1
00:00:00,944 --> 00:00:05,315
Cando tiña 14 anos, 
interesábame a ciencia,

2
00:00:05,339 --> 00:00:07,824
fascinábame,
entusiasmábame aprendela.

3
00:00:08,479 --> 00:00:12,538
E tiven un profesor de ciencias
no instituto que nos dixo na clase:

4
00:00:12,562 --> 00:00:15,751
"As rapazas non tedes que escoitar isto".

5
00:00:16,800 --> 00:00:18,205
Alentador, a que si?

6
00:00:18,229 --> 00:00:19,316
(Risas)

7
00:00:19,340 --> 00:00:23,372
Decidín non escoitar --
só esa afirmación en concreto.

8
00:00:24,710 --> 00:00:28,417
Déixenme levalos
ao cordal dos Andes, en Chile,

9
00:00:28,441 --> 00:00:32,970
a 500 kilómetros, 300 millas,
ao nordés de Santiago.

10
00:00:33,284 --> 00:00:37,474
É un lugar moi afastado, 
moi seco e moi fermoso.

11
00:00:38,087 --> 00:00:39,462
E non hai moito máis alí.

12
00:00:39,486 --> 00:00:42,126
Hai cóndores, tarántulas,

13
00:00:42,150 --> 00:00:44,647
e de noite, cando a luz é tenue,

14
00:00:44,671 --> 00:00:48,036
pódese ver un dos ceos 
máis escuros da Terra.

15
00:00:48,906 --> 00:00:51,456
É unha especie de lugar máxico, a montaña.

16
00:00:51,480 --> 00:00:55,817
É unha combinación marabillosa 
de afastados cumes

17
00:00:55,841 --> 00:00:59,022
cunha tecnoloxía sumamente avanzada.

18
00:00:59,508 --> 00:01:03,100
E os nosos devanceiros, 
dende que hai rexistros históricos,

19
00:01:03,124 --> 00:01:07,910
miraron cara ao ceo nocturno
cavilando sobre a natureza da existencia.

20
00:01:08,506 --> 00:01:10,866
E a nosa xeración non é unha excepción.

21
00:01:11,536 --> 00:01:14,632
O único problema é que o ceo nocturno
agora está iluminado

22
00:01:14,656 --> 00:01:16,506
pola luz das cidades.

23
00:01:17,058 --> 00:01:20,672
Por iso, os astrónomos van
a estes afastados cumes

24
00:01:20,696 --> 00:01:22,616
para examinar e estudar o cosmos.

25
00:01:22,981 --> 00:01:26,100
Os telescopios son 
a nosa xanela ao cosmos.

26
00:01:28,042 --> 00:01:32,065
Non esaxero se lles digo 
que o hemisferio sur vai ser

27
00:01:32,089 --> 00:01:35,504
o futuro da astronomía
durante o século XXI.

28
00:01:36,135 --> 00:01:39,367
Xa temos unha serie de telescopios,

29
00:01:39,391 --> 00:01:41,423
no cordal dos Andes, en Chile,

30
00:01:41,447 --> 00:01:46,584
á que axiña se unirá
outra serie incrible de nova capacidade.

31
00:01:46,608 --> 00:01:49,807
Vai haber dous grupos internacionais
que construirán

32
00:01:49,831 --> 00:01:55,307
telescopios xigantes, sensibles
á radiación óptica, coma os nosos ollos.

33
00:01:55,669 --> 00:01:57,540
Vai haber un telescopio de rastrexo

34
00:01:57,564 --> 00:02:00,884
que analizará o ceo cada poucas noites.

35
00:02:01,366 --> 00:02:02,892
Vai haber radiotelescopios,

36
00:02:02,916 --> 00:02:06,424
sensibles a radiacións de onda longa.

37
00:02:06,448 --> 00:02:09,563
E despois, haberá telescopios no espazo.

38
00:02:09,587 --> 00:02:12,484
Haberá un sucesor
do Telescopio Espacial Hubble:

39
00:02:12,508 --> 00:02:14,545
chámase o Telescopio James Webb

40
00:02:14,569 --> 00:02:17,054
e lanzarase no 2018.

41
00:02:17,078 --> 00:02:18,784
Haberá un satélite chamado TESS

42
00:02:18,808 --> 00:02:22,181
que vai descubrir planetas
fóra do noso sistema solar.

43
00:02:24,259 --> 00:02:26,889
Durante a última década,
estiven a liderar un grupo,

44
00:02:26,913 --> 00:02:29,130
un consorcio -- un grupo internacional,

45
00:02:29,154 --> 00:02:32,137
para constuír o que será, cando se remate,

46
00:02:32,161 --> 00:02:35,465
o maior telescopio óptico que existe.

47
00:02:35,489 --> 00:02:39,145
Chámase Telescopio Xigante de Magalhães,
ou GMT (Giant Magellan Telescope).

48
00:02:39,748 --> 00:02:44,481
Este telescopio vai ter espellos
de 8,4 metros de diámetro--

49
00:02:44,505 --> 00:02:45,667
cada espello.

50
00:02:45,691 --> 00:02:47,330
Case 9 metros.

51
00:02:47,354 --> 00:02:51,826
Será máis grande ca este escenario---
case ata a cuarta fila do público.

52
00:02:51,850 --> 00:02:54,874
Cada un dos sete espellos do telescopio

53
00:02:54,898 --> 00:02:58,682
terá case 9 metros de diámetro.

54
00:02:58,706 --> 00:03:02,634
Xuntos, eses sete espellos medirán

55
00:03:02,658 --> 00:03:04,699
algo máis de 24 metros de diámetro.

56
00:03:04,723 --> 00:03:07,681
Polo tanto, será, practicamente, 
o tamaño deste auditorio.

57
00:03:08,448 --> 00:03:12,094
O telescopio estará a case
43 metros de altura,

58
00:03:12,118 --> 00:03:14,808
e de novo, estando en Río,

59
00:03:14,832 --> 00:03:18,451
algúns de vós debedes ter visto
a estatua do Cristo xigante.

60
00:03:18,475 --> 00:03:20,304
A escala é comparable en altura.

61
00:03:20,328 --> 00:03:23,565
De feito, é máis pequeno
do que este telescopio vai ser.

62
00:03:24,192 --> 00:03:27,280
É comparable ao tamaño
da Estatua da Liberdade.

63
00:03:27,721 --> 00:03:31,770
E aloxarase nun recinto de 22 andares.

64
00:03:31,794 --> 00:03:33,693
60 metros de altura.

65
00:03:33,717 --> 00:03:36,719
Pero é un edificio pouco común
para protexer este telescopio.

66
00:03:36,743 --> 00:03:38,529
Terá xanelas abertas cara o ceo,

67
00:03:38,553 --> 00:03:40,901
poderá apuntar e mirar o ceo,

68
00:03:40,925 --> 00:03:43,553
e rotará nunha base --

69
00:03:43,577 --> 00:03:47,052
un edificio xiratorio de 2.000 toneladas.

70
00:03:47,719 --> 00:03:52,552
O Telescopio Xigante de Magalhães
terá 10 veces a resolución

71
00:03:52,576 --> 00:03:54,315
do Telescopio Espacial Hubble.

72
00:03:54,934 --> 00:03:58,994
Será 20 millóns de veces 
máis sensible ca o ollo humano.

73
00:03:59,593 --> 00:04:05,729
e poderá, por primeira vez na historia,
atopar vida en planetas

74
00:04:05,753 --> 00:04:07,763
que están fóra do noso sistema solar.

75
00:04:08,469 --> 00:04:12,842
Vainos permitir mirar cara a atrás
e ver a primeira luz do universo --

76
00:04:12,866 --> 00:04:15,233
literalmente, o alborecer do cosmos.

77
00:04:15,257 --> 00:04:17,025
O alborecer cósmico.

78
00:04:17,763 --> 00:04:21,517
Este telescopio permitiranos
observar o pasado,


79
00:04:21,541 --> 00:04:25,326
ver as galaxias tal como eran
cando se estaban a formar,

80
00:04:25,350 --> 00:04:28,691
os primeiros buracos negros do universo,
as primeiras galaxias.

81
00:04:29,690 --> 00:04:34,298
Durante os milleiros de anos
que estudamos o cosmos,

82
00:04:34,322 --> 00:04:36,976
preguntámonos cal é 
o noso lugar no universo.

83
00:04:37,000 --> 00:04:38,665
Os antigos gregos dixéronnos

84
00:04:38,689 --> 00:04:41,171
que a Terra era o centro do universo.

85
00:04:41,195 --> 00:04:44,821
Hai cincocentos anos,
Copérnico desprazou a Terra

86
00:04:44,845 --> 00:04:47,636
e situou o Sol no corazón do cosmos.

87
00:04:48,785 --> 00:04:50,839
Tal como aprendemos ao longo dos séculos,

88
00:04:50,863 --> 00:04:53,581
dende que Galileo Galilei,
o científico italiano,

89
00:04:53,605 --> 00:04:58,855
apuntou cara ao ceo 
cun pequeno telescopio de 5 centímetros,

90
00:04:58,879 --> 00:05:01,894
sempre que construímos 
telescopios maiores,

91
00:05:01,918 --> 00:05:04,117
descubrimos algo sobre o universo;

92
00:05:04,141 --> 00:05:06,967
fixemos descubrimentos, sen excepcións.

93
00:05:08,908 --> 00:05:12,645
No século XX descubrimos
que o universo se está a expandir

94
00:05:12,669 --> 00:05:17,393
e que o noso sistema solar
non é o centro desta expansión.

95
00:05:17,757 --> 00:05:23,036
Agora sabemos que o universo se compón 
duns 100 mil millóns de galaxias

96
00:05:23,060 --> 00:05:24,710
visibles para nós,

97
00:05:24,734 --> 00:05:30,145
e cada unha desas galaxias
contén 100 mil millóns de estrelas.

98
00:05:31,234 --> 00:05:34,096
Agora miramos cara 
á imaxe máis profunda do cosmos

99
00:05:34,120 --> 00:05:35,619
como nunca antes o fixeramos.

100
00:05:36,015 --> 00:05:38,833
Sacouna o Telescopio Espacial Hubble

101
00:05:38,857 --> 00:05:43,747
apuntando cara a unha parte do ceo 
que estaba baleira,

102
00:05:43,771 --> 00:05:45,370
antes do lanzamento do Hubble.

103
00:05:45,394 --> 00:05:47,657
E se poden imaxinar esta área diminuta,

104
00:05:47,681 --> 00:05:51,011
é só unha cincuentava parte
do tamaño da Lúa.

105
00:05:51,035 --> 00:05:53,075
Poden imaxinar o tamaño da Lúa.

106
00:05:53,099 --> 00:05:57,237
Agora existen 10.000 galaxias
visibles nesta imaxe.

107
00:05:57,782 --> 00:06:02,460
E o tenue das imaxes e mais 
o tamaño diminuto é só o resultado

108
00:06:02,484 --> 00:06:06,891
de que esas galaxias
están moi afastadas, a longa distancia.

109
00:06:06,915 --> 00:06:09,848
Cada unha delas pode conter

110
00:06:09,872 --> 00:06:14,881
miles de millóns ou incluso
centos de miles de millóns de estrelas.

111
00:06:15,591 --> 00:06:17,610
Os telescopios son coma máquinas do tempo.

112
00:06:17,634 --> 00:06:22,097
Canto máis lonxe miramos no espazo,
máis atrás miramos no tempo.

113
00:06:22,470 --> 00:06:25,656
E hai coma baldes de luz --
literalmente, acumulan luz.

114
00:06:25,680 --> 00:06:28,914
Así, canto máis grande é o balde
máis grande é o espello que temos,

115
00:06:28,938 --> 00:06:32,348
máis luz podemos ver
e máis atrás podemos mirar.


116
00:06:33,610 --> 00:06:35,881
No último século descubrimos

117
00:06:35,905 --> 00:06:38,839
que no universo hai obxectos exóticos --
os buracos negros.

118
00:06:38,863 --> 00:06:41,640
Descubrimos que existen
a materia e a enerxía escuras

119
00:06:41,664 --> 00:06:42,875
que non podemos ver.

120
00:06:43,218 --> 00:06:46,776
Agora estades a mirar 
unha imaxe real da materia escura.

121
00:06:46,800 --> 00:06:47,950
(Risas)

122
00:06:47,974 --> 00:06:50,617
Entendéstelo. Non todo o mundo o entende.

123
00:06:50,641 --> 00:06:52,406
(Risas)

124
00:06:52,430 --> 00:06:55,154
Entón, o xeito como concluímos
que había materia escura --

125
00:06:55,178 --> 00:06:59,873
non a podemos ver -- mais hai un tirón
inconfundible, debido á gravidade.

126
00:07:01,302 --> 00:07:04,680
Se prestamos atención,
vemos este mar de galaxias

127
00:07:04,704 --> 00:07:06,481
nun universo que se expande.

128
00:07:06,862 --> 00:07:10,165
O que eu fago é medir
a expansión do universo

129
00:07:10,189 --> 00:07:13,330
e nun dos proxectos 
que levei a cabo nos 90

130
00:07:13,354 --> 00:07:18,470
usei o Telescopio Espacial Hubble
para medir a velocidade a que se expande.

131
00:07:19,356 --> 00:07:23,322
Agora podémonos remontar
a hai 14 mil millón de anos.

132
00:07:23,731 --> 00:07:28,067
Co tempo descubrimos
que cada estrela ten a súa historia;

133
00:07:28,091 --> 00:07:31,020
teñen nacemento, madureza

134
00:07:31,044 --> 00:07:33,374
e incluso algunhas teñen 
unha morte dramática.

135
00:07:33,829 --> 00:07:39,944
E as brasas desas estrelas
forman as novas que vemos,

136
00:07:39,968 --> 00:07:43,779
a maioría das cales acaban por ter
planetas arredor delas.

137
00:07:44,272 --> 00:07:48,307
E un dos resultados máis sorprendentes
dos últimos 20 anos

138
00:07:48,331 --> 00:07:52,457
foi o descubrimento doutros planetas
que gravitan arredor doutras estrelas.

139
00:07:52,481 --> 00:07:54,387
Os chamados exoplanetas.

140
00:07:54,411 --> 00:07:59,407
E ata 1995, non sabiamos
da existencia doutros planetas

141
00:07:59,431 --> 00:08:01,765
que non fosen os do noso Sistema Solar.

142
00:08:02,360 --> 00:08:08,781
Mais agora, hai case 2.000 planetas
orbitando arredor doutras estrelas

143
00:08:08,805 --> 00:08:11,365
que podemos identificar,
cuxa masa podemos medir.

144
00:08:11,389 --> 00:08:15,061
500 deles son sistemas multiplanetarios.

145
00:08:15,085 --> 00:08:19,045
E hai outros 4.000 candidatos 
-- e seguimos a contar --

146
00:08:19,069 --> 00:08:21,283
a planetas que orbitan outras estrelas.

147
00:08:21,790 --> 00:08:24,763
Preséntanse nunha desconcertante
variedade de tipoloxías diferentes.

148
00:08:25,134 --> 00:08:28,420
Hai planetas similares a Xúpiter,
que son quentes,

149
00:08:28,444 --> 00:08:32,702
hai outros que están conxelados,
hai mundo acuáticos

150
00:08:32,726 --> 00:08:35,980
e hai planetas rochosos coma a Terra,
chamados "Súperterras",

151
00:08:36,004 --> 00:08:40,691
e incluso houbo planetas
que se especula foron mundos de diamante.

152
00:08:41,794 --> 00:08:46,749
Sabemos que, polo menos nun planeta,
o noso, hai vida.

153
00:08:46,773 --> 00:08:50,933
Atopamos incluso planetas
que orbitan dúas estrelas.

154
00:08:50,957 --> 00:08:54,138
Xa non é cousa da ciencia ficción.

155
00:08:55,211 --> 00:08:57,425
No noso planeta sabemos que hai vida,

156
00:08:57,449 --> 00:09:03,165
desenvolvemos unha vida complexa,
podemos preguntarnos sobre a nosa orixe.

157
00:09:03,728 --> 00:09:07,948
E dado todo o que descubrimos,
agora a enorme cantidade suxire

158
00:09:07,972 --> 00:09:12,044
que hai millóns --
incluso talvez centos de millóns --

159
00:09:12,068 --> 00:09:14,847
de planetas que están 
abondo preto --

160
00:09:14,871 --> 00:09:18,161
xusto á distancia exacta
das estrelas arredor das que orbitan --

161
00:09:18,185 --> 00:09:23,721
para teren auga en estado líquido,
polo que poderían albergar vida.

162
00:09:24,121 --> 00:09:28,295
Marabillámonos con estas probabilidades,
enormes probabilidades,

163
00:09:28,319 --> 00:09:31,262
e o máis marabilloso é 
que durante a vindeira década

164
00:09:31,286 --> 00:09:36,516
o GMT talvez poida analizar os espectros
das atmosferas deses planetas

165
00:09:36,540 --> 00:09:40,052
e determinar se existe ou non 
a posibilidade de que alberguen vida.

166
00:09:41,702 --> 00:09:43,482
Entón, que é o proxecto GMT?

167
00:09:43,506 --> 00:09:45,380
É un proxecto internacional.

168
00:09:45,404 --> 00:09:51,253
Inclúe a Australia, Corea do Sur,
e encántame poder dicir, aquí en Río,

169
00:09:51,277 --> 00:09:54,312
que o máis recente socio
no noso telescopio é Brasil.

170
00:09:54,825 --> 00:09:59,284
(Aplausos)

171
00:09:59,308 --> 00:10:04,098
Tamén inclúe unha serie de institucións
ao longo dos Estados Unidos,

172
00:10:04,122 --> 00:10:07,218
coma a Universidade de Harvard,

173
00:10:07,242 --> 00:10:10,186
as Institucións Smithsonian e Carnegie,

174
00:10:10,210 --> 00:10:16,677
e as universidades de Arizona, Chicago, 
Texas-Austin e Texas A&M.

175
00:10:17,074 --> 00:10:18,961
Tamén inclúe a Chile.

176
00:10:20,723 --> 00:10:23,829
A fabricación dos espellos do telescopio

177
00:10:23,829 --> 00:10:25,324
é tamén fascinante en si mesma.

178
00:10:25,348 --> 00:10:29,983
Coller anacos de cristal, fundilos
nun forno que está a rotar.

179
00:10:30,751 --> 00:10:32,842
Isto ocorre debaixo do estadio de fútbol

180
00:10:32,866 --> 00:10:34,908
da Universidade de Arizona.

181
00:10:34,932 --> 00:10:37,868
Está agochado debaixo de 52.000 asentos.

182
00:10:37,892 --> 00:10:39,293
Ninguén sabe que se fai isto.

183
00:10:39,738 --> 00:10:43,062
É basicamente un caldeiro que rota.

184
00:10:43,086 --> 00:10:46,121
Os espellos fúndense 
e arrefrían moi lentamente,

185
00:10:46,145 --> 00:10:49,058
e despois pólense con extrema precisión.

186
00:10:49,637 --> 00:10:52,714
Se pensan na precisión destes espellos,

187
00:10:52,738 --> 00:10:57,291
as protuberancias no espello,
en todos eses case 9 metros,

188
00:10:57,315 --> 00:11:00,994
representan menos
dunha millonésima parte dun centímetro.

189
00:11:01,018 --> 00:11:02,542
Poden imaxinalo?

190
00:11:03,089 --> 00:11:04,240
Uau!

191
00:11:04,264 --> 00:11:05,588
(Risas)

192
00:11:05,612 --> 00:11:11,883
Iso son as cinco milésimas partes 
do grosor dun cabelo meu,

193
00:11:11,907 --> 00:11:14,044
sobre estes case 9 metros.

194
00:11:14,068 --> 00:11:15,938
É un logro incrible.

195
00:11:15,962 --> 00:11:19,277
É o que nos permite ter
a precisión que imos ter.

196
00:11:20,876 --> 00:11:23,293
E entón, que nos da esta precisión?

197
00:11:23,843 --> 00:11:26,582
O GMT, intenten imaxinar --

198
00:11:26,606 --> 00:11:31,055
se termo dunha moeda,
que por casualidade teño por aquí,

199
00:11:31,079 --> 00:11:36,070
e miro unha das súas caras,
podo ver dende aquí

200
00:11:36,094 --> 00:11:40,079
a inscrición, podo ver a cara.

201
00:11:40,103 --> 00:11:43,217
Supoño que incluso os da primeira fila
xa non sodes quen de velo.

202
00:11:43,645 --> 00:11:46,507
Pero se tivermos 
o Telescopio Xigante de Magalhães,

203
00:11:46,531 --> 00:11:49,904
nos 24 metros de diámetro
que vemos neste auditorio,

204
00:11:49,928 --> 00:11:52,997
e apuntásemos a 320 km de distancia,

205
00:11:53,021 --> 00:11:58,889
se eu estivese en São Paulo,
poderiamos ver a cara da moeda.

206
00:11:58,913 --> 00:12:02,520
Esa é a resolución e poder extraodinarios
deste telescopio.

207
00:12:03,761 --> 00:12:06,459
E se --

208
00:12:06,483 --> 00:12:10,353
(Aplausos)

209
00:12:10,377 --> 00:12:14,978
Se un astronauta estivese na Lúa,
a catrocentos mil kilómetros,

210
00:12:15,002 --> 00:12:17,918
e prendese unha candea -- só unha --

211
00:12:17,942 --> 00:12:20,752
poderiamos vela co GMT.

212
00:12:21,347 --> 00:12:22,629
Extraodinario.

213
00:12:25,334 --> 00:12:31,015
Está é unha imaxe simulada 
dun cúmulo nunha galaxia que está preto

214
00:12:31,039 --> 00:12:33,624
"Preto" en astronomía é moi relativo.

215
00:12:33,648 --> 00:12:36,151
Está a dez millóns de anos luz.

216
00:12:36,175 --> 00:12:38,189
Así sería como como se vería.

217
00:12:38,213 --> 00:12:40,381
Miren eses catro obxectos luminosos

218
00:12:40,405 --> 00:12:44,412
e compárenos cunha imaxe
da cámara do Telescopio Espacial Hubble.

219
00:12:44,436 --> 00:12:47,615
Lógranse ver algúns lixeiros detalles
das estrelas.

220
00:12:47,639 --> 00:12:53,934
E agora, -- miren que espectacular --
isto é o que se verá co GMT.

221
00:12:53,958 --> 00:12:56,328
Miren de novo esas imaxes brillantes.

222
00:12:56,352 --> 00:13:00,770
Isto é o que se ve grazas a un dos 
telescopios máis potentes da Terra,

223
00:13:00,794 --> 00:13:03,675
e isto, de novo, o que se verá co GMT.

224
00:13:04,554 --> 00:13:06,412
Unha precisión extraodinaria.

225
00:13:06,975 --> 00:13:08,297
Entón, onde estamos?

226
00:13:08,321 --> 00:13:11,503
Agora acabamos de chegar ao cume 
das montañas en Chile.

227
00:13:11,527 --> 00:13:13,290
E comezamos a traballar.

228
00:13:13,314 --> 00:13:16,033
Xa probamos e pulimos o primeiro espello.

229
00:13:16,057 --> 00:13:18,646
Xa fixemos o segundo e mais o terceiro.

230
00:13:18,670 --> 00:13:20,939
E estamos a piques de facer o cuarto.

231
00:13:20,963 --> 00:13:22,850
Tivemos varios exames este ano,

232
00:13:22,874 --> 00:13:25,416
expertos internacionais
que examinaron o noso traballo

233
00:13:25,440 --> 00:13:27,971
e dixeron:
"estades listos para construír".

234
00:13:27,995 --> 00:13:31,344
Entón pensamos construír este telescopio
cos primeiros catro espellos.

235
00:13:31,368 --> 00:13:35,497
Queremos poñelo en marcha axiña
e comezar a recoller datos científicos --

236
00:13:35,521 --> 00:13:40,100
o que os astrónomos chamamos
"a primeira luz", para 2021.

237
00:13:41,031 --> 00:13:44,477
E o telescopio enteiro estará rematado
a mediados da próxima década,

238
00:13:44,501 --> 00:13:45,897
cos sete espellos.

239
00:13:46,542 --> 00:13:50,100
Agora estamos preparados para
mirar atrás no afastado universo,

240
00:13:50,124 --> 00:13:51,432
o alborecer cósmico.

241
00:13:51,804 --> 00:13:55,937
Poderemos estudar outros planetas
cunha gran precisión.

242
00:13:56,424 --> 00:14:00,161
Pero para min, un dos aspectos
máis emocionantes de construír o GMT

243
00:14:00,185 --> 00:14:03,015
é ter a oportunidade 
de descubrir de verdade algo

244
00:14:03,039 --> 00:14:06,309
que non saibamos --
que nin poidamos imaxinar neste momento,

245
00:14:06,333 --> 00:14:07,975
algo totalmente novo.

246
00:14:08,713 --> 00:14:12,343
E teño a esperanza de que con esta
e con outras instalacións,

247
00:14:12,367 --> 00:14:17,577
moitas rapazas e rapaces novos 
se animen a acadar as estrelas.

248
00:14:18,036 --> 00:14:19,308
Moitas grazas.

249
00:14:19,332 --> 00:14:20,807
Obrigado.

250
00:14:20,831 --> 00:14:26,724
(Aplausos)

251
00:14:26,748 --> 00:14:28,350
Bruno Giussani: Grazas, Wendy.

252
00:14:28,374 --> 00:14:30,641
Queda comigo, porque teño unha pregunta.

253
00:14:30,665 --> 00:14:33,062
Citaches varias instalacións.

254
00:14:33,086 --> 00:14:37,939
O Telescopio de Magalhães estase a facer
mais tamén o ALMA e outros en Chile

255
00:14:37,963 --> 00:14:40,099
e noutros lugares, coma Hawaii.

256
00:14:40,772 --> 00:14:44,848
Trátase de colaborar e de complementarse
ou máis ben dunha competición?

257
00:14:44,872 --> 00:14:48,594
Sei que é competición polos fondos,
pero que pasa coa ciencia?

258
00:14:48,618 --> 00:14:51,835
Wendy Freedman: Con respecto á ciencia,
trátase de complementarse.

259
00:14:51,859 --> 00:14:54,886
Os telescopios que están no espazo,
os que están no chan,

260
00:14:54,910 --> 00:14:57,214
os telescopios con distintas 
lonxitudes de onda,

261
00:14:57,214 --> 00:15:00,427
incluso telescopios parecidos,
pero con instrumentación diferente --

262
00:15:00,427 --> 00:15:04,077
Mirarán para distintas partes
das preguntas que nos facemos.

263
00:15:04,101 --> 00:15:07,728
Entón, cando descubramos outros planetas,
e poidamos comprobar os datos,

264
00:15:07,752 --> 00:15:09,840
poderemos medir as atmosferas,

265
00:15:09,864 --> 00:15:12,739
miraremos cara ao espazo 
cunha gran resolución.

266
00:15:12,763 --> 00:15:14,240
Entón, son complementarios.

267
00:15:14,264 --> 00:15:16,501
Tes razón no de que 
competimos polos fondos

268
00:15:16,525 --> 00:15:19,190
pero científicamente,
trátase de complementariedade.

269
00:15:19,214 --> 00:15:21,867
BG: Wendy, moitísimas grazas
por vir a TEDGlobal.

270
00:15:21,891 --> 00:15:23,042
WF: Grazas.

271
00:15:23,066 --> 00:15:24,754
(Aplausos)