0:00:08.206,0:00:10.438
Niełatwo zdefiniować energię.

0:00:10.438,0:00:12.053
Rzeczy mają energię,

0:00:12.053,0:00:12.960
ale nie da się

0:00:12.960,0:00:14.822
chwycić litra energii w dłonie.

0:00:14.822,0:00:16.483
Możesz zobaczyć jak działa,

0:00:16.483,0:00:18.804
ale ona sama jest niewidzialna.

0:00:18.804,0:00:20.615
Są różne rodzaje energii,

0:00:20.615,0:00:21.916
ale różnią się tylko

0:00:21.916,0:00:25.692
wpływem na zachowania rzeczy.

0:00:25.692,0:00:27.045
Wiemy, że całkowita ilość

0:00:27.045,0:00:29.165
energii we wszechświecie

0:00:29.165,0:00:31.366
jest zawsze taka sama.

0:00:31.366,0:00:33.546
Dla chemików ważne są dwa rodzaje energii,

0:00:33.546,0:00:35.107
chemiczna energia potencjalna

0:00:35.107,0:00:36.886
i energia kinetyczna.

0:00:36.886,0:00:39.721
Energia potencjalna to energia oczekująca.

0:00:39.721,0:00:41.801
Wyobraź sobie rozciągniętą gumę.

0:00:41.801,0:00:42.629
Jeśli ją przetniesz,

0:00:42.629,0:00:44.008
cała energia potencjalna

0:00:44.008,0:00:46.743
zmienia się w energię kinetyczną,

0:00:46.743,0:00:49.599
którą odczuwasz jako ból.

0:00:49.599,0:00:50.850
Tak jak rozciągnięta guma,

0:00:50.850,0:00:52.848
wiązania chemiczne też przechowują energię.

0:00:52.848,0:00:54.102
Kiedy je zerwiesz,

0:00:54.102,0:00:55.603
energia potencjalna zmienia się

0:00:55.603,0:00:57.116
w jej inne rodzaje,

0:00:57.116,0:00:58.435
jak ciepło czy światło,

0:00:58.435,0:01:00.850
lub tworzy nowe wiązania.

0:01:00.850,0:01:03.497
Energia kinetyczna to energia ruchu,

0:01:03.497,0:01:05.623
a cząsteczki są w ciągłym ruchu.

0:01:05.623,0:01:07.614
Niekoniecznie gdzieś się wybierają,

0:01:07.614,0:01:08.939
chociaż mogłyby,

0:01:08.939,0:01:10.282
ale wibrują,

0:01:10.282,0:01:12.372
rozciągają się, zginają i wirują.

0:01:12.372,0:01:14.269
Na przykład metan ma cztery wodory

0:01:14.269,0:01:15.678
związane z centralnym węglem,

0:01:15.678,0:01:16.624
jako przykład.

0:01:16.624,0:01:17.501
Na papierze

0:01:17.501,0:01:19.799
to tylko nieruchomy czworościan.

0:01:19.799,0:01:22.467
Ale naprawdę trzęsie się jak galaretka.

0:01:22.467,0:01:23.807
Energia kinetyczna cząstek

0:01:23.807,0:01:25.720
to właśnie taka sama energia,

0:01:25.720,0:01:27.120
jaką sam posiadasz

0:01:27.120,0:01:28.434
w czasie ruchu,

0:01:28.434,0:01:30.058
tyle że ty potrafisz stać nieruchomo,

0:01:30.058,0:01:31.820
a cząstki nie.

0:01:31.820,0:01:33.315
Jeśli wyssiesz tę energię

0:01:33.315,0:01:34.512
z grupy cząsteczek,

0:01:34.512,0:01:35.770
będą mniej ruchliwe,

0:01:35.770,0:01:37.266
ale nigdy się nie zatrzymają.

0:01:37.266,0:01:39.017
Cząstki w danej grupie

0:01:39.017,0:01:41.854
różnią się ilością posiadanej energii.

0:01:41.854,0:01:44.520
Średnia energia kinetyczna grupy

0:01:44.520,0:01:47.334
to liczba matematycznie powiązana

0:01:47.334,0:01:48.659
z temperaturą.

0:01:48.659,0:01:50.069
Im więcej energii kinetycznej

0:01:50.069,0:01:51.376
w danej grupie cząstek,

0:01:51.376,0:01:52.876
tym wyższa ich temperatura.

0:01:52.876,0:01:54.562
To znaczy, że w gorący dzień

0:01:54.562,0:01:56.231
cząsteczki powietrza wokół ciebie

0:01:56.231,0:01:58.017
wirują, rozciągają się, zginają,

0:01:58.017,0:02:00.196
ogólnie poruszają się o wiele szybciej

0:02:00.196,0:02:02.322
niż w chłodny dzień.

0:02:02.322,0:02:04.275
Zresztą gorąco i zimno

0:02:04.275,0:02:05.575
to pojęcia względne.

0:02:05.575,0:02:07.141
Używa się ich do porównań

0:02:07.141,0:02:08.649
między dwiema rzeczami.

0:02:08.649,0:02:09.869
W gorący letni dzień

0:02:09.869,0:02:12.304
cząstki powietrza mają[br]więcej energii kinetycznej,

0:02:12.304,0:02:14.604
niż cząstki skóry.

0:02:14.604,0:02:16.979
Kiedy uderzają w ciebie,

0:02:16.979,0:02:18.741
przekazują część swojej energii

0:02:18.741,0:02:20.493
cząstkom skóry

0:02:20.493,0:02:22.811
i odczuwasz to jako ciepło.

0:02:22.811,0:02:23.581
W zimny dzień

0:02:23.581,0:02:25.757
cząstki powietrza mają[br]mniejszą energię kinetyczną

0:02:25.757,0:02:27.108
niż cząstki skóry,

0:02:27.108,0:02:29.481
więc uderzając w te cząstki powietrza,

0:02:29.481,0:02:30.726
to ty przekazujesz im

0:02:30.726,0:02:33.232
część swojej energii kinetycznej

0:02:33.232,0:02:35.973
i odczuwasz to jako zimno.

0:02:35.973,0:02:38.597
Możesz śledzić ścieżki energii wokół siebie.

0:02:38.597,0:02:40.243
Wypróbuj to przy kolejnym grillu.

0:02:40.243,0:02:41.148
Spalasz węgiel

0:02:41.148,0:02:43.145
i uwolniona chemiczna energia potencjalna

0:02:43.145,0:02:45.725
jawi się jako ekstremalne ciepło i światło.

0:02:45.725,0:02:47.273
Potem ciepło sprawia,

0:02:47.273,0:02:50.056
że cząstki burgerów, hot-dogów czy warzyw

0:02:50.056,0:02:52.309
wibrują, aż dojdzie do zerwania wiązań

0:02:52.309,0:02:54.649
i uformowania nowych struktur chemicznych.

0:02:54.649,0:02:56.646
Zbyt dużo ciepła powoduje zwęglenie.

0:02:56.646,0:02:58.330
W sam raz - daje obiad.

0:02:58.330,0:02:59.454
Wewnątrz ciała

0:02:59.454,0:03:01.075
cząstki jedzenia z tego pysznego

0:03:01.075,0:03:02.937
lub zwęglonego obiadu

0:03:02.937,0:03:03.829
są rozrywane,

0:03:03.829,0:03:04.816
a uwalniająca się energia

0:03:04.816,0:03:07.346
zużywana jest, aby utrzymać cię przy życiu

0:03:07.346,0:03:10.339
lub jest magazynowana w innych cząstkach.

0:03:10.339,0:03:11.752
Wieczorami gorące letnie powietrze ochładza się

0:03:11.752,0:03:13.217
Wieczorami gorące letnie powietrze ochładza się

0:03:13.217,0:03:15.855
i dopływ energii zwalnia tempo.

0:03:15.855,0:03:18.551
Gdy powietrze osiągnie temperaturę skóry,

0:03:18.551,0:03:19.812
na króciutką chwilę przepływ ustaje.

0:03:19.812,0:03:21.141
na chwilę przepływ ustaje.

0:03:21.141,0:03:22.395
Potem wszystko zaczyna się od początku,

0:03:22.395,0:03:23.640
w przeciwną stronę,

0:03:23.640,0:03:26.358
bo energia opuszcza nagrzaną skórę

0:03:26.358,0:03:29.058
i wraca do otaczającego cię powietrza.

0:03:29.058,0:03:31.726
Energia nigdy nie powstaje ani nie ginie,

0:03:31.726,0:03:33.620
a jedynie zmienia "kształt",

0:03:33.620,0:03:36.230
jak feniks naszego fizycznego świata.