[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.62,0:00:09.75,Default,,0000,0000,0000,,Gdyby ktoś nazwał nas "ścierwem",
Dialogue: 0,0:00:09.75,0:00:11.45,Default,,0000,0000,0000,,pewnie poczulibyśmy się urażeni.
Dialogue: 0,0:00:11.45,0:00:13.01,Default,,0000,0000,0000,,Ale z naukowego punktu widzenia
Dialogue: 0,0:00:13.01,0:00:14.45,Default,,0000,0000,0000,,to niezbyt odbiega od prawdy.
Dialogue: 0,0:00:14.45,0:00:15.98,Default,,0000,0000,0000,,Czy zastanawialiście się kiedyś,
Dialogue: 0,0:00:15.98,0:00:17.37,Default,,0000,0000,0000,,skąd pochodzi wasze jedzenie?
Dialogue: 0,0:00:17.37,0:00:18.72,Default,,0000,0000,0000,,Można powiedzieć,
Dialogue: 0,0:00:18.72,0:00:20.40,Default,,0000,0000,0000,,że z roślin, zwierząt czy grzybów.
Dialogue: 0,0:00:20.40,0:00:21.99,Default,,0000,0000,0000,,Nie przychodzą nam raczej na myśl
Dialogue: 0,0:00:21.99,0:00:23.77,Default,,0000,0000,0000,,gnijące organizmy i odchody,
Dialogue: 0,0:00:23.77,0:00:26.87,Default,,0000,0000,0000,,którymi żywiły się te zwierzęta, \Nrośliny i grzyby.
Dialogue: 0,0:00:26.87,0:00:29.35,Default,,0000,0000,0000,,Większość materii naszego ciała
Dialogue: 0,0:00:29.35,0:00:31.94,Default,,0000,0000,0000,,jest oddzielona tylko o 2 lub 3 poziomy
Dialogue: 0,0:00:31.94,0:00:34.77,Default,,0000,0000,0000,,od zielonego kożucha \Nna powierzchni jeziora.
Dialogue: 0,0:00:34.77,0:00:36.56,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie gatunki w ekosystemie,
Dialogue: 0,0:00:36.56,0:00:38.11,Default,,0000,0000,0000,,od żyjątek w rafie koralowej,
Dialogue: 0,0:00:38.11,0:00:39.48,Default,,0000,0000,0000,,przez ryby w jeziorze,
Dialogue: 0,0:00:39.48,0:00:40.82,Default,,0000,0000,0000,,po lwy na sawannie,
Dialogue: 0,0:00:40.82,0:00:42.36,Default,,0000,0000,0000,,bezpośrednio lub pośrednio
Dialogue: 0,0:00:42.36,0:00:44.64,Default,,0000,0000,0000,,żywią się martwą materią.
Dialogue: 0,0:00:44.64,0:00:46.83,Default,,0000,0000,0000,,Większość materii organicznej \Nw naszym ciele,
Dialogue: 0,0:00:46.83,0:00:48.62,Default,,0000,0000,0000,,jeśli sięgniemy do samego początku,
Dialogue: 0,0:00:48.62,0:00:50.41,Default,,0000,0000,0000,,pochodzi z dwutlenku węgla i wody,
Dialogue: 0,0:00:50.41,0:00:52.25,Default,,0000,0000,0000,,dzięki fotosyntezie.
Dialogue: 0,0:00:52.25,0:00:54.12,Default,,0000,0000,0000,,Rośliny wykorzystują energię słoneczną,
Dialogue: 0,0:00:54.12,0:00:57.18,Default,,0000,0000,0000,,by przetworzyć dwutlenek węgla i wodę
Dialogue: 0,0:00:57.18,0:00:59.59,Default,,0000,0000,0000,,w glukozę i tlen.
Dialogue: 0,0:00:59.59,0:01:01.28,Default,,0000,0000,0000,,Glukoza przekształca się
Dialogue: 0,0:01:01.28,0:01:03.25,Default,,0000,0000,0000,,w bardziej złożone cząsteczki organiczne,
Dialogue: 0,0:01:03.25,0:01:06.84,Default,,0000,0000,0000,,tworzy liście, łodygi, korzenie, owoce.
Dialogue: 0,0:01:06.84,0:01:08.92,Default,,0000,0000,0000,,Energia zmagazynowana w tych cząsteczkach
Dialogue: 0,0:01:08.92,0:01:11.56,Default,,0000,0000,0000,,utrzymuje znane nam łańcuchy pokarmowe.
Dialogue: 0,0:01:11.56,0:01:13.95,Default,,0000,0000,0000,,Na pewno widzieliście takie ilustracje,
Dialogue: 0,0:01:13.95,0:01:15.54,Default,,0000,0000,0000,,lub takie.
Dialogue: 0,0:01:15.54,0:01:16.98,Default,,0000,0000,0000,,Te zielone łańcuchy pokarmowe
Dialogue: 0,0:01:16.98,0:01:19.24,Default,,0000,0000,0000,,zaczynają się od żywych roślin.
Dialogue: 0,0:01:19.24,0:01:22.03,Default,,0000,0000,0000,,Ale w prawdziwych ziemskich ekosystemach
Dialogue: 0,0:01:22.03,0:01:23.99,Default,,0000,0000,0000,,mniej niż 10% materii roślinnej
Dialogue: 0,0:01:23.99,0:01:26.00,Default,,0000,0000,0000,,jest jedzona za życia.
Dialogue: 0,0:01:26.00,0:01:27.70,Default,,0000,0000,0000,,Co z pozostałymi 90%?
Dialogue: 0,0:01:27.70,0:01:30.33,Default,,0000,0000,0000,,Rozejrzyjcie się dookoła w jesienny dzień.
Dialogue: 0,0:01:30.33,0:01:32.16,Default,,0000,0000,0000,,Żyjące rośliny zrzucają martwe części:
Dialogue: 0,0:01:32.16,0:01:33.75,Default,,0000,0000,0000,,suche liście, połamane gałęzie
Dialogue: 0,0:01:33.75,0:01:35.50,Default,,0000,0000,0000,,czy nawet podziemne korzenie.
Dialogue: 0,0:01:35.50,0:01:36.92,Default,,0000,0000,0000,,Wiele roślin ma szczęście
Dialogue: 0,0:01:36.92,0:01:38.62,Default,,0000,0000,0000,,i nie zostaje zjedzone za życia.
Dialogue: 0,0:01:38.62,0:01:41.25,Default,,0000,0000,0000,,Rośliny w końcu umierają\Ni pozostawiają szczątki.
Dialogue: 0,0:01:41.25,0:01:44.54,Default,,0000,0000,0000,,Niezjedzone i martwe części roślin
Dialogue: 0,0:01:44.54,0:01:47.20,Default,,0000,0000,0000,,czyli 90% materii roślinnej na Ziemi,
Dialogue: 0,0:01:47.20,0:01:48.85,Default,,0000,0000,0000,,stają się detrytusem,
Dialogue: 0,0:01:48.85,0:01:51.70,Default,,0000,0000,0000,,podstawą brązowego\Nłańcucha pokarmowego.
Dialogue: 0,0:01:51.70,0:01:54.03,Default,,0000,0000,0000,,Wygląda on mniej więcej tak.
Dialogue: 0,0:01:54.03,0:01:55.48,Default,,0000,0000,0000,,To, co dzieje się z roślinami,
Dialogue: 0,0:01:55.48,0:01:58.06,Default,,0000,0000,0000,,spotyka też organizmy\Npołożone wyżej w łańcuchu.
Dialogue: 0,0:01:58.06,0:01:59.52,Default,,0000,0000,0000,,Niektóre są jedzone za życia,
Dialogue: 0,0:01:59.52,0:02:00.82,Default,,0000,0000,0000,,ale większość z nich
Dialogue: 0,0:02:00.82,0:02:02.61,Default,,0000,0000,0000,,jest jedzona, gdy są martwe i gniją.
Dialogue: 0,0:02:02.61,0:02:04.14,Default,,0000,0000,0000,,W całym łańcuchu pokarmowym
Dialogue: 0,0:02:04.14,0:02:06.31,Default,,0000,0000,0000,,żywe organizmy zrzucają materię organiczną
Dialogue: 0,0:02:06.31,0:02:08.42,Default,,0000,0000,0000,,i wydalają niestrawione resztki,
Dialogue: 0,0:02:08.42,0:02:10.70,Default,,0000,0000,0000,,a potem umierają, a ich szczątki gniją.
Dialogue: 0,0:02:10.70,0:02:13.25,Default,,0000,0000,0000,,Cała ta śmierć jest dość ponura, prawda?
Dialogue: 0,0:02:13.25,0:02:14.58,Default,,0000,0000,0000,,Wcale nie.
Dialogue: 0,0:02:14.58,0:02:16.58,Default,,0000,0000,0000,,Detrytus jest stale zjadany
Dialogue: 0,0:02:16.58,0:02:18.53,Default,,0000,0000,0000,,przez mikroby i innych padlinożerców.
Dialogue: 0,0:02:18.53,0:02:21.17,Default,,0000,0000,0000,,Tworzy podstawę brązowego \Nłańcucha pokarmowego,
Dialogue: 0,0:02:21.17,0:02:23.45,Default,,0000,0000,0000,,który utrzymuje wiele organizmów,
Dialogue: 0,0:02:23.45,0:02:25.37,Default,,0000,0000,0000,,w tym nas.
Dialogue: 0,0:02:25.37,0:02:27.43,Default,,0000,0000,0000,,Naukowcy odkrywają, że detrytus
Dialogue: 0,0:02:27.43,0:02:30.03,Default,,0000,0000,0000,,jest zaskakująco dużym źródłem energii,
Dialogue: 0,0:02:30.03,0:02:32.52,Default,,0000,0000,0000,,napędzającym większość ekosystemów.
Dialogue: 0,0:02:32.52,0:02:34.52,Default,,0000,0000,0000,,Ale interakcje wewnątrz ekosystemu
Dialogue: 0,0:02:34.52,0:02:36.48,Default,,0000,0000,0000,,są jeszcze bardziej skomplikowane.
Dialogue: 0,0:02:36.48,0:02:38.12,Default,,0000,0000,0000,,Łańcuch pokarmowy przedstawia
Dialogue: 0,0:02:38.12,0:02:41.44,Default,,0000,0000,0000,,pojedynczą ścieżkę przepływu energii.
Dialogue: 0,0:02:41.44,0:02:42.69,Default,,0000,0000,0000,,W każdym ekosystemie
Dialogue: 0,0:02:42.69,0:02:45.01,Default,,0000,0000,0000,,wiele ścieżek wiąże się ze sobą,
Dialogue: 0,0:02:45.01,0:02:48.74,Default,,0000,0000,0000,,tworząc gęstą sieć interakcji\Nlub sieć troficzną.
Dialogue: 0,0:02:48.74,0:02:52.24,Default,,0000,0000,0000,,Martwa materia wspiera tę sieć \Nna każdym poziomie.
Dialogue: 0,0:02:52.24,0:02:54.92,Default,,0000,0000,0000,,W rezultacie sieć troficzna\Njest tak mocno powiązana,
Dialogue: 0,0:02:54.92,0:02:56.05,Default,,0000,0000,0000,,że niemal każdy gatunek
Dialogue: 0,0:02:56.05,0:02:58.60,Default,,0000,0000,0000,,jest oddalony ledwie \No 2 lub 3 poziomy od detrytusu.
Dialogue: 0,0:02:58.60,0:03:00.00,Default,,0000,0000,0000,,Nawet my, ludzie.
Dialogue: 0,0:03:00.00,0:03:01.70,Default,,0000,0000,0000,,Zapewne nie jecie gnijących rzeczy,
Dialogue: 0,0:03:01.70,0:03:03.78,Default,,0000,0000,0000,,odchodów czy zielonego kożucha z jeziora,
Dialogue: 0,0:03:03.78,0:03:06.09,Default,,0000,0000,0000,,ale nasze jedzenie zapewne to robiło.
Dialogue: 0,0:03:06.09,0:03:07.84,Default,,0000,0000,0000,,Wiele zwierząt, które jemy,
Dialogue: 0,0:03:07.84,0:03:09.93,Default,,0000,0000,0000,,albo same spożywa detrytus,
Dialogue: 0,0:03:09.93,0:03:12.14,Default,,0000,0000,0000,,na przykład świnie, drób, \Ngrzyby, skorupiaki,
Dialogue: 0,0:03:12.14,0:03:14.42,Default,,0000,0000,0000,,sumy, czy inne przydenne ryby,
Dialogue: 0,0:03:14.42,0:03:16.89,Default,,0000,0000,0000,,albo jest karmione\Nproduktami odzwierzęcymi.
Dialogue: 0,0:03:16.89,0:03:19.78,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli myślicie, że natura \Njest pełna odpadów,
Dialogue: 0,0:03:19.78,0:03:20.80,Default,,0000,0000,0000,,macie rację.
Dialogue: 0,0:03:20.80,0:03:24.06,Default,,0000,0000,0000,,Ale to, co dla jednego jest śmieciem,\Ndla drugiego może być skarbem.
Dialogue: 0,0:03:24.06,0:03:25.68,Default,,0000,0000,0000,,Cały ten gnijący, martwy materiał
Dialogue: 0,0:03:25.68,0:03:27.70,Default,,0000,0000,0000,,dostarcza energii, która w końcu żywi nas
Dialogue: 0,0:03:27.70,0:03:29.70,Default,,0000,0000,0000,,i większość żywych organizmów na Ziemi,
Dialogue: 0,0:03:29.70,0:03:31.99,Default,,0000,0000,0000,,przechodząc przez sieć troficzną.
Dialogue: 0,0:03:31.99,0:03:35.18,Default,,0000,0000,0000,,Oto pożywka dla rozmyślań.