WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.000
Po raz pierwszy zainteresowałem się ośmiornicami w młodym wieku.

00:00:03.000 --> 00:00:05.000
Dorastałem w Mobile w Alabamie.

00:00:05.000 --> 00:00:07.000
Ktoś musi być z Mobile, prawda?

00:00:07.000 --> 00:00:10.000
A Mobile leży u zbiegu 5 rzek,

00:00:10.000 --> 00:00:12.000
które tworzą piękną deltę.

00:00:12.000 --> 00:00:14.000
A w delcie pluskają się aligatory,

00:00:14.000 --> 00:00:16.000
przy brzegach rzek pełnych ryb

00:00:16.000 --> 00:00:18.000
i rosną nad nią cyprysy z mnóstwem węży

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
i rozmaitych ptaków.

00:00:20.000 --> 00:00:23.000
To wręcz magiczna kraina czarów

00:00:23.000 --> 00:00:26.000
dla dziecka, które interesuje się zwierzętami.

00:00:26.000 --> 00:00:30.000
Delta wpada do Zatoki Mobile, a stamtąd do Zatoki Meksykańskiej.

NOTE Paragraph

00:00:30.000 --> 00:00:33.000
Pamiętam, że pierwsze prawdziwe spotkanie z ośmiornicą

00:00:33.000 --> 00:00:35.000
zaliczyłem, mając 5 albo 6 lat.

00:00:35.000 --> 00:00:38.000
Pływałem w Zatoce Meksykańskiej, kiedy na dnie zobaczyłem małą ośmiornicę.

00:00:38.000 --> 00:00:41.000
Schyliłem się, podniosłem ją i natychmiast

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
zachwyciła mnie jej szybkość, siła i zręczność.

00:00:44.000 --> 00:00:48.000
Rozsuwała moje palce i przesuwała się w tył ręki.

00:00:48.000 --> 00:00:50.000
Ledwie mogłem utrzymać to zdumiewające stworzenie.

00:00:50.000 --> 00:00:53.000
Potem uspokoiła się w moich dłoniach

00:00:53.000 --> 00:00:55.000
i zaczęła migotać kolorami,

00:00:55.000 --> 00:00:57.000
jeden po drugim.

00:00:57.000 --> 00:01:00.000
Kiedy na nią spojrzałem, wsunęła macki pod siebie,

00:01:00.000 --> 00:01:02.000
zwinęła się w kulę

00:01:02.000 --> 00:01:05.000
i zmieniła kolor na czekoladowy z dwoma białymi paskami.

00:01:05.000 --> 00:01:08.000
Krzyknąłem: "Rany!" Nigdy w życiu nie widziałem nic podobnego!

00:01:08.000 --> 00:01:11.000
Pozachwycałem się nią przez chwilę i stwierdziłem, że czas ją wypuścić,

00:01:11.000 --> 00:01:13.000
więc położyłem ją na ziemi.

00:01:13.000 --> 00:01:17.000
Ośmiornica zeszła z mojej ręki, a potem zrobiła coś niesamowitego.

00:01:17.000 --> 00:01:20.000
Zsunęła się na kamieniste dno

00:01:20.000 --> 00:01:22.000
i - puff! - zniknęła! -

00:01:22.000 --> 00:01:23.000
na moich oczach.

NOTE Paragraph

00:01:23.000 --> 00:01:25.000
Wtedy, mając 6 lat, zrozumiałem,

00:01:25.000 --> 00:01:28.000
że chcę się jak najwięcej dowiedzieć o tych zwierzętach. I tak zrobiłem.

00:01:28.000 --> 00:01:31.000
Poszedłem na studia i skończyłem zoologię morską,

00:01:31.000 --> 00:01:33.000
a potem na magisterkę przeniosłem się na Hawaje

00:01:33.000 --> 00:01:35.000
na Uniwersytecie Hawajskim.

00:01:35.000 --> 00:01:38.000
Podczas studiów na Hawajach pracowałem w Waikiki Aquarium.

00:01:38.000 --> 00:01:40.000
Było tam mnóstwo wielkich akwariów z rybami,

00:01:40.000 --> 00:01:42.000
ale niewiele ekspozycji bezkręgowców,

00:01:42.000 --> 00:01:45.000
a skoro lubię bezkręgowce, pomyślałem,

00:01:45.000 --> 00:01:48.000
że pojadę w teren i przywiozę parę tych cudownych zwierząt,

00:01:48.000 --> 00:01:51.000
o których uczyłem się na studiach.

00:01:51.000 --> 00:01:54.000
Zbudowałem te wymyślne urządzenia i stworzyłem ekspozycję.

NOTE Paragraph

00:01:54.000 --> 00:01:58.000
Ryby w akwariach wyglądały przepięknie,

00:01:58.000 --> 00:02:01.000
ale w zasadzie nie reagowały na ludzi.

00:02:01.000 --> 00:02:03.000
Ośmiornice owszem.

00:02:03.000 --> 00:02:05.000
Jeśli podszedłeś do zbiornika z ośmiornicą,

00:02:05.000 --> 00:02:07.000
zwłaszcza wcześnie rano, zanim ktokolwiek przyszedł,

00:02:07.000 --> 00:02:09.000
ośmiornica podnosiła się i patrzyła na ciebie.

00:02:09.000 --> 00:02:12.000
Myślałeś: "Ta mała naprawdę na mnie patrzy? Patrzy na mnie!"

00:02:12.000 --> 00:02:14.000
i podchodziłeś bliżej. Wtedy zdawałeś sobie sprawę,

00:02:14.000 --> 00:02:18.000
że każde z tych zwierząt ma inny charakter.

00:02:18.000 --> 00:02:20.000
Niektóre z nich nie ustępowały ani na krok

00:02:20.000 --> 00:02:24.000
Inne przemykały na tył akwarium i znikały pomiędzy skałami.

00:02:24.000 --> 00:02:26.000
A jedna z nich była szczególnie niesamowita...

00:02:26.000 --> 00:02:29.000
Zbliżyłem się do zbiornika, a ona po prostu się na mnie gapiła.

00:02:29.000 --> 00:02:31.000
Miała małe rożki nad oczami.

00:02:31.000 --> 00:02:33.000
Podszedłem całkiem blisko do akwarium.

00:02:33.000 --> 00:02:35.000
Byłem 8 albo 10 cm od szyby.

00:02:35.000 --> 00:02:38.000
Ośmiornica, która siedziała na skałce jak na grzędzie,

00:02:38.000 --> 00:02:42.000
zeszła z niej i też podeszła bardzo blisko szyby.

00:02:42.000 --> 00:02:45.000
Patrzyłem na to stworzenie z odległości 15 czy 18 cm,

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
a wtedy jeszcze dobrze widziałem na taką bliską odległość;

00:02:48.000 --> 00:02:52.000
dziś, gdy widzę moje rozmazane palce, widzę, że tamte czasy dawno minęły.

00:02:52.000 --> 00:02:54.000
W każdym razie, gapiliśmy się na siebie,

00:02:54.000 --> 00:02:57.000
aż ośmiornica nabrała garść żwiru

00:02:57.000 --> 00:03:00.000
i rzuciła nim w strumień wody, która wpadała do akwarium

00:03:00.000 --> 00:03:02.000
z systemu filtracyjnego,

00:03:02.000 --> 00:03:05.000
a żwir - "stuk, stuk, stuk!" - uderzył w przód szyby i opadł na dno.

00:03:05.000 --> 00:03:08.000
Zebrała następną garść żwiru, rzuciła...

00:03:08.000 --> 00:03:11.000
"Stuk, stuk, stuk!" - to samo.

00:03:11.000 --> 00:03:14.000
Potem podniosła ramię. Więc ja też podniosłem swoje.

00:03:14.000 --> 00:03:17.000
Podniosła następne. Ja też.

00:03:17.000 --> 00:03:20.000
I wtedy zdałem sobie sprawę, że ośmiornica wygrała w łapki.

00:03:20.000 --> 00:03:23.000
Miała ich jeszcze 6, a mnie nie została ani jedna.

00:03:23.000 --> 00:03:27.000
Ale to, co wtedy zobaczyłem, mogę opisać tylko tak:

00:03:27.000 --> 00:03:30.000
ta ośmiornica się bawiła,

00:03:30.000 --> 00:03:34.000
co jest dość wyrafinowanym zachowaniem jak na zwykłego bezkręgowca.

NOTE Paragraph

00:03:34.000 --> 00:03:36.000
Mniej więcej po 3 latach studiów,

00:03:36.000 --> 00:03:39.000
kiedy szedłem do biura, przydarzyła mi się dziwna rzecz,

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
która zmieniła moje życie.

00:03:41.000 --> 00:03:44.000
Do akwarium wszedł pewien mężczyzna. To długa historia,ale krótko mówiąc,

00:03:44.000 --> 00:03:47.000
wysłał mnie i paru moich znajomych na południowe obszary Oceanu Spokojnego,

00:03:47.000 --> 00:03:49.000
żebyśmy łowili dla niego zwierzęta.

00:03:49.000 --> 00:03:52.000
Kiedy wyjeżdżaliśmy, dał nam dwie kamery 16mm.

00:03:52.000 --> 00:03:55.000
Powiedział: "Zróbcie film o tej wyprawie."

00:03:55.000 --> 00:03:58.000
... OK, paru biologów, którzy kręcą film -

00:03:58.000 --> 00:03:59.000
to będzie ciekawe.

00:03:59.000 --> 00:04:01.000
Pojechaliśmy i nakręciliśmy ten film,

00:04:01.000 --> 00:04:03.000
chyba najgorszy

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
w historii kina.

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
Ale to była frajda; świetnie się bawiłem.

00:04:07.000 --> 00:04:09.000
I pamiętam, kiedy w głowie zaświeciło mi się światełko

00:04:09.000 --> 00:04:11.000
i pomyślałem: "Chwila,

00:04:11.000 --> 00:04:13.000
może mógłbym to robić cały czas.

00:04:13.000 --> 00:04:15.000
Tak, zostanę filmowcem."

00:04:15.000 --> 00:04:17.000
Więc, dosłownie, wróciłem z tamtego zlecenia,

00:04:17.000 --> 00:04:19.000
rzuciłem szkołę, zacząłem kręcić filmy

00:04:19.000 --> 00:04:22.000
i po prostu nikomu się nie przyznałem, że nie mam pojęcia, jak to się robi.

00:04:22.000 --> 00:04:24.000
To było fajne przeżycie.

00:04:24.000 --> 00:04:26.000
A wiedza ze szkoły okazała się naprawdę przydatna.

00:04:26.000 --> 00:04:28.000
Jeśli robisz filmy przyrodnicze

00:04:28.000 --> 00:04:30.000
i wyjeżdżasz w teren kręcić zwierzęta,

00:04:30.000 --> 00:04:32.000
zwłaszcza ich zachowanie,

00:04:32.000 --> 00:04:34.000
podstawowa wiedza o tych zwierzętach,

00:04:34.000 --> 00:04:36.000
ich naturze,

00:04:36.000 --> 00:04:39.000
życiu i, wiadomo, trochę o ich zachowaniach bardzo się przydaje.

NOTE Paragraph

00:04:39.000 --> 00:04:41.000
Ale najwięcej nauczyłem się o ośmiornicach,

00:04:41.000 --> 00:04:43.000
pracując w terenie jako filmowiec,

00:04:43.000 --> 00:04:45.000
kręcąc z nimi filmy,

00:04:45.000 --> 00:04:48.000
kiedy mogłem przebywać przez dłuższy czas,

00:04:48.000 --> 00:04:51.000
z ośmiornicami, podglądać, jak się zachowują

00:04:51.000 --> 00:04:53.000
w oceanie, ich naturalnym środowisku.

00:04:53.000 --> 00:04:55.000
Pamiętam, jak pojechałem do Australii, na wyspę

00:04:55.000 --> 00:04:58.000
o nazwie One Tree Island, Wyspa Jednego Drzewa.

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
Najwyraźniej ewolucja

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
zrobiła na One Tree Island duże postępy,

00:05:02.000 --> 00:05:05.000
od czasu, kiedy nadano jej nazwę,

00:05:05.000 --> 00:05:07.000
bo jestem pewien, że były tam co najmniej 3 drzewa,

00:05:07.000 --> 00:05:09.000
kiedy przyjechaliśmy.

00:05:09.000 --> 00:05:11.000
Jedno z nich rośnie tuż obok

00:05:11.000 --> 00:05:13.000
pięknej rafy koralowej.

00:05:13.000 --> 00:05:15.000
Jest tam ramię morskie,

00:05:15.000 --> 00:05:18.000
gdzie przypływ i odpływ następują dwa razy dziennie, dosyć gwałtownie,

00:05:18.000 --> 00:05:19.000
i jest tam piękna rafa,

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
bardzo złożona, a żyje w niej mnóstwo zwierząt,

00:05:22.000 --> 00:05:24.000
w tym wiele ośmiornic.

00:05:24.000 --> 00:05:26.000
I, choć nie tylko tam,

00:05:26.000 --> 00:05:28.000
to w Australii ośmiornice to z pewnością

00:05:28.000 --> 00:05:30.000
mistrzowie kamuflażu.

00:05:30.000 --> 00:05:32.000
Właśnie,

00:05:32.000 --> 00:05:34.000
jedna jest tutaj.

00:05:34.000 --> 00:05:36.000
Tak więc naszym pierwszym zadaniem było ich odnalezienie,

00:05:36.000 --> 00:05:38.000
i uwierzcie mi, to było duże wyzwanie.

00:05:38.000 --> 00:05:40.000
Problem polegał na tym: pojechaliśmy tam na miesiąc,

00:05:40.000 --> 00:05:42.000
a chciałem, żeby zwierzęta przyzwyczaiły się do nas,

00:05:42.000 --> 00:05:45.000
żebyśmy mogli obejrzeć ich zachowania, nie niepokojąc ich.

00:05:45.000 --> 00:05:47.000
Tak więc pierwszy tydzień spędziliśmy,

00:05:47.000 --> 00:05:49.000
podchodząc do nich najbliżej jak się dało,

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
codziennie trochę bliżej, bliżej i bliżej...

00:05:51.000 --> 00:05:53.000
Widzieliśmy, gdzie stawiają granicę, bo zaczynały się robić niespokojne,

00:05:53.000 --> 00:05:56.000
więc cofaliśmy się, wracaliśmy po paru godzinach

00:05:56.000 --> 00:05:59.000
i po pierwszym tygodniu przestały na nas zwracać uwagę.

00:05:59.000 --> 00:06:01.000
Jakby myślały: "Nie wiem, co to jest, ale nie zagraża mi."

00:06:01.000 --> 00:06:03.000
Więc zajęły się sobą.

00:06:03.000 --> 00:06:05.000
Z odległości 30 cm obserwowaliśmy kopulację,

00:06:05.000 --> 00:06:07.000
zaloty i walki.

00:06:07.000 --> 00:06:10.000
To było niewiarygodne doświadczenie.

NOTE Paragraph

00:06:10.000 --> 00:06:12.000
Jednym z najwspanialszych widoków,

00:06:12.000 --> 00:06:14.000
jaki pamiętam,

00:06:14.000 --> 00:06:16.000
było szukanie pożywienia.

00:06:16.000 --> 00:06:18.000
Wypracowały do tego celu

00:06:18.000 --> 00:06:20.000
mnóstwo różnych technik.

00:06:20.000 --> 00:06:22.000
Ta, o której chcę opowiedzieć, wykorzystywała wzrok.

00:06:22.000 --> 00:06:24.000
Zauważały koralowca,

00:06:24.000 --> 00:06:26.000
może 3 metry od nich,

00:06:26.000 --> 00:06:29.000
i zaczynały podążać w jego stronę.

00:06:29.000 --> 00:06:33.000
Nie wiem, czy dostrzegły tam kraba, czy myślały, że jakiś może tam się kryć,

00:06:33.000 --> 00:06:36.000
w każdym razie odbijały się od dna

00:06:36.000 --> 00:06:39.000
i lądowały na szczycie koralowca,

00:06:39.000 --> 00:06:41.000
a błona pomiędzy ramionami

00:06:41.000 --> 00:06:43.000
owijała całego koralowca.

00:06:43.000 --> 00:06:45.000
Wyławiały kraby,

00:06:45.000 --> 00:06:48.000
a jak tylko któryś dotknął ramienia, już było po nim.

00:06:48.000 --> 00:06:50.000
Zawsze się zastanawiałem, co dzieje się pod tą błoną.

00:06:50.000 --> 00:06:53.000
Więc wymyśliliśmy sposób, żeby się tego dowiedzieć.

00:06:53.000 --> 00:06:56.000
I po raz pierwszy zobaczyłem ten słynny dziób w akcji.

00:06:56.000 --> 00:06:58.000
To było wspaniałe.

NOTE Paragraph

00:06:58.000 --> 00:07:01.000
Jeśli chce się robić dużo filmów o konkretnym gatunku,

00:07:01.000 --> 00:07:03.000
dobrze jest wybrać jakiś często spotykany.

00:07:03.000 --> 00:07:05.000
A ośmiornice spotyka się często; żyją we wszystkich oceanach.

00:07:05.000 --> 00:07:07.000
Żyją także w głębinach.

00:07:07.000 --> 00:07:09.000
Nie mogę powiedzieć, że to ośmiornice odpowiadają

00:07:09.000 --> 00:07:11.000
za to, że bardzo mnie interesuje

00:07:11.000 --> 00:07:13.000
schodzenie w łodzi podwodnej na głębiny,

00:07:13.000 --> 00:07:15.000
ale tak czy siak, lubię to.

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
Nie przypomina to niczego, co kiedykolwiek robiliście.

NOTE Paragraph

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
Jeżeli chcecie uciec przed światem

00:07:19.000 --> 00:07:21.000
i zobaczyć coś, czego nigdy wcześniej nie widzieliście,

00:07:21.000 --> 00:07:23.000
a przy tym mieć spore szanse, że zobaczycie coś,

00:07:23.000 --> 00:07:26.000
czego nikt nigdy nie widział, wsiadajcie na łódź podwodną.

00:07:26.000 --> 00:07:28.000
Wchodzicie do środka, uszczelniacie właz, włączacie dopływ tlenu,

00:07:28.000 --> 00:07:30.000
włączacie ten filtr,

00:07:30.000 --> 00:07:33.000
który usuwa CO2 z wdychanego powietrza, i wyrzucają was za burtę.

00:07:33.000 --> 00:07:35.000
Opadacie w dół. Nie macie żadnego połączenia z powierzchnią,

00:07:35.000 --> 00:07:37.000
poza dość zawodnym radiem.

00:07:37.000 --> 00:07:39.000
A kiedy schodzicie w dół, wirówka

00:07:39.000 --> 00:07:41.000
na powierzchni uspokaja się.

00:07:41.000 --> 00:07:43.000
Zapada cisza.

00:07:43.000 --> 00:07:45.000
Robi się naprawdę przyjemnie.

00:07:45.000 --> 00:07:48.000
A kiedy schodzicie głębiej, ta śliczna błękitna woda, w którą wpadliście,

00:07:48.000 --> 00:07:51.000
zmienia kolor na coraz ciemniejszy.

00:07:51.000 --> 00:07:53.000
W końcu robi się intensywnie lawendowa,

00:07:53.000 --> 00:07:56.000
a po paruset metrach jest czarna jak atrament.

00:07:56.000 --> 00:07:58.000
Dotarliście do świata

00:07:58.000 --> 00:08:01.000
zwierząt śródoceanicznych.

NOTE Paragraph

00:08:01.000 --> 00:08:03.000
Można by poświęcić cały wykład

00:08:03.000 --> 00:08:05.000
stworzeniom, które żyją w obszarach śródoceanicznych.

00:08:05.000 --> 00:08:08.000
Jeżeli o mnie chodzi, wystarczy powiedzieć, że

00:08:08.000 --> 00:08:11.000
bez dwóch zdań, najdziwniejsze kształty

00:08:11.000 --> 00:08:14.000
i najosobliwsze zachowania

00:08:14.000 --> 00:08:17.000
widuje się u zwierząt śródoceanicznych.

00:08:17.000 --> 00:08:19.000
Ale pominiemy ten obszar,

00:08:19.000 --> 00:08:22.000
obszar, który stanowi około 95%

00:08:22.000 --> 00:08:24.000
przestrzeni życiowej na naszej planecie,

00:08:24.000 --> 00:08:27.000
i przejdziemy do grzbietu śródoceanicznego, który moim zdaniem jest jeszcze ciekawszy.

NOTE Paragraph

00:08:27.000 --> 00:08:30.000
Grzbiet śródoceaniczny to wielki łańcuch górski,

00:08:30.000 --> 00:08:33.000
długości 65 tys. km, który oplata kulę ziemską.

00:08:33.000 --> 00:08:35.000
To olbrzymie góry, wysokie na setki metrów.

00:08:35.000 --> 00:08:37.000
Niektóre z nich mają tysiące metrów

00:08:37.000 --> 00:08:39.000
i przebijają powierzchnię,

00:08:39.000 --> 00:08:41.000
tworząc wyspy takie jak Hawaje.

00:08:41.000 --> 00:08:43.000
A na szczycie góry pękają,

00:08:43.000 --> 00:08:46.000
tworząc dolinę ryftową.

00:08:46.000 --> 00:08:49.000
Gdy się w nią zagłębicie, zobaczycie niesamowitą akcję,

00:08:49.000 --> 00:08:52.000
dosłownie, bo tysiące aktywnych wulkanów

00:08:52.000 --> 00:08:54.000
wybucha w każdej chwili

00:08:54.000 --> 00:08:56.000
wzdłuż całego 65-kilometrowego łańcucha.

00:08:56.000 --> 00:08:59.000
A gdy płyty tektoniczne rozchodzą się,

00:08:59.000 --> 00:09:02.000
magma, lawa, wylewa się i wypełnia szczeliny.

00:09:02.000 --> 00:09:05.000
Ląd, nowy ląd tworzy się

00:09:05.000 --> 00:09:07.000
tuż przed waszymi oczami.

00:09:07.000 --> 00:09:10.000
Ponad szczytami tych gór leży 3 do 4 tysięcy metrów wody,

00:09:10.000 --> 00:09:12.000
które wywierają olbrzymie ciśnienie,

00:09:12.000 --> 00:09:15.000
wpychając wodę poprzez szczeliny w stronę jądra ziemi,

00:09:15.000 --> 00:09:17.000
aż dostanie się do komory magmowej.

00:09:17.000 --> 00:09:19.000
Tam mocno się nagrzewa

00:09:19.000 --> 00:09:21.000
i mocno nasyca minerałami,

00:09:21.000 --> 00:09:23.000
zmienia kierunek i zaczyna wracać na powierzchnię,

00:09:23.000 --> 00:09:26.000
tryskając z ziemi jak gejzer w Yellowstone.

00:09:26.000 --> 00:09:28.000
W zasadzie cały ten obszar

00:09:28.000 --> 00:09:31.000
jest jak Yellowstone, z najdrobniejszymi szczegółami.

NOTE Paragraph

00:09:31.000 --> 00:09:34.000
Ten płyn hydrotermalny ma temperaturę od 315 do 370 stopni Celsjusza.

00:09:34.000 --> 00:09:37.000
Otaczająca go woda ma tylko kilka stopni powyżej zera.

00:09:37.000 --> 00:09:39.000
Więc płyn natychmiast chłodnieje,

00:09:39.000 --> 00:09:41.000
nie może już dłużej utrzymać

00:09:41.000 --> 00:09:43.000
całego rozpuszczonego w nim materiału,

00:09:43.000 --> 00:09:46.000
który wytrąca się, tworząc czarny dym.

00:09:46.000 --> 00:09:48.000
To on tworzy te wieże, te kominy,

00:09:48.000 --> 00:09:50.000
wysokie na 3, 6, 9 metrów.

00:09:50.000 --> 00:09:53.000
Wokół ścian tych kominów

00:09:53.000 --> 00:09:56.000
skrzy się z gorąca i roi się od żywych stworzeń.

00:09:56.000 --> 00:09:58.000
Wszędzie jest pełno kominów z czarnego dymu

00:09:58.000 --> 00:10:00.000
i takich, gdzie żyją rurkoczułkowce,

00:10:00.000 --> 00:10:03.000
które mogą mieć od 2,5 do 3 metrów długości.

00:10:03.000 --> 00:10:05.000
Z górnych części rurkoczułkowców

00:10:05.000 --> 00:10:07.000
wyrastają te piękne czerwone pióropusze.

00:10:07.000 --> 00:10:10.000
A wśród gęstwiny rurkoczułkowców

00:10:10.000 --> 00:10:12.000
żyje cała społeczność zwierząt:

00:10:12.000 --> 00:10:14.000
krewetki, ryby, homary, kraby,

00:10:14.000 --> 00:10:16.000
małże i roje stawonogów,

00:10:16.000 --> 00:10:18.000
które niebezpiecznie balansują

00:10:18.000 --> 00:10:21.000
pomiędzy ukropem z jednej strony i mrozem z drugiej.

NOTE Paragraph

00:10:21.000 --> 00:10:23.000
A cały ten ekosystem

00:10:23.000 --> 00:10:25.000
był zupełnie nieznany

00:10:25.000 --> 00:10:27.000
jeszcze 33 lata temu.

00:10:27.000 --> 00:10:30.000
Postawił naukę na głowie.

00:10:31.000 --> 00:10:33.000
Zmusił naukowców do zastanowienia się jeszcze raz,

00:10:33.000 --> 00:10:35.000
gdzie tak naprawdę zaczęło się życie na ziemi.

00:10:35.000 --> 00:10:38.000
Przed odkryciem tych kominów

00:10:38.000 --> 00:10:40.000
wydawało się, że podstawą życia na ziemi

00:10:40.000 --> 00:10:42.000
są słońce i fotosynteza,

00:10:42.000 --> 00:10:44.000
ale w głębinach nie ma słońca,

00:10:44.000 --> 00:10:46.000
nie ma fotosyntezy.

00:10:46.000 --> 00:10:49.000
To środowisko oparte na chemosyntezie

00:10:49.000 --> 00:10:51.000
i jest ono bardzo nietrwałe.

00:10:51.000 --> 00:10:53.000
Możecie sfilmować ten

00:10:53.000 --> 00:10:55.000
niesamowity komin hydrotermalny,

00:10:55.000 --> 00:10:58.000
myśląc, że musi być na jakiejś innej planecie.

00:10:58.000 --> 00:11:00.000
Niesamowite, że coś takiego znajduje się na Ziemi.

00:11:00.000 --> 00:11:03.000
Wyglądają jak kosmici gdzieś w obcej galaktyce.

00:11:03.000 --> 00:11:06.000
Ale kiedy wrócicie do tego samego komina po 8 latach,

00:11:06.000 --> 00:11:08.000
może być już całkiem martwy.

00:11:08.000 --> 00:11:10.000
Żadnej ciepłej wody.

00:11:10.000 --> 00:11:12.000
Żadnych zwierząt, wszystkie umarły.

00:11:12.000 --> 00:11:14.000
A kominy wciąż tam są,

00:11:14.000 --> 00:11:16.000
tworząc bardzo ładne miasto duchów,

00:11:16.000 --> 00:11:18.000
niesamowite, upiorne miasto duchów,

00:11:18.000 --> 00:11:20.000
ale oczywiście w zasadzie pozbawione zwierząt.

00:11:20.000 --> 00:11:23.000
Ale 15 km dalej wzdłuż grzbietu...

00:11:23.000 --> 00:11:25.000
Pufffff! Wybucha inny wulkan.

00:11:25.000 --> 00:11:28.000
Wokół komina hydrotermalnego tworzy się następna społeczność zwierząt.

00:11:28.000 --> 00:11:31.000
Taki cykl życia ekosystemów wokół kominów hydrotermalnych

00:11:31.000 --> 00:11:33.000
powtarza się raz na 30, 40 lat

00:11:33.000 --> 00:11:35.000
wzdłuż całego grzbietu.

NOTE Paragraph

00:11:35.000 --> 00:11:37.000
Ta nietrwałość środowiska

00:11:37.000 --> 00:11:39.000
skupionego wokół kominów

00:11:39.000 --> 00:11:41.000
nie różni się specjalnie od pewnych

00:11:41.000 --> 00:11:43.000
miejsc, które widziałem

00:11:43.000 --> 00:11:46.000
przez 35 lat, podróżując i kręcąc filmy.

00:11:46.000 --> 00:11:49.000
Jadę w takie miejsce i kręcę ładną scenę nad zatoką.

00:11:49.000 --> 00:11:51.000
Wracam, siedzę w domu

00:11:51.000 --> 00:11:53.000
i myślę: "OK, co by tu zobaczyć.

00:11:53.000 --> 00:11:55.000
O, już wiem, gdzie coś takiego sfilmuję.

00:11:55.000 --> 00:11:57.000
Jest taka piękna zatoka, mnóstwo miękkich koralowców i ustonogich."

00:11:57.000 --> 00:11:59.000
Jadę tam, a zatoka jest martwa.

00:12:00.000 --> 00:12:03.000
Koralowce zniknęły, porosły algami, a woda wygląda jak grochówka.

00:12:03.000 --> 00:12:05.000
Zastanawiam się: "Co się stało?"

00:12:05.000 --> 00:12:07.000
Odwracam się,

00:12:07.000 --> 00:12:09.000
i widzę wzgórze, na którym buduje się osiedle,

00:12:09.000 --> 00:12:12.000
buldożery przesuwają zwały ziemi tam i z powrotem.

00:12:12.000 --> 00:12:14.000
A niedaleko

00:12:14.000 --> 00:12:16.000
buduje się pole golfowe.

00:12:16.000 --> 00:12:18.000
To są tropiki.

00:12:18.000 --> 00:12:20.000
Deszcz pada tam jak szalony.

00:12:20.000 --> 00:12:23.000
Deszczówka spływa w dół wzgórza,

00:12:23.000 --> 00:12:25.000
niosąc osady z placu budowy,

00:12:25.000 --> 00:12:27.000
dusząc i zabijając koralowce.

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
A z pola golfowego do zatoki

00:12:29.000 --> 00:12:32.000
spływają nawozy i pestycydy.

00:12:32.000 --> 00:12:35.000
Pestycydy zabijają larwy i mniejsze zwierzęta,

00:12:35.000 --> 00:12:37.000
a nawozy sprawiają, że woda tak pięknie kwitnie.

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
Stąd ta grochówka.

NOTE Paragraph

00:12:39.000 --> 00:12:42.000
Ale na szczęście widziałem też odwrotne przypadki.

00:12:42.000 --> 00:12:45.000
Byłem kiedyś w dość zanieczyszczonej zatoce.

00:12:45.000 --> 00:12:47.000
Kiedy ją zobaczyłem, powiedziałem tylko: "Fuj!"

00:12:47.000 --> 00:12:49.000
i zacząłem pracę po drugiej stronie wyspy.

00:12:49.000 --> 00:12:51.000
Kiedy wróciłem po 5 latach,

00:12:51.000 --> 00:12:54.000
ta sama zatoka była wspaniała. Cudowna.

00:12:54.000 --> 00:12:56.000
Żyły w niej koralowce, pełno ryb,

00:12:56.000 --> 00:12:59.000
woda przejrzysta jak kryształ. Zastanawiałem się: "Jak to się stało?"

00:12:59.000 --> 00:13:01.000
Okazało się, że

00:13:01.000 --> 00:13:03.000
miejscowa społeczność przebudziła się.

00:13:03.000 --> 00:13:06.000
Zrozumieli, co się dzieje na wzgórzu i ukrócili to,

00:13:06.000 --> 00:13:08.000
uchwalili prawa i wprowadzili obowiązkowe zezwolenia,

00:13:08.000 --> 00:13:10.000
żeby odpowiedzialnie budować

00:13:10.000 --> 00:13:12.000
i dbać o pole golfowe.

00:13:12.000 --> 00:13:14.000
Zatrzymali odpływ osadów do zatoki,

00:13:14.000 --> 00:13:16.000
zatrzymali odpływ chemikaliów

00:13:16.000 --> 00:13:18.000
i zatoka odzyskała świetność.

00:13:18.000 --> 00:13:20.000
Ocean ma niesamowite możliwości regeneracji,

00:13:20.000 --> 00:13:23.000
jeśli tylko zostawimy go w spokoju.

NOTE Paragraph

00:13:23.000 --> 00:13:25.000
Chyba Margaret Mead

00:13:25.000 --> 00:13:27.000
ujęła to najlepiej.

00:13:27.000 --> 00:13:29.000
Powiedziała, że grupka myślących osób

00:13:29.000 --> 00:13:31.000
może zmienić świat.

00:13:31.000 --> 00:13:34.000
Tak naprawdę to jedyna rzecz, która kiedykolwiek mogła.

00:13:34.000 --> 00:13:36.000
Właśnie taka grupka myślących osób

00:13:36.000 --> 00:13:38.000
zmieniła tę zatokę.

00:13:38.000 --> 00:13:41.000
Jestem wielkim fanem inicjatyw społecznych.

00:13:41.000 --> 00:13:43.000
Byłem na wielu wykładach,

00:13:43.000 --> 00:13:45.000
gdzie na końcu zawsze

00:13:45.000 --> 00:13:47.000
jako jedno z pierwszych padało pytanie:

00:13:47.000 --> 00:13:49.000
"Ale co ja mogę zrobić?

00:13:49.000 --> 00:13:51.000
Jestem szarym człowiekiem. Jestem sam.

00:13:51.000 --> 00:13:54.000
A te problemy są ogromne, światowe, to mnie przytłacza."

00:13:54.000 --> 00:13:56.000
Dobre pytanie.

NOTE Paragraph

00:13:56.000 --> 00:13:58.000
Moja odpowiedź brzmi tak: nie patrz

00:13:58.000 --> 00:14:01.000
na olbrzymie światowe problemy.

00:14:01.000 --> 00:14:03.000
Zajrzyj do własnego ogródka.

00:14:03.000 --> 00:14:06.000
Zajrzyj do własnego serca.

00:14:06.000 --> 00:14:09.000
Jaki problem w twoim miejscu zamieszkania jest dla ciebie ważny?

00:14:09.000 --> 00:14:11.000
Rozwiąż go.

00:14:11.000 --> 00:14:13.000
Wymyśl terapię dla swojej okolicy

00:14:13.000 --> 00:14:15.000
i zachęcaj innych, żeby robili tak samo.

00:14:15.000 --> 00:14:17.000
Może coraz więcej takich okolic pojawi się na mapach,

00:14:17.000 --> 00:14:19.000
jak małe kropki.

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
A sposób, w jaki dziś się porozumiewamy,

00:14:22.000 --> 00:14:25.000
kiedy na Alasce od razu wiedzą, co się dzieje w Chinach,

00:14:25.000 --> 00:14:27.000
w Nowej Zelandii robią to, a w Anglii próbują tego...

00:14:27.000 --> 00:14:29.000
Każdy z każdym rozmawia.

00:14:29.000 --> 00:14:31.000
Na mapie nie ma już samotnych punktów,

00:14:31.000 --> 00:14:33.000
tylko sieć, którą stworzyliśmy.

00:14:33.000 --> 00:14:35.000
Więc może te okolice objęte terapią zaczną rosnąć,

00:14:35.000 --> 00:14:38.000
może nawet zaczną się pokrywać, może wyjdzie z tego coś dobrego.

00:14:38.000 --> 00:14:41.000
Taka jest moja odpowiedź na to pytanie.

00:14:41.000 --> 00:14:44.000
Spójrz do własnego ogródka, więcej, spójrz w lustro.

00:14:44.000 --> 00:14:46.000
Co możesz robić bardziej odpowiedzialnie

00:14:46.000 --> 00:14:48.000
niż teraz?

00:14:48.000 --> 00:14:51.000
Zrób to. I opowiedz o tym innym.

00:14:51.000 --> 00:14:53.000
Zwierzęta żyjące wokół kominów hydrotermalnych

00:14:53.000 --> 00:14:55.000
niewiele mogą zrobić

00:14:55.000 --> 00:14:57.000
z problemami,

00:14:57.000 --> 00:15:00.000
które nękają ich środowisko, ale my tu na górze możemy.

00:15:00.000 --> 00:15:03.000
Teoretycznie jesteśmy myślącymi, racjonalnymi ludźmi.

00:15:03.000 --> 00:15:06.000
Możemy zmienić nasze zachowanie,

00:15:06.000 --> 00:15:09.000
a to wpłynie na środowisko i je zmieni,

00:15:09.000 --> 00:15:11.000
tak jak ci ludzie zmienili stan tamtej zatoki.

NOTE Paragraph

00:15:11.000 --> 00:15:14.000
Z okazji TED Prize Sylvia życzyła sobie,

00:15:14.000 --> 00:15:17.000
żebyśmy zrobili, co tylko możliwe,

00:15:17.000 --> 00:15:19.000
wszystko, co w naszej mocy,

00:15:19.000 --> 00:15:21.000
aby zachować w naturalnym stanie nie kilka kropli,

00:15:21.000 --> 00:15:23.000
lecz znaczące

00:15:23.000 --> 00:15:25.000
połacie oceanu.

00:15:25.000 --> 00:15:27.000
Nazwała je "miejscami nadziei."

00:15:27.000 --> 00:15:30.000
Podoba mi się to. Bardzo mi się to podoba.

00:15:31.000 --> 00:15:34.000
Mam nadzieję, że część tych "miejsc nadziei"

00:15:34.000 --> 00:15:36.000
znajdzie się w głębinach oceanu,

00:15:36.000 --> 00:15:39.000
w miejscu, które przez długie lata

00:15:39.000 --> 00:15:42.000
było poważnie zaniedbywane, a nawet niszczone -

00:15:42.000 --> 00:15:44.000
przychodzi mi na myśl zwrot "wysłać na dno."

00:15:44.000 --> 00:15:47.000
Jeśli coś jest za duże lub zbyt trujące na śmietnisko,

00:15:47.000 --> 00:15:49.000
poślij to na dno.

00:15:49.000 --> 00:15:51.000
Mam więc nadzieję, że możemy zachować

00:15:51.000 --> 00:15:54.000
kilka z tych "miejsc nadziei" na głębinach.

00:15:54.000 --> 00:15:57.000
Mnie nie przysługuje życzenie,

00:15:57.000 --> 00:16:00.000
ale na pewno mogę powiedzieć,

00:16:00.000 --> 00:16:02.000
że zrobię wszystko, co w mojej mocy,

00:16:02.000 --> 00:16:04.000
żeby życzenie Sylvii Earle się spełniło.

00:16:04.000 --> 00:16:06.000
Obiecuję to.

NOTE Paragraph

00:16:06.000 --> 00:16:08.000
Bardzo dziękuję. (Oklaski)