WEBVTT 00:00:07.073 --> 00:00:10.273 Czas gramatyczny to sposób, w jaki języki mówią o czasie 00:00:10.273 --> 00:00:12.734 bez wymieniania konkretnego czasu, 00:00:12.734 --> 00:00:17.014 przez modyfikację czasownika, aby określić, kiedy czynność ma miejsce. 00:00:17.014 --> 00:00:20.484 Ile jest czasów w takim języku jak angielski? 00:00:20.484 --> 00:00:22.685 Z początku, odpowiedź wydaje się oczywista: 00:00:22.685 --> 00:00:23.584 jest przeszłość, 00:00:23.584 --> 00:00:24.385 teraźniejszość 00:00:24.385 --> 00:00:25.805 i przyszłość. 00:00:25.805 --> 00:00:28.365 Ale dzięki aspektowi czasownika 00:00:28.365 --> 00:00:32.034 każdy z tych okresów w czasie ulega dalszym podziałom. 00:00:32.034 --> 00:00:34.144 Są cztery rodzaje aspektu czasownika. 00:00:34.144 --> 00:00:36.555 W aspekcie postępującym 00:00:36.555 --> 00:00:39.885 czynności wciąż trwają w momencie wypowiedzi. 00:00:39.885 --> 00:00:43.905 Aspekt dokonany opisuje czynności zakończone. 00:00:43.905 --> 00:00:46.437 Aspekt dokonany ciągły to połączenie, 00:00:46.437 --> 00:00:49.967 opisujące zakończoną część trwającej czynności. 00:00:49.967 --> 00:00:52.446 Wreszcie mamy aspekt neutralny, 00:00:52.446 --> 00:00:55.945 podstawową formę czasu przeszłego, teraźniejszego i przyszłego, 00:00:55.945 --> 00:00:59.936 gdzie nie wiadomo, czy chodzi o czynność ciągłą czy zakończoną. 00:00:59.936 --> 00:01:03.616 Trochę trudno za tym nadążyć, więc zobaczmy, jak działa to w praktyce. 00:01:03.616 --> 00:01:06.827 Powiedzmy, że koledzy mówią, że byli na tajnej misji morskiej, 00:01:06.827 --> 00:01:09.567 aby zebrać dowody istnienia tajemniczego morskiego stwora. 00:01:09.567 --> 00:01:12.587 Czasownik osadza ramę odniesienia w przeszłości, 00:01:12.587 --> 00:01:15.066 ale w tym zakresie istnieje wiele opcji. 00:01:15.066 --> 00:01:17.938 Koledzy mogli powiedzieć, że potwór zaatakował ich łódkę 00:01:17.938 --> 00:01:20.617 - to czas przeszły prosty, najbardziej ogólny aspekt, 00:01:20.617 --> 00:01:23.287 który nie daje żadnych wyjaśnień. 00:01:23.287 --> 00:01:25.577 Spali, kiedy się to wydarzyło 00:01:25.577 --> 00:01:29.009 - ciągła czynność, trwająca w danym momencie. 00:01:29.009 --> 00:01:32.387 Mogli też dodać, że wyruszyli z Nantucket, 00:01:32.387 --> 00:01:35.338 aby opisać czynność zakończoną uprzednio. 00:01:35.338 --> 00:01:38.088 Jest to przykład czasu zaprzeszłego. 00:01:38.088 --> 00:01:41.198 Albo że żeglowali od trzech tygodni, 00:01:41.198 --> 00:01:44.389 coś co trwało aż do tego momentu. 00:01:44.389 --> 00:01:48.558 W teraźniejszości mówią ci, że wciąż poszukują potwora 00:01:48.558 --> 00:01:50.940 - jest to czynność w czasie teraźniejszym prostym. 00:01:50.940 --> 00:01:55.708 Może przygotowują się do następnej misji w trakcie opowiadania 00:01:55.708 --> 00:02:00.158 i właśnie zbudowali specjalną łódź podwodną - jest to ukończona czynność. 00:02:00.158 --> 00:02:04.803 W dodatku, jeżeli badają doniesienia o stworzeniu 00:02:04.803 --> 00:02:08.267 to robią to już od pewnego czasu, także teraz 00:02:08.267 --> 00:02:11.469 - czas przeszło-teraźniejszy postępujący. 00:02:11.469 --> 00:02:13.722 Co kryje następna misja? 00:02:13.722 --> 00:02:18.138 Wiesz, że się jeszcze nie odbyła, gdyż wyruszą w następnym tygodniu 00:02:18.138 --> 00:02:19.596 - czas przyszły prosty. 00:02:19.596 --> 00:02:22.730 Będą szukać nieuchwytnego stworzenia 00:02:22.730 --> 00:02:25.899 - czynność rozciągnięta w czasie. 00:02:25.899 --> 00:02:30.307 Opowiadają, że za miesiąc łódź podwodna dotrze do niezbadanych głębin. 00:02:30.307 --> 00:02:32.279 Jest to zdecydowana prognoza o czymś, 00:02:32.279 --> 00:02:35.719 co zostanie osiągnięte przed określonym terminem w przyszłości, 00:02:35.719 --> 00:02:39.059 kiedy to będą podróżowali od trzech tygodni 00:02:39.059 --> 00:02:41.409 - czas zaprzyszły postępujący. 00:02:41.409 --> 00:02:44.009 Czasy gramatyczne uczą przede wszystkim, 00:02:44.009 --> 00:02:47.631 że każde zdanie ma miejsce w konkretnym momencie, 00:02:47.631 --> 00:02:50.900 czy to w przeszłości, teraźniejszości czy przyszłości. 00:02:50.900 --> 00:02:54.159 Aspekt informuje o stanie czynności 00:02:54.159 --> 00:02:56.369 w momencie opowiadania. 00:02:56.369 --> 00:03:00.059 W sumie w języku angielskim daje nam to dwanaście możliwości. 00:03:00.059 --> 00:03:01.940 A co z innymi językami? 00:03:01.940 --> 00:03:03.219 Niektóre, jak francuski, 00:03:03.219 --> 00:03:04.080 swahili 00:03:04.080 --> 00:03:07.069 i rosyjski stosują podobne podejście, co angielski. 00:03:07.069 --> 00:03:09.811 Inne opisują i dzielą czas inaczej. 00:03:09.811 --> 00:03:12.979 Niektóre mają mniej czasów gramatycznych, jak japoński, 00:03:12.979 --> 00:03:16.730 który wyróżnia tylko czas przeszły i teraźniejszo-przyszły. 00:03:16.730 --> 00:03:18.482 Języki buli i tukang besi 00:03:18.482 --> 00:03:21.742 odróżniają tylko przyszłość i nie-przyszłość, 00:03:21.742 --> 00:03:26.192 a chiński mandaryński nie ma żadnych czasów, jedynie aspekt. 00:03:26.192 --> 00:03:31.622 Z drugiej strony języki takie jak yagwa rozdzielają czas przeszły na wiele stopni, 00:03:31.622 --> 00:03:35.602 w zależności od tego ile godzin, tygodni czy lat temu coś się wydarzyło. 00:03:35.602 --> 00:03:39.592 W innych czasy są przeplatane z trybami, które wyrażają pilność, 00:03:39.592 --> 00:03:40.706 potrzebę 00:03:40.706 --> 00:03:42.902 czy prawdopodobieństwo wydarzeń. 00:03:42.902 --> 00:03:45.966 To sprawia, że tłumaczenie jest trudne, ale nie niemożliwe. 00:03:45.966 --> 00:03:50.215 Użytkownicy większości języków bez pewnych czasów mogą wyrazić to samo znaczenie 00:03:50.215 --> 00:03:53.767 za pomocą czasowników posiłkowych 00:03:53.767 --> 00:03:55.876 czy przez dookreślenie czasu. 00:03:55.876 --> 00:03:58.085 Czy odmienności między językami 00:03:58.085 --> 00:04:01.992 są tylko różnymi sposobami opisu tej samej fundamentalnej rzeczywistości? 00:04:01.992 --> 00:04:06.616 Czy może te zróżnicowane struktury odzwierciedlają różne sposoby myślenia 00:04:06.616 --> 00:04:08.337 o świecie, a nawet o samym czasie? 00:04:08.337 --> 00:04:12.086 I jeśli tak, to jak jeszcze można postrzegać czas?