cunha imaxe\Nda cámara do Telescopio Espacial Hubble.
Dialogue: 0,0:12:44.44,0:12:47.62,Default,,0000,0000,0000,,Lógranse ver algúns lixeiros detalles\Ndas estrelas.
Dialogue: 0,0:12:47.64,0:12:53.93,Default,,0000,0000,0000,,E agora, -- miren que espectacular --\Nisto é o que se verá co GMT.
Dialogue: 0,0:12:53.96,0:12:56.33,Default,,0000,0000,0000,,Miren de novo esas imaxes brillantes.
Dialogue: 0,0:12:56.35,0:13:00.77,Default,,0000,0000,0000,,Isto é o que se ve grazas a un dos \Ntelescopios máis potentes da Terra,
Dialogue: 0,0:13:00.79,0:13:03.68,Default,,0000,0000,0000,,e isto, de novo, o que se verá co GMT.
Dialogue: 0,0:13:04.55,0:13:06.41,Default,,0000,0000,0000,,Unha precisión extraodinaria.
Dialogue: 0,0:13:06.98,0:13:08.30,Default,,0000,0000,0000,,Entón, onde estamos?
Dialogue: 0,0:13:08.32,0:13:11.50,Default,,0000,0000,0000,,Agora acabamos de chegar ao cume \Ndas montañas en Chile.
Dialogue: 0,0:13:11.53,0:13:13.29,Default,,0000,0000,0000,,E comezamos a traballar.
Dialogue: 0,0:13:13.31,0:13:16.03,Default,,0000,0000,0000,,Xa probamos e pulimos o primeiro espello.
Dialogue: 0,0:13:16.06,0:13:18.65,Default,,0000,0000,0000,,Xa fixemos o segundo e mais o terceiro.
Dialogue: 0,0:13:18.67,0:13:20.94,Default,,0000,0000,0000,,E estamos a piques de facer o cuarto.
Dialogue: 0,0:13:20.96,0:13:22.85,Default,,0000,0000,0000,,Tivemos varios exames este ano,
Dialogue: 0,0:13:22.87,0:13:25.42,Default,,0000,0000,0000,,expertos internacionais\Nque examinaron o noso traballo
Dialogue: 0,0:13:25.44,0:13:27.97,Default,,0000,0000,0000,,e dixeron:\N"estades listos para construír".
Dialogue: 0,0:13:27.100,0:13:31.34,Default,,0000,0000,0000,,Entón pensamos construír este telescopio\Ncos primeiros catro espellos.
Dialogue: 0,0:13:31.37,0:13:35.50,Default,,0000,0000,0000,,Queremos poñelo en marcha axiña\Ne comezar a recoller datos científicos --
Dialogue: 0,0:13:35.52,0:13:40.10,Default,,0000,0000,0000,,o que os astrónomos chamamos\N"a primeira luz", para 2021.
Dialogue: 0,0:13:41.03,0:13:44.48,Default,,0000,0000,0000,,E o telescopio enteiro estará rematado\Na mediados da próxima década,
Dialogue: 0,0:13:44.50,0:13:45.90,Default,,0000,0000,0000,,cos sete espellos.
Dialogue: 0,0:13:46.54,0:13:50.10,Default,,0000,0000,0000,,Agora estamos preparados para\Nmirar atrás no afastado universo,
Dialogue: 0,0:13:50.12,0:13:51.43,Default,,0000,0000,0000,,o alborecer cósmico.
Dialogue: 0,0:13:51.80,0:13:55.94,Default,,0000,0000,0000,,Poderemos estudar outros planetas\Ncunha gran precisión.
Dialogue: 0,0:13:56.42,0:14:00.16,Default,,0000,0000,0000,,Pero para min, un dos aspectos\Nmáis emocionantes de construír o GMT
Dialogue: 0,0:14:00.18,0:14:03.02,Default,,0000,0000,0000,,é ter a oportunidade \Nde descubrir de verdade algo
Dialogue: 0,0:14:03.04,0:14:06.31,Default,,0000,0000,0000,,que non saibamos --\Nque nin poidamos imaxinar neste momento,
Dialogue: 0,0:14:06.33,0:14:07.98,Default,,0000,0000,0000,,algo totalmente novo.
Dialogue: 0,0:14:08.71,0:14:12.34,Default,,0000,0000,0000,,E teño a esperanza de que con esta\Ne con outras instalacións,
Dialogue: 0,0:14:12.37,0:14:17.58,Default,,0000,0000,0000,,moitas rapazas e rapaces novos \Nse animen a acadar as estrelas.
Dialogue: 0,0:14:18.04,0:14:19.31,Default,,0000,0000,0000,,Moitas grazas.
Dialogue: 0,0:14:19.33,0:14:20.81,Default,,0000,0000,0000,,Obrigado.
Dialogue: 0,0:14:20.83,0:14:26.72,Default,,0000,0000,0000,,(Aplausos)
Dialogue: 0,0:14:26.75,0:14:28.35,Default,,0000,0000,0000,,Bruno Giussani: Grazas, Wendy.
Dialogue: 0,0:14:28.37,0:14:30.64,Default,,0000,0000,0000,,Queda comigo, porque teño unha pregunta.
Dialogue: 0,0:14:30.66,0:14:33.06,Default,,0000,0000,0000,,Citaches varias instalacións.
Dialogue: 0,0:14:33.09,0:14:37.94,Default,,0000,0000,0000,,O Telescopio de Magalhães estase a facer\Nmais tamén o ALMA e outros en Chile
Dialogue: 0,0:14:37.96,0:14:40.10,Default,,0000,0000,0000,,e noutros lugares, coma Hawaii.
Dialogue: 0,0:14:40.77,0:14:44.85,Default,,0000,0000,0000,,Trátase de colaborar e de complementarse\Nou máis ben dunha competición?
Dialogue: 0,0:14:44.87,0:14:48.59,Default,,0000,0000,0000,,Sei que é competición polos fondos,\Npero que pasa coa ciencia?
Dialogue: 0,0:14:48.62,0:14:51.84,Default,,0000,0000,0000,,Wendy Freedman: Con respecto á ciencia,\Ntrátase de complementarse.
Dialogue: 0,0:14:51.86,0:14:54.89,Default,,0000,0000,0000,,Os telescopios que están no espazo,\Nos que están no chan,
Dialogue: 0,0:14:54.91,0:14:57.21,Default,,0000,0000,0000,,os telescopios con distintas \Nlonxitudes de onda,
Dialogue: 0,0:14:57.21,0:15:00.43,Default,,0000,0000,0000,,incluso telescopios parecidos,\Npero con instrumentación diferente --
Dialogue: 0,0:15:00.43,0:15:04.08,Default,,0000,0000,0000,,Mirarán para distintas partes\Ndas preguntas que nos facemos.
Dialogue: 0,0:15:04.10,0:15:07.73,Default,,0000,0000,0000,,Entón, cando descubramos outros planetas,\Ne poidamos comprobar os datos,
Dialogue: 0,0:15:07.75,0:15:09.84,Default,,0000,0000,0000,,poderemos medir as atmosferas,
Dialogue: 0,0:15:09.86,0:15:12.74,Default,,0000,0000,0000,,miraremos cara ao espazo \Ncunha gran resolución.
Dialogue: 0,0:15:12.76,0:15:14.24,Default,,0000,0000,0000,,Entón, son complementarios.
Dialogue: 0,0:15:14.26,0:15:16.50,Default,,0000,0000,0000,,Tes razón no de que \Ncompetimos polos fondos
Dialogue: 0,0:15:16.52,0:15:19.19,Default,,0000,0000,0000,,pero científicamente,\Ntrátase de complementariedade.
Dialogue: 0,0:15:19.21,0:15:21.87,Default,,0000,0000,0000,,BG: Wendy, moitísimas grazas\Npor vir a TEDGlobal.
Dialogue: 0,0:15:21.89,0:15:23.04,Default,,0000,0000,0000,,WF: Grazas.
Dialogue: 0,0:15:23.07,0:15:24.75,Default,,0000,0000,0000,,(Aplausos)