Hiện nay, ai cũng phấn khởi
về tốc độ phát triển
của vắc-xin COVID-19,
một số đã bắt đầu phân phối
ở một vài quốc gia.
Nhưng vì đây là vắc-xin mRNA,
một công nghệ khá mới
chưa được áp dụng
rộng rãi trước đây,
chúng tôi muốn giải thích
cách chúng hoạt động
và phản ứng cơ thể
khi kim chạm vào da.
Giống các vắc-xin ta đã biết,
vắc-xin này sẽ được tiêm
vào bắp tay.
Nhưng khác
vắc-xin thông thường
thường đưa vào một dạng virus
bất hoạt hoặc suy yếu,
vắc-xin này giải phóng
vật chất di truyền có tên mRNA.
Vậy chính xác mRNA làm gì?
Trong tế bào bình thường của cơ thể,
bạn có ADN bên trong nhân,
và ADN này lưu trữ
toàn bộ thông tin và chỉ dẫn
quan trọng cho hoạt động
của tế bào, cơ thể,
và cuối cùng là tạo ra
con người bạn.
Bên trong tế bào
là cỗ máy đọc ADN
và phiên mã nó thành mRNA,
mRNA này sẽ rời nhân
và tiến vào tế bào chất.
Và ở đây, các ribosome
trong tế bào sẽ đọc RNA,
và dựa vào từng mã mà hình thành
nên chuỗi các axit amin,
chúng tự gấp lại
để tạo ra các protein
giúp bạn sống và hoạt động.
Quá trình này được gọi là dịch mã.
Thật ra, đó là quá trình
virus lợi dụng ngay từ đầu.
Chúng chèn thông tin di truyền
của mình vào cơ thể bạn
và bộ máy tế bào vô tình
bắt đầu lấy thông tin đó
và hình thành protein
để giúp tạo ra nhiều virus hơn.
Quay trở lại chuyện tiêm.
mRNA được tiêm vào bạn
từ vắc-xin
cũng mang chỉ dẫn di truyền.
Nhưng ở đây, nó chỉ mã hóa
một phần nhỏ của virus
thay vì toàn bộ.
Chắc bạn đã thấy SARS-CoV-2
được minh họa thế này,
với rất nhiều gai trên nó,
và chính các protein gai
bản chất vô hại này
là cái vắc-xin mRNA mã hóa.
mRNA tìm cách đi vào
tế bào chất của tế bào
nơi các ribosom đọc thông tin
và bắt đầu tạo protein gai.
Khi protein được tạo ra,
nó tới màng tế bào
và tế bào sẽ phá vỡ
và phá hủy các chỉ dẫn mRNA
được tiêm vào.
Vậy có gì hay khi tiêm một phần nhỏ
gai virus vào cơ thể bạn?
Nó giúp cơ thể
hay quan trọng hơn,
hệ miễn dịch bạn.
biết trước hình dáng của virus
mà không gây ra bệnh.
Đột nhiên, kháng thể
sẽ nhận ra virus và hành động,
"Thứ này không phải ở đây",
nó kích hoạt phản ứng miễn dịch
để nhận ra và chuẩn bị
cơ thể đón virus thật
mà không cần phải tiếp xúc
với virus thật sự.
Hệ miễn dịch
sẽ có lợi thế mở đầu
bằng cách tạo ra kháng thể mạnh
có thể vô hiệu hóa và giết virus thật.
Và "bộ nhớ" kháng thể này
được cất trong tế bào B
để nếu sau này bạn có bị
nhiễm vi rút SARS-CoV-2
thì cơ thể bạn cũng
đã phòng bị.
Đây là phản ứng
miễn dịch thích nghi.
Cơ thể đã thấy các protein gai
này trước đó
nên vì thế nó biết phải làm gì.
Thực chất, những vắc-xin mRNA này
cho phép cơ thể tự bảo vệ nó
khỏi nhiễm bệnh trong tương lai
mà không phải mạo hiểm
nếm hậu quả của bệnh COVID-19.
Vậy tại sao trước đây vắc-xin mRNA
không được sử dụng?
Tuy chúng khá mới
nhưng thật ra các nhà nghiên cứu
đã thử nghiệm chúng hàng thập kỉ,
nhưng trong quá khứ,
chúng không ổn định.
Enzim trong cơ thể sẽ
nhanh chóng phá hủy mRNA
nên mRNA cần có vỏ bọc tốt.
Loại đang được tung ra
có mRNA bọc trong
các hạt nano lipid
cơ bản là để bảo vệ mRNA
không bị phân hủy.
Vì bất ổn hơn
các loại vắc-xin khác
nên chúng cần được giữ lạnh.
Ví dụ, vắc-xin Pfizer
cần bảo quản ở nhiệt độ -70º C
và với nhiệt độ làm lạnh thường,
chỉ kéo dài được 5 ngày.
Dĩ nhiên, dịch bệnh toàn cầu
chắc chắn đã bơm
ngân sách và tài nguyên
vào những loại vắc-xin này,
điều đó góp phần tăng tốc độ
phát triển vắc-xin.
Điều thú vị ở loại vắc-xin này
đó là không giống những loại khác,
chúng có thể được tạo ra
trong phòng thí nghiệm với vật liệu sẵn có
với tốc độ nhanh hơn nhiều
những loại vắc xin khác.
Thay vì phát triển đầy đủ
vi-rút không lây nhiễm
rồi tiêm chúng vào cơ thể,
những vắc-xin mRNA này
có thể vượt qua nhiều trở ngại
bằng cách sử dụng
khéo léo cơ thể của chính bạn.
Ngoài ra tạo phân tử mRNA
tiết kiệm hơn rất nhiều
so với việc tạo protein
và cũng dễ nhân rộng hơn,
việc này rất có ích với
một đại dịch toàn cầu
đang chờ đợi vắc-xin.
Vậy nó có an toàn không?
Và vì đây là một công nghệ khá mới,
bạn có nên lo lắng gì không?
Đó là lý do chúng ta có giai đoạn
thử nghiệm ban đầu:
không chỉ kiểm tra hiệu quả
và khả năng gây miễn dịch
mà còn bảo đảm tác dụng phụ
thấp nhất.
Ngay lúc này, đã có khoảng 70 ngàn người
được tiêm vắc-xin này
mà không có gì đáng ngại,
đáng chú ý là nghiên cứu đầy đủ
vẫn chưa được công bố
khi quay video này.
Nhưng điều cần phải nhớ rằng
không phải vì nó an toàn
thì có nghĩa là bạn sẽ không
thấy đau nhức.
Một số người tiêm cho biết
họ thấy đau nhức
và đến hiện tại, bạn sẽ cần tiêm
2 mũi để bảo đảm hiệu quả.
Giáo sư Shane Crotty,
nhà nghiên cứu vắc-xin,
đã có một phép so sánh rất hay,
đó là,
"Giống khi ta tập thể dục
và thấy đau cơ,
một chút đau có thể là dấu hiệu
của một điều tích cực.
Đôi khi bạn phải đau
để đổi lấy miễn dịch,
như việc phải chịu đau để đổi lấy
những cơ bắp bạn ao ước".
Chúng tôi hiểu bạn rất băn khoăn
về các vắc-xin này.
Chúng tôi cũng băn khoăn.
Hy vọng những thông tin này
đủ rõ ràng, hữu ích cho bạn
vì chúng giúp mọi thứ bớt mơ hồ
và đáng sợ
trong thời gian kì lạ này.
Cảm ơn bạn đã theo dõi.
Nếu muốn tìm hiểu thêm về vắc-xin,
ghé kênh YouTube của chúng tôi.
Bạn xem thử đi.
Chúng tôi có vài tập về vắc-xin.
Tám về vắc-xin thì đúng hơn.
Bạn sẽ khoái tám chuyện
về vắc-xin lắm.
Hãy bấm thích, đăng ký video này
và hẹn gặp lại trong video sau
về khoa học.
Chào.