WEBVTT

00:00:06.813 --> 00:00:09.283
Na łąkach Mauretanii

00:00:09.283 --> 00:00:13.883
gazela cierpiąca na gruźlicę
bierze ostatni oddech.

00:00:13.883 --> 00:00:15.922
Upada w pobliżu małego jeziorka,

00:00:15.922 --> 00:00:20.122
a zwłoki zwierzęcia grożą zakażeniem wody.

00:00:20.122 --> 00:00:25.965
Ale dla pustynnej ekipy sprzątającej
ciało to nie problem - to uczta.

NOTE Paragraph

00:00:25.965 --> 00:00:27.807
Waży do dziesięciu kilogramów,

00:00:27.807 --> 00:00:31.047
przy rozpiętości skrzydeł
do prawie trzech metrów.

00:00:31.047 --> 00:00:35.895
Sęp uszaty jest bez wątpienia
królem padlinożerców.

00:00:35.895 --> 00:00:38.975
Potężny dziób i mocna szyja tego ptaka

00:00:38.975 --> 00:00:42.475
łatwo przedzierają się
przez twardą skórę i tkanki mięśniowe,

00:00:42.475 --> 00:00:46.793
ułatwiając dziobanie słabszym sępom.

NOTE Paragraph

00:00:46.793 --> 00:00:51.653
Ta kolosalna konkurencja jest
zbyt niebezpieczna dla małego białosępa.

00:00:51.653 --> 00:00:54.503
Z rozpiętością skrzydeł
wynoszącą tylko 180 centymetrów,

00:00:54.503 --> 00:00:59.132
ten sęp wyemigrował do Afryki
z rodzinnego gniazda w Portugalii,

00:00:59.132 --> 00:01:03.817
korzystając z kominów termicznych,
dzięki którym szybował godzinami.

00:01:03.817 --> 00:01:08.286
Ale po przybyciu znajduje się
na spodzie hierarchii dziobania.

00:01:08.286 --> 00:01:13.373
Na szczęście braki w rozmiarze
nadrabia inteligencją.

00:01:13.373 --> 00:01:17.695
Niedaleko widzi
niestrzeżone strusie gniazdo,

00:01:17.695 --> 00:01:21.005
pełne ogromnych jaj nie do przebicia.

00:01:21.005 --> 00:01:25.829
Za pomocą dużego kamienia rozbija
jedno z nich i ma zasłużony posiłek,

00:01:25.829 --> 00:01:30.618
choć wróci do gazeli,
kiedy tylko większe ptaki odlecą.

NOTE Paragraph

00:01:30.618 --> 00:01:34.638
Wysoko nad tym zamieszaniem
są sępy plamiste.

00:01:34.638 --> 00:01:38.662
Szybują na wysokości
ponad 11 tysięcy metrów,

00:01:38.662 --> 00:01:43.040
wyżej niż jakiekolwiek inne zwierzę.

00:01:43.040 --> 00:01:46.620
Z tej wysokości nie widzą
pojedynczej padliny,

00:01:46.620 --> 00:01:51.102
ale widok innych sępów prowadzi je na żer.

00:01:51.102 --> 00:01:53.342
Ich pozbawione piór głowy
pomagają im regulować

00:01:53.342 --> 00:01:56.452
nagły wzrost temperatury
podczas opadania w dół

00:01:56.452 --> 00:02:00.847
i utrzymywać je w czystości
podczas rozrywania gnijącej gazeli.

NOTE Paragraph

00:02:00.847 --> 00:02:03.501
Padlina została zjedzona
na długo przed tym,

00:02:03.501 --> 00:02:07.111
zanim gnijące mięso
zainfekowałoby źródło wody.

00:02:07.111 --> 00:02:12.224
Gruźlica nie ma szans
na zainfekowanie sępów,

00:02:12.224 --> 00:02:17.072
które dorobiły się najniższego
pH żołądka w królestwie zwierząt,

00:02:17.072 --> 00:02:22.519
co pozwala im trawić chorą padlinę
i odpady, nie chorując.

00:02:22.519 --> 00:02:26.449
Gatunki takie jak mieszkające
w górach orłosępy brodate

00:02:26.449 --> 00:02:28.310
mają żołądki tak kwaśne,

00:02:28.310 --> 00:02:33.091
że mogą strawić większość kości
w ciągu zaledwie 24 godzin.

00:02:33.091 --> 00:02:37.737
Adaptacja ta pomaga mniejszym sępom
uzupełnić dietę odchodami,

00:02:37.737 --> 00:02:42.868
podczas gdy większe sępy mogą jeść
chorą padlinę, choćby 3-dniową.

00:02:42.868 --> 00:02:46.468
Ich kwaśne żołądki chronią je
też przed żywymi zwierzętami:

00:02:46.468 --> 00:02:50.767
ich zjełczałe wymiociny
odstraszają większość drapieżników.

NOTE Paragraph

00:02:50.767 --> 00:02:52.967
Te żołądki ze stali są niezbędne

00:02:52.967 --> 00:02:54.924
do usuwania patogenów
z ekosystemu Afryki,

00:02:54.924 --> 00:02:59.304
takich jak cholera, wąglik i wścieklizna.

00:02:59.304 --> 00:03:02.844
Ale podczas gdy sępy
łatwo trawią naturalne odpady,

00:03:02.844 --> 00:03:05.974
chemikalia wytwarzane przez człowieka
to już inna historia.

00:03:05.974 --> 00:03:10.934
Diklofenak, powszechny lek
stosowany w leczeniu bydła w Indiach,

00:03:10.934 --> 00:03:12.914
jest zabójczy dla sępów.

00:03:12.914 --> 00:03:16.364
Ponieważ lokalne wierzenia religijne
zabraniają jedzenia wołowiny,

00:03:16.364 --> 00:03:19.954
padlinożercy często jedzą padłe bydło.

00:03:19.954 --> 00:03:22.199
Od lat 90. XX wieku lek ten,

00:03:22.199 --> 00:03:26.362
obok zagrożeń spowodowanych
przez słupy elektryczne i utratę siedlisk,

00:03:26.362 --> 00:03:31.759
przyczynił się do 95% spadku
populacji lokalnych sępów.

00:03:31.759 --> 00:03:36.107
W pobliskiej Afryce kłusownicy
celowo zatruwają padlinę,

00:03:36.107 --> 00:03:40.611
żeby obecność ptaków
nie zdradziła ich władzom.

00:03:40.611 --> 00:03:45.576
Jedne zatrute zwłoki
mogą zabić ponad 500 sępów.

NOTE Paragraph

00:03:45.576 --> 00:03:50.082
Obecnie ponad 50% wszystkich
gatunków sępów jest zagrożonych.

00:03:50.082 --> 00:03:52.662
W regionach, w których wyginęły sępy,

00:03:52.662 --> 00:03:56.042
padlina rozkłada się trzy razy dłużej,

00:03:56.042 --> 00:03:58.452
zanieczyszcza wodę pitną,

00:03:58.452 --> 00:04:03.496
podczas gdy dzikie psy i szczury przenoszą
choroby do ludzkich siedlisk.

00:04:03.496 --> 00:04:09.584
Kryzys sępów w Azji i Afryce doprowadził
do epidemii wścieklizny w Indiach,

00:04:09.584 --> 00:04:14.327
gdzie co roku infekcje zabijają
około 20 000 osób.

NOTE Paragraph

00:04:14.327 --> 00:04:19.761
Na szczęście niektóre środowiska
zrozumiały już wagę sępów.

00:04:19.761 --> 00:04:23.809
Działacze ruchu na rzecz ochrony przyrody
zakazali stosowania leków jak Diclofenak,

00:04:23.809 --> 00:04:27.809
podczas gdy inni badacze pracują
nad odnowieniem siedlisk sępów

00:04:27.809 --> 00:04:29.479
dzięki programom hodowlanym.

00:04:29.479 --> 00:04:32.439
W niektórych regionach
otworzono nawet restauracje dla sępów,

00:04:32.439 --> 00:04:36.499
w których rolnicy bezpiecznie
pozbywają się zwierząt wolnych od leków.

00:04:36.499 --> 00:04:39.709
Z naszą pomocą sępy będą mogły
kontynuować swoją rolę

00:04:39.709 --> 00:04:45.119
w ochronie zdrowia naszej planety,
przekształcając śmierć i rozkład w życie.