0:00:06.253,0:00:09.983
Thì chính là cách ngôn ngữ[br]thể hiện thời gian

0:00:09.983,0:00:12.734
mà không cần phải diễn giải[br]về thời gian,

0:00:12.734,0:00:17.014
bằng cách bổ nghĩa cho động từ [br]để xác định thời điểm hành động diễn ra.

0:00:17.014,0:00:20.484
Có bao nhiêu thì trong [br]một ngôn ngữ như tiếng Anh?

0:00:20.484,0:00:22.685
Thoạt đầu, câu trả lời có vẻ rõ ràng:

0:00:22.685,0:00:25.774
Ta có quá khứ, hiện tại,[br]và tương lai.

0:00:25.774,0:00:28.365
Song, nhờ khái niệm ngữ pháp [br]gọi là thể của động từ,

0:00:28.365,0:00:32.034
từng khoảng thời gian này trên thực tế [br]lại phân thành nhiều thì hơn nữa.

0:00:32.034,0:00:34.144
Có bốn loại thể.

0:00:34.144,0:00:36.555
Với thể tiếp diễn,

0:00:36.555,0:00:39.885
hành động vẫn tiếp tục xảy ra [br]ở mốc thời gian được đề cập.

0:00:39.885,0:00:43.905
Thể hoàn thành mô tả [br]hành động đã thực hiện xong.

0:00:43.905,0:00:46.437
Thể hoàn thành tiếp diễn là sự kết hợp

0:00:46.437,0:00:49.967
nhằm mô tả một phần đã hoàn thành [br]của một hành động đang diễn ra.

0:00:49.967,0:00:52.446
Cuối cùng là thể đơn,

0:00:52.446,0:00:55.945
dạng cơ bản của thì quá khứ, [br]thì hiện tại, và thì tương lai

0:00:55.945,0:00:59.936
khi hành động không được xác định [br]là đang diễn ra hay đã chấm dứt.

0:00:59.936,0:01:03.616
Những giải thích này hơi khó hiểu, [br]vậy nên, hãy xem ví dụ thực tế.

0:01:03.616,0:01:06.827
Giả sử bạn của bạn kể rằng họ [br]tham gia một nhiệm vụ hải quân bí mật

0:01:06.827,0:01:09.567
để thu thập chứng cứ về [br]một sinh vật biển bí ẩn.

0:01:09.567,0:01:12.587
Thì động từ xác định [br]bối cảnh thời gian trong quá khứ,

0:01:12.587,0:01:15.066
nhưng vẫn có vài trường hợp ở đây.

0:01:15.066,0:01:17.658
Họ có thể kể rằng một sinh vật [br]đã tấn công tàu của họ,

0:01:17.658,0:01:20.617
đó là thì quá khứ ở thể đơn,[br]loại thể khái quát nhất,

0:01:20.617,0:01:23.287
không bao hàm [br]bất kì giải thích nào.

0:01:23.287,0:01:25.577
Họ đang ngủ khi chuyện xảy ra,

0:01:25.577,0:01:29.009
một hành động[br]đang diễn ra tại thời điểm đó.

0:01:29.009,0:01:32.387
Họ có thể nói rằng[br]họ đã khởi hành từ Nantucket

0:01:32.387,0:01:35.338
để diễn tả một hành động [br]đã hoàn thành từ trước.

0:01:35.338,0:01:38.088
Đó là ví dụ cho [br]thì quá khứ hoàn thành.

0:01:38.088,0:01:41.198
Hay họ đã lênh đênh [br]trên biển suốt ba tuần,

0:01:41.198,0:01:44.389
một hành động đang diễn ra [br]và kéo dài cho đến thời điểm đó.

0:01:44.389,0:01:48.558
Hiện tại, họ kể rằng họ vẫn [br]tìm kiếm sinh vật cho đến nay,

0:01:48.558,0:01:50.840
một hành động ở thì hiện tại đơn.

0:01:50.840,0:01:55.708
Cùng lúc đó, có lẽ họ đang chuẩn bị [br]cho nhiệm vụ tiếp theo,

0:01:55.708,0:02:00.158
và họ đã chế ra một chiếc tàu ngầm riêng [br]cho nhiệm vụ đó, một việc đã hoàn thành.

0:02:00.158,0:02:04.803
Thêm nữa, nếu họ đã và đang tìm hiểu [br]những lần có thể đã bắt gặp sinh vật,

0:02:04.803,0:02:08.267
đó là việc họ đã làm trong một [br]khoảng thời gian và hiện vẫn đang làm,

0:02:08.267,0:02:11.469
một hành động ở thì [br]hiện tại hoàn thành tiếp diễn.

0:02:11.469,0:02:13.722
Vậy nhiệm vụ tiếp theo là gì?

0:02:13.722,0:02:18.138
Bạn biết rằng nó vẫn chưa diễn ra [br]vì họ sẽ khởi hành vào tuần sau,

0:02:18.138,0:02:19.596
đó là thì hiện tại đơn.

0:02:19.596,0:02:22.730
Bạn của bạn sẽ đang tìm kiếm [br]sinh vật ưa lẩn tránh kia,

0:02:22.730,0:02:25.899
một công việc kéo dài và tiếp diễn.

0:02:25.899,0:02:30.277
Họ bảo tàu ngầm sẽ đến độ sâu chưa được[br]thăm dò trong vòng một tháng tới.

0:02:30.277,0:02:31.989
Đó là một lời dự báo chắc chắn

0:02:31.989,0:02:35.719
về một hành động sẽ xảy ra tại [br]thời điểm cụ thể trong tương lai,

0:02:35.719,0:02:39.059
thời điểm mà họ sẽ lênh đênh [br]trên biển được ba tuần,

0:02:39.059,0:02:41.409
đó là thì tương lai hoàn thành tiếp diễn.

0:02:41.409,0:02:44.009
Điểm mấu chốt cơ bản [br]của tất cả những thì này

0:02:44.009,0:02:47.631
là mỗi câu diễn ra [br]trong một thời điểm cụ thể,

0:02:47.631,0:02:50.900
dù đó là quá khứ, hiện tại, [br]hay tương lai.

0:02:50.900,0:02:54.159
Thể của động từ cho ta biết [br]ngay tại thời điểm đó

0:02:54.159,0:02:56.369
trạng thái của hành động là như thế nào.

0:02:56.369,0:03:00.059
Thế nên, tổng cộng, [br]ta có 12 thì trong tiếng Anh.

0:03:00.059,0:03:01.940
Vậy còn những ngôn ngữ khác?

0:03:01.940,0:03:04.229
Một số như tiếng Pháp, tiếng Swahili,

0:03:04.229,0:03:07.069
và tiếng Nga có cách phân thì [br]tương tự tiếng Anh.

0:03:07.069,0:03:09.811
Số còn lại có cách khác để [br]mô tả và phân định thời gian.

0:03:09.811,0:03:12.979
Một số ngôn ngữ [br]có rất ít thì, như tiếng Nhật,

0:03:12.979,0:03:16.730
vốn chỉ phân biệt giữa [br]quá khứ và phi quá khứ;

0:03:16.730,0:03:18.932
hay tiếng Buli và tiếng Tukang Basi,

0:03:18.932,0:03:21.742
chỉ phân biệt giữa [br]tương lai và phi tương lai;

0:03:21.742,0:03:26.192
hay tiếng Quan Thoại chỉ có thể,[br]không có thì.

0:03:26.192,0:03:31.622
Ngược lại, các ngôn ngữ như tiếng Yagwa [br]lại phân thì quá khứ ra nhiều cấp độ,

0:03:31.622,0:03:35.952
như liệu một việc nào đó xảy ra cách đây[br]nhiều giờ, nhiều tuần, hoặc nhiều năm.

0:03:35.952,0:03:40.412
Ở các ngôn ngữ khác, thì kết hợp với thức [br]để diễn tả sự gấp rút, cần kíp,

0:03:40.412,0:03:42.902
hay khả năng diễn ra của sự việc.

0:03:42.902,0:03:46.396
Điều này khiến dịch thuật trở nên [br]khó khăn nhưng không phải không được.

0:03:46.396,0:03:50.215
Khi người nói ngôn ngữ vốn thiếu những [br]thì nhất định vẫn có thể mô tả cùng ý

0:03:50.215,0:03:53.767
bằng cách dùng trợ động từ [br]như "would" hay "did",

0:03:53.767,0:03:55.876
hay nêu cụ thể thời gian [br]họ muốn nói đến.

0:03:55.876,0:03:58.625
Liệu sự thay đổi giữ ngôn ngữ này[br]và ngôn ngữ khác

0:03:58.625,0:04:01.992
chỉ là những cách khác nhau để [br]mô tả cùng một thực tại,

0:04:01.992,0:04:06.026
hay phản ánh những cách[br]nhìn nhận khác nhau về thế giới

0:04:06.026,0:04:08.337
thậm chí về chính thời gian?

0:04:08.337,0:04:14.026
Nếu vậy, liệu còn cách phân định [br]thời gian nào khác trong thực tế?