Wie houdt niet van efficiëntie? Ik wel. Efficiëntie betekent meer voor minder. Meer kilometers per liter benzine, meer licht per watt, meer woorden per minuut. Meer voor minder is het op één na beste alternatief, na iets voor niets. Algoritmes, big data en de cloud geven ons meer voor minder. Zijn we op weg naar een frictievrij utopia of eerder naar een nachtmerrie van toezicht en bewaking? Ik weet het niet. Mij interesseert het heden. En ik zou je graag willen tonen hoe het verleden ons kan helpen om het heden beter te begrijpen. Niets geeft een betere samenvatting van zowel de belofte als het gevaar van efficiëntie als de nederige aardappel. De aardappel is afkomstig uit de Andes en werd verspreid doorheen Europa vanuit de oude Inca-gemeenschap. De aardappel is een meesterwerk van uitgebalanceerde voeding. En hij had diverse machtige vrienden. Koning Frederik de Grote van Pruisen was de eerste fan. Hij geloofde dat de aardappel kon helpen om het aantal gezonde Pruisen te doen groeien. En hoe gezonder de Pruisische bevolking, hoe gezonder de Pruisische soldaten. En enkele van die gezonde Pruisische soldaten namen de Franse legerapotheker genaamd Parmentier gevangen. Aanvankelijk was Parmentier geen fan van het menu waarbij krijgsgevangenen van 's ochtends tot 's avonds aardappelen werden voorgeschoteld Maar op termijn begon hij ervan te houden. Hij was ervan overtuigd dat ze hem gezonder maakten. En toen hij werd vrijgelaten, was hij vastbesloten om de aardappel in Frankrijk te verspreiden. En hij had een paar machtige vrienden. Benjamin Franklin adviseerde hem om een banket te houden waarbij elk gerecht aardappelen bevatte. En Franklin was een eregast. Zelfs het koningspaar van Frankrijk werd overhaald om aardappelen te dragen. Aardappelbloemen, sorry. (Gelach) De koning droeg op zijn revers een aardappelbloem, en de koningin droeg er één in haar haar. Een indrukwekkend public relations-idee. Maar er was ook een nadeel. De aardappel was efficiënter dan goed was voor Europa. In Ierland leek het wel een mirakel. Aardappelen tierden er welig, de bevolking groeide. Maar er was een verborgen risico. Ierlands aardappelen waren genetisch identiek. Het ging om een heel efficiënt ras, namelijk de lumper. En het probleem met de lumper was dat een plaag uit Zuid-Amerika die één aardappel trof ook alle andere zou treffen. De uitbuiting en hardvochtigheid van Groot-Brittannië speelden een rol, maar het kwam door deze monocultuur dat een miljoen mensen stierven en nog twee miljoen verplicht waren om te emigreren. Wat een eind had moeten maken aan de hongersnood creëerde een van de meest tragische hongersnoden ooit. De huidige problemen door efficiëntie zijn minder drastisch, maar wel chronischer van aard. Ze kunnen ook de problemen verlengen in plaats van ze op te lossen. Neem nu elektronische medische dossiers. Dit leek het antwoord op het probleem van het doktershandschrift. en het had als voordeel dat het veel betere data biedt voor behandelingen. Maar in de praktijk betekent het vooral veel meer elektronisch 'papierwerk' en dokters die klagen dat ze minder in plaats van meer tijd hebben voor individuele patiënten. Onze obsessie met efficiëntie kan ons dus minder efficiënt maken. Efficiëntie geeft ons ook 'valse positieven'. Ziekenhuizen hebben honderden toestellen die alarmsignalen genereren. Heel vaak gaat het om loos alarm. Er is tijd nodig om die uit te sluiten. En die tijd zorgt voor vermoeidheid, stress en zoals gezegd ... het negeren van problemen van echte patiënten. Er zijn ook valse positieven op het vlak van patroonherkenning. Vanuit de verkeerde hoek bekeken, kan een schoolbus een bokszak lijken. Er is dus kostbare tijd nodig om die foutieve identificatie te kunnen elimineren. Een ander probleem zijn valse negatieven. Algoritmes kunnen veel leren, en snel. Maar ze kunnen ons enkel iets zeggen over het verleden. Zoveel toekomstige klassiekers krijgen slechte reviews, zoals Moby Dick, of worden geweigerd door meerdere uitgevers, zoals de Harry Potter-serie. Het kan verspillend zijn om te proberen alle verspilling tegen te gaan. Efficiëntie is ook een valstrik als je tegenstander hetzelfde doet. Een voorbeeld is de laat-19de-eeuwse Franse 75 millimeter-artillerie. Een meesterwerk van dodelijk design. Dit wapen kon elke vier seconden het vuur openen. Maar dat was niet ongewoon. Echt briljant was het terugslagmechanisme, waarmee men naar de exacte startpositie kon terugkeren zonder opnieuw te richten. Dus de effectieve afvuursnelheid werd drastisch verhoogd. Het leek erop dat Frankrijk op die manier Duitsland zou kunnen verslaan in hun volgende gevecht. Maar, zoals verwacht, werkte Duitsland aan iets gelijkaardigs. Dus toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, resulteerde dit in een loopgravenoorlog die langer duurde dan iemand ooit had kunnen vermoeden. Een technologie die was ontworpen om de oorlog in te korten, verlengde hem. Alle gemiste kansen zijn misschien wel de grootste kost. De platformeconomie, die kopers en verkopers samenbrengt, kan een mooie investering zijn en dat hebben we de laatste weken ook gezien. Bedrijven die nog steeds honderden miljoenen verliezen, creëren misschien miljardairs met hun beursintroductie. Maar de echt moeilijke uitvindingen zijn die in de fysica en de chemie. Daar zitten grotere risico's. Die verliezen momenteel misschien omdat hardware moeilijk is. Het is moeilijker om een fysische of chemische uitvinding op te schalen dan een software-uitvinding. Denk aan batterijen. Lithium-ion-batterijen in draagbare aparatuur en e-wagens zijn gebaseerd op een principe dat dertig jaar oud is. Hoeveel smartphonebatterijen van vandaag gaan een volle dag mee nadat ze zijn opgeladen? Ja, hardware is moeilijk. Het duurde twintig jaar vóór het patent op het principe van droog fotokopiëren door Chester Carlson in 1938 resulteerde in de Xerox 914-kopieermachine die werd gelanceerd in 1959. Het kleine, moedige bedrijf Haloid in Rochester, New York moest een proces doorlopen dat de meeste bedrijven nooit zouden hebben getolereerd. Het was de ene mislukking na de andere en een van de specifieke problemen was brand. Toen de 914 eindelijk op de markt kwam, was het apparaat nog steeds uitgerust met een 'scorch eliminator'. In werkelijkheid ging het om een klein ingebouwd brandblusapparaat. Mijn antwoord op al deze vragen is: geïnspireerde inefficiëntie. Data en metingen zijn essentieel, maar ze volstaan niet. Laten we wat ruimte laten voor menselijke intuïtie en vaardigheden. Geïnspireerde inefficiëntie heeft zeven facetten. Ten eerste: neem de toeristische route, zeg ja tegen serendipiteit. Een verkeerde afslag nemen kan productief zijn. Ooit, toen ik de oostelijke oever van de Mississippi afreisde, nam ik een verkeerde afslag. Ik kwam aan bij een tolbrug over de grote rivier, en de tolbeambte zei me dat ik niet kon terugkeren. Dus betaalde ik 50 cent, meer kostte het toen niet, en plots was ik in Muscatine, Iowa. Ik had nog nooit gehoord van Muscatine, maar het bleek een fascinerende plaats. Muscatine had enkele van de grootste mosselbedden ter wereld. Een eeuw geleden werd een derde van de knopen ter wereld in Muscatine gemaakt. 1,5 miljard per jaar. De laatste fabrieken zijn nu gesloten, maar er is nog steeds een museum van de parelknoopindustrie dat een van de bijzonderste ter wereld is. Maar knopen waren slechts het begin. In dit huis in Muscatine verbleef in 1986 China's toekomstige president als lid van een landbouwdelegatie. Vandaag de dag is dit het Chinees-Amerikaanse Vriendschapshuis en een bedevaartsoord voor Chinese toeristen. Hoe had ik dat kunnen voorzien? (Publiek lacht) Ten tweede: kom uit je zetel. Soms kan het efficiënter zijn om de moeilijke weg te kiezen. Denk aan het internet der dingen. Het is leuk om de lampen en de thermostaat te kunnen bedienen, zelfs de kamer te kunnen stofzuigen zonder je zetel uit te komen. Maar medisch onderzoek heeft aangetoond dat bewegen, rechtstaan en rondwandelen de beste dingen zijn die je voor je hart kan doen. Het is goed voor je hart en voor je figuur. Ten derde: zet je fouten om in geld. Je kan mooie dingen ontwerpen door fantasierijk om te springen met een ongeluk. Tad Leski, een architect van de Metropolitan Opera in het Lincoln Center, was bezig aan een schets toen hij witte inkt op zijn tekening morste. Anderen zouden de tekening waarschijnlijk hebben weggegooid, maar Leski liet zich erdoor inspireren om een kroonluchter te ontwerpen die waarschijnlijk de opvallendste in zijn soort was in de 20ste eeuw. Ten vierde: neem af en toe eens de moeilijke weg. Het kan efficiënter zijn om minder vloeiend te zijn. Psychologen noemen dit 'welkome obstakels'. Gedetailleerde notities op een keyboard maken, lijkt misschien de beste manier om te begrijpen wat de spreker zegt, om het achteraf letterlijk te kunnen herlezen. Maar studies hebben aangetoond dat als we moeten afkorten en moeten samenvatten wat een spreker zegt als we notities maken met een balpen of potlood op papier, we die informatie verwerken. We maken het ons eigen en leren veel actiever dan wanneer we gewoon letterlijk overschrijven wat er wordt gezegd. Ten vijfde: zekerheid door diversiteit. Monocultuur kan dodelijk zijn. Herinner je je de aardappel? Die was efficiënt tot hij het niet meer was. Diversiteit is ook van toepassing op organisaties. Software kan ons vertellen wat mensen in het verleden succesvol heeft gemaakt. En soms is het handig om werknemers te screenen. Maar vergeet niet dat onze omgeving constant verandert en screeningssoftware kan niet voorspellen, evenmin als wij, wie er in de toekomst nuttig zal zijn. Dus we moeten de informatie uit algoritmes aanvullen door middel van intuïtie en door te zoeken naar mensen met verschillende achtergronden en perspectieven. Ten zesde: bereik veiligheid door redundantie en menselijke vaardigheden. Waarom stortten er twee 737 MAX-vliegtuigen neer? Het volledige verhaal kennen we niet, maar we weten hoe we toekomstige tragedies kunnen vermijden. We hebben meerdere onafhankelijke systemen nodig. Als één ervan faalt, kunnen de andere het overnemen. We hebben ook ervaren operatoren nodig die te hulp kunnen schieten. En dat betekent constante training. Ten zevende: wees rationeel extravagant. Thomas Edison was een pionier in de filmindustrie en de cameratechnologie. Niemand heeft meer gedaan voor efficiëntie dan Thomas Edison. Maar zijn kostenbesparing werkte niet. Zijn manager nam een zogenaamde efficiëntie-ingenieur in dienst die hem adviseerde om geld te besparen door meer gebruik te maken van gefilmde opnames, waardoor minder retakes nodig waren. Edison was een genie, maar begreep noch de nieuwe regels voor langspeelfilms, noch dat falen de prijs van succes aan het worden was. Daarnaast waren er grote regisseurs, zoals Erich Von Stroheim, die het omgekeerde deden. Fantastische toneelschrijvers en Stroheim was ook een goed acteur, maar ze konden niet binnen hun budget blijven. Dus dat was onhoudbaar. Het was Irving Thalberg, een voormalige secretaris en intuïtief genie, die rationele extravagantie bereikte, eerst bij Universal, later bij MGM, en het ideaal werd van de Hollywood-producer. Kort samengevat: om echt efficiënt te zijn, hebben we optimale inefficiëntie nodig. De kortste weg kan een curve zijn in de plaats van een rechte lijn. Charles Darwin begreep dit. Toen hij een moeilijk probleem had, maakte hij een circuit van het pad dat hij had aangelegd achter zijn huis. Een productief pad kan fysiek zijn, zoals dat van Darwin, of virtueel, of een onvoorziene omweg van een pad dat we hadden uitgestippeld. Te veel efficiëntie kan zichzelf verzwakken. Maar wat geïnspireerde inefficiëntie kan het versterken. Soms ga je het best vooruit door een cirkelbeweging te volgen. Bedankt. (Applaus)