0:00:06.372,0:00:07.481
We zijn op San Giorgio Maggiore

0:00:07.481,0:00:10.633
aan de overkant van het Grote Kanaal van San Marco in Venetië.

0:00:10.633,0:00:13.823
En we kijken naar Tintoretto's "Het laatste avondmaal".

0:00:13.823,0:00:16.944
Het hangt in het heiligdom van de kerk -

0:00:16.944,0:00:18.184
aan de rechter muur.

0:00:18.184,0:00:19.383
Het is groots.

0:00:19.383,0:00:21.663
Het is zo'n ontraditionele versie van

0:00:21.663,0:00:23.817
dit onderwerp - erg maniëristisch

0:00:23.817,0:00:26.306
We zijn zo gewend om te kijken naar Leonardo da Vinci's

0:00:26.306,0:00:28.060
Laatste Avondmaal in Milaan

0:00:28.060,0:00:29.414
Dat is een schilderij waar de tafel

0:00:29.414,0:00:31.503
schuin horizontaal is getekend -

0:00:31.503,0:00:33.518
Wat een Renaissance voorbeeld is

0:00:33.518,0:00:35.005
van het gebruik van het linear perspectief -

0:00:35.005,0:00:36.908
met Christus als het verdwijnpunt -

0:00:36.908,0:00:38.319
in het midden van het schilderij -

0:00:38.319,0:00:40.112
aan het midden van de tafel.

0:00:40.112,0:00:42.397
En hier is alles scheef.

0:00:42.397,0:00:46.690
En Leonardo gebruikt natuurlijk licht - zonder halo's.

0:00:46.690,0:00:48.355
Christus is omlijnd door een raam.

0:00:48.355,0:00:52.774
Maar hier gloeit het figuur van Christus

0:00:52.774,0:00:56.013
als teruggave naar spiritueel symbolisme.

0:00:56.013,0:00:59.371
En het spirituele doordringt de hele ruimte van het schilderij

0:00:59.371,0:01:01.736
op een erg duidelijke manier.

0:01:01.736,0:01:04.305
Licht staat centraal om dit schilderij te begrijpen.

0:01:04.305,0:01:06.279
Er zijn maar twee lichtbronnen hier

0:01:06.279,0:01:08.369
in dit zeer donkere schilderij.

0:01:08.369,0:01:09.945
Dichter bij ons, bovenaan links,

0:01:09.945,0:01:11.174
zie je een lantaarn,

0:01:11.174,0:01:13.060
die gewoon danst in het licht,

0:01:13.060,0:01:14.831
en vlamt en rookt.

0:01:14.831,0:01:17.288
En dan is er een goddelijke eminantie.

0:01:17.288,0:01:20.117
En door die lamp, bovenin links,

0:01:20.117,0:01:21.926
zijn de engelen verlicht.

0:01:21.926,0:01:24.622
En we zien ze over het hele plafond zweven.

0:01:24.622,0:01:27.213
Dat is niet de Renaissance-manier van

0:01:27.213,0:01:31.159
hoe je het spirituele door het natuurlijke

0:01:31.159,0:01:32.516
door het reeële aangeeft.

0:01:32.516,0:01:35.910
Nu, Tintoretto is niet bang op engelen te schilderen.

0:01:35.910,0:01:38.073
Er is een soort van goddelijke openbaring.

0:01:38.073,0:01:39.799
Het licht dat straalt

0:01:39.799,0:01:43.140
uit Christus zijn halo ziet er redelijk sterk uit.

0:01:43.140,0:01:44.263
Als je naar de vrouw die

0:01:44.263,0:01:45.989
knielt op de voorgrond kijkt -

0:01:45.989,0:01:47.145
een beetje aan de rechterkant -

0:01:47.145,0:01:48.506
dan zul je zien dat, in Christus' licht,

0:01:48.506,0:01:50.819
haar hoofd in een diepe schaduw gehuld wordt

0:01:50.819,0:01:53.555
die een diagonaal die richting Christus wijst creeërd.

0:01:53.555,0:01:55.657
En de apostelen rond de tafel

0:01:55.657,0:01:57.409
hebben ook halos van het licht -

0:01:57.409,0:02:00.278
alhoewel ze kleiner zijn dan het licht van Christus.

0:02:00.278,0:02:02.407
Maar dit schilderij gaat over energie.

0:02:02.407,0:02:03.515
Het gaat over drama.

0:02:03.515,0:02:06.603
Kijk naar hoe de primaire diagonaal van de tafel

0:02:06.603,0:02:09.107
ons met ongelooflijke snelheid terugbrengt

0:02:09.123,0:02:10.522
naar het verdwijntpunt

0:02:10.522,0:02:12.295
in de rechterbovenhoek van het schilderij.

0:02:12.295,0:02:13.448
En eigenlijk ben ik niet eens zeker

0:02:13.448,0:02:16.090
dat dat de correcte manier is om linear perspectief te gebruiken.

0:02:16.090,0:02:18.166
De tafel kantelt naar voren -

0:02:18.166,0:02:20.101
Zo dat hij niet zo nauw speelt met

0:02:20.101,0:02:23.789
de ideeën die zo kritiek waren

0:02:23.789,0:02:25.723
in de Renaissance -

0:02:25.723,0:02:27.354
zoals linear perspectief.

0:02:27.354,0:02:29.728
Picturale ruimtes lijken lettelijk aan hun eind.

0:02:29.728,0:02:33.011
De ruimte stijgt zo snel, zo dramatisch,

0:02:33.011,0:02:33.923
en zo snel.

0:02:33.923,0:02:37.239
En de vorm zelf lijkt opgelost te zijn

0:02:37.239,0:02:40.427
door de kracht van zijn lijn en kleur.

0:02:40.427,0:02:41.841
Tintoretto zei dat het zijn doel was om

0:02:41.841,0:02:44.949
twee verschillende tradities te verenigen;

0:02:44.949,0:02:46.429
die van de Florentijnse Renaissance

0:02:46.429,0:02:47.539
en die van de Venetiaanse Renaissance -

0:02:47.539,0:02:51.372
en de lijn van de Toscaanse traditie van Michelangelo

0:02:51.372,0:02:52.766
en de kleur van Titian.

0:02:52.766,0:02:55.637
Hij had een teken geschreven op de muur van zijn studio

0:02:55.652,0:02:57.177
die dat exact beschreef.

0:02:57.177,0:02:58.267
Als ik naar dit schilderij kijk

0:02:58.267,0:03:00.091
voel ik me alsof ik verschillende kanten wordt opgetrokken.

0:03:00.091,0:03:02.426
Ik voel me voortgetrokken door de snelheid

0:03:02.426,0:03:05.017
van de orthogonalen van deze tafel.

0:03:05.017,0:03:08.202
En dan voel ik me aangetrokken door het licht rond Christus.

0:03:08.202,0:03:11.025
En dan voel ik ook dat er aan mij getrokken wordt door de

0:03:11.025,0:03:13.114
anekdotische details die rond deze periferie staan.

0:03:13.114,0:03:15.735
Het figuur dat eten serveert aan de rechterkant, bijvoorbeeld.

0:03:15.735,0:03:17.142
Of in de voorgrond.

0:03:17.142,0:03:20.802
Of de apostelen die op elkaar reageren en praten met elkaar,

0:03:20.802,0:03:22.084
na Christus zijn woorden;

0:03:22.084,0:03:23.975
"Neem dit brood, als mijn lichaam," en,

0:03:23.975,0:03:25.786
"Neem deze wijn, als mijn bloed"

0:03:25.786,0:03:28.369
en Christus stond op en draaide zich om.

0:03:28.369,0:03:29.186
En het lijkt erop dat hij brood aanbied.

0:03:29.186,0:03:31.369
En dus hebben we letterlijke enactment

0:03:31.369,0:03:32.306
van de Euchasterie.

0:03:32.306,0:03:33.592
Het is veel meer actief.

0:03:33.592,0:03:35.594
Ik wil terug gaan naar het idee van het anekdotische.

0:03:35.594,0:03:36.688
Ja, de vrouw serveert eten.

0:03:36.688,0:03:39.274
Maar zie dat ze naar de mand reikt.

0:03:39.274,0:03:42.499
En de kat kijkt ook naar de mand.

0:03:42.499,0:03:44.869
Er is een soort plechtig gebeurtenis die plaats vind.

0:03:44.869,0:03:46.858
En toch, op het zelfde moment, is het omringd

0:03:46.858,0:03:48.725
door de elementen die gewoonweg niet belangrijk zijn.

0:03:48.725,0:03:51.004
En dit een menselijke gebeurtenis maken.

0:03:51.004,0:03:54.980
Dat is zo. Ze maakt het, op een manier, meer echt

0:03:54.980,0:03:57.851
dan de zichzelf beperkende, harmonieuze, gebalanceerde

0:03:57.851,0:04:00.372
beeld dat Leonardo ons geeft van het Laatse Avondmaal.

0:04:00.372,0:04:02.310
En dat is wat ik zo absurd vind

0:04:02.310,0:04:04.494
aan dit donkere schilderij.

0:04:04.494,0:04:07.832
En met al zijn plechtigheid - ja - maar met al zijn energie

0:04:07.832,0:04:10.515
in dit milieu

0:04:10.515,0:04:14.240
van de kerk door Palladio - San Giorgio Maggiore

0:04:14.240,0:04:17.650
We zijn in een zuiver, wit gebouw.

0:04:17.650,0:04:20.718
En toch is dit schilderij zo donker en zo mysterieus.

0:04:20.718,0:04:23.764
En toch heeft Paladio ons alles duidelijk gemaakt.

0:04:23.764,0:04:27.588
Met zijn klassiekheid, zijn volgorde, zijn precisie, zijn logica

0:04:27.588,0:04:29.178
en zijn rationaliteit.

0:04:29.178,0:04:31.607
En in deze Tintoretto gaan we binnen in

0:04:31.607,0:04:34.409
het rijk van het spirituele - het bovennatuurlijke.

0:04:34.409,0:04:36.473
Dit is totaal niet het rijk van het rationele.

0:04:36.473,0:04:39.868
We gaan door van de Renaissance naar

0:04:39.868,0:04:45.196
het klassicisme van Paladio door naar het manneriëstische van Tintoretto.