1
00:00:07,158 --> 00:00:10,923
თუ ვერ წარმოგიდგენიათ
ცხოვრება შოკოლადის გარეშე,

2
00:00:10,923 --> 00:00:15,782
გაგიმართლათ, 
რომ მე-16 საუკუნემდე არ დაიბადეთ.

3
00:00:15,782 --> 00:00:19,450
ამ დრომდე შოკოლადი არსებობდა 
მხოლოდ მეზოამერიკაში,

4
00:00:19,450 --> 00:00:22,305
თუმცა, ბევრად განსხვავებული სახით.

5
00:00:22,305 --> 00:00:24,685
ჯერ კიდევ ძვ.წ. 1900 წელს

6
00:00:24,685 --> 00:00:26,985
ამ რეგიონის ხალხმა ისწავლა

7
00:00:26,985 --> 00:00:30,496
კაკაოს ხის მარცვლების მომზადება.

8
00:00:30,496 --> 00:00:33,216
ადრეული ჩანაწერები გვიამბობენ,
რომ მარცვლებს ფქვავდნენ

9
00:00:33,216 --> 00:00:36,465
და ურევდნენ სიმინდის ფქვილსა
და მწარე წიწაკას,

10
00:00:36,465 --> 00:00:37,956
რათა შეექმნათ სასმელი.

11
00:00:37,956 --> 00:00:40,096
არა დამამშვიდებელი ცხელი კაკაოს ჭიქა,

12
00:00:40,096 --> 00:00:44,526
არამედ გამამხნევებელი,
მწარე და ქაფიანი ნარევი.

13
00:00:44,526 --> 00:00:47,976
და თუ ფიქრობთ,
რომ დღეს შოკოლადს ზედმეტად ვადიდებთ,

14
00:00:47,976 --> 00:00:50,876
მეზოამერიკელებმა გვაჯობეს.

15
00:00:50,876 --> 00:00:53,596
მათ სჯეროდათ,
რომ კაკაო იყო ზეციური საკვები,

16
00:00:53,596 --> 00:00:57,016
ნაჩუქარი ადამიანთათვის ღმერთის,
ფრთოსანი გველის მიერ,

17
00:00:57,016 --> 00:00:59,539
რომელიც ცნობილია მაიას ტომში კუკულკანის,

18
00:00:59,539 --> 00:01:02,766
ხოლო აცტეკებისთვის -
კეტზალკოატლის სახელით.

19
00:01:02,766 --> 00:01:05,287
აცტეკები იყენებდნენ კაკაოს მარცვლებს,
როგორც ვალუტას.

20
00:01:05,287 --> 00:01:07,826
სვამდნენ შოკოლადს სამეფო დღესასწაულებზე.

21
00:01:07,826 --> 00:01:10,736
ჯილდოს სახით გადასცემდნენ
ბრძოლაში წარმატებულ ჯარისკაცებს

22
00:01:10,736 --> 00:01:13,417
და იყენებდნენ მას რიტუალებში.

23
00:01:13,417 --> 00:01:18,137
შოკოლადის პირველი ტრანსატლანტიკური გაცნობა
1519 წელს მოხდა,

24
00:01:18,137 --> 00:01:21,727
როდესაც ერნან კორტესი
მონტეზუმას კარს ესტუმრა

25
00:01:21,727 --> 00:01:23,426
ტენოჩტიტლანში.

26
00:01:23,426 --> 00:01:25,587
კორტესის ლეიტენანტის
ჩანაწერების მიხედვით,

27
00:01:25,587 --> 00:01:31,287
მეფემ სასმელის 50 დოქი გამოატანინა
და ჩაასხმევინა ოქროს თასებში.

28
00:01:31,287 --> 00:01:34,707
როდესაც კოლონისტები
ახალი უცნაური მარცვლებით დაბრუნდნენ,

29
00:01:34,707 --> 00:01:38,637
მისიონერების მონაყოლებმა ადგილობრივი
მოსახლეობის უხამს ჩვეულებების შესახებ,

30
00:01:38,637 --> 00:01:42,038
ამ მარცვლებს აფროდიზიაკის
რეპუტაცია შეუქმნეს.

31
00:01:42,038 --> 00:01:45,778
თავდაპირველად, მწარე გემოს გამო 
მას წამლის სახით იყენებდნენ,

32
00:01:45,778 --> 00:01:47,978
მაგალითად, კუჭის აშლილობის დროს.

33
00:01:47,978 --> 00:01:50,777
თუმცა, მისმა დატკბობამ თაფლით,
შაქრით, ან ვანილით,

34
00:01:50,777 --> 00:01:55,458
სწრაფად აქცია შოკოლადი
ცნობილ დელიკატესად ესპანეთის კარზე.

35
00:01:55,458 --> 00:01:58,568
და მალე, არც ერთი არისტოკრატული სახლი
არ ითვლებოდა სრულფასოვნად,

36
00:01:58,568 --> 00:02:01,568
შოკოლადისთვის განკუთვნილი
ჭურჭლის გარეშე.

37
00:02:01,568 --> 00:02:06,259
მოდური სასმელის ფართომასშტაბიანი წარმოება,
რთული და შრომატევადი იყო.

38
00:02:06,269 --> 00:02:10,369
რაც გულისხმობდა პლანტაციების გამოყენებასა
და აფრიკის ნაპირებიდან

39
00:02:10,369 --> 00:02:14,509
კარიბის რეგიონსა და კუნძულებზე
მონების ჩამოყვანას.

40
00:02:14,509 --> 00:02:18,179
შოკოლადის სამყარო სამუდამოდ
1828 წელს შეიცვალა,

41
00:02:18,179 --> 00:02:24,029
როდესაც კონრად ვან ჰაუტენმა
კაკაოს პრესი გამოიგონა ამსტერდამში.

42
00:02:24,029 --> 00:02:28,531
მის გამოგონებას შეეძლო გამოეყო
კაკაოს ბუნებრივი ცხიმი, ან კაკაოს კარაქი.

43
00:02:28,531 --> 00:02:32,516
შედეგად რჩებოდა ფხვნილი,
რომლის სითხეში გახსნაც შეიძლებოდა.

44
00:02:32,516 --> 00:02:34,989
ან ისევ კაკაოს კარაქთან შერევა,

45
00:02:34,989 --> 00:02:38,209
რათა შექმნილიყო მყარი შოკოლადი,
რომელიც ცნობილია ჩვენთვის დღეს.

46
00:02:38,209 --> 00:02:42,202
ცოტა ხნის შემდეგ, შვეიცარიელმა შოკოლატიემ,
დენიელ პიტერმა

47
00:02:42,202 --> 00:02:44,701
ნარევში რძის ფხვნილი დაამატა,

48
00:02:44,701 --> 00:02:47,790
რითაც შექმნა რძიანი შოკოლადი.

49
00:02:47,790 --> 00:02:51,389
მე-20 საუკუნისთვის შოკოლადი უკვე
აღარ წარმოადგენდა ფუფუნებას,

50
00:02:51,389 --> 00:02:53,851
არამედ გახდა ტკბილეული ყველასთვის.

51
00:02:53,851 --> 00:02:58,114
გაზრდილმა მოთხოვნამ განაპირობა
მეტი კაკაოს მოყვანის საჭიროება,

52
00:02:58,114 --> 00:03:00,815
რაც მხოლოდ ეკვატორთან ახლოსაა შესაძლებელი.

53
00:03:00,815 --> 00:03:03,731
თუმცა ამჟამად, სამხრეთ ამერიკის
კაკაოს პლანტაციებზე,

54
00:03:03,731 --> 00:03:06,021
აფრიკელი მონების ჩამოყვანის ნაცვლად,

55
00:03:06,021 --> 00:03:09,151
კაკაოს წარმოებამ თავად გადაინაცვლა
დასავლეთ აფრიკაში.

56
00:03:09,151 --> 00:03:14,701
2015 წლისთვის კოტ დ'ივუარი უზრუნველყოფდა
მსოფლიოში კაკაოს წარმოების ორ მეხუთედს.

57
00:03:14,701 --> 00:03:16,744
თუმცა, ინდუსტრიის ზრდას თან ახლდა

58
00:03:16,744 --> 00:03:19,977
ადამიანთა უფლებების სასტიკი დარღვევები.

59
00:03:19,977 --> 00:03:22,230
დასავლეთ აფრიკის მრავალი პლანტაცია,

60
00:03:22,230 --> 00:03:24,260
რომელიც დასავლურ კომპანიებს ამარაგებს,

61
00:03:24,260 --> 00:03:26,731
მონებისა და ბავშვების შრომას იყენებს,

62
00:03:26,731 --> 00:03:31,572
ვარაუდობენ, რომ ამაში
2 მილიონზე მეტი ბავშვი მონაწილეობდა.

63
00:03:31,572 --> 00:03:33,951
ეს რთული პრობლემა არსებობს დღემდე,

64
00:03:33,951 --> 00:03:37,741
მიუხედავად შოკოლადის
მსხვილი საწარმოების მცდელობებისა,

65
00:03:37,741 --> 00:03:42,901
ეთანამშრომლათ აფრიკის ქვეყნებთან,
რათა შეემცირებინათ მსგავსი პრაქტიკა.

66
00:03:42,901 --> 00:03:47,792
დღეს შოკოლადი წარმოადგენს
თანამედროვე კულტურის განუყოფელ ნაწილს.

67
00:03:47,792 --> 00:03:51,442
კოლონიალიზმისას,
ადგილობრივ კულტურებთან ასოცირების გამო,

68
00:03:51,442 --> 00:03:53,892
ასევე რეკლამირების ძალით,

69
00:03:53,892 --> 00:03:56,263
შოკოლადი ინარჩუნებს რაღაც გრძნობითის,

70
00:03:56,263 --> 00:03:57,742
მაცდუნებელის,

71
00:03:57,742 --> 00:03:59,663
და ამავე დროს აკრძალულის აურას.

72
00:03:59,663 --> 00:04:03,471
ახლა, როცა ვიცით შოკოლადის მომხიბლავი,
და ამავე დროს სასტიკი ისტორიის,

73
00:04:03,471 --> 00:04:05,562
ასევე მისი დღევანდელი წარმოების შესახებ,

74
00:04:05,562 --> 00:04:08,642
გასაგებია, საიდან იღებს სათავეს
ეს ასოციაციები

75
00:04:08,642 --> 00:04:11,052
და რა იმალება მათ უკან.

76
00:04:11,052 --> 00:04:13,638
ასე რომ, როცა გახსნით შოკოლადის
მორიგ ფილას,

77
00:04:13,638 --> 00:04:20,028
დაფიქრდით, რომ შოკოლადთან დაკავშირებული
ზოგი რამ, არც ისე ტკბილია.