1
00:00:06,372 --> 00:00:07,481
We zijn op San Giorgio Maggiore

2
00:00:07,481 --> 00:00:10,633
aan de overkant van het Grote Kanaal van San Marco in Venetië.

3
00:00:10,633 --> 00:00:13,823
En we kijken naar Tintoretto's "Het laatste avondmaal".

4
00:00:13,823 --> 00:00:16,944
Het hangt in het heiligdom van de kerk -

5
00:00:16,944 --> 00:00:18,184
aan de rechter muur.

6
00:00:18,184 --> 00:00:19,383
Het is groots.

7
00:00:19,383 --> 00:00:21,663
Het is zo'n ontraditionele versie van

8
00:00:21,663 --> 00:00:23,817
dit onderwerp - erg maniëristisch

9
00:00:23,817 --> 00:00:26,306
We zijn zo gewend om te kijken naar Leonardo da Vinci's

10
00:00:26,306 --> 00:00:28,060
Laatste Avondmaal in Milaan

11
00:00:28,060 --> 00:00:29,414
Dat is een schilderij waar de tafel

12
00:00:29,414 --> 00:00:31,503
schuin horizontaal is getekend -

13
00:00:31,503 --> 00:00:33,518
Wat een Renaissance voorbeeld is

14
00:00:33,518 --> 00:00:35,005
van het gebruik van het linear perspectief -

15
00:00:35,005 --> 00:00:36,908
met Christus als het verdwijnpunt -

16
00:00:36,908 --> 00:00:38,319
in het midden van het schilderij -

17
00:00:38,319 --> 00:00:40,112
aan het midden van de tafel.

18
00:00:40,112 --> 00:00:42,397
En hier is alles scheef.

19
00:00:42,397 --> 00:00:46,690
En Leonardo gebruikt natuurlijk licht - zonder halo's.

20
00:00:46,690 --> 00:00:48,355
Christus is omlijnd door een raam.

21
00:00:48,355 --> 00:00:52,774
Maar hier gloeit het figuur van Christus

22
00:00:52,774 --> 00:00:56,013
als teruggave naar spiritueel symbolisme.

23
00:00:56,013 --> 00:00:59,371
En het spirituele doordringt de hele ruimte van het schilderij

24
00:00:59,371 --> 00:01:01,736
op een erg duidelijke manier.

25
00:01:01,736 --> 00:01:04,305
Licht staat centraal om dit schilderij te begrijpen.

26
00:01:04,305 --> 00:01:06,279
Er zijn maar twee lichtbronnen hier

27
00:01:06,279 --> 00:01:08,369
in dit zeer donkere schilderij.

28
00:01:08,369 --> 00:01:09,945
Dichter bij ons, bovenaan links,

29
00:01:09,945 --> 00:01:11,174
zie je een lantaarn,

30
00:01:11,174 --> 00:01:13,060
die gewoon danst in het licht,

31
00:01:13,060 --> 00:01:14,831
en vlamt en rookt.

32
00:01:14,831 --> 00:01:17,288
En dan is er een goddelijke eminantie.

33
00:01:17,288 --> 00:01:20,117
En door die lamp, bovenin links,

34
00:01:20,117 --> 00:01:21,926
zijn de engelen verlicht.

35
00:01:21,926 --> 00:01:24,622
En we zien ze over het hele plafond zweven.

36
00:01:24,622 --> 00:01:27,213
Dat is niet de Renaissance-manier van

37
00:01:27,213 --> 00:01:31,159
hoe je het spirituele door het natuurlijke

38
00:01:31,159 --> 00:01:32,516
door het reeële aangeeft.

39
00:01:32,516 --> 00:01:35,910
Nu, Tintoretto is niet bang op engelen te schilderen.

40
00:01:35,910 --> 00:01:38,073
Er is een soort van goddelijke openbaring.

41
00:01:38,073 --> 00:01:39,799
Het licht dat straalt

42
00:01:39,799 --> 00:01:43,140
uit Christus zijn halo ziet er redelijk sterk uit.

43
00:01:43,140 --> 00:01:44,263
Als je naar de vrouw die

44
00:01:44,263 --> 00:01:45,989
knielt op de voorgrond kijkt -

45
00:01:45,989 --> 00:01:47,145
een beetje aan de rechterkant -

46
00:01:47,145 --> 00:01:48,506
dan zul je zien dat, in Christus' licht,

47
00:01:48,506 --> 00:01:50,819
haar hoofd in een diepe schaduw gehuld wordt

48
00:01:50,819 --> 00:01:53,555
die een diagonaal die richting Christus wijst creeërd.

49
00:01:53,555 --> 00:01:55,657
En de apostelen rond de tafel

50
00:01:55,657 --> 00:01:57,409
hebben ook halos van het licht -

51
00:01:57,409 --> 00:02:00,278
alhoewel ze kleiner zijn dan het licht van Christus.

52
00:02:00,278 --> 00:02:02,407
Maar dit schilderij gaat over energie.

53
00:02:02,407 --> 00:02:03,515
Het gaat over drama.

54
00:02:03,515 --> 00:02:06,603
Kijk naar hoe de primaire diagonaal van de tafel

55
00:02:06,603 --> 00:02:09,107
ons met ongelooflijke snelheid terugbrengt

56
00:02:09,123 --> 00:02:10,522
naar het verdwijntpunt

57
00:02:10,522 --> 00:02:12,295
in de rechterbovenhoek van het schilderij.

58
00:02:12,295 --> 00:02:13,448
En eigenlijk ben ik niet eens zeker

59
00:02:13,448 --> 00:02:16,090
dat dat de correcte manier is om linear perspectief te gebruiken.

60
00:02:16,090 --> 00:02:18,166
De tafel kantelt naar voren -

61
00:02:18,166 --> 00:02:20,101
Zo dat hij niet zo nauw speelt met

62
00:02:20,101 --> 00:02:23,789
de ideeën die zo kritiek waren

63
00:02:23,789 --> 00:02:25,723
in de Renaissance -

64
00:02:25,723 --> 00:02:27,354
zoals linear perspectief.

65
00:02:27,354 --> 00:02:29,728
Picturale ruimtes lijken lettelijk aan hun eind.

66
00:02:29,728 --> 00:02:33,011
De ruimte stijgt zo snel, zo dramatisch,

67
00:02:33,011 --> 00:02:33,923
en zo snel.

68
00:02:33,923 --> 00:02:37,239
En de vorm zelf lijkt opgelost te zijn

69
00:02:37,239 --> 00:02:40,427
door de kracht van zijn lijn en kleur.

70
00:02:40,427 --> 00:02:41,841
Tintoretto zei dat het zijn doel was om

71
00:02:41,841 --> 00:02:44,949
twee verschillende tradities te verenigen;

72
00:02:44,949 --> 00:02:46,429
die van de Florentijnse Renaissance

73
00:02:46,429 --> 00:02:47,539
en die van de Venetiaanse Renaissance -

74
00:02:47,539 --> 00:02:51,372
en de lijn van de Toscaanse traditie van Michelangelo

75
00:02:51,372 --> 00:02:52,766
en de kleur van Titian.

76
00:02:52,766 --> 00:02:55,637
Hij had een teken geschreven op de muur van zijn studio

77
00:02:55,652 --> 00:02:57,177
die dat exact beschreef.

78
00:02:57,177 --> 00:02:58,267
Als ik naar dit schilderij kijk

79
00:02:58,267 --> 00:03:00,091
voel ik me alsof ik verschillende kanten wordt opgetrokken.

80
00:03:00,091 --> 00:03:02,426
Ik voel me voortgetrokken door de snelheid

81
00:03:02,426 --> 00:03:05,017
van de orthogonalen van deze tafel.

82
00:03:05,017 --> 00:03:08,202
En dan voel ik me aangetrokken door het licht rond Christus.

83
00:03:08,202 --> 00:03:11,025
En dan voel ik ook dat er aan mij getrokken wordt door de

84
00:03:11,025 --> 00:03:13,114
anekdotische details die rond deze periferie staan.

85
00:03:13,114 --> 00:03:15,735
Het figuur dat eten serveert aan de rechterkant, bijvoorbeeld.

86
00:03:15,735 --> 00:03:17,142
Of in de voorgrond.

87
00:03:17,142 --> 00:03:20,802
Of de apostelen die op elkaar reageren en praten met elkaar,

88
00:03:20,802 --> 00:03:22,084
na Christus zijn woorden;

89
00:03:22,084 --> 00:03:23,975
"Neem dit brood, als mijn lichaam," en,

90
00:03:23,975 --> 00:03:25,786
"Neem deze wijn, als mijn bloed"

91
00:03:25,786 --> 00:03:28,369
en Christus stond op en draaide zich om.

92
00:03:28,369 --> 00:03:29,186
En het lijkt erop dat hij brood aanbied.

93
00:03:29,186 --> 00:03:31,369
En dus hebben we letterlijke enactment

94
00:03:31,369 --> 00:03:32,306
van de Euchasterie.

95
00:03:32,306 --> 00:03:33,592
Het is veel meer actief.

96
00:03:33,592 --> 00:03:35,594
Ik wil terug gaan naar het idee van het anekdotische.

97
00:03:35,594 --> 00:03:36,688
Ja, de vrouw serveert eten.

98
00:03:36,688 --> 00:03:39,274
Maar zie dat ze naar de mand reikt.

99
00:03:39,274 --> 00:03:42,499
En de kat kijkt ook naar de mand.

100
00:03:42,499 --> 00:03:44,869
Er is een soort plechtig gebeurtenis die plaats vind.

101
00:03:44,869 --> 00:03:46,858
En toch, op het zelfde moment, is het omringd

102
00:03:46,858 --> 00:03:48,725
door de elementen die gewoonweg niet belangrijk zijn.

103
00:03:48,725 --> 00:03:51,004
En dit een menselijke gebeurtenis maken.

104
00:03:51,004 --> 00:03:54,980
Dat is zo. Ze maakt het, op een manier, meer echt

105
00:03:54,980 --> 00:03:57,851
dan de zichzelf beperkende, harmonieuze, gebalanceerde

106
00:03:57,851 --> 00:04:00,372
beeld dat Leonardo ons geeft van het Laatse Avondmaal.

107
00:04:00,372 --> 00:04:02,310
En dat is wat ik zo absurd vind

108
00:04:02,310 --> 00:04:04,494
aan dit donkere schilderij.

109
00:04:04,494 --> 00:04:07,832
En met al zijn plechtigheid - ja - maar met al zijn energie

110
00:04:07,832 --> 00:04:10,515
in dit milieu

111
00:04:10,515 --> 00:04:14,240
van de kerk door Palladio - San Giorgio Maggiore

112
00:04:14,240 --> 00:04:17,650
We zijn in een zuiver, wit gebouw.

113
00:04:17,650 --> 00:04:20,718
En toch is dit schilderij zo donker en zo mysterieus.

114
00:04:20,718 --> 00:04:23,764
En toch heeft Paladio ons alles duidelijk gemaakt.

115
00:04:23,764 --> 00:04:27,588
Met zijn klassiekheid, zijn volgorde, zijn precisie, zijn logica

116
00:04:27,588 --> 00:04:29,178
en zijn rationaliteit.

117
00:04:29,178 --> 00:04:31,607
En in deze Tintoretto gaan we binnen in

118
00:04:31,607 --> 00:04:34,409
het rijk van het spirituele - het bovennatuurlijke.

119
00:04:34,409 --> 00:04:36,473
Dit is totaal niet het rijk van het rationele.

120
00:04:36,473 --> 00:04:39,868
We gaan door van de Renaissance naar

121
00:04:39,868 --> 00:04:45,196
het klassicisme van Paladio door naar het manneriëstische van Tintoretto.