WEBVTT

00:00:11.093 --> 00:00:13.984
وەک یەکێک لە بەدناوترین 
چەتەکانی مێژوو،

00:00:13.984 --> 00:00:19.928
ئال کاپۆن ئیمپراتۆرییەتێکی فراوان و
پڕداهاتی تاوانی ڕێکخراوی هەبوو.

00:00:19.928 --> 00:00:21.738
ئەوکاتەی خرایە بەر دادگایی،

00:00:21.738 --> 00:00:26.363
قورسترین تاوان کە توانرا بخرێتە پاڵی
خۆدزینەوە بوو لە باج.

00:00:26.363 --> 00:00:28.604
نزیکەی ساڵی ١٠٠ ملیۆن دۆلار،

00:00:28.604 --> 00:00:32.308
بە پارەی ئەمڕۆ ١.٤ ملیار،

00:00:32.308 --> 00:00:34.737
کە کاپۆن دەستیکەوتبوو لە قوماری نایاسایی،

00:00:34.737 --> 00:00:35.898
قاچاخچێتی مەی،

00:00:35.898 --> 00:00:37.045
خانەکانی لەشفرۆشتن، و

00:00:37.045 --> 00:00:38.412
بەزۆر پارەلێسەندن،

00:00:38.412 --> 00:00:41.317
وەک بەڵگە دانران بۆ تاوانەکانی.

00:00:41.317 --> 00:00:44.985
بەڵام پارەکە لەهیچ کوێیەک نەدۆزرایەوە.

00:00:44.985 --> 00:00:49.265
کاپۆن و هاوکارەکانی شاردبووییانەوە بە وەبەرهێنان
لە بزنسی هەمەجۆردا

00:00:49.265 --> 00:00:52.736
کە نەئەتوانرا خاوەنی ڕاستەقینەی دیاریبکرێت،

00:00:52.736 --> 00:00:55.474
وەک شوێنەکانی جل شتنی
بەس بە پارەی کاش کاردەکەن.

00:00:55.474 --> 00:01:00.605
ڕاستییەکەی، ئەو شوێنی جلشتنانە بەشێکی هۆکاری
ناونانی ئەم چالاکییەن بەم ناوەوە،

00:01:00.605 --> 00:01:02.995
پارە سپیکردنەوە.

00:01:02.995 --> 00:01:06.235
پارەسپیکردنەوە بوو بە دەستەواژە
بۆ هەر پرۆسەیەک

00:01:06.235 --> 00:01:12.185
کە پارەی بەنایاسایی پەیاکراوی پێپاک ئەکرایەوە
لە سەرچاوە پیسە پڕ تاوانەکەیان،

00:01:12.185 --> 00:01:16.516
ڕێگەی بۆ خۆشئەکردن بتوانرێن
بەکاربێن لە ئابووری یاساییا.

00:01:16.516 --> 00:01:20.375
بەڵام کاپۆن یەکەم کەس نەبوو
پارە سپی بکاتەوە.

00:01:20.375 --> 00:01:24.606
ڕاستییەکەی، ئەم پەیڕەوە هێندەی
هەبوونی پارە خۆی کۆنە.

00:01:24.606 --> 00:01:27.536
بازرگانەکان سامانەکانیان ئەشاردەوە
لە باج کۆکەرەوەکان، و

00:01:27.536 --> 00:01:31.746
چەتەکانی دەریا هەوڵیان ئەیا گەنجیەکانیان
بفرۆشن بێ سەرنج ڕاکێشان

00:01:31.746 --> 00:01:33.836
بۆ ئەوەی چۆن دەستیانکەوتووە.

00:01:33.836 --> 00:01:36.096
بە گەشتنی ئەم دواییەی
دراوە گریمانەییەکان،

00:01:36.096 --> 00:01:37.766
بانقەکانی دوورن لە یاساوە،

00:01:37.766 --> 00:01:39.467
ماڵپەرە تاریکەکان، و

00:01:39.467 --> 00:01:41.136
بازاڕە جیهانییەکان،،

00:01:41.136 --> 00:01:44.607
پلانگێڕییەکان زۆر ئاڵۆزتر بوون.

00:01:44.607 --> 00:01:47.876
هەرچەندە شێوازە سەردەمییانەکانی
پارەسپیکردنەوە هەمەجۆرن،

00:01:47.876 --> 00:01:50.836
زۆربەی سێ هەنگاوی بنچینەیی هەیە:

00:01:50.836 --> 00:01:51.948
دانان،

00:01:51.948 --> 00:01:53.138
لقلێبوونەوە، و

00:01:53.138 --> 00:01:55.476
بەکارهێنانەوە.

00:01:55.476 --> 00:02:00.337
دانان ئەو بەشەیە کە پارە بەنایاسایی
پەیداکراوەکە ئەگۆڕدرێت بۆ موڵکەکانی

00:02:00.337 --> 00:02:02.366
لەوە ئەچن یاسایی بن.

00:02:02.366 --> 00:02:05.656
ئەوە زۆرجار بەوە ئەکرێت پارەکە بخەیتە
سەر حساب بانقییەک

00:02:05.656 --> 00:02:11.737
هی دامەزراوەیەکی ناو نەزانراو یان
بریکارێکی پیشەگەر بێت.

00:02:11.737 --> 00:02:15.400
لەم هەنگاوەدا تاوانبارەکان زۆرجار 
ئەگەری هەیە بدۆزرێنەوە

00:02:15.400 --> 00:02:18.967
چونکە پارەیەکی زۆر ئەخەنە 
ناو سیستمی داراییەوە

00:02:18.967 --> 00:02:21.899
بەشێوەیەکی لەناکاو.

00:02:21.899 --> 00:02:26.278
هەنگاوی دووەم، لقلێبوونەوە، بەکارهێنانی
زنجیرە مامەڵەکردنێکە

00:02:26.278 --> 00:02:30.067
بۆ دوورخستنەوەی زیاتری
پارەکان لە سەرچاوەکەیان.

00:02:30.067 --> 00:02:33.127
ئەمە ئەکرێت بەشێوەی گواستنەوە بێت
لەنێوان چەند هەژمارێکدا،

00:02:33.127 --> 00:02:35.758
یان کڕینی موڵکێک کە بازرگانی پێوەبکرێت،

00:02:35.758 --> 00:02:37.428
وەک ئوتومبێلی گرانبەها،

00:02:37.428 --> 00:02:38.303
کاری هوونەری،

00:02:38.303 --> 00:02:39.917
یان خانووبەرە.

00:02:39.917 --> 00:02:43.780
گازینۆکان، کە بڕێکی زۆر پارە 
لەهەموو چرکەیەکدا دەست ئەگۆڕێت

00:02:43.780 --> 00:02:47.208
جێی مەبەستی خوازراون بۆ ئەم کارە.

00:02:47.208 --> 00:02:50.609
پارەسپیکەرەوەیەک لەوانەیە هەژماری
قومارکردنەکەی بەردەستکردبێت

00:02:50.609 --> 00:02:53.960
لە شوێنەکانی زنجیرە گازینۆکان
لە وڵاتەکانی تردا،

00:02:53.960 --> 00:02:57.709
یان کار لەگەڵ بەکارهێنەرەکان بکات
بۆ کڕینی یارییەکان.

00:02:57.709 --> 00:03:03.260
هەنگاوی دواتر، بەکارهێنانەوە، ڕێگە ئەیات
پارە پاکەکە بخرێتەوە ناو ئابووری و

00:03:03.260 --> 00:03:06.059
سوود بە تاوانە بنەڕەتییەکە بگەیەنێتەوە.

00:03:06.059 --> 00:03:08.669
لەوانەیە بیخەنە ناو بزنسی یاساییەوە

00:03:08.669 --> 00:03:11.309
بە درووستکردنی لیستەی نرخی ساختە
جاڕی پارەدان بەن،

00:03:11.309 --> 00:03:13.950
یان تەنانەت دەستیش بە کاری
خێرخوازی ساختە بکەن،

00:03:13.950 --> 00:03:16.490
خۆیان بخەنە سەر ئەنجوومەنی بەڕێوبەرەکان

00:03:16.490 --> 00:03:19.370
بە مووچەیەکی زەبەلاحەوە.

00:03:19.370 --> 00:03:20.689
پارە سپیکردنەوە خۆی

00:03:20.689 --> 00:03:26.950
هەتا ساڵی ١٩٨٦ وەک تاوانێکی فیدراڵی
نەناسێنرا لە ویلایەتە یەکگرتووەکان.

00:03:26.950 --> 00:03:30.730
پێش ئەو کاتە، حکومەت پێویستی ئەکرد
تاوانێکی هاوشێوە بخاتە پاڵی،

00:03:30.730 --> 00:03:33.680
وەک خۆدزینەوە لە باج.

00:03:33.680 --> 00:03:37.840
لە ١٩٨٦ەوە، ئەیانتوانی دەستبگرن
بەسەر ساماندا تەنیا بە نیشاندانی ئەوەی

00:03:37.840 --> 00:03:40.610
سەرچاوەکەی شاردراوەتەوە،

00:03:40.610 --> 00:03:44.570
کە کاریگەری ئەرێنی هەبوو لەسەر 
دادگایی کارە تاوانییە گەورەکان،

00:03:44.570 --> 00:03:46.880
وەک قاچاخچێتی ماددەی هۆشبەر.

00:03:46.880 --> 00:03:49.901
بەڵام، گۆڕانێکی یاسایی
نیگەرانی درووستکرد

00:03:49.901 --> 00:03:53.931
لەسەر پاراستنی تایبەتمەندی و
چاودێری حکومەت.

00:03:53.931 --> 00:03:55.852
ئەمڕۆ، نەتەوە یەکگرتووەکان،

00:03:55.852 --> 00:03:57.411
حکومەتی وڵاتان، و

00:03:57.411 --> 00:03:58.992
چەندین ڕێکخراوی قازانج نەویست

00:03:58.992 --> 00:04:00.932
شەڕ ئەکەن دژی سپیکردنەوەی پارە،

00:04:00.932 --> 00:04:06.031
بەڵام هێشتا ئەم کارە بەردەوامە لەوەی
ڕۆڵێکی سەرەکی لە تاوانی جیهاندا بگێڕێت.

00:04:06.031 --> 00:04:08.816
گەورەترین دۆسییەکانی سپیکردنەوەی پارەش

00:04:08.816 --> 00:04:11.803
تەنیا کەسانی دیاریکراوی نەگرتۆتەوە،

00:04:11.803 --> 00:04:17.207
بەڵکو دامەزراوە داراییە سەرەکییەکان و
بەرپرسە حکومییەکانیش.

00:04:17.207 --> 00:04:20.102
هیچ کەسێک بە ڕوونی ئەو بڕە پارەیە نازانێت

00:04:20.102 --> 00:04:22.833
کە ساڵانە سپی ئەکرێتەوە،

00:04:22.833 --> 00:04:29.736
بەڵام هەندێک ڕێکخراو وای ئەخەمڵێنن
کە چەند سەد ملیار دۆلارێک بێت.