WEBVTT

00:00:00.014 --> 00:00:01.994
[Tất cả những câu chuyện này đều là giả]

00:00:01.994 --> 00:00:05.886
[Cập nhật: Tàu Amtrak trật ray không gây
tai nạn, người đàn ông Hồi giáo bị bắt]

00:00:06.216 --> 00:00:10.401
[Tin hay không: phát hiện cá mập
trên cao tốc ở Houston, Texas #BãoHarvey]

00:00:11.067 --> 00:00:15.952
[Sô-cô-la đang trên đà tuyệt chủng
trong 40 năm tới]

00:00:16.400 --> 00:00:18.827
[Nhà báo này dạy học sinh cách
nhận biết tin giả]

00:00:18.827 --> 00:00:20.357
[Damaso Reyes
Dự án Biết Đọc Báo]

00:00:23.088 --> 00:00:25.818
Chúng ta đều phải trở thành
những thám tử công nghệ

00:00:26.600 --> 00:00:28.199
[Đây là những lời khuyên từ anh]

00:00:28.720 --> 00:00:29.900
Điều đầu tiên là:

00:00:30.055 --> 00:00:32.435
Những thông tin này đến từ đâu?

00:00:32.949 --> 00:00:34.709
Có rất nhiều trang tin giả

00:00:34.815 --> 00:00:38.663
cố tạo đường link URL gần giống với

00:00:38.663 --> 00:00:41.491
đường link URL của một tòa soạn bạn biết

00:00:41.543 --> 00:00:43.333
hoặc thường theo dõi.

00:00:44.113 --> 00:00:46.653
Suy cho cùng, cách tốt nhất để xem

00:00:46.653 --> 00:00:49.080
một trang báo có đáng tin hay không

00:00:49.139 --> 00:00:51.947
là đọc nội dung của nó.

00:00:51.947 --> 00:00:53.717
Không chỉ một bài báo

00:00:53.717 --> 00:00:55.729
mà cả những nội dung khác
và đánh giá xem:

00:00:55.729 --> 00:00:57.015
Trang này có đạt tiêu chuẩn

00:00:57.015 --> 00:00:58.543
về chất lượng tin tức hay không?

00:00:58.543 --> 00:01:00.453
[2. Tiêu đề bài báo có trung lập không?]

00:01:00.453 --> 00:01:03.903
[Cấn sa phi y tế chính thức được
hợp pháp hóa tại California - Trung lập]

00:01:04.454 --> 00:01:08.214
[Rocker người Ireland của nhóm U2 tiếp tay
giới quan chức để loại bỏ tổng thống]

00:01:08.295 --> 00:01:09.295
[Không trung lập]

00:01:11.125 --> 00:01:12.905
Nếu bài báo khiến bạn rất tức giận,

00:01:13.004 --> 00:01:14.084
hoặc rất buồn bã,

00:01:14.084 --> 00:01:15.787
hoặc bài viết khiến bạn bật cười,

00:01:15.827 --> 00:01:17.734
thì đó là một tín hiệu không tốt,

00:01:17.780 --> 00:01:19.756
vì bài báo này đang đi đường tắt

00:01:19.829 --> 00:01:22.604
qua tư duy logic
và khả năng suy nghĩ của bạn.

00:01:22.863 --> 00:01:23.863
[3. Ai viết nó?]

00:01:26.282 --> 00:01:28.362
Tôi có thể tìm ra tác giả bài viết đó,

00:01:28.399 --> 00:01:31.286
tôi có thể thấy những bài khác của họ.

00:01:31.504 --> 00:01:33.452
Bài viết đó có đề tác giả không?

00:01:33.476 --> 00:01:35.309
Bởi vì, đó là một mẹo quan trọng

00:01:35.368 --> 00:01:36.998
để giúp chúng ta xác định xem

00:01:37.042 --> 00:01:38.941
mẩu tin này

00:01:38.961 --> 00:01:42.174
có thật và có đáng tin hay không.

00:01:42.426 --> 00:01:45.935
[4. Nguồn tin của bài báo là đâu?]

00:01:46.198 --> 00:01:47.868
Nếu tôi đọc một bài rằng:

00:01:48.142 --> 00:01:49.642
"Các nhà khoa học nói

00:01:49.758 --> 00:01:51.788
bánh sô-cô-la khiến bạn thông minh hơn"

00:01:51.982 --> 00:01:53.869
Vậy, nhà khoa học nào?

00:01:54.120 --> 00:01:56.136
và, chính xác là họ đã nói gì?

00:01:56.430 --> 00:01:57.460
Một trong những cách

00:01:57.460 --> 00:01:58.799
mà tin đồn lan truyền đó là

00:01:58.799 --> 00:02:00.178
rất nhiều người cùng

00:02:00.216 --> 00:02:01.936
lặp đi lặp lại một thông tin,

00:02:01.958 --> 00:02:03.840
nhưng chẳng ai chứng thực nó cả.

00:02:03.904 --> 00:02:05.694
Các nhà báo dựa vào

00:02:05.710 --> 00:02:07.228
những nguồn tin chất lượng cao

00:02:07.282 --> 00:02:08.322
như các chuyên gia,

00:02:08.373 --> 00:02:10.044
bạn biết đến thông tin này qua đâu?

00:02:10.044 --> 00:02:11.058
tại sao bạn biết

00:02:11.058 --> 00:02:12.577
rằng thông tin này là đúng?

00:02:12.776 --> 00:02:15.156
[5. Những hình ảnh này
có chính xác không?]

00:02:16.439 --> 00:02:18.009
Ai đó chụp một tấm ảnh

00:02:18.048 --> 00:02:19.528
từ 3 năm trước và bảo rằng,

00:02:19.528 --> 00:02:21.312
"Điều này đang diễn ra ngay bây giờ".

00:02:21.312 --> 00:02:22.839
Chúng ta thấy điều này quá nhiều

00:02:22.839 --> 00:02:25.029
trong những trận bão
áp thấp nhiệt đới gần đây.

00:02:25.382 --> 00:02:27.902
[Gia đinh ở Houston tránh bão Harvey
bằng tủ lạnh]

00:02:30.142 --> 00:02:32.741
Chỉ một lần tìm kiếm ngược bằng hình ảnh
trên Google

00:02:32.741 --> 00:02:34.751
có thể cho bạn biết nơi mà hình ảnh đó

00:02:34.751 --> 00:02:35.975
đã xuất hiện trước đây

00:02:35.975 --> 00:02:37.829
và ai là người đã chia sẻ chúng,

00:02:37.867 --> 00:02:38.867
[Tháng 5, 2016]

00:02:38.906 --> 00:02:41.038
Điều này có thể cho bạn
những tips quan trọng

00:02:41.041 --> 00:02:42.371
để xem xem

00:02:42.373 --> 00:02:44.198
hình ảnh này có phải của họ hay không

00:02:44.198 --> 00:02:45.740
hay hình ảnh này có đang được

00:02:45.740 --> 00:02:47.456
đặt trong văn cảnh ban đầu hay không

00:02:50.017 --> 00:02:51.590
Đây là những gì chúng ta phải làm

00:02:51.590 --> 00:02:53.700
chúng ta cần đào sâu hơn

00:02:53.700 --> 00:02:54.942
sâu hơn dòng tweet ban đầu

00:02:54.942 --> 00:02:56.280
mà bảo bạn bánh sô-cô-la

00:02:56.280 --> 00:02:57.392
làm bạn thông minh hơn.

00:02:57.601 --> 00:03:00.821
Dịch bởi Phạm Thị Như Hòa