1
00:00:07,618 --> 00:00:09,747
Nếu ai đó gọi bạn là cặn bã,

2
00:00:09,747 --> 00:00:11,451
bạn có lẽ sẽ tức giận,

3
00:00:11,451 --> 00:00:12,868
nhưng dưới góc nhìn khoa học

4
00:00:12,868 --> 00:00:14,451
thì họ cũng không sai nhiều đâu.

5
00:00:14,451 --> 00:00:15,503
Bạn có bao giờ tự hỏi

6
00:00:15,503 --> 00:00:17,367
thức ăn của mình đến từ đâu?

7
00:00:17,367 --> 00:00:18,721
Bạn có thể nói rằng 
nó xuất phát từ

8
00:00:18,721 --> 00:00:20,404
thực vật, động vật, 
hay thậm chí là nấm,

9
00:00:20,404 --> 00:00:21,960
nhưng bạn có lẽ
sẽ không nghĩ đến

10
00:00:21,960 --> 00:00:23,720
sinh vật bị thối rữa và phân

11
00:00:23,720 --> 00:00:26,867
thứ mà những thực vật, động vật,
và nấm này đã tiêu thụ.

12
00:00:26,867 --> 00:00:29,352
Vì vậy thực sự, 
bạn và hầu hết cơ thể bạn

13
00:00:29,352 --> 00:00:31,935
chỉ cách những thứ như bùn ao

14
00:00:31,935 --> 00:00:34,772
hai hoặc ba độ phân cách.

15
00:00:34,772 --> 00:00:36,564
Tất cả các loài 
trong một hệ sinh thái,

16
00:00:36,564 --> 00:00:38,109
từ các sinh vật trong rặng san hô

17
00:00:38,109 --> 00:00:39,485
đến cá trong ao hồ

18
00:00:39,485 --> 00:00:40,821
đến sư tử trên đồng cỏ,

19
00:00:40,821 --> 00:00:42,362
đang trực tiếp hoặc gián tiếp

20
00:00:42,362 --> 00:00:44,325
được những thức ăn chết này
nuôi sống

21
00:00:44,325 --> 00:00:46,826
Hầu hết chất hữu cơ
trong cơ thể chúng ta,

22
00:00:46,826 --> 00:00:48,617
Nếu truy ngược lại
đủ xa

23
00:00:48,617 --> 00:00:50,413
đều xuất phát từ CO2 và nước

24
00:00:50,413 --> 00:00:52,249
thông qua 
quá trình quang hợp.

25
00:00:52,249 --> 00:00:54,070
Cây cỏ sử dụng năng lượng
từ ánh sáng mặt trời

26
00:00:54,070 --> 00:00:57,178
để chuyển đổi carbon dioxide 
và nước từ môi trường

27
00:00:57,178 --> 00:00:59,587
thành glucose và oxy.

28
00:00:59,587 --> 00:01:01,283
Glucose sau đó chuyển đổi

29
00:01:01,283 --> 00:01:02,701
thành dạng phân tử hữu cơ
phức tạp hơn

30
00:01:02,701 --> 00:01:06,845
để hình thành lá, thân, 
rễ, trái cây, và nhiều thứ khác.

31
00:01:06,845 --> 00:01:08,764
Năng lượng được lưu trữ 
trong các phân tử hữu cơ

32
00:01:08,764 --> 00:01:11,557
hỗ trợ các chuỗi thực ăn
quen thuộc với chúng ta .

33
00:01:11,557 --> 00:01:13,950
Bạn có thể đã nhìn thấy 
các hình minh họa như thế này

34
00:01:13,950 --> 00:01:15,537
hoặc như thế này.

35
00:01:15,537 --> 00:01:16,981
Các chuỗi thức ăn 
thân thiện với môi trường

36
00:01:16,981 --> 00:01:19,241
bắt đầu với nền tảng 
là cây cỏ.

37
00:01:19,241 --> 00:01:22,034
Nhưng trong hệ sinh thái thực 
trên đất liền,

38
00:01:22,034 --> 00:01:23,989
có ít hơn 10% vật chất thực vật

39
00:01:23,989 --> 00:01:26,002
được tiêu thụ
dưới dạng sống.

40
00:01:26,002 --> 00:01:27,701
Còn 90 phần trăm
còn lại thì sao?

41
00:01:27,701 --> 00:01:29,159
Vâng, chỉ cần nhìn vào mặt đất

42
00:01:29,159 --> 00:01:30,326
vào một ngày mùa thu.

43
00:01:30,326 --> 00:01:32,079
Cây cỏ sống rũ bỏ
những bộ phận cơ thể đã chết:

44
00:01:32,079 --> 00:01:33,748
lá rụng, cành hỏng,

45
00:01:33,748 --> 00:01:35,501
và thậm chí rễ ngầm.

46
00:01:35,501 --> 00:01:36,919
Nhiều loài thực vật 
có đủ may mắn

47
00:01:36,919 --> 00:01:38,617
để sống toàn bộ cuộc sống của chúng
mà không bị những sinh vật khác ăn,

48
00:01:38,617 --> 00:01:41,254
cuối cùng, chết đi 
và để lại thân xác

49
00:01:41,254 --> 00:01:44,540
Tất cả những bộ phận không bị ăn, 
tiêu hoá và chết mục này của thực vật

50
00:01:44,540 --> 00:01:47,200
tạo nên 90% 
vật chất thực vật trên đất liền ?

51
00:01:47,200 --> 00:01:48,846
Chúng trở thành 
các mảnh rã,

52
00:01:48,846 --> 00:01:51,700
nền tảng của cái mà chúng ta gọi là
chuỗi thức ăn nâu (có nguồn gốc từ đất),

53
00:01:51,700 --> 00:01:54,034
màtrông giống như thế này đây.

54
00:01:54,034 --> 00:01:55,475
Điều gì xảy ra cho cây cỏ

55
00:01:55,475 --> 00:01:58,064
cũng xảy ra với tất cả các sinh vật khác 
nằm trên chuỗi thức ăn :

56
00:01:58,064 --> 00:01:59,398
một số bị xơi tái,

57
00:01:59,398 --> 00:02:00,818
nhưng hầu hết chỉ bị ăn

58
00:02:00,818 --> 00:02:02,609
khi đã chết và phân huỷ.

59
00:02:02,609 --> 00:02:04,142
Và tất cả dọc theo chuỗi thức ăn này,

60
00:02:04,142 --> 00:02:06,031
sinh vật sống rũ bỏ
vật chất hữu cơ

61
00:02:06,031 --> 00:02:07,655
và thải ra chất thải

62
00:02:07,655 --> 00:02:10,699
trước khi chết đi và để lại
thân xác bị phân huỷ.

63
00:02:10,699 --> 00:02:13,246
Tất cả những cái chết này 
nghe có vẻ nghiệt ngã, phải không?

64
00:02:13,246 --> 00:02:14,581
Nhưng sự thật là không phải vậy.

65
00:02:14,581 --> 00:02:16,584
Tất cả các mảnh rã này
cuối cùng được tiêu thụ

66
00:02:16,584 --> 00:02:18,533
bởi vi khuẩn 
và các sinh vật ăn xác thối khác,

67
00:02:18,533 --> 00:02:21,169
tạo thành nền tảng 
của chuỗi thức ăn nâu đã nêu trên

68
00:02:21,169 --> 00:02:23,452
nền tảng này
hỗ trợ nhiều sinh vật khác,

69
00:02:23,452 --> 00:02:25,368
bao gồm cả chúng ta.

70
00:02:25,368 --> 00:02:26,701
Các nhà khoa học biết rằng

71
00:02:26,701 --> 00:02:27,469
các mảnh rã này

72
00:02:27,469 --> 00:02:29,712
là một nguồn năng lượng 
lớn đến bất ngờ

73
00:02:29,712 --> 00:02:31,885
thúc đẩy hệ sinh thái tự nhiên.

74
00:02:31,885 --> 00:02:34,182
Nhưng tương tác 
trong một hệ sinh thái

75
00:02:34,182 --> 00:02:36,476
thì còn phức tạp hơn nhiều.

76
00:02:36,476 --> 00:02:38,118
Những gì mà một chuỗi thức ăn 
thực sự đại diện

77
00:02:38,118 --> 00:02:40,651
là con đường duy nhất 
của dòng chảy năng lượng.

78
00:02:40,651 --> 00:02:42,694
Và trong bất kỳ hệ sinh thái nào,

79
00:02:42,694 --> 00:02:43,859
rất nhiều trong số các dòng chảy này

80
00:02:43,859 --> 00:02:44,987
được liên kết với nhau

81
00:02:44,987 --> 00:02:46,363
để tạo thành một mạng lưới tương tác
phong phú,

82
00:02:46,363 --> 00:02:48,739
hay mạng lưới thức ăn,

83
00:02:48,739 --> 00:02:52,243
với sự hỗ trợ của vật chất chết 
tại mỗi bước của mạng lưới này .

84
00:02:52,243 --> 00:02:53,538
Kết quả là 
mạng lưới thực phẩm

85
00:02:53,538 --> 00:02:54,617
có những liên kết chặt chẽ
đến nỗi mà

86
00:02:54,617 --> 00:02:55,829
hầu hết mọi loài

87
00:02:55,829 --> 00:02:58,032
không cách các mảnh rã
nhiều hơn hai độ phân cách,

88
00:02:58,032 --> 00:03:00,002
thậm chí cả loài người chúng ta.

89
00:03:00,002 --> 00:03:01,616
Bạn có thể không ăn trực tiếp
những thứ bị thối rữa,

90
00:03:01,616 --> 00:03:03,783
phân, hay cặn ao bùn,

91
00:03:03,783 --> 00:03:06,091
nhưng chắc chắn là
nguồn thức ăn của bạn thì có đấy.

92
00:03:06,091 --> 00:03:07,841
Nhiều loài động vật 
mà chúng ta cho vào bụng

93
00:03:07,841 --> 00:03:09,927
hoặc ăn trực tiếp các mảnh rã này

94
00:03:09,927 --> 00:03:11,851
như lợn, gia cầm, nấm, 
các loài giáp xác,

95
00:03:11,851 --> 00:03:15,475
hay cá da trơn 
và các loài kiếm ăn ở đáy khác,

96
00:03:15,475 --> 00:03:16,891
hoặc được nuôi sống
bởi các động vật này.

97
00:03:16,891 --> 00:03:19,686
Vì vậy, nếu bạn nghĩ rằng thiên nhiên
thì đầy rác,

98
00:03:19,686 --> 00:03:20,945
Bạn đúng rồi đấy.

99
00:03:20,945 --> 00:03:23,566
Nhưng rác của sinh vật này
lại là vàng của sinh vật kia,

100
00:03:23,566 --> 00:03:25,025
và tất cả những vật chất
thối rữa này

101
00:03:25,025 --> 00:03:27,152
cuối cùng lại cung cấp nguồn năng lượng 
để nuôi sống chúng ta

102
00:03:27,152 --> 00:03:29,070
và hầu hết cuộc sống trên trái đất,

103
00:03:29,070 --> 00:03:30,992
khi nó đi qua 
toàn bộ mạng lưới thức ăn.

104
00:03:30,992 --> 00:03:35,175
Bây giờ, đó lại là 
một ý kiến đáng để suy xét