WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:14.000
(Âm nhạc)

00:00:14.000 --> 00:00:17.000
Năm ngón tay của sự tiến hóa.

00:00:17.000 --> 00:00:20.000
Để hiểu rõ về sinh học, cần phải

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
hiểu sâu về quá trình tiến hóa.

00:00:22.000 --> 00:00:26.000
Hầu hết mọi người đều đã biết
về quá trình chọn lọc tự nhiên.

00:00:26.000 --> 00:00:30.000
Tuy nhiên, đây là chỉ là một trong năm quá trình 
dẫn đến sự tiến hóa.

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Trước khi bàn về năm quá trình này,

00:00:33.000 --> 00:00:35.000
chúng ta cần phải định nghĩa sự tiến hoá.

00:00:35.000 --> 00:00:38.000
Tiến hóa chỉ đơn giản là một thay đổi
trong bộ gen theo thời gian.

00:00:38.000 --> 00:00:42.000
Nhưng bộ gen là gì? 
Và thế nào là một gen?

00:00:42.000 --> 00:00:45.000
Trước khi dành nhiều thời gian 
cho di truyền học,

00:00:45.000 --> 00:00:47.000
Hãy bắt đầu với một câu chuyện.

00:00:47.000 --> 00:00:52.000
Hãy tưởng tượng một chiếc thuyền bị lật úp
và 10 người sống sót bơi về phía đảo hoang.

00:00:52.000 --> 00:00:57.000
không có ai đến để cứu hộ, và họ hình thành 
một dân cư mới qua hàng ngàn năm.

00:00:57.000 --> 00:01:00.000
Kì lạ thay, năm người sống sót 
có mái tóc màu đỏ.

00:01:00.000 --> 00:01:05.000
Mái tóc màu đỏ được tạo ra khi một người 
thừa hưởng hai bản sao gen màu đỏ từ cha mẹ.

00:01:05.000 --> 00:01:08.000
Nếu bạn có chỉ có một bản sao gen, 
bạn sẽ không có mái tóc màu đỏ.

00:01:08.000 --> 00:01:10.000
Để thuận tiện, chúng tôi sẽ giả sử

00:01:10.000 --> 00:01:14.000
rằng năm người tóc đỏ kia
không phải là những người mang gen.

00:01:14.000 --> 00:01:16.000
Tần số ban đầu của gen tóc đỏ

00:01:16.000 --> 00:01:20.000
do đó là 50%, hoặc 10 trên 20 gen.

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
Các gen này thuộc về bộ gen.

00:01:22.000 --> 00:01:25.000
20 gen khác nhau giống như 
các lá bài trong một trò chơi

00:01:25.000 --> 00:01:28.000
mà người xào trong mỗi ván bài mới

00:01:28.000 --> 00:01:32.000
Tình dục là chỉ là một lần xào lại
trong trò chơi bài di truyền học này.

00:01:32.000 --> 00:01:36.000
Các lá bài được xáo trộn 
và truyền cho các thế hệ tiếp theo;

00:01:36.000 --> 00:01:39.000
trò chơi vẫn như vậy, 50% là tóc đỏ.

00:01:39.000 --> 00:01:43.000
Các gen được xào và truyền cho thế hệ tiếp theo;

00:01:43.000 --> 00:01:47.000
bộ gen vẫn như vậy, 50% là tóc đỏ.

00:01:47.000 --> 00:01:50.000
Mặc dù dân số 
có thể phát triển theo thời gian,

00:01:50.000 --> 00:01:53.000
tần số nên giữ vào khoảng 50%.

00:01:53.000 --> 00:01:56.000
Nếu tần số này khác nhau, 
sự tiến hóa đã xảy ra.

00:01:56.000 --> 00:02:00.000
Tiến hóa đơn giản chỉ là một thay đổi 
trong bộ gen theo thời gian.

00:02:00.000 --> 00:02:02.000
Hãy nghĩ đến điều đó
dưới góc nhìn của các lá bài.

00:02:02.000 --> 00:02:05.000
Nếu tần số các lá bài trong trò chơi thay đổi,

00:02:05.000 --> 00:02:07.000
sự tiến hóa đã xảy ra.

00:02:07.000 --> 00:02:10.000
Có 5 quá trình có thể làm thay đổi tần số.

00:02:10.000 --> 00:02:15.000
Để ghi nhớ các quá trình này, 
chúng tôi sẽ sử dụng các ngón tay của bạn,

00:02:15.000 --> 00:02:17.000
bắt đầu với ngón út
và lên đến ngón cái.

00:02:17.000 --> 00:02:21.000
Ngón tay nhỏ nhắc nhở bạn rằng 
dân số có thể co cụm lại.

00:02:21.000 --> 00:02:24.000
Nếu dân số thu hẹp,
thay đổi có thể xảy ra.

00:02:24.000 --> 00:02:28.000
Ví dụ, nếu chỉ có bốn cá thể sống sót
qua một đợt dịch bệnh,

00:02:28.000 --> 00:02:31.000
sau đó, gen của họ 
sẽ đại diện cho bộ gen di truyền mới.

00:02:31.000 --> 00:02:33.000
Ngón tay tiếp theo là ngón đeo nhẫn.

00:02:33.000 --> 00:02:38.000
Ngón tay này sẽ nhắc nhở bạn về sinh sản, 
bởi nhẫn thì đại diện cho một cặp vợ chồng.

00:02:38.000 --> 00:02:41.000
Nếu một người chọn bạn đời
dựa theo vẻ ngoài hoặc vị trí của họ ,

00:02:41.000 --> 00:02:43.000
tần số có thể thay đổi.

00:02:43.000 --> 00:02:47.000
Nếu những người tóc đỏ chỉ 
giao phối với người tóc đỏ,

00:02:47.000 --> 00:02:49.000
họ cuối cùng có thể hình thành dân cư mới.

00:02:49.000 --> 00:02:52.000
Nếu không một ai
giao phối với người tóc đỏ,

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
các gen này có thể suy giảm.

00:02:54.000 --> 00:02:55.000
Ngón tay tiếp theo là ngón giữa.

00:02:55.000 --> 00:02:59.000
chữ M ở ngón giữa nhắc nhở bạn 
đến chữ M trong từ 'đột biến'.

00:02:59.000 --> 00:03:03.000
Nếu một gen mới được thêm vào từ một đột biến, 
nó có thể ảnh hưởng đến tần số.

00:03:03.000 --> 00:03:07.000
Hãy tưởng tượng một đột biến trong gen 
đã tạo nên màu tóc mới.

00:03:07.000 --> 00:03:10.000
Rõ ràng là nó sẽ làm thay đổi tần số
trong bộ gen.

00:03:10.000 --> 00:03:12.000
Ngón trỏ nhắc nhớ về sự lưu chuyển.

00:03:12.000 --> 00:03:16.000
Nếu những cá thể mới đổ về một khu vực, 
hoặc di dân,

00:03:16.000 --> 00:03:17.000
tần số sẽ thay đổi.

00:03:17.000 --> 00:03:20.000
Nếu những cá thể thoát ra khỏi 
một khu vực hoặc di dân,

00:03:20.000 --> 00:03:22.000
sau đó, tần số sẽ thay đổi.

00:03:22.000 --> 00:03:25.000
Trong khoa học, chúng tôi đề cập đến 
sự lưu chuyển này như dòng chảy của gen.

00:03:25.000 --> 00:03:30.000
bốn quá trình được đại diện bởi các ngón tay 
có thể gây ra tiến hóa.

00:03:30.000 --> 00:03:34.000
Những dân cư ít ỏi hơn,
giao phối không ngẫu nhiên,

00:03:34.000 --> 00:03:37.000
những đột biến và dòng chảy gene .

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
Tuy nhiên, không cái nào trong số chúng
dẫn đến thích ứng cả.

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
Chọn lọc tự nhiên là quá trình duy nhất

00:03:41.000 --> 00:03:45.000
tạo ra sinh vật thích nghi tốt nhất 
với môi trường địa phương.

00:03:45.000 --> 00:03:48.000
Tôi sử dụng ngón tay cái 
để ghi nhớ quá trình này.

00:03:48.000 --> 00:03:52.000
Thiên nhiên bỏ phiếu bằng cách bật cả hai ngón cái
cho những dạng thích nghi tốt với môi trường,

00:03:52.000 --> 00:03:55.000
và dốc ngược ngón cái
với những thích nghi không tốt.

00:03:55.000 --> 00:03:59.000
Các gen của những cá thể
không thích nghi với môi trường

00:03:59.000 --> 00:04:02.000
sẽ dần dần được thay thế 
bởi những người phù hợp hơn.

00:04:02.000 --> 00:04:05.000
Tóc đỏ là một ví dụ 
của một trong những sự thích nghi.

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
Tóc đỏ là một lợi thế 
trong những vùng khí hậu phía bắc,

00:04:08.000 --> 00:04:12.000
bởi vì rõ ràng da sáng 
đã giúp tổ tiên của họ hấp thụ ánh sáng tốt hơn

00:04:12.000 --> 00:04:15.000
và tổng hợp thêm nhiều vitamin D. 
Ngón cái bật lên!

00:04:15.000 --> 00:04:19.000
Tuy nhiên, đó lại là một bất lợi 
ở vùng khí hậu phía nam,

00:04:19.000 --> 00:04:23.000
nơi sự gia tăng trong tia cực tím
đã dẫn đến ung thư và suy giảm khả năng sinh sản.

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
Ngón cái dốc ngược xuống!

00:04:25.000 --> 00:04:29.000
Ngay cả chính ngón cái cũng được hình thành 
bởi quá trình chọn lọc tự nhiên.

00:04:29.000 --> 00:04:34.000
Sự tiến hóa mà chúng tôi đã mô tả 
được gọi là tiến hoá vi mô,

00:04:34.000 --> 00:04:36.000
vì nó đề cập đến một sự thay đổi nhỏ.

00:04:36.000 --> 00:04:38.000
Tuy nhiên, hình thức tiến hóa này có thể

00:04:38.000 --> 00:04:41.000
cuối cùng dẫn đến một tiến hoá vĩ mô
hoặc một sự chuyên hoá.

00:04:41.000 --> 00:04:46.000
Mỗi cơ thể sống trên hành tinh này 
chia sẻ nguồn gốc với một tổ tiên chung và duy nhất.

00:04:46.000 --> 00:04:49.000
Tất cả các sinh vật trên hành tinh 
kết nối với nhau về mặt thời gian

00:04:49.000 --> 00:04:52.000
thông qua quá trình tiến hóa.

00:04:52.000 --> 00:04:53.000
Hãy nhìn vào bàn tay của bạn.

00:04:53.000 --> 00:04:58.000
Đó là một kiệt tác kỹ thuật đã được tạo ra 
bởi năm quá trình mà tôi vừa mô tả,

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
qua hàng triệu, hàng triệu năm.

00:05:00.000 --> 00:05:04.000
Vậy bạn có thể nhớ lại 
năm nguyên nhân dẫn đến sự tiến hóa không?

00:05:04.000 --> 00:05:07.000
Nếu không, hãy tua ngược 
và phát lại phần bài học này.

00:05:07.000 --> 99:59:59.999
Nhưng nếu có, 
hãy đập tay chút mừng với hàng xóm nào.