0:00:07.775,0:00:11.085
Bliskie spotkanie[br]z olbrzymem-ludojadem,

0:00:11.085,0:00:14.834
czarodziejka zmieniająca ludzi w świnie,

0:00:14.834,0:00:18.345
zaginiony król powracający na tron.

0:00:18.345,0:00:21.956
Każda opowieść jest[br]wspaniała sama w sobie,

0:00:21.956,0:00:25.545
ale wszystkie stanowią[br]jedynie fragment "Odysei",

0:00:25.545,0:00:27.565
liczącego 12 tysięcy wersów poematu

0:00:27.565,0:00:32.895
opisującego całe lata historii,[br]mitów i legend starożytnej Grecji.

0:00:32.895,0:00:36.046
Jak zrozumieć tak ogromny tekst

0:00:36.046,0:00:39.995
pochodzący z tak odległego świata[br]i opowiadający o nim?

0:00:39.995,0:00:44.095
Fakt, że w ogóle możemy[br]przeczytać "Odyseję", jest niesamowity,

0:00:44.095,0:00:49.435
bo powstała ona przed pojawieniem się[br]greckiego alfabetu w VIII wieku p.n.e.

0:00:49.435,0:00:52.156
Powstała dla słuchaczy,[br]nie zaś dla czytelników

0:00:52.156,0:00:56.277
i wykonywana była przez poetów[br]ustnych zwanych rapsodystami.

0:00:56.277,0:01:00.476
Tradycja podaje, że jej autorem[br]był ślepiec o imieniu Homer.

0:01:00.476,0:01:05.017
Jednak nie wiadomo na pewno,[br]czy to prawdziwy człowiek, czy legenda.

0:01:05.017,0:01:08.866
Najwcześniejsze wzmianki o nim [br]pojawiły się całe wieki po jego czasach.

0:01:08.866,0:01:12.456
Przypisywane mu wiersze [br]najwyraźniej zostały zmienione

0:01:12.456,0:01:15.771
i wielokrotnie poprawione[br]przez wielu autorów

0:01:15.771,0:01:19.207
zanim ostatecznie zostały[br]spisane w obecnej formie.

0:01:19.207,0:01:22.556
Słowo "rapsod" oznacza zszywanie części,

0:01:22.556,0:01:27.616
a poeci łączyli istniejące [br]historie, żarty, mity i pieśni

0:01:27.616,0:01:30.295
w jedną opowieść.

0:01:30.295,0:01:33.207
Aby móc recytować[br]tak długie eposy na żywo,

0:01:33.207,0:01:35.697
rapsodyści używali jednostajnego metrum

0:01:35.697,0:01:38.008
oraz technik takich jak powtarzanie

0:01:38.008,0:01:42.198
zapamiętanych fraz lub stałych fragmentów.

0:01:42.198,0:01:46.057
Wśród nich znajdowały się opisy[br]scenerii oraz listy bohaterów,

0:01:46.057,0:01:49.705
które pomagały rapsodystom [br]odnaleźć się w historii,

0:01:49.705,0:01:54.157
tak jak refren czy łącznik w piosence [br]przypominają nam kolejne wersy.

0:01:54.157,0:01:56.868
Ponieważ wiele z tych opowieści[br]było znanych publiczności,

0:01:56.868,0:02:00.548
często fragmentów słuchano nie po kolei.

0:02:00.548,0:02:02.858
W pewnym momencie[br]kolejność została ustalona,

0:02:02.858,0:02:07.288
a historia utrwalono jako tę,[br]którą czytamy obecnie.

0:02:07.288,0:02:11.508
Ponieważ świat zmienił się odrobinę[br]przez ostatnie kilka tysięcy lat,

0:02:11.508,0:02:15.048
warto mieć pewną wiedzę, zanim zaczniemy.

0:02:15.048,0:02:20.179
"Odyseja" stanowi kontynuację innego [br]sławnego eposu Homera, "Iliady",

0:02:20.179,0:02:22.821
opowiadającej historię wojny trojańskiej.

0:02:22.821,0:02:27.158
Jeśli istnieje jakiś wspólny temat łączący[br]te dwa wiersze, jest on następujący:

0:02:27.158,0:02:32.349
pod żadnym pozorem[br]nie narażaj się na gniew bogów.

0:02:32.349,0:02:36.908
Grecki panteon to niebezpieczna mieszanka[br]boskiej mocy i ludzkich kompleksów,

0:02:36.908,0:02:40.838
skłonna do zazdrości [br]i uraz na epicką skalę.

0:02:40.838,0:02:45.569
Wiele z ludzkich problemów [br]w tych wierszach wynika z ludzkiej pychy

0:02:45.569,0:02:50.499
lub nadmiernej dumy, przez którą [br]wierzyli, że są lepsi od bogów.

0:02:50.499,0:02:52.797
Pragnienie zadowolenia [br]bogów było tak silne,

0:02:52.797,0:02:55.850
że tradycyjnie starożytni Grecy [br]zapraszali wszystkich obcych

0:02:55.850,0:02:58.068
do swoich domów ze szczodrością

0:02:58.068,0:03:01.969
z obawy, że tacy obcy[br]mogą być bogami w przebraniu.

0:03:01.969,0:03:05.200
Ten starożytny kodeks [br]gościnności nazywał się xenia.

0:03:05.200,0:03:10.320
W jego myśl gospodarze zapewniali gościom[br]bezpieczeństwo, jedzenie i wygodę,

0:03:10.320,0:03:14.910
goście zaś odwdzięczali się uprzejmością[br]oraz prezentami, jeśli je posiadali.

0:03:14.910,0:03:17.551
Xenia odgrywa istotną rolę w "Odysei",

0:03:17.551,0:03:21.681
gdzie Odyseusz jest w czasie[br]swojej tułaczki wiecznym gościem,

0:03:21.681,0:03:27.330
podczas gdy jego sprytna żona Penelopa[br]odgrywa nieustannie rolę gospodyni.

0:03:27.330,0:03:30.800
"Odyseja" opowiada o wszystkich[br]latach podróży Odyseusza,

0:03:30.800,0:03:36.030
jednak narracja[br]rozpoczyna się w środku akcji.

0:03:36.030,0:03:40.922
Dziesięć lat po wojnie trojańskiej[br]spotykamy naszego bohatera na wyspie,

0:03:40.922,0:03:46.341
wciąż z dala od ojczystej Itaki[br]i rodziny, której nie widział od 20 lat.

0:03:46.341,0:03:51.511
Ponieważ rozgniewał boga mórz Posejdona[br]oślepiając jego syna cyklopa,

0:03:51.511,0:03:56.271
podczas podróży do domu[br]Odyseusza wciąż nękały nieszczęścia.

0:03:56.271,0:03:59.420
Gdy w domu szykują się kłopoty,[br]a bogowie dyskutują nad jego losem,

0:03:59.420,0:04:04.468
Odyseusz zaczyna opowiadać o tych[br]brakujących latach swoim gospodarzom.

0:04:04.468,0:04:07.031
Najciekawsza w "Odysei" jest przepaść

0:04:07.031,0:04:10.551
między tym, jak niewiele wiadomo[br]na temat jej czasów,

0:04:10.551,0:04:14.671
a bogactwem detali, [br]jakie zawiera sam tekst.

0:04:14.671,0:04:17.422
Historycy, językoznawcy i archeolodzy

0:04:17.422,0:04:20.433
poświęcili całe wieki[br]na poszukiwania ruin Troi

0:04:20.433,0:04:24.172
oraz identyfikację wysp[br]odwiedzonych przez Odyseusza.

0:04:24.172,0:04:25.651
Tak jak jego bohater,

0:04:25.651,0:04:28.921
epos złożony z 24 ksiąg[br]przebył własną długą drogę

0:04:28.921,0:04:31.511
przez wieki mitów i historii,

0:04:31.511,0:04:34.482
aby opowiedzieć nam dzisiaj[br]swą niezwykłą historię.