[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.57,0:00:10.86,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli nie możesz wyobrazić sobie\Nżycia bez czekolady,
Dialogue: 0,0:00:10.86,0:00:14.61,Default,,0000,0000,0000,,to masz szczęście,\Nże urodziłeś się po 1500 roku.
Dialogue: 0,0:00:15.94,0:00:19.45,Default,,0000,0000,0000,,Wcześniej czekoladę znano\Ntylko w Mezoameryce
Dialogue: 0,0:00:19.45,0:00:22.30,Default,,0000,0000,0000,,w formie mocno różniącej się od obecnej.
Dialogue: 0,0:00:22.30,0:00:24.68,Default,,0000,0000,0000,,Już około 1900 roku przed naszą erą
Dialogue: 0,0:00:24.68,0:00:27.80,Default,,0000,0000,0000,,ludzie zamieszkujący ten region\Nnauczyli się się przygotowywać
Dialogue: 0,0:00:27.80,0:00:30.72,Default,,0000,0000,0000,,ziarna miejscowych drzew kakaowych.
Dialogue: 0,0:00:30.72,0:00:33.82,Default,,0000,0000,0000,,Z najstarszych źródeł wiemy,\Nże ziarna mielono i mieszano
Dialogue: 0,0:00:33.82,0:00:36.46,Default,,0000,0000,0000,,z kaszką kukurydzianą\Noraz papryczkami chili,
Dialogue: 0,0:00:36.46,0:00:37.96,Default,,0000,0000,0000,,żeby powstał napój.
Dialogue: 0,0:00:37.96,0:00:40.10,Default,,0000,0000,0000,,Nie odprężający kubek gorącego kakao,
Dialogue: 0,0:00:40.10,0:00:44.30,Default,,0000,0000,0000,,ale gorzka, ożywcza,\Npieniąca się mikstura.
Dialogue: 0,0:00:44.74,0:00:48.17,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli myślałeś, że dzisiaj robimy\Nwielkie halo wokół czekolady,
Dialogue: 0,0:00:48.17,0:00:51.17,Default,,0000,0000,0000,,Mezoamerykanie z pewnością nas pokonali.
Dialogue: 0,0:00:51.17,0:00:53.60,Default,,0000,0000,0000,,Wierzyli, że kakao\Nto niebiańskie pożywienie,
Dialogue: 0,0:00:53.60,0:00:57.02,Default,,0000,0000,0000,,podarowane ludziom przez boga\Npod postacią pierzastego węża,
Dialogue: 0,0:00:57.02,0:00:59.54,Default,,0000,0000,0000,,znanego Majom jako Kukulkan,
Dialogue: 0,0:00:59.54,0:01:02.84,Default,,0000,0000,0000,,a Aztekom jako Quetzalcoatl.
Dialogue: 0,0:01:02.84,0:01:05.29,Default,,0000,0000,0000,,Aztekowie używali ziaren kakao jako waluty
Dialogue: 0,0:01:05.29,0:01:07.83,Default,,0000,0000,0000,,i pili czekoladę podczas\Nkrólewskich uroczystości,
Dialogue: 0,0:01:07.83,0:01:10.74,Default,,0000,0000,0000,,dawali ją wojownikom\Nw nagrodę za wygrane starcie
Dialogue: 0,0:01:10.74,0:01:13.42,Default,,0000,0000,0000,,oraz używali podczas rytuałów.
Dialogue: 0,0:01:13.42,0:01:18.14,Default,,0000,0000,0000,,Pierwsze transatlantyckie spotkanie\Nz czekoladą odbyło się w 1519 roku,
Dialogue: 0,0:01:18.14,0:01:21.73,Default,,0000,0000,0000,,kiedy Hernán Cortés \Nodwiedził dwór Montezumy
Dialogue: 0,0:01:21.73,0:01:23.49,Default,,0000,0000,0000,,w Tenochtitlanie.
Dialogue: 0,0:01:23.49,0:01:25.59,Default,,0000,0000,0000,,Według zapisków porucznika Cortésa,
Dialogue: 0,0:01:25.59,0:01:31.29,Default,,0000,0000,0000,,podczas wizyty podano 50 dzbanów napoju,\Nktóry później rozlano do złotych pucharów.
Dialogue: 0,0:01:31.29,0:01:34.71,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy konkwistadorzy wrócili\Nz ładunkiem dziwnych nowych ziaren,
Dialogue: 0,0:01:34.71,0:01:37.73,Default,,0000,0000,0000,,relacje misjonarzy o lubieżności\Ntubylczych zwyczajów
Dialogue: 0,0:01:37.73,0:01:42.07,Default,,0000,0000,0000,,nadały ziarnom reputację afrodyzjaku.
Dialogue: 0,0:01:42.07,0:01:45.78,Default,,0000,0000,0000,,Pierwotnie dzięki gorzkiemu smakowi\Nbyły przydatne jako lek na dolegliwości,
Dialogue: 0,0:01:45.78,0:01:47.98,Default,,0000,0000,0000,,na przykład na ból brzucha,
Dialogue: 0,0:01:47.98,0:01:50.89,Default,,0000,0000,0000,,ale słodzenie kakao miodem, \Ncukrem czy wanilią spowodowało,
Dialogue: 0,0:01:50.89,0:01:55.46,Default,,0000,0000,0000,,że czekolada szybko stała się popularnym\Nprzysmakiem na hiszpańskim dworze.
Dialogue: 0,0:01:55.46,0:02:01.57,Default,,0000,0000,0000,,Wkrótce nie było arystokratycznego domu\Nbez specjalnych naczyń do jej podawania.
Dialogue: 0,0:02:01.57,0:02:06.64,Default,,0000,0000,0000,,Produkcja tego wykwintnego napoju\Nna dużą skalę była trudna i czasochłonna.
Dialogue: 0,0:02:06.64,0:02:10.21,Default,,0000,0000,0000,,Proces wymagał plantacji\Ni importowanej siły niewolniczej
Dialogue: 0,0:02:10.21,0:02:14.51,Default,,0000,0000,0000,,na Karaibach i wyspach u wybrzeży Afryki.
Dialogue: 0,0:02:14.51,0:02:18.18,Default,,0000,0000,0000,,Świat czekolady miał zmienić się \Nna zawsze w 1828 roku,
Dialogue: 0,0:02:18.18,0:02:21.85,Default,,0000,0000,0000,,kiedy Konrad Jan van Houten z Amsterdamu
Dialogue: 0,0:02:21.85,0:02:24.03,Default,,0000,0000,0000,,wprowadził prasę do kakao.
Dialogue: 0,0:02:24.03,0:02:28.53,Default,,0000,0000,0000,,Wynalazek van Houtena pozwalał oddzielić\Nnaturalny tłuszcz kakaowy i masło kakaowe.
Dialogue: 0,0:02:28.53,0:02:32.52,Default,,0000,0000,0000,,Proces pozostawiał proszek, który mógł\Nzostać zmieszany z pitnym roztworem
Dialogue: 0,0:02:32.52,0:02:34.99,Default,,0000,0000,0000,,albo ponownie złączony z masłem kakaowym,
Dialogue: 0,0:02:34.99,0:02:38.21,Default,,0000,0000,0000,,co daje znaną nam dziś twardą czekoladę.
Dialogue: 0,0:02:38.21,0:02:42.20,Default,,0000,0000,0000,,Niedługo potem szwajcarski \Nproducent czekolady, Daniel Peter,
Dialogue: 0,0:02:42.20,0:02:44.70,Default,,0000,0000,0000,,dodał do mieszanki sproszkowane mleko,
Dialogue: 0,0:02:44.70,0:02:47.79,Default,,0000,0000,0000,,tworząc czekoladę mleczną.
Dialogue: 0,0:02:47.79,0:02:51.39,Default,,0000,0000,0000,,W XX wieku czekolada\Nnie była już luksusem,
Dialogue: 0,0:02:51.39,0:02:53.85,Default,,0000,0000,0000,,ale stała się się\Nogólnodostępnym smakołykiem.
Dialogue: 0,0:02:53.85,0:02:58.11,Default,,0000,0000,0000,,Żeby sprostać masowemu popytowi,\Nwzmożono uprawę kakao,
Dialogue: 0,0:02:58.11,0:03:00.82,Default,,0000,0000,0000,,które rosnąć może tylko w pobliżu równika.
Dialogue: 0,0:03:00.82,0:03:03.73,Default,,0000,0000,0000,,Tym razem zamiast wysyłania\Nafrykańskich niewolników
Dialogue: 0,0:03:03.73,0:03:06.02,Default,,0000,0000,0000,,do południowoamerykańskich \Nplantacji kakao,
Dialogue: 0,0:03:06.02,0:03:09.15,Default,,0000,0000,0000,,produkcja została przeniesiona\Ndo Afryki Zachodniej,
Dialogue: 0,0:03:09.15,0:03:14.70,Default,,0000,0000,0000,,gdzie Wybrzeże Kości Słoniowej dostarczyło\Ndwie piąte światowej produkcji w 2015 r.
Dialogue: 0,0:03:14.70,0:03:16.74,Default,,0000,0000,0000,,Jednak wraz z rozrostem przemysłu
Dialogue: 0,0:03:16.74,0:03:19.98,Default,,0000,0000,0000,,nastąpiły straszliwe \Npogwałcenia praw człowieka.
Dialogue: 0,0:03:19.98,0:03:22.23,Default,,0000,0000,0000,,Wiele plantacji w Afryce Zachodniej
Dialogue: 0,0:03:22.23,0:03:24.26,Default,,0000,0000,0000,,zaopatrujących zachodnie firmy,
Dialogue: 0,0:03:24.26,0:03:25.60,Default,,0000,0000,0000,,wykorzystuje niewolników
Dialogue: 0,0:03:25.60,0:03:31.94,Default,,0000,0000,0000,,i ponad 2 miliony dzieci\Njako siłę roboczą.
Dialogue: 0,0:03:31.94,0:03:34.81,Default,,0000,0000,0000,,Jest to złożony problem,\Ntrwający pomimo wysiłków ze strony
Dialogue: 0,0:03:34.81,0:03:38.40,Default,,0000,0000,0000,,poważnych spółek cukierniczych\Nwe współpracy z afrykańskimi państwami,
Dialogue: 0,0:03:38.40,0:03:42.90,Default,,0000,0000,0000,,żeby ograniczyć wykorzystywanie\Ndzieci i pracę przymusową.
Dialogue: 0,0:03:42.90,0:03:47.79,Default,,0000,0000,0000,,Dziś czekolada zyskała sobie miejsce\Nw rytuałach współczesnej kultury.
Dialogue: 0,0:03:47.79,0:03:51.44,Default,,0000,0000,0000,,Wskutek kolonialnych powiązań\Nz kulturami pierwotnymi,
Dialogue: 0,0:03:51.44,0:03:53.89,Default,,0000,0000,0000,,w połączeniu z mocą reklamy,
Dialogue: 0,0:03:53.89,0:03:57.11,Default,,0000,0000,0000,,czekolada zachowuje aurę\Nczegoś zmysłowego,
Dialogue: 0,0:03:57.11,0:03:58.21,Default,,0000,0000,0000,,dekadenckiego
Dialogue: 0,0:03:58.21,0:03:59.66,Default,,0000,0000,0000,,i zabronionego.
Dialogue: 0,0:03:59.66,0:04:03.47,Default,,0000,0000,0000,,Jednak wiedząc więcej o jej fascynującej\Ni często okrutnej historii,
Dialogue: 0,0:04:03.47,0:04:05.64,Default,,0000,0000,0000,,jak i produkcji w dzisiejszych czasach,
Dialogue: 0,0:04:05.64,0:04:08.64,Default,,0000,0000,0000,,wiemy, skąd pochodzą te powiązania
Dialogue: 0,0:04:08.64,0:04:11.05,Default,,0000,0000,0000,,i co kryją.
Dialogue: 0,0:04:11.05,0:04:13.91,Default,,0000,0000,0000,,Tak więc kiedy rozpakujesz\Nkolejny batonik czekoladowy,
Dialogue: 0,0:04:13.91,0:04:19.91,Default,,0000,0000,0000,,pomyśl chwilkę, że nie wszystko \Nzwiązane z czekoladą jest takie słodkie.