1
00:00:03,393 --> 00:00:04,621
Khoa học,

2
00:00:04,621 --> 00:00:07,958
khoa học đã cho phép chúng ta
biết được rất nhiều điều

3
00:00:07,958 --> 00:00:10,984
về những nơi xa xôi trong vũ trụ,

4
00:00:10,984 --> 00:00:14,179
những điều vừa vô cùng quan trọng

5
00:00:14,179 --> 00:00:16,245
vừa vô cùng xa xôi,

6
00:00:16,245 --> 00:00:18,704
nhưng tuy vậy, cũng rất gần gũi

7
00:00:18,704 --> 00:00:20,795
có liên hệ trực tiếp tới chúng ta rất nhiều

8
00:00:20,795 --> 00:00:23,263
còn rất nhiều điều 
mà chúng ta không thực sự hiểu.

9
00:00:23,263 --> 00:00:25,392
Và một trong số chúng là

10
00:00:25,392 --> 00:00:28,718
sự phức hợp xã hội phi thường 
của các loài động vật quanh ta,

11
00:00:28,718 --> 00:00:30,734
và hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe
một vài câu chuyện

12
00:00:30,734 --> 00:00:32,742
về sự phức hợp của động vật.

13
00:00:32,742 --> 00:00:36,092
Nhưng trước tiên, sự phức hợp là như thế nào ?

14
00:00:36,092 --> 00:00:37,579
Phức hợp là gì?

15
00:00:37,579 --> 00:00:41,006
Thực ra, phức hợp không hề phức tạp.

16
00:00:41,006 --> 00:00:44,454
Những thứ phức tạp 
được tạo ra từ nhiều phần nhỏ,

17
00:00:44,454 --> 00:00:46,884
khác biệt nhau, và mỗi phần trong đó

18
00:00:46,899 --> 00:00:50,003
có vai trò riêng biệt trong cả bộ máy.

19
00:00:50,003 --> 00:00:52,814
Ngược lại, một hệ phức hợp

20
00:00:52,814 --> 00:00:55,455
lại được cấu thành từ 
rất nhiều, rất nhiều thành phần tương tự,

21
00:00:55,455 --> 00:00:57,463
và chính sự tương tác giữa chúng

22
00:00:57,463 --> 00:01:00,783
tạo ra hành vi nhất quán tổng thể.

23
00:01:00,783 --> 00:01:04,619
Các hệ phức hợp
có rất nhiều phần tương tác

24
00:01:04,619 --> 00:01:08,045
vốn tuân theo các quy luật 
riêng rẽ và đơn giản,

25
00:01:08,045 --> 00:01:11,394
và điều này tạo ra những "đặc tính hợp trội".

26
00:01:11,394 --> 00:01:13,282
Hành vi của toàn bộ hệ thống

27
00:01:13,282 --> 00:01:14,950
không thể được dự đoán trước

28
00:01:14,950 --> 00:01:17,102
nếu chỉ dựa trên các quy luật riêng rẽ.

29
00:01:17,102 --> 00:01:18,912
Như Aristotle đã viết,

30
00:01:18,912 --> 00:01:21,972
tổng thể lớn hơn
tổng cơ học từng phần của nó gộp lại.

31
00:01:21,972 --> 00:01:24,434
Nhưng từ câu nói của Aristotle, 
hãy đi tới

32
00:01:24,434 --> 00:01:28,124
một ví dụ chắc chắn hơn 
về hệ thống phức hợp.

33
00:01:28,124 --> 00:01:30,080
Đây là những chú chó sục Xcốt-len.

34
00:01:30,080 --> 00:01:33,831
Ban đầu, hệ thống mất trật tự.

35
00:01:33,831 --> 00:01:37,632
Sau đó xuất hiện nhân tố gây nhiễu: sữa.

36
00:01:37,632 --> 00:01:41,482
Tất cả các cá thể 
bắt đầu đẩy nhau theo một hướng

37
00:01:41,482 --> 00:01:44,791
và đây là những gì sẽ xảy ra.

38
00:01:44,791 --> 00:01:47,617
Chong chóng quay là một "đặc tính hợp trội"

39
00:01:47,617 --> 00:01:49,520
xảy ra do tương tác
giữa những chú chó con

40
00:01:49,520 --> 00:01:53,430
mà quy luật duy nhất 
là cố gắng duy trì sự tiếp cận của chúng với tô sữa.

41
00:01:53,430 --> 00:01:57,037
và do đó, đẩy chúng đi 
theo một hướng ngẫu nhiên.

42
00:01:57,037 --> 00:02:01,012
Do đó, tất cả đều xoay quanh việc
tìm ra các quy luật đơn giản

43
00:02:01,012 --> 00:02:03,770
mà từ đó nảy sinh phức hợp .

44
00:02:03,770 --> 00:02:06,710
Tôi gọi nó là đơn giản hóa phức hợp,

45
00:02:06,710 --> 00:02:08,845
và đó là những gì 
chúng tôi làm tại cơ sở thiết kế hệ thống

46
00:02:08,845 --> 00:02:10,822
ở ETH Zurich.

47
00:02:10,822 --> 00:02:14,527
Chúng tôi thu thập dữ liệu
về các quần thể động vật,

48
00:02:14,527 --> 00:02:18,338
phân tích các mẫu phức hợp, 
cố gắng lý giải chúng.

49
00:02:18,338 --> 00:02:20,957
Nó đòi hỏi các nhà vật lý 
phải làm việc cùng với các nhà sinh học,

50
00:02:20,957 --> 00:02:23,680
với các nhà toán học 
và các nhà khoa học máy tính,

51
00:02:23,680 --> 00:02:26,500
và chính sự tương tác giữa họ 
tạo ra

52
00:02:26,500 --> 00:02:28,214
khả năng vượt ra ngoài ranh giới

53
00:02:28,214 --> 00:02:29,792
để giải quyết những vấn đề trên.

54
00:02:29,792 --> 00:02:32,064
Vậy nên, một lần nữa, tổng thể thì lớn hơn

55
00:02:32,064 --> 00:02:33,464
tổng từng phần của chúng.

56
00:02:33,464 --> 00:02:35,614
Theo một cách nào đó, sự cộng tác

57
00:02:35,614 --> 00:02:39,105
là một ví dụ khác của hệ thống phức hợp.

58
00:02:39,105 --> 00:02:40,981
Và có lẽ bạn sẽ tự hỏi

59
00:02:40,981 --> 00:02:43,798
tôi phải theo bên nào đây, sinh học hay vật lý?

60
00:02:43,798 --> 00:02:45,909
Thực ra, có một chút khác biệt,

61
00:02:45,909 --> 00:02:47,498
và để giải thích nó, 
tôi cần phải kể cho bạn nghe

62
00:02:47,498 --> 00:02:49,840
một câu chuyện ngắn về bản thân tôi.

63
00:02:49,840 --> 00:02:51,567
Khi còn nhỏ,

64
00:02:51,567 --> 00:02:55,676
tôi thích chế tạo các thứ, 
để tạo ra những chiếc máy phức tạp.

65
00:02:55,676 --> 00:02:58,413
Vậy nên tôi đã đến với điện kỹ thuật

66
00:02:58,413 --> 00:02:59,965
và rô bốt,

67
00:02:59,965 --> 00:03:02,058
và đề án tôi muốn thực hiện 
khi tốt nghiệp

68
00:03:02,058 --> 00:03:04,984
là chế tạo con rô bốt với tên ER-1...

69
00:03:04,984 --> 00:03:06,914
nó trông như thế này đây...

70
00:03:06,914 --> 00:03:09,285
với chức năng thu thập thông tin
từ môi trường xung quanh

71
00:03:09,285 --> 00:03:12,783
và đi theo các vạch trắng trên mặt đất.

72
00:03:12,783 --> 00:03:15,162
Nó vô cùng, vô cùng phức tạp,

73
00:03:15,162 --> 00:03:18,146
nhưng nó vận hành suôn sẻ
trong phòng thí nghiệm,

74
00:03:18,146 --> 00:03:21,599
và vào ngày thực nghiệm,
các giáo sư đều có mặt để đánh giá đề án.

75
00:03:21,607 --> 00:03:24,509
Do vậy chúng tôi đem ER-1 
đến phòng đánh giá.

76
00:03:24,509 --> 00:03:26,819
Cuối cùng thì ánh sáng trong phòng

77
00:03:26,819 --> 00:03:28,638
có đôi chút khác biệt.

78
00:03:28,638 --> 00:03:30,969
Hệ thống thị giác của rô bốt bị rối loạn.

79
00:03:30,969 --> 00:03:32,730
Tại đường rẽ đầu tiên,

80
00:03:32,730 --> 00:03:36,469
nó đi lệch hướng, và đâm thẳng vào tường.

81
00:03:36,469 --> 00:03:38,556
Chúng tôi đã mất nhiều tuần để chế tạo nó,

82
00:03:38,556 --> 00:03:40,229
vậy mà để phá hủy nó

83
00:03:40,229 --> 00:03:42,885
chỉ cần một thay đổi rất nhỏ của ánh sáng

84
00:03:42,885 --> 00:03:44,481
trong phòng.

85
00:03:44,481 --> 00:03:45,996
Đó là khi tôi nhận ra rằng

86
00:03:45,996 --> 00:03:48,323
bạn làm một chiếc máy càng phức tạp,

87
00:03:48,323 --> 00:03:50,362
nó càng dễ bị hư hỏng

88
00:03:50,362 --> 00:03:52,925
do một thứ gì đó hoàn toàn không ngờ tới.

89
00:03:52,925 --> 00:03:54,755
Và tôi đi đến quyết định, thực ra,

90
00:03:54,755 --> 00:03:57,768
tôi không hề muốn tạo ra các thứ phức tạp.

91
00:03:57,768 --> 00:04:00,710
Tôi muốn hiểu được sự phức hợp,

92
00:04:00,710 --> 00:04:02,698
sự phức hợp của thế giới xung quanh chúng ta

93
00:04:02,698 --> 00:04:05,103
và đặc biệt trong thế giới loài vật.

94
00:04:05,103 --> 00:04:08,423
Điều này đưa chúng ta tới ví dụ về loài dơi.

95
00:04:08,423 --> 00:04:11,474
Bechstein là một loài dơi phổ biến 
thuộc họ dơi châu Âu.

96
00:04:11,474 --> 00:04:12,887
Chúng là loài động vật có tính xã hội cao.

97
00:04:12,887 --> 00:04:16,178
Phần lớn chúng đậu và ngủ cùng nhau.

98
00:04:16,178 --> 00:04:17,857
Và chúng sống trong các quần thể dơi cái,

99
00:04:17,857 --> 00:04:19,397
điều này có nghĩa vào mỗi mùa xuân,

100
00:04:19,397 --> 00:04:22,655
các con cái tập trung lại 
sau giấc ngủ đông,

101
00:04:22,655 --> 00:04:24,744
và sống cùng nhau
trong vòng khoảng 6 tháng

102
00:04:24,744 --> 00:04:27,230
để nuôi con non,

103
00:04:27,230 --> 00:04:30,035
và tất cả chúng 
đều mang một con chip rất nhỏ,

104
00:04:30,035 --> 00:04:31,906
điều này có nghĩa là
mỗi lần một trong số chúng

105
00:04:31,906 --> 00:04:34,963
đi vào trong một trong những hộp dơi
được trang bị đặc biệt,

106
00:04:34,963 --> 00:04:36,606
chúng ta sẽ biết nó ở đâu,

107
00:04:36,606 --> 00:04:37,775
và quan trọng hơn nữa,

108
00:04:37,775 --> 00:04:40,338
chúng ta biết nó đậu cùng con nào.

109
00:04:40,338 --> 00:04:44,032
Do vậy, tôi nghiên cứu quần hợp cùng đậu 
của loài dơi,

110
00:04:44,032 --> 00:04:46,477
và nó trông như thế này đây.

111
00:04:46,477 --> 00:04:48,919
Trong suốt một ngày, các con dơi đậu

112
00:04:48,919 --> 00:04:51,223
trong một số phân nhóm 
tại những hộp khác nhau.

113
00:04:51,223 --> 00:04:53,152
Nó có thể giữ nguyên như thế
trong một ngày,

114
00:04:53,152 --> 00:04:55,372
quần thể được tách làm đôi
giữa hai chiếc hộp,

115
00:04:55,372 --> 00:04:56,672
nhưng một ngày khác,

116
00:04:56,672 --> 00:04:58,913
chúng có thể ở cùng nhau 
trong một hộp duy nhất,

117
00:04:58,913 --> 00:05:01,229
hoặc tách ra giữa ba hộp hoặc nhiều hơn,

118
00:05:01,229 --> 00:05:04,156
và trông chúng có vẻ khá thất thường.

119
00:05:04,156 --> 00:05:07,359
Nó được gọi là động lực học phân tách-hợp nhất,

120
00:05:07,359 --> 00:05:09,072
đặc tính của một nhóm động vật

121
00:05:09,072 --> 00:05:11,250
thường xuyên tách và hợp nhất

122
00:05:11,250 --> 00:05:12,911
thành các phân nhóm khác nhau.

123
00:05:12,911 --> 00:05:15,473
Vậy nên những gì chúng tôi làm
là lấy toàn bộ dữ liệu

124
00:05:15,473 --> 00:05:17,135
từ những ngày khác nhau

125
00:05:17,135 --> 00:05:18,639
và tập hợp chúng lại

126
00:05:18,639 --> 00:05:21,256
để rút ra một mô hình quần hợp dài hạn

127
00:05:21,256 --> 00:05:23,761
bằng cách áp dụng các kỹ thuật 
với phân tích mạng lưới

128
00:05:23,761 --> 00:05:25,382
để có được bức tranh hoàn chỉnh

129
00:05:25,382 --> 00:05:27,919
về kết cấu xã hội của quần thể này.

130
00:05:27,919 --> 00:05:32,184
Các bạn rõ rồi chứ? 
Vậy thì bức tranh trông như thế này.

131
00:05:32,184 --> 00:05:34,578
Trong mạng lưới này, tất cả các vòng tròn

132
00:05:34,578 --> 00:05:37,355
tức các mắt nối
là các cá thể dơi riêng lẻ,

133
00:05:37,355 --> 00:05:38,938
và các đường giữa chúng

134
00:05:38,938 --> 00:05:42,602
là mối gắn kết, quần hợp xã hội giữa từng cá thể.

135
00:05:42,602 --> 00:05:45,280
Hóa ra đây là một bức tranh vô cùng thú vị.

136
00:05:45,280 --> 00:05:47,262
Quần thể dơi được tổ chức

137
00:05:47,262 --> 00:05:49,130
thành 2 cộng đồng khác nhau

138
00:05:49,130 --> 00:05:50,969
mà không thể được đoán trước

139
00:05:50,969 --> 00:05:53,218
dựa trên động lực học phân tách-hợp nhất
hàng ngày.

140
00:05:53,218 --> 00:05:56,768
Chúng tôi gọi chúng
là các đơn vị xã hội bí ẩn.

141
00:05:56,768 --> 00:05:58,384
Thực ra, điều thú vị hơn là:

142
00:05:58,384 --> 00:06:00,748
Hàng năm, vào khoảng tháng 10,

143
00:06:00,748 --> 00:06:02,309
quần thể tách ra

144
00:06:02,309 --> 00:06:05,007
và tất cả các con dơi ngủ đông riêng rẽ,

145
00:06:05,007 --> 00:06:06,468
nhưng năm này qua năm khác,

146
00:06:06,468 --> 00:06:09,541
khi các con dơi tụ tập lại vào mùa xuân,

147
00:06:09,541 --> 00:06:12,131
các quần thể vẫn không thay đổi.

148
00:06:12,131 --> 00:06:14,851
Vậy nên những con dơi này nhớ được 
những người bạn của chúng

149
00:06:14,851 --> 00:06:16,681
trong thời gian rất dài.

150
00:06:16,681 --> 00:06:19,155
Với kích cỡ não chỉ bằng một hạt lạc,

151
00:06:19,155 --> 00:06:21,280
chúng duy trì mối liên kết xã hội

152
00:06:21,280 --> 00:06:23,422
lâu dài, riêng biệt.

153
00:06:23,422 --> 00:06:25,146
Chúng ta không hề biết là
chúng có thể làm được điều đó.

154
00:06:25,146 --> 00:06:26,905
Chúng ta biết các loài linh trưởng,

155
00:06:26,905 --> 00:06:29,473
voi và cá heo có thể làm điều đó,

156
00:06:29,473 --> 00:06:32,101
nhưng nếu so với dơi, 
chúng có bộ não khổng lồ.

157
00:06:32,101 --> 00:06:34,500
Vậy làm sao mà

158
00:06:34,500 --> 00:06:36,451
loài dơi có thể duy trì kết cấu xã hội

159
00:06:36,451 --> 00:06:38,139
ổn định và phức hợp này

160
00:06:38,139 --> 00:06:41,671
với khả năng nhận thức hạn chế như thế?

161
00:06:41,671 --> 00:06:44,560
Đây là lúc thuyết phức hợp
đem lại câu trả lời.

162
00:06:44,560 --> 00:06:46,701
Để hiểu được hệ thống này,

163
00:06:46,701 --> 00:06:49,498
chúng tôi đã xây dựng một mô hình máy tính
về việc đậu của chim,

164
00:06:49,498 --> 00:06:51,516
dựa trên các quy luật cá thể, đơn giản,

165
00:06:51,516 --> 00:06:53,951
và mô phỏng hàng nghìn, hàng nghìn ngày

166
00:06:53,951 --> 00:06:55,970
trong quần thể dơi ảo.

167
00:06:55,970 --> 00:06:58,094
Đây là mô hình toán học,

168
00:06:58,094 --> 00:07:00,048
nhưng không hề phức tạp.

169
00:07:00,048 --> 00:07:03,146
Nói một cách ngắn gọn, 
những gì mô hình muốn truyền tải là

170
00:07:03,146 --> 00:07:06,332
mỗi con dơi biết một vài thành viên khác trong quần thể

171
00:07:06,332 --> 00:07:08,820
như bạn của chúng, và có xu hướng

172
00:07:08,820 --> 00:07:11,330
đậu cùng một hộp với chúng.

173
00:07:11,330 --> 00:07:13,774
Quy luật cá thể, đơn giản.

174
00:07:13,774 --> 00:07:15,486
Đó là tất cả những gì 
cần để giải thích

175
00:07:15,486 --> 00:07:17,875
sự phức hợp xã hội của loài dơi.

176
00:07:17,875 --> 00:07:19,593
Nhưng còn hơn thế nữa.

177
00:07:19,593 --> 00:07:22,441
Vào giữa năm 2010 và 2011,

178
00:07:22,441 --> 00:07:25,894
quần thể mất đi
hơn 2/3 số lượng cá thể,

179
00:07:25,894 --> 00:07:28,880
có lẽ là do mùa đông quá lạnh.

180
00:07:28,880 --> 00:07:32,024
Mùa xuân tiếp theo, 
nó không hình thành 2 cộng đồng

181
00:07:32,024 --> 00:07:33,295
giống mọi năm,

182
00:07:33,295 --> 00:07:35,498
điều có thể khiến cả quần thể bị chết

183
00:07:35,498 --> 00:07:37,593
do số lượng trở nên quá ít.

184
00:07:37,593 --> 00:07:42,966
Thay vào đó, chúng hình thành 
một đơn vị xã hội gắt kết duy nhất

185
00:07:42,966 --> 00:07:45,698
điều đã giúp quần thể sống sót qua mùa đó

186
00:07:45,698 --> 00:07:48,802
và tiếp tục sinh trưởng trong 2 năm tiếp theo.

187
00:07:48,802 --> 00:07:50,580
Điều chúng ta biết là

188
00:07:50,580 --> 00:07:53,487
những con dơi không biết được 
quần thể của chúng đang làm việc này.

189
00:07:53,487 --> 00:07:57,033
Tất cả những gì chúng làm 
là tuân theo một quy luật quần hợp đơn giản

190
00:07:57,033 --> 00:07:58,382
và chính từ sự đơn giản này

191
00:07:58,382 --> 00:08:00,823
hình thành nên phức hợp xã hội

192
00:08:00,823 --> 00:08:03,663
điều giúp cho quần thể nhanh chóng thích nghi

193
00:08:03,663 --> 00:08:06,644
trước sự thay đổi đột ngột
trong kết cấu số lượng.

194
00:08:06,644 --> 00:08:09,338
Và tôi thấy điều này thật tuyệt vời.

195
00:08:09,338 --> 00:08:11,422
Bây giờ, tôi muốn kể cho bạn
một câu chuyện khác,

196
00:08:11,422 --> 00:08:12,977
nhưng lần này
chúng tôi phải đi từ châu Âu

197
00:08:12,977 --> 00:08:16,025
đến sa mạc Kalahari ở Nam Phi.

198
00:08:16,025 --> 00:08:18,052
Đây là nơi loài chồn đất châu Phi 
meerkat sinh sống.

199
00:08:18,052 --> 00:08:19,552
Tôi chắc là bạn biết về chúng.

200
00:08:19,552 --> 00:08:21,658
Chúng là những sinh vật tuyệt diệu.

201
00:08:21,658 --> 00:08:24,647
Chúng sống theo đàn 
với phân cấp xã hội rất khắt khe.

202
00:08:24,647 --> 00:08:26,106
Đây là cặp đầu đàn,

203
00:08:26,106 --> 00:08:27,488
và rất nhiều con phụ thuộc khác,

204
00:08:27,488 --> 00:08:29,202
một vài con đóng vai trò lính gác,

205
00:08:29,202 --> 00:08:30,539
một vài con là bảo mẫu,

206
00:08:30,539 --> 00:08:32,436
một vài con dạy dỗ các con non, vân vân.

207
00:08:32,436 --> 00:08:35,757
Những gì chúng tôi làm 
là đeo vòng cổ cho chúng

208
00:08:35,757 --> 00:08:37,282
trên đó có gắn thiết bị định vị rất nhỏ

209
00:08:37,282 --> 00:08:39,157
để nghiên cứu 
cách mà chúng di chuyển cùng nhau,

210
00:08:39,157 --> 00:08:42,874
và điều đó có liên hệ gì 
tới tổ chức xã hội của loài này.

211
00:08:42,874 --> 00:08:44,364
Và đây là một ví dụ rất thú vị

212
00:08:44,364 --> 00:08:47,080
về chuyển động tập thể ở chồn meerkat.

213
00:08:47,080 --> 00:08:49,447
Trong khoảng đất nơi chúng sống

214
00:08:49,447 --> 00:08:50,656
có một con đường.

215
00:08:50,656 --> 00:08:53,889
Trên đường có xe qua lại nên rất nguy hiểm.

216
00:08:53,889 --> 00:08:56,173
Nhưng những con chồn meerkat 
phải băng qua chúng

217
00:08:56,173 --> 00:08:58,747
để đi từ chỗ kiếm ăn này sang chỗ khác.

218
00:08:58,747 --> 00:09:03,498
Vậy chúng tôi đặt ra câu hỏi, chính xác là
chúng đã làm việc đó như thế nào?

219
00:09:03,498 --> 00:09:05,334
Chúng tôi nhận thấy
con cái đầu đàn

220
00:09:05,334 --> 00:09:07,955
chủ yếu là con dẫn đàn tới con đường,

221
00:09:07,955 --> 00:09:11,227
nhưng khi phải thực sự băng qua đường,

222
00:09:11,227 --> 00:09:13,578
nó để các con khác đi lên trước,

223
00:09:13,578 --> 00:09:15,355
như thực sự muốn nói,

224
00:09:15,355 --> 00:09:18,037
"Đi trước đi, và báo cho ta nếu nó an toàn."

225
00:09:18,037 --> 00:09:19,701
Thực ra, điều tôi không biết là

226
00:09:19,701 --> 00:09:22,843
những con chồn meerkat 
đã tuân theo quy luật ứng xử nào

227
00:09:22,843 --> 00:09:25,768
để khiến cho sự hoán đổi này 
xảy ra tại vệ đường

228
00:09:25,768 --> 00:09:29,618
và liệu rằng các quy luật đơn giản 
có đủ để lý giải nó.

229
00:09:29,618 --> 00:09:33,609
Vậy nên, tôi xây dựng một mô hình, 
mô hình mô phỏng những con chồn meerkat

230
00:09:33,609 --> 00:09:35,522
đang băng qua một con đường mô phỏng.

231
00:09:35,522 --> 00:09:37,394
Nó là một mô hình đơn giản hóa.

232
00:09:37,394 --> 00:09:40,234
Những con chồn di chuyển
như là những phần tử ngẫu nhiên

233
00:09:40,234 --> 00:09:42,456
mà quy luật độc nhất là sự liên kết.

234
00:09:42,456 --> 00:09:44,862
Chúng đơn giản di chuyển cùng nhau.

235
00:09:44,862 --> 00:09:48,046
Khi những phần tử này tới con đường,

236
00:09:48,046 --> 00:09:49,988
chúng cảm nhận nó như một chướng ngại vật,

237
00:09:49,988 --> 00:09:52,072
và chúng nhảy lên con đường.

238
00:09:52,072 --> 00:09:53,228
Khác biệt duy nhất

239
00:09:53,228 --> 00:09:55,270
giữa con cái đầu đàn, ở đây có màu đỏ,

240
00:09:55,270 --> 00:09:56,755
và những con khác,

241
00:09:56,755 --> 00:09:59,309
là đối với nó, 
độ cao của chướng ngại vật,

242
00:09:59,309 --> 00:10:01,814
thực chất là độ nguy hiểm cảm nhận từ con đường,

243
00:10:01,814 --> 00:10:03,763
có chút cao hơn,

244
00:10:03,763 --> 00:10:05,424
và chính sự khác biệt nhỏ này

245
00:10:05,424 --> 00:10:07,262
trong quy luật di chuyển của cá thể

246
00:10:07,262 --> 00:10:09,708
là đủ để giải thích điều mà chúng ta quan sát được,

247
00:10:09,708 --> 00:10:12,268
rằng con cái đầu đàn

248
00:10:12,268 --> 00:10:13,702
dẫn đoàn của nó tới con đường

249
00:10:13,702 --> 00:10:15,372
và sau đó nhường đường cho con khác

250
00:10:15,372 --> 00:10:18,235
để chúng băng qua trước.

251
00:10:18,235 --> 00:10:21,886
Nhà thống kê người Anh, George Box,

252
00:10:21,886 --> 00:10:24,848
đã từng viết, "Tất cả các mô hình đều sai,

253
00:10:24,848 --> 00:10:26,907
nhưng một vài trong số chúng là hữu dụng."

254
00:10:26,907 --> 00:10:30,104
Và thực chất, mô hình này hiển nhiên là sai,

255
00:10:30,104 --> 00:10:34,072
vì trên thực tế, meerkat không phải là 
các phần tử ngẫu nhiên.

256
00:10:34,072 --> 00:10:35,709
Nhưng nó cũng hữu dụng,

257
00:10:35,709 --> 00:10:38,458
vì nó cho ta biết sự vô cùng đơn giản

258
00:10:38,458 --> 00:10:41,816
trong quy luật di chuyển ở cấp độ cá thể

259
00:10:41,816 --> 00:10:44,167
có thể dẫn đến một sự phức hợp rất lớn

260
00:10:44,167 --> 00:10:46,105
trên cấp độ của cả đàn.

261
00:10:46,105 --> 00:10:50,161
Vậy một lần nữa, 
đó là đơn giản hóa sự phức hợp.

262
00:10:50,161 --> 00:10:51,609
Tôi muốn đi tới kết luận

263
00:10:51,609 --> 00:10:54,426
về ý nghĩa của điều này cho mọi loài.

264
00:10:54,426 --> 00:10:56,090
Khi con cái đầu đàn

265
00:10:56,090 --> 00:10:57,656
nhường đường cho con khác,

266
00:10:57,656 --> 00:10:59,773
đó không phải là lịch sự.

267
00:10:59,773 --> 00:11:01,280
Thực chất, con cái đầu đàn

268
00:11:01,280 --> 00:11:03,799
là vô cùng quan trọng 
cho sự gắn kết của cả đàn.

269
00:11:03,799 --> 00:11:07,311
Nếu nó chết trên đường, 
cả đàn sẽ gặp nguy hiểm.

270
00:11:07,311 --> 00:11:09,547
Vậy hành vi tránh rủi ro này

271
00:11:09,547 --> 00:11:12,348
là đặc trưng tiến hóa từ xa xưa.

272
00:11:12,348 --> 00:11:16,217
Những con chồn meerkat 
đang lặp lại thủ thuật tiến hóa

273
00:11:16,217 --> 00:11:18,450
đã được truyền lại 
từ hàng nghìn thế hệ trước đó,

274
00:11:18,450 --> 00:11:20,864
và chúng tương thích nó 
với mội mối nguy hiểm của ngày nay,

275
00:11:20,864 --> 00:11:24,189
trong trường hợp này 
là con đường của con người.

276
00:11:24,189 --> 00:11:26,584
Chúng thích ứng những quy luật vô cùng đơn giản,

277
00:11:26,584 --> 00:11:28,873
và tạo nên hành vi phức hợp

278
00:11:28,873 --> 00:11:31,829
cho phép chống lại sự xâm lấn của loài người

279
00:11:31,829 --> 00:11:34,277
đến nơi sinh sống tự nhiên của loài

280
00:11:34,277 --> 00:11:36,079
Cuối cùng,

281
00:11:36,079 --> 00:11:38,779
đó có thể là loài dơi 
thay đổi kết cấu xã hội

282
00:11:38,779 --> 00:11:41,163
trước sự sụt giảm số lượng,

283
00:11:41,163 --> 00:11:42,562
hoặc loài chồn meerkat

284
00:11:42,562 --> 00:11:45,764
cho thấy sự thích ứng lạ thường 
đối với con đường do con người tạo nên,

285
00:11:45,764 --> 00:11:48,449
hoặc có thể ở các loài khác.

286
00:11:48,449 --> 00:11:51,242
Thông điệp của tôi ở đây là, 
nó không hề phức tạp,

287
00:11:51,242 --> 00:11:54,006
mà chỉ là một niềm băn khoăn
và hi vọng đơn thuần

288
00:11:54,006 --> 00:11:57,099
thông điệp của tôi ở đây là 
các loài động vật

289
00:11:57,099 --> 00:11:59,523
cho thấy sự phức hợp xã hội phi thường,

290
00:11:59,523 --> 00:12:01,964
và điều này cho phép chúng thích nghi

291
00:12:01,964 --> 00:12:05,445
và phản hồi lại 
các thay đổi trong môi trường của mình

292
00:12:05,445 --> 00:12:08,213
Tóm lại trong 3 từ, ở thế giới loài vật,

293
00:12:08,213 --> 00:12:10,987
đơn giản dẫn tới phức hợp

294
00:12:10,987 --> 00:12:12,470
điều này dẫn tới sự phục hồi nhanh chóng.

295
00:12:12,470 --> 00:12:14,754
Xin cảm ơn.

296
00:12:14,754 --> 00:12:21,434
(Vỗ tay)

297
00:12:30,694 --> 00:12:32,647
Dania Gerhardt: Cảm ơn rất nhiều, Nicolas,

298
00:12:32,647 --> 00:12:35,926
phần khởi đầu rất tuyệt. 
Hơi căng thẳng đúng không?

299
00:12:35,926 --> 00:12:37,570
Nicolas Perony: Tôi ổn mà, cảm ơn nhé!

300
00:12:37,570 --> 00:12:40,300
DG: Được rồi, tốt lắm. 
Tôi chắc rằng rất nhiều khán giả

301
00:12:40,300 --> 00:12:41,894
bằng cách nào đó đã cố gắng kết nối

302
00:12:41,894 --> 00:12:43,718
giữa những loài động vật 
mà anh đã nói đến

303
00:12:43,718 --> 00:12:45,774
như dơi, chồn meerkat và loài người.

304
00:12:45,774 --> 00:12:46,982
Anh đã đưa ra vài ví dụ:

305
00:12:46,982 --> 00:12:48,717
Các con cái là các con mang vai trò xã hội,

306
00:12:48,717 --> 00:12:50,430
các con cái là các con đầu đàn,

307
00:12:50,430 --> 00:12:52,103
Tôi không chắc mọi người nghĩ như thế nào.

308
00:12:52,103 --> 00:12:54,998
Nhưng liên kết như vậy có ổn không?

309
00:12:54,998 --> 00:12:57,798
Có hay không những khuôn mẫu như thế 
về vấn đề này

310
00:12:57,798 --> 00:13:01,071
mà có giá trị trên tất cả các loài?

311
00:13:01,071 --> 00:13:02,674
NP: Vâng, tôi có thể nói rằng

312
00:13:02,674 --> 00:13:04,626
cũng có những ví dụ
chống lại những khuôn mẫu này.

313
00:13:04,626 --> 00:13:07,766
Ví dụ như, trên thực tế, 
ở loài cá ngựa hay loài koala,

314
00:13:07,766 --> 00:13:11,464
những con đực là kẻ chăm sóc các con non,
luôn luôn là như thế.

315
00:13:11,464 --> 00:13:16,505
Và bài học ở đây là thường rất khó

316
00:13:16,505 --> 00:13:18,257
và đôi khi thậm chí hơi nguy hiểm

317
00:13:18,257 --> 00:13:20,929
khi đưa ra những sự tương quan 
giữa con người và loài vật.

318
00:13:20,929 --> 00:13:23,350
Như vậy đấy.

319
00:13:23,350 --> 00:13:25,881
DG: Vâng. Cảm ơn rất nhiều 
vì phần khởi đầu rất tuyệt này.

320
00:13:25,881 --> 00:13:27,961
Cảm ơn anh, Nicolas Perony.