1
00:00:06,253 --> 00:00:09,983
Thì chính là cách ngôn ngữ
thể hiện thời gian

2
00:00:09,983 --> 00:00:12,734
mà không cần phải diễn giải
về thời gian,

3
00:00:12,734 --> 00:00:17,014
bằng cách bổ nghĩa cho động từ 
để xác định thời điểm hành động diễn ra.

4
00:00:17,014 --> 00:00:20,484
Có bao nhiêu thì trong 
một ngôn ngữ như tiếng Anh?

5
00:00:20,484 --> 00:00:22,685
Thoạt đầu, câu trả lời có vẻ rõ ràng:

6
00:00:22,685 --> 00:00:25,774
Ta có quá khứ, hiện tại,
và tương lai.

7
00:00:25,774 --> 00:00:28,365
Song, nhờ khái niệm ngữ pháp 
gọi là thể của động từ,

8
00:00:28,365 --> 00:00:32,034
từng khoảng thời gian này trên thực tế 
lại phân thành nhiều thì hơn nữa.

9
00:00:32,034 --> 00:00:34,144
Có bốn loại thể.

10
00:00:34,144 --> 00:00:36,555
Với thể tiếp diễn,

11
00:00:36,555 --> 00:00:39,885
hành động vẫn tiếp tục xảy ra 
ở mốc thời gian được đề cập.

12
00:00:39,885 --> 00:00:43,905
Thể hoàn thành mô tả 
hành động đã thực hiện xong.

13
00:00:43,905 --> 00:00:46,437
Thể hoàn thành tiếp diễn là sự kết hợp

14
00:00:46,437 --> 00:00:49,967
nhằm mô tả một phần đã hoàn thành 
của một hành động đang diễn ra.

15
00:00:49,967 --> 00:00:52,446
Cuối cùng là thể đơn,

16
00:00:52,446 --> 00:00:55,945
dạng cơ bản của thì quá khứ, 
thì hiện tại, và thì tương lai

17
00:00:55,945 --> 00:00:59,936
khi hành động không được xác định 
là đang diễn ra hay đã chấm dứt.

18
00:00:59,936 --> 00:01:03,616
Những giải thích này hơi khó hiểu, 
vậy nên, hãy xem ví dụ thực tế.

19
00:01:03,616 --> 00:01:06,827
Giả sử bạn của bạn kể rằng họ 
tham gia một nhiệm vụ hải quân bí mật

20
00:01:06,827 --> 00:01:09,567
để thu thập chứng cứ về 
một sinh vật biển bí ẩn.

21
00:01:09,567 --> 00:01:12,587
Thì động từ xác định 
bối cảnh thời gian trong quá khứ,

22
00:01:12,587 --> 00:01:15,066
nhưng vẫn có vài trường hợp ở đây.

23
00:01:15,066 --> 00:01:17,658
Họ có thể kể rằng một sinh vật 
đã tấn công tàu của họ,

24
00:01:17,658 --> 00:01:20,617
đó là thì quá khứ ở thể đơn,
loại thể khái quát nhất,

25
00:01:20,617 --> 00:01:23,287
không bao hàm 
bất kì giải thích nào.

26
00:01:23,287 --> 00:01:25,577
Họ đang ngủ khi chuyện xảy ra,

27
00:01:25,577 --> 00:01:29,009
một hành động
đang diễn ra tại thời điểm đó.

28
00:01:29,009 --> 00:01:32,387
Họ có thể nói rằng
họ đã khởi hành từ Nantucket

29
00:01:32,387 --> 00:01:35,338
để diễn tả một hành động 
đã hoàn thành từ trước.

30
00:01:35,338 --> 00:01:38,088
Đó là ví dụ cho 
thì quá khứ hoàn thành.

31
00:01:38,088 --> 00:01:41,198
Hay họ đã lênh đênh 
trên biển suốt ba tuần,

32
00:01:41,198 --> 00:01:44,389
một hành động đang diễn ra 
và kéo dài cho đến thời điểm đó.

33
00:01:44,389 --> 00:01:48,558
Hiện tại, họ kể rằng họ vẫn 
tìm kiếm sinh vật cho đến nay,

34
00:01:48,558 --> 00:01:50,840
một hành động ở thì hiện tại đơn.

35
00:01:50,840 --> 00:01:55,708
Cùng lúc đó, có lẽ họ đang chuẩn bị 
cho nhiệm vụ tiếp theo,

36
00:01:55,708 --> 00:02:00,158
và họ đã chế ra một chiếc tàu ngầm riêng 
cho nhiệm vụ đó, một việc đã hoàn thành.

37
00:02:00,158 --> 00:02:04,803
Thêm nữa, nếu họ đã và đang tìm hiểu 
những lần có thể đã bắt gặp sinh vật,

38
00:02:04,803 --> 00:02:08,267
đó là việc họ đã làm trong một 
khoảng thời gian và hiện vẫn đang làm,

39
00:02:08,267 --> 00:02:11,469
một hành động ở thì 
hiện tại hoàn thành tiếp diễn.

40
00:02:11,469 --> 00:02:13,722
Vậy nhiệm vụ tiếp theo là gì?

41
00:02:13,722 --> 00:02:18,138
Bạn biết rằng nó vẫn chưa diễn ra 
vì họ sẽ khởi hành vào tuần sau,

42
00:02:18,138 --> 00:02:19,596
đó là thì hiện tại đơn.

43
00:02:19,596 --> 00:02:22,730
Bạn của bạn sẽ đang tìm kiếm 
sinh vật ưa lẩn tránh kia,

44
00:02:22,730 --> 00:02:25,899
một công việc kéo dài và tiếp diễn.

45
00:02:25,899 --> 00:02:30,277
Họ bảo tàu ngầm sẽ đến độ sâu chưa được
thăm dò trong vòng một tháng tới.

46
00:02:30,277 --> 00:02:31,989
Đó là một lời dự báo chắc chắn

47
00:02:31,989 --> 00:02:35,719
về một hành động sẽ xảy ra tại 
thời điểm cụ thể trong tương lai,

48
00:02:35,719 --> 00:02:39,059
thời điểm mà họ sẽ lênh đênh 
trên biển được ba tuần,

49
00:02:39,059 --> 00:02:41,409
đó là thì tương lai hoàn thành tiếp diễn.

50
00:02:41,409 --> 00:02:44,009
Điểm mấu chốt cơ bản 
của tất cả những thì này

51
00:02:44,009 --> 00:02:47,631
là mỗi câu diễn ra 
trong một thời điểm cụ thể,

52
00:02:47,631 --> 00:02:50,900
dù đó là quá khứ, hiện tại, 
hay tương lai.

53
00:02:50,900 --> 00:02:54,159
Thể của động từ cho ta biết 
ngay tại thời điểm đó

54
00:02:54,159 --> 00:02:56,369
trạng thái của hành động là như thế nào.

55
00:02:56,369 --> 00:03:00,059
Thế nên, tổng cộng, 
ta có 12 thì trong tiếng Anh.

56
00:03:00,059 --> 00:03:01,940
Vậy còn những ngôn ngữ khác?

57
00:03:01,940 --> 00:03:04,229
Một số như tiếng Pháp, tiếng Swahili,

58
00:03:04,229 --> 00:03:07,069
và tiếng Nga có cách phân thì 
tương tự tiếng Anh.

59
00:03:07,069 --> 00:03:09,811
Số còn lại có cách khác để 
mô tả và phân định thời gian.

60
00:03:09,811 --> 00:03:12,979
Một số ngôn ngữ 
có rất ít thì, như tiếng Nhật,

61
00:03:12,979 --> 00:03:16,730
vốn chỉ phân biệt giữa 
quá khứ và phi quá khứ;

62
00:03:16,730 --> 00:03:18,932
hay tiếng Buli và tiếng Tukang Basi,

63
00:03:18,932 --> 00:03:21,742
chỉ phân biệt giữa 
tương lai và phi tương lai;

64
00:03:21,742 --> 00:03:26,192
hay tiếng Quan Thoại chỉ có thể,
không có thì.

65
00:03:26,192 --> 00:03:31,622
Ngược lại, các ngôn ngữ như tiếng Yagwa 
lại phân thì quá khứ ra nhiều cấp độ,

66
00:03:31,622 --> 00:03:35,952
như liệu một việc nào đó xảy ra cách đây
nhiều giờ, nhiều tuần, hoặc nhiều năm.

67
00:03:35,952 --> 00:03:40,412
Ở các ngôn ngữ khác, thì kết hợp với thức 
để diễn tả sự gấp rút, cần kíp,

68
00:03:40,412 --> 00:03:42,902
hay khả năng diễn ra của sự việc.

69
00:03:42,902 --> 00:03:46,396
Điều này khiến dịch thuật trở nên 
khó khăn nhưng không phải không được.

70
00:03:46,396 --> 00:03:50,215
Khi người nói ngôn ngữ vốn thiếu những 
thì nhất định vẫn có thể mô tả cùng ý

71
00:03:50,215 --> 00:03:53,767
bằng cách dùng trợ động từ 
như "would" hay "did",

72
00:03:53,767 --> 00:03:55,876
hay nêu cụ thể thời gian 
họ muốn nói đến.

73
00:03:55,876 --> 00:03:58,625
Liệu sự thay đổi giữ ngôn ngữ này
và ngôn ngữ khác

74
00:03:58,625 --> 00:04:01,992
chỉ là những cách khác nhau để 
mô tả cùng một thực tại,

75
00:04:01,992 --> 00:04:06,026
hay phản ánh những cách
nhìn nhận khác nhau về thế giới

76
00:04:06,026 --> 00:04:08,337
thậm chí về chính thời gian?

77
00:04:08,337 --> 00:04:14,026
Nếu vậy, liệu còn cách phân định 
thời gian nào khác trong thực tế?