0:00:00.760,0:00:02.850
Oralarda bir yerde,

0:00:02.850,0:00:05.856
aktör Idris Elba'ya benzeyen[br]bir adam vardı.

0:00:05.880,0:00:08.250
En azından 20 yıl önceki[br]hâline benziyordu.

0:00:08.250,0:00:10.656
Onun hakkında, kendi [br]hayatını tehlikeye atarak

0:00:10.656,0:00:12.376
benim hayatımı kurtarması dışında

0:00:12.376,0:00:13.990
hiçbir şey bilmiyorum.

0:00:14.570,0:00:18.690
Bu adam, gece yarısında, dört şeritli[br]bir otoyol trafiğinin ortasında,

0:00:18.690,0:00:21.806
hayatımı kaybedebileceğim[br]bir kazadan sonra,

0:00:21.806,0:00:24.576
beni güvenli bir şekilde hayata döndürdü.

0:00:24.600,0:00:26.910
Olay tabii ki beni oldukça [br]derinden sarstı.

0:00:26.910,0:00:29.890
Ayrıca içimi kemiren,[br]buram buram bir merakla

0:00:29.890,0:00:32.920
bunu neden yaptığını[br]anlama ihtiyacı hissettim.

0:00:33.760,0:00:36.470
Hayatımı borçlu olduğum[br]bir seçimi yapmasına

0:00:36.470,0:00:38.546
neden olan şeyler neydi?

0:00:38.546,0:00:42.056
Neden bir yabancıyı kurtarmak için[br]kendi hayatını tehlikeye attı?

0:00:42.080,0:00:47.120
Başka bir deyişle onun veya bir başkasının[br]fedakârlık kapasitesinin sebepleri neydi?

0:00:47.840,0:00:49.550
Ama önce o gece olanları anlatayım.

0:00:49.550,0:00:51.336
O gece 19 yaşındaydım.

0:00:51.360,0:00:54.016
Interstate 5 yolunu kullanarak[br]Washington, Tacoma'daki

0:00:54.016,0:00:55.576
evime dönüyordum.

0:00:55.600,0:00:58.136
Aniden bir köpek önüme çıktı

0:00:58.160,0:01:00.416
Ve tam olarak yapmamanız gereken[br]bir şey yaptım.

0:01:00.430,0:01:02.110
Kaçmak için direksiyonu kırdım.

0:01:02.480,0:01:04.920
Ve neden yapmamanız gerektiğini keşfettim.

0:01:05.319,0:01:07.056
Neyse, köpeğe çarptım

0:01:07.080,0:01:09.696
ve bu arabamın arkasının savrulmasına,[br]

0:01:09.720,0:01:12.296
otoyolun ortasında dönmesine

0:01:12.320,0:01:15.896
ve sonunda da otoyolun hız şeridinde

0:01:15.920,0:01:18.856
trafik akışının tersine doğru döndü

0:01:18.880,0:01:20.240
ve sonra motor durdu.

0:01:21.480,0:01:25.040
Ve o anda ölmek[br]üzere olduğumdan da emindim

0:01:25.880,0:01:27.096
ama ölmedim,

0:01:27.120,0:01:29.856
çünkü cesur bir adam

0:01:29.880,0:01:32.486
saliseler içinde bir karar vererek

0:01:32.486,0:01:35.796
yolda kalmış arabamı gördü[br]ve kenara çekerek

0:01:35.796,0:01:38.696
akan trafikte dört şeridi koşup

0:01:38.720,0:01:40.656
gece karanlığında

0:01:40.680,0:01:42.656
hayatımı kurtardı.

0:01:42.680,0:01:45.576
Daha sonra arabamı çalıştırıp

0:01:45.600,0:01:49.216
beni güvenli bir yere götürdü[br]ve iyi olduğumdan emin olunca da

0:01:49.240,0:01:50.776
arabasını sürerek uzaklaştı.

0:01:50.800,0:01:53.136
Bana adını bile söylemedi

0:01:53.160,0:01:55.680
ve ben de teşekkür etmeyi[br]unuttuğumdan da eminim.

0:01:56.440,0:01:58.376
Anlatmaya devam etmeden önce

0:01:58.400,0:02:00.146
bir an durup

0:02:00.146,0:02:02.680
bu yabancıya teşekkür etmek istiyorum.

0:02:03.280,0:02:06.890
(Alkışlar)

0:02:10.919,0:02:12.136
Bunların tümünü

0:02:12.160,0:02:16.376
o gece yaşadıklarımın hayatımı önemli[br]derecede etkilediği için anlatıyorum.

0:02:16.400,0:02:18.016
Bir psikoloji araştırmacısı oldum

0:02:18.040,0:02:22.816
ve çalışmalarımı insanların diğerlerini [br]önemseme kapasitesini anlamaya adadım.

0:02:22.840,0:02:25.176
Bu nereden geliyor ve nasıl gelişiyor

0:02:25.200,0:02:27.440
ve ulaşabileceği aşırı formlar nelerdir?

0:02:28.120,0:02:31.296
Bu sorular insanın sosyal doğasının[br]temel hâllerini anlamak için

0:02:31.320,0:02:32.560
oldukça önemli.

0:02:33.320,0:02:35.580
Ekonomist ve filozoflardan

0:02:35.580,0:02:38.336
sıradan insanlara kadar birçok insan,

0:02:38.360,0:02:41.616
insan doğasının temelde bencil olduğuna

0:02:41.640,0:02:45.816
ve insanın sadece kendi refahıyla[br]motive olacağına inanır.

0:02:45.840,0:02:50.136
Fakat bu doğruysa, neden bazı insanlar,[br]beni kurtaran yabancı gibi,

0:02:50.160,0:02:51.720
diğer insanlar için çok riskli

0:02:51.720,0:02:55.120
ve kendilerine zarar verebilecek[br]fedakârlıkta bulunurlar?

0:02:55.880,0:02:57.176
Bu soruyu cevaplamak için

0:02:57.200,0:03:00.430
olağandışı fedakârlık davranış[br]kökenlerinin araştırılması

0:03:00.430,0:03:03.686
ve bu gibi davranış sahiplerini[br]diğer insanlardan farklı yapan şeyin

0:03:03.706,0:03:05.576
ne olduğunun incelenmesi gerekmektedir.

0:03:05.600,0:03:08.800
Fakat çok yakın zamanlara kadar[br]bu konuda çok az çalışma yapıldı.

0:03:09.920,0:03:11.736
Beni kurtaran adamın davranışları,

0:03:11.760,0:03:14.736
fedakârlığın en katı tanımı olan[br]gönüllü ve maliyet de içerebilen

0:03:14.760,0:03:17.376
ve başka bireylere yardım etme[br]arzusuyla motive olmak

0:03:17.400,0:03:19.840
tanımını karşılamaktadır.

0:03:20.640,0:03:23.760
Yani başkasının yararına yapılan[br]özverili bir harekettir.

0:03:24.560,0:03:27.120
Peki böyle bir davranışı ne açıklayabilir?

0:03:28.120,0:03:30.056
Cevaplardan birisi olan merhamet

0:03:30.080,0:03:31.880
özverinin ana etmenlerindendir.

0:03:32.520,0:03:34.136
O zaman soru şu oluyor:

0:03:34.160,0:03:36.920
Neden bazıları diğerlerinden[br]daha merhametli gibidirler?

0:03:38.120,0:03:42.016
Ve cevap da, ziyadesiyle[br]özverili kişilerin beyinlerinin

0:03:42.040,0:03:44.240
temelde diğerlerinden[br]farklı olduğu olabilir.

0:03:45.120,0:03:47.016
Bunun nasıl olduğunu çözmek için

0:03:47.040,0:03:49.160
işe, tam tersi olan

0:03:50.160,0:03:51.720
psikopatlarla başladım.

0:03:52.680,0:03:54.570
Diğer insanlara yardım etme isteği gibi

0:03:54.570,0:03:58.196
insan doğasının temel yönlerini açıklamaya[br]çalışmada ana yaklaşımlardan biri,

0:03:58.196,0:04:00.976
tam da psikopatlar gibi

0:04:01.000,0:04:03.120
bu isteğin olmadığı bir grubu çalışmak.

0:04:04.200,0:04:06.576
Psikopatlık daha çok [br]genetik kökenleri olan

0:04:06.600,0:04:08.696
gelişimsel bir bozukluktur.

0:04:08.720,0:04:11.616
Soğuk ve duyarsız bir kişiliktir.

0:04:11.640,0:04:15.164
Antisosyal ve bazen çok[br]şiddet içeren davranışlara eğilimlidir.

0:04:16.040,0:04:19.296
Meslektaşlarımla birlikte[br]Ulusal Akıl Sağlığı Enstitüsü'nde

0:04:19.320,0:04:21.935
psikopat yetişkinlerin[br]beyin görselleri üzerine

0:04:21.959,0:04:24.016
ilk araştırmayı yürüttüğümüzde,

0:04:24.030,0:04:26.976
bizim bulgularımız ve diğer[br]araştırmacıların şimdiki bulguları

0:04:27.000,0:04:29.296
psikopat insanların oldukça[br]tutarlı bir şekilde

0:04:29.320,0:04:32.240
üç tür karakteristik özellik[br]sergilediklerini gösterdi.

0:04:33.160,0:04:37.776
İlk olarak, diğerlerinin duygularına karşı[br]genelde duyarsız olmamalarına rağmen,

0:04:37.800,0:04:41.576
sıkıntı içindeki insanların[br]işaretlerine karşı duyarsızdır.

0:04:41.600,0:04:42.636
Ve özellikle

0:04:42.640,0:04:46.736
buradaki gibi korkmuş yüz ifadelerini[br]tanımakta zorluk yaşarlar.

0:04:46.760,0:04:50.456
Korkmuş ifadeler acil ihtiyaç[br]ve duygusal sıkıntıyı bildirir

0:04:50.480,0:04:52.490
ve genelde bunu gören insanlarda merhamet

0:04:52.490,0:04:54.376
ve yardım etme isteğini[br]ortaya çıkarırlar.

0:04:54.400,0:04:57.096
Yani merhamet duygusu az olan insanların

0:04:57.120,0:04:59.650
bu işaretlere karşı[br]duyarsız olmaları da mantıklıdır.

0:05:00.520,0:05:01.736
Beynin korku ifadelerini

0:05:01.760,0:05:04.170
anlama konusunda en önemli kısmının adı

0:05:04.170,0:05:05.476
amigdaladır.

0:05:05.620,0:05:09.376
Çok ender vakalarda amigdalası[br]hiç bulunmayan insanlar olabiliyor

0:05:09.400,0:05:13.256
ve bu kişiler korku ifadelerini tanıma[br]konusunda son derece engellidir.

0:05:13.280,0:05:16.476
Oysa sağlıklı yetişkin ve çocuklar genelde

0:05:16.476,0:05:18.120
korku ifadelerine baktıklarında

0:05:18.120,0:05:20.456
amigdala aktiviteleri[br]hızlı bir yükseliş gösterir.

0:05:20.480,0:05:23.616
Psikopatların amigdalaları[br]bu ifadelere karşı tepkisiz gibidir.

0:05:23.640,0:05:25.296
Bazen hiç tepki vermezler.

0:05:25.320,0:05:27.940
Bu da neden bu işaretleri[br]anlayamadıklarını gösterir.

0:05:29.240,0:05:31.300
Son olarak, psikopatların amigdalaları

0:05:31.300,0:05:34.000
ortalamaya göre yüzde 18-20 daha küçüktür.

0:05:34.920,0:05:38.736
Yani tüm bu bulgular muteber ve sağlamdır

0:05:38.760,0:05:40.216
ve de oldukça ilginçtir.

0:05:40.240,0:05:41.896
Ama hatırlarsanız asıl ilgi alanım

0:05:41.920,0:05:45.456
insanların diğer insanları[br]neden umursamadığı değil.

0:05:45.480,0:05:47.040
Neden umursadıklarını anlamak.

0:05:47.880,0:05:50.176
Yani asıl soru:

0:05:50.200,0:05:52.456
Psikopatinin tam tersi olan

0:05:52.480,0:05:54.696
olağandışı özverililik,

0:05:54.720,0:05:58.136
merhamet ve başkalarına yardım açısından

0:05:58.160,0:06:02.176
psikopatik beyin yapısının[br]tam tersinden kaynaklanıyor olabilir mi?

0:06:02.200,0:06:04.440
Öyle bir antipsikopat beyin ki,

0:06:05.880,0:06:08.976
diğer insanların korkularını[br]daha iyi anlayabiliyor

0:06:09.000,0:06:11.416
ve amigdalası bu ifadeye [br]daha fazla tepki veriyor

0:06:11.440,0:06:13.880
ve belki ortalamadan çok daha büyük.

0:06:13.920,0:06:15.936
Araştırmalarımın gösterdiğine göre,

0:06:15.960,0:06:17.416
bu üçü de doğru.

0:06:17.440,0:06:18.696
Ve biz bunu

0:06:18.720,0:06:21.736
olağandışı özverili kişileri[br]test ederek keşfettik.

0:06:21.760,0:06:23.780
Bu insanlar hiç tanımadıkları[br]bir yabancıya

0:06:23.780,0:06:25.640
böbreklerden birini vermiş kişilerdir.

0:06:26.600,0:06:28.300
Bu insanlar bıçak altına yatıp

0:06:28.300,0:06:31.090
sağlıklı bir böbreklerinin alınmasını ve

0:06:31.090,0:06:33.430
daha önce tanışmadıkları[br]veya karşılaşmayacakları

0:06:33.430,0:06:36.480
tamamen yabancı birine[br]nakil edilmesine gönüllü olan kişiler.

0:06:37.040,0:06:39.840
"Bir insan bunu neden yapar ki?"[br]çok sık duyduğumuz bir soru.

0:06:40.520,0:06:41.896
Cevabı da

0:06:41.920,0:06:44.176
olağandışı özverili kişilerin beyinlerinin

0:06:44.200,0:06:46.340
özel bir yapısının olması olabilir.

0:06:47.040,0:06:50.256
Bu kişiler diğerlerinin korkularını[br]tanımada daha iyidir.

0:06:50.280,0:06:53.550
Sıkıntılı bir insanı anlamada[br]gerçekten daha iyilerdir.

0:06:53.580,0:06:58.376
Bunun nedeni amigdalalarının[br]bu ifadelere daha duyarlı olması olabilir.

0:06:58.400,0:07:01.336
Hatırlayın, beynin bulduğumuz bu kısmı

0:07:01.360,0:07:03.106
psikopatik insanlarda tepkisizdi.

0:07:03.150,0:07:05.950
Son olarak, amigdalaları[br]ortalamadan yaklaşık olarak

0:07:05.950,0:07:07.856
yüzde 8 daha büyük.

0:07:07.880,0:07:09.616
Yani bu veriler, dünya üzerinde[br][br]

0:07:09.640,0:07:12.970
bir ucunda son derece [br]psikopatik insanların

0:07:12.970,0:07:14.940
ve diğer ucunda da çok merhametli

0:07:14.940,0:07:19.110
ve aşırı özverili eylemlerde bulunan[br]insanların olduğu şefkat sürekliliği gibi

0:07:19.110,0:07:21.280
bir şeyin varlığını gösteriyor.

0:07:22.760,0:07:26.560
Ama şunu eklemeliyim ki[br]olağandışı özverilileri farklı kılan şey

0:07:26.560,0:07:29.100
ortalamanın üzerinde bir[br]merhamete sahip olmaları değildir.

0:07:29.100,0:07:30.440
Öyleler,

0:07:30.440,0:07:32.576
ama onları asıl olağandışı yapan şey

0:07:32.600,0:07:34.696
sadece yakın çevresi olan

0:07:34.720,0:07:37.656
arkadaş ve ailesine karşı merhametli

0:07:37.680,0:07:39.656
ve özverili olmamalarıdır. Değil mi?

0:07:39.680,0:07:42.936
Çünkü sevdiğiniz ve çevrenizdeki[br]insanlara şefkatiniz olması

0:07:42.960,0:07:45.160
olağandışı değildir.

0:07:46.040,0:07:50.216
Gerçek olağandışı özverili merhameti[br]bu çemberin çok daha dışındadır,

0:07:50.240,0:07:52.816
hatta geniş çemberindeki[br]eş-dostlarının da ötesinde

0:07:52.816,0:07:55.416
sosyal çemberlerinin dışındaki insanlardan

0:07:55.440,0:07:56.976
tamamen yabancı insanlara kadar.

0:07:57.000,0:07:58.600
Tıpkı beni kurtaran adam gibi.

0:07:59.960,0:08:03.456
Ve ben, özverili böbrek bağışçılarına

0:08:03.480,0:08:07.856
hiç tanımadıkları bir insana[br]böbreklerini bağışlayabilecek kadar

0:08:07.880,0:08:11.216
büyük bir şefkate nasıl sahip olduklarını[br]sorma şansına sahip oldum.

0:08:11.240,0:08:14.736
Ve onlar için bu sorunun[br]zor bir soru olduğunu anladım.

0:08:14.760,0:08:18.816
Onlara şunu sordum:[br]"Başkaları böyle bir şeyi yapamazken

0:08:18.840,0:08:20.816
siz nasıl yapabildiniz?"

0:08:20.840,0:08:23.256
Sizler böbreğini hiç tanımadığı[br]birine bağışlayan

0:08:23.280,0:08:25.896
iki binden daha az[br]Amerikalıdan yalnızca birisiniz.

0:08:25.920,0:08:27.760
Sizi bu kadar özel kılan ne?"

0:08:28.400,0:08:29.680
Ne mi dediler?

0:08:31.400,0:08:33.320
"Hiçbir şey." dediler.

0:08:34.200,0:08:35.976
"Özel bir yanım yok.

0:08:36.000,0:08:37.799
Ben de herkes gibiyim."

0:08:39.200,0:08:42.296
Bence bu gerçekten çarpıcı bir cevap,

0:08:42.320,0:08:46.160
çünkü bu özverili insanların[br]çevreleri bu şekilde değil,

0:08:47.240,0:08:49.216
daha çok şu şekilde.

0:08:49.240,0:08:50.480
Onlarda merkez yok.

0:08:51.320,0:08:52.880
Bu özverililer kendilerini

0:08:52.880,0:08:56.016
herhangi bir şeyin merkezinde görmüyorlar.

0:08:56.040,0:08:59.000
Başkasından daha iyi veya[br]doğal olarak önemli değiller.

0:08:59.910,0:09:03.956
Bir özveriliye, böbreğini bağışlamasının[br]neden mantıklı geldiğini sorduğumda;

0:09:03.956,0:09:05.960
"Çünkü bu benimle ilgili değil." dedi.

0:09:07.040,0:09:08.776
Bir diğeri de şöyle dedi:

0:09:08.800,0:09:11.056
"Ben farklı değilim. Eşsiz değilim.

0:09:11.080,0:09:14.416
Buradaki çalışmanda seninle[br]aynı olduğumu bulacaksın."

0:09:14.440,0:09:18.536
Bence benmerkezci olmayan bu[br]büyüleyici şey için en iyi tanım

0:09:18.560,0:09:20.416
tevazudur.

0:09:20.440,0:09:22.250
Aziz Augustine sözlerinde

0:09:22.250,0:09:25.080
bunun insanı melek yaptığını belirtir.

0:09:26.120,0:09:27.816
Peki bu neden böyle?

0:09:27.840,0:09:30.616
Çünkü eğer dairenizde bir merkez yoksa,

0:09:30.640,0:09:33.176
iç ve dış halkalar da olamaz.

0:09:33.200,0:09:35.320
İlgi ve merhametiniz hiç kimse için

0:09:35.320,0:09:37.320
daha az veya daha fazla değildir.

0:09:37.920,0:09:40.020
Bence bu olağandışı özverilileri

0:09:40.020,0:09:42.680
ortalama bir insandan[br]ayıran şey tam olarak bu.

0:09:43.400,0:09:46.976
Fakat ayrıca bana göre bu, birçok[br]insanın hatta insanların ekserisinin

0:09:47.000,0:09:48.976
elde edebileceği bir dünya görüşü.

0:09:49.000,0:09:51.256
Ve bence toplum düzeyinde de

0:09:51.280,0:09:55.000
özveri ve merhametin büyümesi[br]her yerde yaşanıyor.

0:09:55.920,0:09:58.376
Psikolog Steven Pinker [br]ve diğerlerinin belirttiği gibi,

0:09:58.400,0:10:01.656
dünya genelinde insanların[br]geniş çerçevede

0:10:01.680,0:10:04.136
haksızlıklara karşı tahammülü[br]daha da azalıyor,

0:10:04.160,0:10:07.216
bu da hayvan istismarından[br]ev içi şiddete ve idama kadar

0:10:07.240,0:10:10.760
birçok konuda zulüm ve[br]şiddetin azalmasına yol açıyor.

0:10:11.480,0:10:14.296
Ve bu da her tür özverililiğin[br]artışına yol açıyor.

0:10:14.320,0:10:17.416
100 yıl önce olsaydı,[br]hiç tanımadığınız insanlara

0:10:17.440,0:10:18.936
bugünkü gibi

0:10:18.960,0:10:22.256
kan ve kemik iliği bağışının[br]bu kadar normal yapılmasına

0:10:22.280,0:10:23.920
insanlar gülüp geçerdi.

0:10:24.720,0:10:26.816
Bundan 100 yıl sonra

0:10:26.840,0:10:29.416
yabancı bir kişiye[br]böbreğinizi bağışlamanız

0:10:29.440,0:10:32.516
bugün kan ve kemik iliği bağışlamamız gibi

0:10:32.516,0:10:33.936
normal ve olağan gelecek midir?

0:10:33.960,0:10:35.160
Belki.

0:10:35.800,0:10:38.696
Peki bu büyüleyici değişikliklerin[br]kökeninde ne var?

0:10:38.720,0:10:40.496
Bu durum kısmen

0:10:40.520,0:10:43.720
yaşam standartları ve refahının[br]yükselmesinden kaynaklanıyor gibi.

0:10:44.600,0:10:47.336
Toplumlar zenginleştikçe[br]ve daha iyi hâle geldikçe,

0:10:47.360,0:10:49.976
insanlar dikkatlerini daha fazla[br]dışarıya çevirecekler

0:10:50.000,0:10:55.026
ve sonuç olarak, gönüllülükten dernek[br]bağışlarına ve böbrek bağışlamaya kadar

0:10:55.026,0:10:58.600
yabancılara karşı özveri artacaktır.

0:10:59.440,0:11:02.416
Ama tüm bu değişimler ayrıca garip ve

0:11:02.440,0:11:05.656
paradoksal sonuçlara yol açıyor.

0:11:05.680,0:11:08.920
Dünyanın gittikçe daha iyi ve daha[br]insani bir yer olmasına rağmen,

0:11:08.920,0:11:10.196
ki öyle,

0:11:10.206,0:11:12.730
yaygın bir kanaate göre[br]dünya giderek daha kötü

0:11:12.730,0:11:15.240
ve acımasız bir yer oluyor,[br]ki öyle değil.

0:11:16.080,0:11:17.896
Bunun neden böyle olduğunu bilemiyorum

0:11:17.920,0:11:21.496
ama bence bunu nedeni[br]artık bizim uzağımızdaki yerlerde

0:11:21.520,0:11:24.696
yaşanan acılar hakkında[br]çok fazla bilgi sahibi olmamız

0:11:24.720,0:11:27.136
ve bu yüzden uzağımızdaki[br]yabancıların acılarını

0:11:27.160,0:11:29.360
daha çok önemsiyor olmamızdır.

0:11:30.240,0:11:33.936
Fakat net olan bir şey var ki,[br]o da gördüğümüz değişikliklerin

0:11:33.960,0:11:36.200
merhamet ve özverililiğin köklerinin

0:11:36.200,0:11:39.800
şiddet ve zalimlik gibi insan doğasının[br]bir parçası olduğunu, hatta daha da büyük

0:11:39.800,0:11:41.176
bir parçası olduğunu gösteriyor.

0:11:41.200,0:11:45.256
Ve bazı insanlar tabiatları gereği[br]uzaktaki kişilerin acılarına

0:11:45.280,0:11:47.376
çok daha duyarlı görünürken,

0:11:47.400,0:11:50.466
ben gerçekten inanıyorum ki,[br]kendini çemberin merkezinden çıkarma

0:11:50.466,0:11:51.976
ve merhamet çemberini

0:11:52.000,0:11:56.056
yabancıları da içine alacak şekilde[br]genişletme kabiliyeti

0:11:56.080,0:11:58.880
neredeyse herkesin ulaşabileceği bir şey.

0:12:00.080,0:12:01.296
Teşekkürler.

0:12:01.320,0:12:08.898
(Alkışlar)