We zijn op San Giorgio Maggiore
aan de overkant van het Grote Kanaal van San Marco in Venetië.
En we kijken naar Tintoretto's "Het laatste avondmaal".
Het hangt in het heiligdom van de kerk -
aan de rechter muur.
Het is groots.
Het is zo'n ontraditionele versie van
dit onderwerp - erg maniëristisch
We zijn zo gewend om te kijken naar Leonardo da Vinci's
Laatste Avondmaal in Milaan
Dat is een schilderij waar de tafel
schuin horizontaal is getekend -
Wat een Renaissance voorbeeld is
van het gebruik van het linear perspectief -
met Christus als het verdwijnpunt -
in het midden van het schilderij -
aan het midden van de tafel.
En hier is alles scheef.
En Leonardo gebruikt natuurlijk licht - zonder halo's.
Christus is omlijnd door een raam.
Maar hier gloeit het figuur van Christus
als teruggave naar spiritueel symbolisme.
En het spirituele doordringt de hele ruimte van het schilderij
op een erg duidelijke manier.
Licht staat centraal om dit schilderij te begrijpen.
Er zijn maar twee lichtbronnen hier
in dit zeer donkere schilderij.
Dichter bij ons, bovenaan links,
zie je een lantaarn,
die gewoon danst in het licht,
en vlamt en rookt.
En dan is er een goddelijke eminantie.
En door die lamp, bovenin links,
zijn de engelen verlicht.
En we zien ze over het hele plafond zweven.
Dat is niet de Renaissance-manier van
hoe je het spirituele door het natuurlijke
door het reeële aangeeft.
Nu, Tintoretto is niet bang op engelen te schilderen.
Er is een soort van goddelijke openbaring.
Het licht dat straalt
uit Christus zijn halo ziet er redelijk sterk uit.
Als je naar de vrouw die
knielt op de voorgrond kijkt -
een beetje aan de rechterkant -
dan zul je zien dat, in Christus' licht,
haar hoofd in een diepe schaduw gehuld wordt
die een diagonaal die richting Christus wijst creeërd.
En de apostelen rond de tafel
hebben ook halos van het licht -
alhoewel ze kleiner zijn dan het licht van Christus.
Maar dit schilderij gaat over energie.
Het gaat over drama.
Kijk naar hoe de primaire diagonaal van de tafel
ons met ongelooflijke snelheid terugbrengt
naar het verdwijntpunt
in de rechterbovenhoek van het schilderij.
En eigenlijk ben ik niet eens zeker
dat dat de correcte manier is om linear perspectief te gebruiken.
De tafel kantelt naar voren -
Zo dat hij niet zo nauw speelt met
de ideeën die zo kritiek waren
in de Renaissance -
zoals linear perspectief.
Picturale ruimtes lijken lettelijk aan hun eind.
De ruimte stijgt zo snel, zo dramatisch,
en zo snel.
En de vorm zelf lijkt opgelost te zijn
door de kracht van zijn lijn en kleur.
Tintoretto zei dat het zijn doel was om
twee verschillende tradities te verenigen;
die van de Florentijnse Renaissance
en die van de Venetiaanse Renaissance -
en de lijn van de Toscaanse traditie van Michelangelo
en de kleur van Titian.
Hij had een teken geschreven op de muur van zijn studio
die dat exact beschreef.
Als ik naar dit schilderij kijk
voel ik me alsof ik verschillende kanten wordt opgetrokken.
Ik voel me voortgetrokken door de snelheid
van de orthogonalen van deze tafel.
En dan voel ik me aangetrokken door het licht rond Christus.
En dan voel ik ook dat er aan mij getrokken wordt door de
anekdotische details die rond deze periferie staan.
Het figuur dat eten serveert aan de rechterkant, bijvoorbeeld.
Of in de voorgrond.
Of de apostelen die op elkaar reageren en praten met elkaar,
na Christus zijn woorden;
"Neem dit brood, als mijn lichaam," en,
"Neem deze wijn, als mijn bloed"
en Christus stond op en draaide zich om.
En het lijkt erop dat hij brood aanbied.
En dus hebben we letterlijke enactment
van de Euchasterie.
Het is veel meer actief.
Ik wil terug gaan naar het idee van het anekdotische.
Ja, de vrouw serveert eten.
Maar zie dat ze naar de mand reikt.
En de kat kijkt ook naar de mand.
Er is een soort plechtig gebeurtenis die plaats vind.
En toch, op het zelfde moment, is het omringd
door de elementen die gewoonweg niet belangrijk zijn.
En dit een menselijke gebeurtenis maken.
Dat is zo. Ze maakt het, op een manier, meer echt
dan de zichzelf beperkende, harmonieuze, gebalanceerde
beeld dat Leonardo ons geeft van het Laatse Avondmaal.
En dat is wat ik zo absurd vind
aan dit donkere schilderij.
En met al zijn plechtigheid - ja - maar met al zijn energie
in dit milieu
van de kerk door Palladio - San Giorgio Maggiore
We zijn in een zuiver, wit gebouw.
En toch is dit schilderij zo donker en zo mysterieus.
En toch heeft Paladio ons alles duidelijk gemaakt.
Met zijn klassiekheid, zijn volgorde, zijn precisie, zijn logica
en zijn rationaliteit.
En in deze Tintoretto gaan we binnen in
het rijk van het spirituele - het bovennatuurlijke.
Dit is totaal niet het rijk van het rationele.
We gaan door van de Renaissance naar
het klassicisme van Paladio door naar het manneriëstische van Tintoretto.