1 00:00:08,206 --> 00:00:10,438 Niełatwo zdefiniować energię. 2 00:00:10,438 --> 00:00:12,053 Rzeczy mają energię, 3 00:00:12,053 --> 00:00:12,960 ale nie da się 4 00:00:12,960 --> 00:00:14,822 chwycić litra energii w dłonie. 5 00:00:14,822 --> 00:00:16,483 Możesz zobaczyć jak działa, 6 00:00:16,483 --> 00:00:18,804 ale ona sama jest niewidzialna. 7 00:00:18,804 --> 00:00:20,615 Są różne rodzaje energii, 8 00:00:20,615 --> 00:00:21,916 ale różnią się tylko 9 00:00:21,916 --> 00:00:25,692 wpływem na zachowania rzeczy. 10 00:00:25,692 --> 00:00:27,045 Wiemy, że całkowita ilość 11 00:00:27,045 --> 00:00:29,165 energii we wszechświecie 12 00:00:29,165 --> 00:00:31,366 jest zawsze taka sama. 13 00:00:31,366 --> 00:00:33,546 Dla chemików ważne są dwa rodzaje energii, 14 00:00:33,546 --> 00:00:35,107 chemiczna energia potencjalna 15 00:00:35,107 --> 00:00:36,886 i energia kinetyczna. 16 00:00:36,886 --> 00:00:39,721 Energia potencjalna to energia oczekująca. 17 00:00:39,721 --> 00:00:41,801 Wyobraź sobie rozciągniętą gumę. 18 00:00:41,801 --> 00:00:42,629 Jeśli ją przetniesz, 19 00:00:42,629 --> 00:00:44,008 cała energia potencjalna 20 00:00:44,008 --> 00:00:46,743 zmienia się w energię kinetyczną, 21 00:00:46,743 --> 00:00:49,599 którą odczuwasz jako ból. 22 00:00:49,599 --> 00:00:50,850 Tak jak rozciągnięta guma, 23 00:00:50,850 --> 00:00:52,848 wiązania chemiczne też przechowują energię. 24 00:00:52,848 --> 00:00:54,102 Kiedy je zerwiesz, 25 00:00:54,102 --> 00:00:55,603 energia potencjalna zmienia się 26 00:00:55,603 --> 00:00:57,116 w jej inne rodzaje, 27 00:00:57,116 --> 00:00:58,435 jak ciepło czy światło, 28 00:00:58,435 --> 00:01:00,850 lub tworzy nowe wiązania. 29 00:01:00,850 --> 00:01:03,497 Energia kinetyczna to energia ruchu, 30 00:01:03,497 --> 00:01:05,623 a cząsteczki są w ciągłym ruchu. 31 00:01:05,623 --> 00:01:07,614 Niekoniecznie gdzieś się wybierają, 32 00:01:07,614 --> 00:01:08,939 chociaż mogłyby, 33 00:01:08,939 --> 00:01:10,282 ale wibrują, 34 00:01:10,282 --> 00:01:12,372 rozciągają się, zginają i wirują. 35 00:01:12,372 --> 00:01:14,269 Na przykład metan ma cztery wodory 36 00:01:14,269 --> 00:01:15,678 związane z centralnym węglem, 37 00:01:15,678 --> 00:01:16,624 jako przykład. 38 00:01:16,624 --> 00:01:17,501 Na papierze 39 00:01:17,501 --> 00:01:19,799 to tylko nieruchomy czworościan. 40 00:01:19,799 --> 00:01:22,467 Ale naprawdę trzęsie się jak galaretka. 41 00:01:22,467 --> 00:01:23,807 Energia kinetyczna cząstek 42 00:01:23,807 --> 00:01:25,720 to właśnie taka sama energia, 43 00:01:25,720 --> 00:01:27,120 jaką sam posiadasz 44 00:01:27,120 --> 00:01:28,434 w czasie ruchu, 45 00:01:28,434 --> 00:01:30,058 tyle że ty potrafisz stać nieruchomo, 46 00:01:30,058 --> 00:01:31,820 a cząstki nie. 47 00:01:31,820 --> 00:01:33,315 Jeśli wyssiesz tę energię 48 00:01:33,315 --> 00:01:34,512 z grupy cząsteczek, 49 00:01:34,512 --> 00:01:35,770 będą mniej ruchliwe, 50 00:01:35,770 --> 00:01:37,266 ale nigdy się nie zatrzymają. 51 00:01:37,266 --> 00:01:39,017 Cząstki w danej grupie 52 00:01:39,017 --> 00:01:41,854 różnią się ilością posiadanej energii. 53 00:01:41,854 --> 00:01:44,520 Średnia energia kinetyczna grupy 54 00:01:44,520 --> 00:01:47,334 to liczba matematycznie powiązana 55 00:01:47,334 --> 00:01:48,659 z temperaturą. 56 00:01:48,659 --> 00:01:50,069 Im więcej energii kinetycznej 57 00:01:50,069 --> 00:01:51,376 w danej grupie cząstek, 58 00:01:51,376 --> 00:01:52,876 tym wyższa ich temperatura. 59 00:01:52,876 --> 00:01:54,562 To znaczy, że w gorący dzień 60 00:01:54,562 --> 00:01:56,231 cząsteczki powietrza wokół ciebie 61 00:01:56,231 --> 00:01:58,017 wirują, rozciągają się, zginają, 62 00:01:58,017 --> 00:02:00,196 ogólnie poruszają się o wiele szybciej 63 00:02:00,196 --> 00:02:02,322 niż w chłodny dzień. 64 00:02:02,322 --> 00:02:04,275 Zresztą gorąco i zimno 65 00:02:04,275 --> 00:02:05,575 to pojęcia względne. 66 00:02:05,575 --> 00:02:07,141 Używa się ich do porównań 67 00:02:07,141 --> 00:02:08,649 między dwiema rzeczami. 68 00:02:08,649 --> 00:02:09,869 W gorący letni dzień 69 00:02:09,869 --> 00:02:12,304 cząstki powietrza mają więcej energii kinetycznej, 70 00:02:12,304 --> 00:02:14,604 niż cząstki skóry. 71 00:02:14,604 --> 00:02:16,979 Kiedy uderzają w ciebie, 72 00:02:16,979 --> 00:02:18,741 przekazują część swojej energii 73 00:02:18,741 --> 00:02:20,493 cząstkom skóry 74 00:02:20,493 --> 00:02:22,811 i odczuwasz to jako ciepło. 75 00:02:22,811 --> 00:02:23,581 W zimny dzień 76 00:02:23,581 --> 00:02:25,757 cząstki powietrza mają mniejszą energię kinetyczną 77 00:02:25,757 --> 00:02:27,108 niż cząstki skóry, 78 00:02:27,108 --> 00:02:29,481 więc uderzając w te cząstki powietrza, 79 00:02:29,481 --> 00:02:30,726 to ty przekazujesz im 80 00:02:30,726 --> 00:02:33,232 część swojej energii kinetycznej 81 00:02:33,232 --> 00:02:35,973 i odczuwasz to jako zimno. 82 00:02:35,973 --> 00:02:38,597 Możesz śledzić ścieżki energii wokół siebie. 83 00:02:38,597 --> 00:02:40,243 Wypróbuj to przy kolejnym grillu. 84 00:02:40,243 --> 00:02:41,148 Spalasz węgiel 85 00:02:41,148 --> 00:02:43,145 i uwolniona chemiczna energia potencjalna 86 00:02:43,145 --> 00:02:45,725 jawi się jako ekstremalne ciepło i światło. 87 00:02:45,725 --> 00:02:47,273 Potem ciepło sprawia, 88 00:02:47,273 --> 00:02:50,056 że cząstki burgerów, hot-dogów czy warzyw 89 00:02:50,056 --> 00:02:52,309 wibrują, aż dojdzie do zerwania wiązań 90 00:02:52,309 --> 00:02:54,649 i uformowania nowych struktur chemicznych. 91 00:02:54,649 --> 00:02:56,646 Zbyt dużo ciepła powoduje zwęglenie. 92 00:02:56,646 --> 00:02:58,330 W sam raz - daje obiad. 93 00:02:58,330 --> 00:02:59,454 Wewnątrz ciała 94 00:02:59,454 --> 00:03:01,075 cząstki jedzenia z tego pysznego 95 00:03:01,075 --> 00:03:02,937 lub zwęglonego obiadu 96 00:03:02,937 --> 00:03:03,829 są rozrywane, 97 00:03:03,829 --> 00:03:04,816 a uwalniająca się energia 98 00:03:04,816 --> 00:03:07,346 zużywana jest, aby utrzymać cię przy życiu 99 00:03:07,346 --> 00:03:10,339 lub jest magazynowana w innych cząstkach. 100 00:03:10,339 --> 00:03:11,752 Wieczorami gorące letnie powietrze ochładza się 101 00:03:11,752 --> 00:03:13,217 Wieczorami gorące letnie powietrze ochładza się 102 00:03:13,217 --> 00:03:15,855 i dopływ energii zwalnia tempo. 103 00:03:15,855 --> 00:03:18,551 Gdy powietrze osiągnie temperaturę skóry, 104 00:03:18,551 --> 00:03:19,812 na króciutką chwilę przepływ ustaje. 105 00:03:19,812 --> 00:03:21,141 na chwilę przepływ ustaje. 106 00:03:21,141 --> 00:03:22,395 Potem wszystko zaczyna się od początku, 107 00:03:22,395 --> 00:03:23,640 w przeciwną stronę, 108 00:03:23,640 --> 00:03:26,358 bo energia opuszcza nagrzaną skórę 109 00:03:26,358 --> 00:03:29,058 i wraca do otaczającego cię powietrza. 110 00:03:29,058 --> 00:03:31,726 Energia nigdy nie powstaje ani nie ginie, 111 00:03:31,726 --> 00:03:33,620 a jedynie zmienia "kształt", 112 00:03:33,620 --> 00:03:36,230 jak feniks naszego fizycznego świata.