WEBVTT

00:00:07.570 --> 00:00:10.923
Ako ne možete da zamislite
život bez čokolade,

00:00:10.923 --> 00:00:15.942
imate sreće što niste rođeni
pre XVI veka.

00:00:15.942 --> 00:00:19.450
Do tada, čokolada
je jedino postojala u Srednjoj Americi

00:00:19.450 --> 00:00:22.305
u prilično razlčitom obliku
od onog koji nam je danas poznat.

00:00:22.305 --> 00:00:24.685
Još daleke 1900 p. n. e.

00:00:24.685 --> 00:00:27.805
ljudi iz te regije su naučili
kako da pripremaju zrnevlje

00:00:27.805 --> 00:00:30.716
autohtonog drveta kakao.

00:00:30.716 --> 00:00:33.216
Najraniji zapisi nam saopštavaju
da su mleli zrnevlje

00:00:33.216 --> 00:00:36.465
i mešali ga sa kukuruznom kašom
i ljutim paprikama

00:00:36.465 --> 00:00:37.956
kako bi napravili piće -

00:00:37.956 --> 00:00:40.096
nije se radilo o opuštajućem toplom kakau,

00:00:40.096 --> 00:00:44.736
već gorkom, okrepljujućem bućkurišu
koji se izdašno penio.

00:00:44.736 --> 00:00:47.976
A ako smatrate da danas
dižemo veliku prašinu oko čokolade,

00:00:47.976 --> 00:00:51.166
Srednjeamerikanci su nas debelo potukli.

00:00:51.166 --> 00:00:53.596
Verovali su da je kakao nebeska hrana

00:00:53.596 --> 00:00:57.016
koju je ljudima podario
perjani zmijski kralj,

00:00:57.016 --> 00:00:59.539
Majama poznat kao Kukulkan,

00:00:59.539 --> 00:01:02.836
a Astecima kao Kecalkoatl.

00:01:02.836 --> 00:01:05.287
Asteci su koristili zrna kakaa kao monetu

00:01:05.287 --> 00:01:07.826
i pili su čokoladu na kraljevskim gozbama,

00:01:07.826 --> 00:01:10.736
davali su je vojnicima
kao nagradu za uspeh u bici

00:01:10.736 --> 00:01:13.417
i koristili su je u ritualima.

00:01:13.417 --> 00:01:18.137
Prvi transatlanski susret
sa čokoladom se desio 1519.

00:01:18.137 --> 00:01:21.727
kada je Ernan Kortes
posetio Montezumin dvorac

00:01:21.727 --> 00:01:23.486
u Tenočtitlanu.

00:01:23.486 --> 00:01:25.587
Prema zabeleškama Kortesovog poručnika,

00:01:25.587 --> 00:01:31.287
kralj je naredio da se donese 50 vrčeva
napitka i da se prespu u zlatne pehare.

00:01:31.287 --> 00:01:34.707
Kada su se kolonijalisti vratili
sa isporukom čudnog novog zrnevlja,

00:01:34.707 --> 00:01:37.727
pohotljivi izveštaji misionara
o običajima kod urođenika

00:01:37.727 --> 00:01:42.068
su mu podarili reputaciju afrodizijaka.

00:01:42.068 --> 00:01:45.778
U početku je zbog gorkog ukusa
bio podesan kao lek za oboljenja,

00:01:45.778 --> 00:01:47.978
poput uznemirenog stomaka,

00:01:47.978 --> 00:01:50.777
ali zasladivši je medom,
šećerom ili vanilom

00:01:50.777 --> 00:01:55.458
ubrzo je čokolada postala poslastica
na španskom dvoru.

00:01:55.458 --> 00:02:01.568
A uskoro aristokratski dom nije bio potpun
bez naročite posude za čokoladu.

00:02:01.568 --> 00:02:05.378
Moderno piće je bilo komplikovano
i iziskivalo je vreme za proizvodnju

00:02:05.378 --> 00:02:06.859
u velikim razmerama.

00:02:06.859 --> 00:02:10.369
Proizvodnja je uključivala plantaže
i uvezene robove kao radnike

00:02:10.369 --> 00:02:14.509
u Karibima i na ostrvima
blizu afričke obale.

00:02:14.509 --> 00:02:18.179
Svet čokolade
će zauvek da se promeni 1828.

00:02:18.179 --> 00:02:24.029
kada je Konrad van Hoten iz Amsterdama
predstavio presu za kakao.

00:02:24.029 --> 00:02:28.531
Van Hotenov izum je mogao da razdvoji
kakaovu prirodnu mast, iliti kakao maslac.

00:02:28.531 --> 00:02:32.516
Ostatak ovoga je bio prah
koji je mogao da se meša u pitak rastvor

00:02:32.516 --> 00:02:34.989
ili je mogao ponovo da se meša
sa kakao maslacem

00:02:34.989 --> 00:02:38.209
kako bi se napravila čvrsta čokolada
kakva nam je danas poznata.

00:02:38.209 --> 00:02:42.202
Nedugo potom, švajcarski čokolater
po imenu Danijel Peter

00:02:42.202 --> 00:02:44.701
je dodao mleko u prahu u smesu,

00:02:44.701 --> 00:02:47.790
izumevši time mlečnu čokoladu.

00:02:47.790 --> 00:02:51.389
Do XX veka, čokolada
više nije bila elitni luksuz,

00:02:51.389 --> 00:02:53.851
već je postala poslastica za javnost.

00:02:53.851 --> 00:02:58.114
Izlaženje u susret ogromnoj potražnji
značilo je veći uzgoj kakaa,

00:02:58.114 --> 00:03:00.815
koji jedino može da raste
u blizini Ekvatora.

00:03:00.815 --> 00:03:03.731
Sad, umesto da izvoze afričke robove

00:03:03.731 --> 00:03:06.021
do južnoameričkih plantaža,

00:03:06.021 --> 00:03:09.151
sama proizvodnja kakaa
je preseljena u Zapadnu Afriku

00:03:09.151 --> 00:03:14.701
gde Obala Slonovače obezbeđuje
dve petine svetskog kakaa od 2015.

00:03:14.701 --> 00:03:16.744
Ipak, uz rast industrije,

00:03:16.744 --> 00:03:19.977
došlo je do užasnih
kršenja ljudskih prava.

00:03:19.977 --> 00:03:22.230
Mnoge plantaže širom Zapadne Afrike,

00:03:22.230 --> 00:03:24.260
koje snabdevaju zapadne firme,

00:03:24.260 --> 00:03:26.731
koriste robove i dečju radnu snagu,

00:03:26.731 --> 00:03:31.942
procenjuje se da je više
od dva miliona dece pogođeno.

00:03:31.942 --> 00:03:33.951
Ovaj složeni problem koji opstaje

00:03:33.951 --> 00:03:38.981
uprkos naporima velikih firmi čokolade
da u partnerstvu s afričkim nacijama

00:03:38.981 --> 00:03:42.901
umanje dečje i najamničke radne prakse.

00:03:42.901 --> 00:03:47.792
Danas čokolada ima status
u ritualima savremene kulture.

00:03:47.792 --> 00:03:51.442
Zbog njenih kolonijalnih veza
sa urođeničkim kulturama,

00:03:51.442 --> 00:03:53.892
uz snagu marketinga,

00:03:53.892 --> 00:03:57.113
čokolada je zadržala
auru nečeg senzualnog,

00:03:57.113 --> 00:03:58.212
dekadentnog

00:03:58.212 --> 00:03:59.663
i zabranjenog.

00:03:59.663 --> 00:04:03.471
Ipak, upućenost u njenu opčinjavajuću
i često okrutnu istoriju,

00:04:03.471 --> 00:04:05.562
kao i u njenu trenutnu proizvodnju,

00:04:05.562 --> 00:04:08.642
govori nam odakle ove asocijacije potiču

00:04:08.642 --> 00:04:11.052
i šta skrivaju.

00:04:11.052 --> 00:04:13.912
Pa, kad razmotate sledeću tablu čokolade,

00:04:13.912 --> 00:04:19.911
izdvojite trenutak da razmotrite
da nije sve u vezi sa čokoladom slatko.