[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.62,0:00:09.75,Default,,0000,0000,0000,,Als iemand je vijverslijm noemt,
Dialogue: 0,0:00:09.75,0:00:11.45,Default,,0000,0000,0000,,zou je je waarschijnlijk beledigd voelen.
Dialogue: 0,0:00:11.45,0:00:12.87,Default,,0000,0000,0000,,Maar wetenschappelijk gezien,
Dialogue: 0,0:00:12.87,0:00:14.45,Default,,0000,0000,0000,,zitten ze er misschien niet ver naast.
Dialogue: 0,0:00:14.45,0:00:15.50,Default,,0000,0000,0000,,Stond je er ooit bij stil
Dialogue: 0,0:00:15.50,0:00:17.37,Default,,0000,0000,0000,,waar ons voedsel vandaan komt?
Dialogue: 0,0:00:17.37,0:00:18.72,Default,,0000,0000,0000,,Je zou zeggen dat het komt van
Dialogue: 0,0:00:18.72,0:00:20.40,Default,,0000,0000,0000,,planten, dieren of zelfs paddenstoelen,
Dialogue: 0,0:00:20.40,0:00:21.96,Default,,0000,0000,0000,,maar je denkt liever niet
Dialogue: 0,0:00:21.96,0:00:23.72,Default,,0000,0000,0000,,over de rottende organismen en mest
Dialogue: 0,0:00:23.72,0:00:26.87,Default,,0000,0000,0000,,die al die planten, dieren en paddenstoelen voedt.
Dialogue: 0,0:00:26.87,0:00:29.35,Default,,0000,0000,0000,,Dus eigenlijk ben jij \Nen de meeste materie in je lichaam
Dialogue: 0,0:00:29.35,0:00:31.94,Default,,0000,0000,0000,,maar twee of drie stappen verwijderd
Dialogue: 0,0:00:31.94,0:00:34.77,Default,,0000,0000,0000,,van zaken als vijverslijm.
Dialogue: 0,0:00:34.77,0:00:36.56,Default,,0000,0000,0000,,Alle diersoorten in een ecosysteem,
Dialogue: 0,0:00:36.56,0:00:38.11,Default,,0000,0000,0000,,van de wezens in een koraalrif
Dialogue: 0,0:00:38.11,0:00:39.48,Default,,0000,0000,0000,,tot vissen in een meer
Dialogue: 0,0:00:39.48,0:00:40.82,Default,,0000,0000,0000,,of de leeuwen op de savanne,
Dialogue: 0,0:00:40.82,0:00:42.36,Default,,0000,0000,0000,,worden allemaal direct of indirect
Dialogue: 0,0:00:42.36,0:00:44.32,Default,,0000,0000,0000,,gevoed door dode dingen.
Dialogue: 0,0:00:44.32,0:00:46.83,Default,,0000,0000,0000,,Het meeste van het organisch materiaal \Nin ons lichaam,
Dialogue: 0,0:00:46.83,0:00:48.62,Default,,0000,0000,0000,,als we het ver genoeg terug herleiden,
Dialogue: 0,0:00:48.62,0:00:50.41,Default,,0000,0000,0000,,komt van CO2 en water
Dialogue: 0,0:00:50.41,0:00:52.25,Default,,0000,0000,0000,,door fotosynthese.
Dialogue: 0,0:00:52.25,0:00:54.07,Default,,0000,0000,0000,,Planten gebruiken energie van zonlicht
Dialogue: 0,0:00:54.07,0:00:57.18,Default,,0000,0000,0000,,om koolstofdioxide en water om te zetten
Dialogue: 0,0:00:57.18,0:00:59.59,Default,,0000,0000,0000,,in glucose en zuurstof.
Dialogue: 0,0:00:59.59,0:01:01.28,Default,,0000,0000,0000,,Dat glucose wordt dan omgezet
Dialogue: 0,0:01:01.28,0:01:02.70,Default,,0000,0000,0000,,in meer complexe organische moleculen
Dialogue: 0,0:01:02.70,0:01:06.84,Default,,0000,0000,0000,,en wordt bladeren, stengels, wortels, fruit, enzovoort.
Dialogue: 0,0:01:06.84,0:01:08.76,Default,,0000,0000,0000,,De energie die is opgeslagen \Nin deze organische moleculen
Dialogue: 0,0:01:08.76,0:01:11.56,Default,,0000,0000,0000,,ondersteunt de voedselketen die we allen kennen.
Dialogue: 0,0:01:11.56,0:01:13.95,Default,,0000,0000,0000,,Je heb afbeeldingen als dit vast eerder gezien.
Dialogue: 0,0:01:13.95,0:01:15.54,Default,,0000,0000,0000,,of dit.
Dialogue: 0,0:01:15.54,0:01:16.98,Default,,0000,0000,0000,,Deze groene voedselketens
Dialogue: 0,0:01:16.98,0:01:19.24,Default,,0000,0000,0000,,beginnen aan de basis met levende planten.
Dialogue: 0,0:01:19.24,0:01:22.03,Default,,0000,0000,0000,,Maar in reële ecosystemen op land,
Dialogue: 0,0:01:22.03,0:01:23.99,Default,,0000,0000,0000,,wordt minder dan 10% van plantaardig materiaal
Dialogue: 0,0:01:23.99,0:01:26.00,Default,,0000,0000,0000,,gegeten terwijl het nog leeft.
Dialogue: 0,0:01:26.00,0:01:27.70,Default,,0000,0000,0000,,Hoe zit het met de andere 90?
Dialogue: 0,0:01:27.70,0:01:29.16,Default,,0000,0000,0000,,Nou, kijk maar eens op de grond
Dialogue: 0,0:01:29.16,0:01:30.33,Default,,0000,0000,0000,,op een herfstdag.
Dialogue: 0,0:01:30.33,0:01:32.08,Default,,0000,0000,0000,,Levende planten schudden dode lichaamsdelen af:
Dialogue: 0,0:01:32.08,0:01:33.75,Default,,0000,0000,0000,,gevallen bladeren, gebroken takken,
Dialogue: 0,0:01:33.75,0:01:35.50,Default,,0000,0000,0000,,en zelfs ondergrondse wortels.
Dialogue: 0,0:01:35.50,0:01:36.92,Default,,0000,0000,0000,,Veel planten hebben het geluk
Dialogue: 0,0:01:36.92,0:01:38.62,Default,,0000,0000,0000,,om hun leven te leiden \Nzonder ooit te worden opgegeten,
Dialogue: 0,0:01:38.62,0:01:41.25,Default,,0000,0000,0000,,uiteindelijk sterven ze en laten resten achter.
Dialogue: 0,0:01:41.25,0:01:44.54,Default,,0000,0000,0000,,Al deze ongegeten, onverteerde en dode plantdelen,
Dialogue: 0,0:01:44.54,0:01:47.20,Default,,0000,0000,0000,,die 90% van plantaardig materiaal:
Dialogue: 0,0:01:47.20,0:01:48.85,Default,,0000,0000,0000,,dat wordt detritus, afval,
Dialogue: 0,0:01:48.85,0:01:51.70,Default,,0000,0000,0000,,de basis van wat we de bruine voedselketen noemen,
Dialogue: 0,0:01:51.70,0:01:54.03,Default,,0000,0000,0000,,wat er zo uitziet.
Dialogue: 0,0:01:54.03,0:01:55.48,Default,,0000,0000,0000,,Wat met planten gebeurt,
Dialogue: 0,0:01:55.48,0:01:58.06,Default,,0000,0000,0000,,gebeurt ook met andere organismen \Nhoger in de voedselketen:
Dialogue: 0,0:01:58.06,0:01:59.40,Default,,0000,0000,0000,,sommige worden levend opgegeten,
Dialogue: 0,0:01:59.40,0:02:00.82,Default,,0000,0000,0000,,maar de meeste worden alleen genuttigd,
Dialogue: 0,0:02:00.82,0:02:02.61,Default,,0000,0000,0000,,wanneer ze dood en vergaan zijn.
Dialogue: 0,0:02:02.61,0:02:04.14,Default,,0000,0000,0000,,In deze hele voedselketen,
Dialogue: 0,0:02:04.14,0:02:06.03,Default,,0000,0000,0000,,scheiden levende wezens organisch materiaal af
Dialogue: 0,0:02:06.03,0:02:07.66,Default,,0000,0000,0000,,en scheiden afvalstoffen uit,
Dialogue: 0,0:02:07.66,0:02:10.70,Default,,0000,0000,0000,,voordat ze sterven en hun overblijfselen vergaan.
Dialogue: 0,0:02:10.70,0:02:13.25,Default,,0000,0000,0000,,Al die dood klink grimmig, toch?
Dialogue: 0,0:02:13.25,0:02:14.58,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat is het niet.
Dialogue: 0,0:02:14.58,0:02:16.58,Default,,0000,0000,0000,,Alle detritus wordt uiteindelijk geconsumeerd
Dialogue: 0,0:02:16.58,0:02:18.53,Default,,0000,0000,0000,,door microben en andere aaseters
Dialogue: 0,0:02:18.53,0:02:21.17,Default,,0000,0000,0000,,dus eigenlijk vormt het de basis \Nvan de bruine voedselketen
Dialogue: 0,0:02:21.17,0:02:23.45,Default,,0000,0000,0000,,dat vele andere organismen ondersteunt,
Dialogue: 0,0:02:23.45,0:02:25.37,Default,,0000,0000,0000,,ook ons.
Dialogue: 0,0:02:25.37,0:02:26.70,Default,,0000,0000,0000,,Wetenschappers leren
Dialogue: 0,0:02:26.70,0:02:27.47,Default,,0000,0000,0000,,dat deze detritus
Dialogue: 0,0:02:27.47,0:02:29.71,Default,,0000,0000,0000,,een onverwacht enorme energiebron is,
Dialogue: 0,0:02:29.71,0:02:31.88,Default,,0000,0000,0000,,dat de meeste ecosystemen in de natuur aanstuurt.
Dialogue: 0,0:02:31.88,0:02:34.18,Default,,0000,0000,0000,,Maar de interacties binnen een ecosysteem
Dialogue: 0,0:02:34.18,0:02:36.48,Default,,0000,0000,0000,,zijn zelfs nog complexer dan dat.
Dialogue: 0,0:02:36.48,0:02:38.12,Default,,0000,0000,0000,,Een voedselketen vertegenwoordigd eigenlijk
Dialogue: 0,0:02:38.12,0:02:40.65,Default,,0000,0000,0000,,een directe energiestroom.
Dialogue: 0,0:02:40.65,0:02:42.69,Default,,0000,0000,0000,,En binnen elk ecosysteem,
Dialogue: 0,0:02:42.69,0:02:43.86,Default,,0000,0000,0000,,zijn veel van deze stromen
Dialogue: 0,0:02:43.86,0:02:44.99,Default,,0000,0000,0000,,aan elkaar verbonden
Dialogue: 0,0:02:44.99,0:02:46.36,Default,,0000,0000,0000,,en vormen een uitgebreid netwerk van interacties,
Dialogue: 0,0:02:46.36,0:02:48.74,Default,,0000,0000,0000,,of voedselwebben,
Dialogue: 0,0:02:48.74,0:02:52.24,Default,,0000,0000,0000,,terwijl dode materie dat netwerk \Nbij elke stap ondersteunt.
Dialogue: 0,0:02:52.24,0:02:53.54,Default,,0000,0000,0000,,Het resulterende voedselweb
Dialogue: 0,0:02:53.54,0:02:54.62,Default,,0000,0000,0000,,is zo verbonden
Dialogue: 0,0:02:54.62,0:02:55.83,Default,,0000,0000,0000,,dat vrijwel elke soort
Dialogue: 0,0:02:55.83,0:02:58.03,Default,,0000,0000,0000,,niet meer dan twee stappen verwijderd is \Nvan detritus,
Dialogue: 0,0:02:58.03,0:03:00.00,Default,,0000,0000,0000,,zelfs wij mensen.
Dialogue: 0,0:03:00.00,0:03:01.62,Default,,0000,0000,0000,,Jij eet waarschijnlijk zelf geen rottende dingen,
Dialogue: 0,0:03:01.62,0:03:03.78,Default,,0000,0000,0000,,mest of vijverslijm,
Dialogue: 0,0:03:03.78,0:03:06.09,Default,,0000,0000,0000,,maar jouw voedselbronnen doen dat wel.
Dialogue: 0,0:03:06.09,0:03:07.84,Default,,0000,0000,0000,,Veel dieren die wij eten
Dialogue: 0,0:03:07.84,0:03:09.93,Default,,0000,0000,0000,,voeden zich ofwel direct met detritus,
Dialogue: 0,0:03:09.93,0:03:11.85,Default,,0000,0000,0000,,zoals varkens, pluimvee, paddenstoelen, schaaldieren,
Dialogue: 0,0:03:11.85,0:03:15.48,Default,,0000,0000,0000,,of meervallen en andere bodemvissen,
Dialogue: 0,0:03:15.48,0:03:16.89,Default,,0000,0000,0000,,of ze krijgen dierlijke producten te eten.
Dialogue: 0,0:03:16.89,0:03:19.69,Default,,0000,0000,0000,,Dus als je denkt dat de natuur vol afval is,
Dialogue: 0,0:03:19.69,0:03:20.94,Default,,0000,0000,0000,,dan heb je gelijk.
Dialogue: 0,0:03:20.94,0:03:23.57,Default,,0000,0000,0000,,Maar het afval van één organisme \Nis kostbaar voor een ander,
Dialogue: 0,0:03:23.57,0:03:25.02,Default,,0000,0000,0000,,en al dat dode en vergane spul
Dialogue: 0,0:03:25.02,0:03:27.15,Default,,0000,0000,0000,,zorgt uiteindelijk voor de energie die ons voedt
Dialogue: 0,0:03:27.15,0:03:29.07,Default,,0000,0000,0000,,en met ons het merendeel van het leven op aarde,
Dialogue: 0,0:03:29.07,0:03:30.99,Default,,0000,0000,0000,,als het door het voedselweb loopt.
Dialogue: 0,0:03:30.99,0:03:35.18,Default,,0000,0000,0000,,Zo, dat geeft voer tot nadenken.