0:00:00.000,0:00:04.000
Zajmuję się badaniem ludzkiego mózgu,

0:00:04.000,0:00:06.000
jego funkcjonowaniem i budową.

0:00:06.000,0:00:10.000
Zastanówmy się przez chwilę, co to oznacza.

0:00:10.000,0:00:14.000
Galaretowata masa o wadze 1,5 kg,

0:00:14.000,0:00:17.000
która zmieściłaby się w jednej dłoni,

0:00:17.000,0:00:21.000
może rozważać bezmiar przestrzeni międzygwiezdnej,

0:00:21.000,0:00:23.000
znaczenie nieskończoności oraz to,

0:00:23.000,0:00:28.000
że właśnie rozważa znaczenie nieskończoności.

0:00:28.000,0:00:33.000
Ta osobliwa właściwość, zwana samoświadomością,

0:00:33.000,0:00:37.000
to święty Graal neurologii.

0:00:37.000,0:00:39.000
Może kiedyś to pojmiemy.

0:00:40.000,0:00:43.000
W jaki sposób bada się ten tajemniczy organ?

0:00:43.000,0:00:47.000
Posiadamy 100 miliardów komórek nerwowych,

0:00:47.000,0:00:50.000
współdziałających nitek protoplazmy.

0:00:50.000,0:00:54.000
Dzięki ich aktywności powstają liczne zdolności,

0:00:54.000,0:00:57.000
które nazywamy ludzką naturą i ludzką świadomością.

0:00:57.000,0:00:58.000
Jak to się dzieje?

0:00:58.000,0:01:01.000
Ludzki mózg można badać na wiele sposobów.

0:01:01.000,0:01:04.000
Najczęściej obserwujemy pacjentów

0:01:04.000,0:01:09.000
z trwałym uszkodzeniem

0:01:09.000,0:01:11.000
niewielkiego obszaru mózgu,

0:01:11.000,0:01:15.000
którzy nie stracili umiejętności umysłowych,

0:01:15.000,0:01:17.000
lecz których zdolności poznawcze

0:01:17.000,0:01:20.000
uległy przytępieniu.

0:01:20.000,0:01:23.000
Mózg stracił jedną konkretną funkcję,

0:01:23.000,0:01:25.000
podczas gdy reszta jest nadal sprawna.

0:01:25.000,0:01:27.000
Pozwala nam to stwierdzić,

0:01:27.000,0:01:31.000
że dany obszar uczestniczy w działaniu tej funkcji.

0:01:31.000,0:01:33.000
Możemy wtedy nanieść funkcje na mapę mózgu

0:01:33.000,0:01:36.000
i wskazać, co robi dany ośrodek,

0:01:36.000,0:01:38.000
aby wykonać konkretną funkcję.

0:01:38.000,0:01:40.000
Właśnie tym się zajmujemy.

0:01:40.000,0:01:43.000
Przedstawię teraz kilka ciekawych przypadków.

0:01:43.000,0:01:47.000
Zaprezentuję 3 przykłady, po 6 minut każdy.

0:01:47.000,0:01:51.000
Pierwszy to niezwykłe zaburzenie: syndrom Capgrasa.

0:01:51.000,0:01:53.000
Na tym oto slajdzie

0:01:53.000,0:01:58.000
widzimy płaty skroniowe, czołowe, ciemieniowe,

0:01:58.000,0:02:00.000
płaty, z których składa się mózg.

0:02:00.000,0:02:04.000
Schowany pod płatami skroniowymi,

0:02:04.000,0:02:06.000
tutaj tego nie widać,

0:02:06.000,0:02:08.000
znajduje się obszar zwany zakrętem wrzecionowatym.

0:02:08.000,0:02:11.000
Nazywamy go obszarem twarzy,

0:02:11.000,0:02:14.000
bo uszkodzenie odbiera zdolność rozróżniania twarzy.

0:02:14.000,0:02:16.000
Chory może rozpoznać osobę po głosie,

0:02:16.000,0:02:18.000
stwierdzić, że to Joe,

0:02:18.000,0:02:21.000
ale nie potrafi skojarzyć twarzy z osobą.

0:02:21.000,0:02:23.000
Nie jest też w stanie rozpoznać się w lustrze.

0:02:23.000,0:02:26.000
Domyśla się, bo odbicie mruga, gdy on mruga,

0:02:26.000,0:02:28.000
i wie, że widzi lustro,

0:02:28.000,0:02:31.000
ale nie rozpoznaje siebie w tym odbiciu.

0:02:31.000,0:02:35.000
Powodem jest uszkodzenie zakrętu wrzecionowatego.

0:02:35.000,0:02:38.000
Istnieje też zaburzenie tak rzadkie,

0:02:38.000,0:02:42.000
że słyszała o nim tylko garstka lekarzy.

0:02:42.000,0:02:44.000
Jest to zespół Capgrasa:

0:02:44.000,0:02:47.000
pacjent, zdrowy w każdym innym sensie,

0:02:47.000,0:02:50.000
po urazie mózgu wychodzi ze śpiączki

0:02:50.000,0:02:53.000
i patrząc na matkę stwierdza:

0:02:53.000,0:02:56.000
"Ta kobieta przypomina moją matkę,

0:02:56.000,0:02:58.000
ale to oszustka.

0:02:58.000,0:03:00.000
Ona udaje moją matkę".

0:03:00.000,0:03:02.000
Dlaczego tak się dzieje?

0:03:02.000,0:03:05.000
Dlaczego osoba przytomna i inteligenta

0:03:05.000,0:03:07.000
na widok matki odnosi wrażenie,

0:03:07.000,0:03:10.000
że to ktoś obcy?

0:03:10.000,0:03:12.000
Powszechnym wytłumaczeniem tego zjawiska

0:03:12.000,0:03:14.000
spotykanym w podręcznikach psychiatrycznych

0:03:14.000,0:03:18.000
jest freudowska koncepcja, że ten facet,

0:03:18.000,0:03:20.000
choć to samo dotyczy również kobiet,

0:03:20.000,0:03:22.000
ale skupię się na facetach.

0:03:22.000,0:03:25.000
Jako małe dzieci

0:03:25.000,0:03:27.000
mamy silny seksualny pociąg do matki.

0:03:27.000,0:03:29.000
To tak zwany freudowski kompleks Edypa.

0:03:29.000,0:03:31.000
Nie twierdzę, że w to wierzę,

0:03:31.000,0:03:33.000
ale tak mówi koncepcja Freuda.

0:03:33.000,0:03:36.000
Wraz z dojrzewaniem rozwija się kora mózgowa,

0:03:36.000,0:03:40.000
co hamuje ten skrywany pociąg do własnej matki.

0:03:40.000,0:03:44.000
Dzięki Bogu, inaczej podniecałby nas widok matek.

0:03:44.000,0:03:46.000
Kiedy uraz głowy

0:03:46.000,0:03:48.000
powoduje uszkodzenie kory mózgowej,

0:03:48.000,0:03:52.000
pociąg seksualny nie jest hamowany

0:03:52.000,0:03:55.000
i nagle w niewyjaśniony sposób

0:03:55.000,0:03:58.000
chory odczuwa pociąg seksualny do matki.

0:03:58.000,0:04:00.000
Mówi: "Boże, przecież to moja matka,

0:04:00.000,0:04:02.000
więc jak może mnie podniecać?

0:04:02.000,0:04:04.000
To musi być jakaś obca kobieta".

0:04:04.000,0:04:08.000
To podobno przemawia do uszkodzonego mózgu,

0:04:08.000,0:04:11.000
ale nigdy przemawiało do mnie.

0:04:11.000,0:04:14.000
Bardzo wymyślne, jak wszystkie wyjaśnienia Freuda.

0:04:14.000,0:04:16.000
(Śmiech)

0:04:16.000,0:04:21.000
Widziałem pacjenta przejawiającego to samo urojenie

0:04:21.000,0:04:23.000
wobec swojego pudla.

0:04:23.000,0:04:24.000
(Śmiech)

0:04:24.000,0:04:29.000
Mówił: "Doktorze, to nie Fifi. Wygląda tak samo,

0:04:29.000,0:04:31.000
ale to jakiś inny pies".

0:04:31.000,0:04:33.000
Spróbujcie tutaj użyć freudowskiego wyjaśnienia.

0:04:33.000,0:04:34.000
(Śmiech)

0:04:34.000,0:04:38.000
Szukalibyście utajonego zezwierzęcenia u ludzi

0:04:38.000,0:04:41.000
albo innych absurdalnych rzeczy.

0:04:41.000,0:04:43.000
A co się dzieje naprawdę?

0:04:43.000,0:04:45.000
By wyjaśnić to ciekawe zaburzenie,

0:04:45.000,0:04:49.000
spójrzmy na budowę i działanie drogi wzrokowej.

0:04:49.000,0:04:52.000
Sygnały wizualne przedostają się przez gałki oczne

0:04:52.000,0:04:54.000
do ośrodków wzrokowych w mózgu,

0:04:54.000,0:04:57.000
których w mózgu jest aż 30.

0:04:57.000,0:05:00.000
Po przetworzeniu wrażeń wzrokowych

0:05:00.000,0:05:05.000
informacja dociera do zakrętu wrzecionowatego,

0:05:05.000,0:05:07.000
gdzie są neurony wrażliwe na twarze.

0:05:07.000,0:05:10.000
Nazywamy to obszarem rozpoznawania twarzy.

0:05:10.000,0:05:12.000
Kiedy ten obszar ulega uszkodzeniu,

0:05:12.000,0:05:16.000
przestajemy rozpoznawać twarze.

0:05:16.000,0:05:19.000
Informacja stamtąd

0:05:19.000,0:05:22.000
dociera do obszaru w układzie limbicznym

0:05:22.000,0:05:24.000
czyli emocjonalnego rdzenia mózgu.

0:05:24.000,0:05:26.000
Ten obszar, zwany ciałem migdałowatym,

0:05:26.000,0:05:28.000
oszacowuje emocjonalne znaczenie tego, co widzimy.

0:05:28.000,0:05:32.000
Czy to zdobycz, drapieżnik, czy może partner?

0:05:32.000,0:05:34.000
Czy coś nieistotnego, jak skrawek materiału,

0:05:34.000,0:05:38.000
kawałek kredy, albo... może nie to...

0:05:38.000,0:05:40.000
but, czy coś w tym rodzaju.

0:05:40.000,0:05:42.000
Coś, co można zignorować.

0:05:42.000,0:05:45.000
Ciało migdałowate pobudzone przez coś istotnego

0:05:45.000,0:05:48.000
informuje autonomiczny układ nerwowy.

0:05:48.000,0:05:50.000
Serce zaczyna szybciej bić,

0:05:50.000,0:05:53.000
zaczynamy się pocić, by rozproszyć ciepło

0:05:53.000,0:05:55.000
wytwarzane przez napięcie mięśni.

0:05:55.000,0:05:59.000
Dzięki temu można przytknąć do dłoni elektrody

0:05:59.000,0:06:03.000
i zmierzyć zmiany oporu elektrycznego skóry.

0:06:03.000,0:06:05.000
Można w ten sposób ustalić, czy dany widok

0:06:05.000,0:06:09.000
pobudza, podnieca, czy też nie.

0:06:09.000,0:06:11.000
Zaraz to wyjaśnię.

0:06:11.000,0:06:15.000
Kiedy chory patrzy na jakiś przedmiot,

0:06:15.000,0:06:19.000
informacja dociera do ośrodków wizualnych

0:06:19.000,0:06:22.000
i jest przetwarzana przez zakręt wrzecionowaty.

0:06:22.000,0:06:25.000
Może rozpoznać groch, stół

0:06:25.000,0:06:27.000
albo swoją matkę.

0:06:27.000,0:06:30.000
Informacja trafia stamtąd do ciała migdałowatego

0:06:30.000,0:06:32.000
i autonomicznego układu nerwowego.

0:06:32.000,0:06:37.000
Może się zdarzyć, że połączenie między nimi

0:06:37.000,0:06:40.000
zostanie zerwane podczas wypadku.

0:06:40.000,0:06:42.000
Ponieważ zakręt wrzecionowaty jest nienaruszony

0:06:42.000,0:06:45.000
chory nadal rozpoznaje swoją matkę.

0:06:45.000,0:06:47.000
chory nadal rozpoznaje swoją matkę,

0:06:47.000,0:06:50.000
ale z braku połączenia z ośrodkiem emocjonalnym

0:06:50.000,0:06:54.000
nie odczuwa serdeczności.

0:06:54.000,0:06:56.000
Lub strachu, w zależności od okoliczności.

0:06:56.000,0:06:57.000
(Śmiech)

0:06:57.000,0:07:03.000
Brak emocji tłumaczy sobie tym,

0:07:03.000,0:07:05.000
że to nie może być jego matka,

0:07:05.000,0:07:07.000
tylko ktoś, kto się za nią podaje.

0:07:07.000,0:07:09.000
Jak to się sprawdza?

0:07:09.000,0:07:11.000
Sadza się osobnika naprzeciw ekranu

0:07:11.000,0:07:14.000
i mierzy reakcję skórno-galwaniczną

0:07:14.000,0:07:16.000
na zdjęcia pokazywane na ekranie.

0:07:16.000,0:07:19.000
Mogę zmierzyć wydzielanie potu

0:07:19.000,0:07:22.000
lub jego brak na widok stołu, czy parasola.

0:07:22.000,0:07:27.000
Widok lwa, tygrysa lub modelki wywołuje pot.

0:07:27.000,0:07:30.000
Wierzcie lub nie, ale na widok własnej matki

0:07:30.000,0:07:32.000
zdrowi ludzie zaczynają się pocić.

0:07:32.000,0:07:34.000
Wcale nie trzeba być Żydem.

0:07:34.000,0:07:36.000
(Śmiech)

0:07:36.000,0:07:40.000
Jak zareaguje ten pacjent?

0:07:40.000,0:07:44.000
Pokazujemy pacjentowi zdjęcia

0:07:44.000,0:07:46.000
i mierzymy reakcję elektryczną skóry.

0:07:46.000,0:07:51.000
Stoły, krzesła, wata... oczekiwany brak reakcji,

0:07:51.000,0:07:53.000
ale na widok własnej matki

0:07:53.000,0:07:55.000
reakcja skórno-galwaniczna też pozostaje bez zmiany.

0:07:55.000,0:07:57.000
Nie ma reakcji emocjonalnej na widok matki,

0:07:57.000,0:08:02.000
bo połączenie między ośrodkami jest zerwane.

0:08:02.000,0:08:05.000
Wzrok działa, bo ośrodek wzrokowy jest zdrowy,

0:08:05.000,0:08:08.000
zdrowe są też emocje, jak śmiech czy płacz,

0:08:08.000,0:08:11.000
ale połączenie wzroku z emocjami jest zerwane.

0:08:11.000,0:08:14.000
Stąd przekonanie, że matka jest kimś obcym.

0:08:14.000,0:08:17.000
To dobra ilustracja naszych badań:

0:08:17.000,0:08:21.000
wziąć dziwne, pozornie niewytłumaczalne zaburzenie

0:08:21.000,0:08:23.000
i stwierdzić, że zasadnicza teoria Freuda jest błędna,

0:08:23.000,0:08:27.000
a precyzyjne wyjaśnienie można oprzeć

0:08:27.000,0:08:29.000
na znanych strukturach nerwowych mózgu.

0:08:29.000,0:08:31.000
Nawiasem mówiąc

0:08:31.000,0:08:36.000
gdyby pacjent rozmawiał z matką przez telefon,

0:08:36.000,0:08:40.000
powiedziałby: "Jak się masz, mamo? Gdzie jesteś?"

0:08:40.000,0:08:42.000
Przez telefon zaburzenie nie występuje.

0:08:42.000,0:08:44.000
Ale widząc ją godzinę później zapyta:

0:08:44.000,0:08:46.000
"Kto ty jesteś? Wyglądasz jak moja matka".

0:08:46.000,0:08:48.000
Istnieje bowiem odrębne połączenie

0:08:48.000,0:08:52.000
między ośrodkami słuchu i emocji,

0:08:52.000,0:08:54.000
które nie ucierpiało w wypadku.

0:08:54.000,0:08:59.000
Dlaczego umie rozpoznać głos matki,

0:08:59.000,0:09:02.000
ale nie rozpozna jej osoby.

0:09:02.000,0:09:06.000
Jak powstaje ten złożony układ?

0:09:06.000,0:09:09.000
Czy to natura, geny, czy coś nabytego?

0:09:09.000,0:09:11.000
W zbadaniu tej kwestii pomoże nam

0:09:11.000,0:09:15.000
kolejne zaburzenie zwane kończyną fantomową.

0:09:15.000,0:09:17.000
Wszyscy wiecie, co to takiego.

0:09:17.000,0:09:20.000
Ręka lub noga jest amputowana z powodu gangreny

0:09:20.000,0:09:22.000
lub stracona w czasie wojny, na przykład w Iraku,

0:09:22.000,0:09:24.000
to obecnie poważny problem,

0:09:24.000,0:09:28.000
ale pacjent odczuwa obecność brakującej kończyny.

0:09:28.000,0:09:31.000
Nazywamy to fantomową ręką lub nogą.

0:09:31.000,0:09:33.000
Zjawisko może dotyczyć każdej części ciała,

0:09:33.000,0:09:36.000
nawet wnętrzności.

0:09:36.000,0:09:40.000
Miałem pacjentki po usunięciu macicy,

0:09:40.000,0:09:45.000
które wciąż odczuwały bóle menstruacyjne

0:09:45.000,0:09:47.000
w odpowiednim czasie miesiąca.

0:09:47.000,0:09:49.000
Student zapytał mnie kiedyś,

0:09:49.000,0:09:51.000
czy czują też fantomowe napięcie przedmiesiączkowe.

0:09:51.000,0:09:52.000
(Śmiech)

0:09:52.000,0:09:56.000
Dobry temat do badań, ale go nie podjęliśmy.

0:09:56.000,0:09:59.000
Czego można się dowiedzieć o fantomach

0:09:59.000,0:10:02.000
za pomocą eksperymentów?

0:10:02.000,0:10:04.000
Dowiedzieliśmy się między innymi,

0:10:04.000,0:10:06.000
że połowa pacjentów z kończynami fantomowymi

0:10:06.000,0:10:08.000
uważała, że umie poruszać fantomem.

0:10:08.000,0:10:10.000
Może poklepać brata po ramieniu,

0:10:10.000,0:10:12.000
odebrać telefon, czy pomachać na pożegnanie.

0:10:12.000,0:10:15.000
Takie nieodparte, silne wrażenie.

0:10:15.000,0:10:17.000
Pacjent nie ma urojeń.

0:10:17.000,0:10:19.000
Wie, że nie ma ramienia,

0:10:19.000,0:10:22.000
ale mimo to odbiera nieodparte wrażenie zmysłowe.

0:10:22.000,0:10:25.000
Połowa pacjentów nie ma takich odczuć.

0:10:25.000,0:10:29.000
Mówią: "Fantom jest sparaliżowany.

0:10:29.000,0:10:32.000
Jest kurczowo ściśnięty i rozdzierająco boli.

0:10:32.000,0:10:35.000
Gdybym mógł nim poruszyć, może ból by przeszedł".

0:10:35.000,0:10:38.000
Jak fantom może być sparaliżowany?

0:10:38.000,0:10:40.000
To brzmi jak oksymoron.

0:10:40.000,0:10:43.000
Lecz kiedy zerkniemy w dokumentację, okaże się,

0:10:43.000,0:10:45.000
że u osób ze sparaliżowanymi fantomami

0:10:45.000,0:10:49.000
ich kończynę sparaliżowało uszkodzenie nerwu.

0:10:49.000,0:10:52.000
Prawdziwy nerw w ramieniu został zerwany

0:10:52.000,0:10:54.000
np. w wypadku motocyklowym,

0:10:54.000,0:10:57.000
więc pacjenta najpierw bolała ręka na temblaku

0:10:57.000,0:11:01.000
przez parę miesięcy, albo rok.

0:11:01.000,0:11:04.000
Próbując się jakoś pozbyć bólu,

0:11:04.000,0:11:06.000
pozwolił chirurgom na amputację

0:11:06.000,0:11:10.000
a w efekcie ma fantom z takim samym bólem.

0:11:10.000,0:11:12.000
To poważny problem kliniczny.

0:11:12.000,0:11:14.000
Pacjenci popadają w depresję.

0:11:14.000,0:11:16.000
Niektórzy popełniają samobójstwo.

0:11:16.000,0:11:18.000
Jak to leczyć?

0:11:18.000,0:11:20.000
W jaki sposób powstaje sparaliżowany fantom?

0:11:20.000,0:11:24.000
Przeglądając dokumentację stwierdziłem,

0:11:24.000,0:11:27.000
że najpierw zostają zerwane nerwy w kończynie

0:11:27.000,0:11:30.000
po czym następuje paraliż, miesiące na temblaku

0:11:30.000,0:11:34.000
i wreszcie amputacja,

0:11:34.000,0:11:40.000
a ból przenosi się na fantom.

0:11:40.000,0:11:42.000
Czemu się tak dzieje?

0:11:42.000,0:11:44.000
Kiedy ręka jest jeszcze cała, ale sparaliżowana,

0:11:44.000,0:11:47.000
mózg każe jej się poruszać,

0:11:47.000,0:11:49.000
ale wizualna odpowiedź brzmi: "Nie".

0:11:49.000,0:11:53.000
"Rusz się!" "Nie".

0:11:53.000,0:11:56.000
Ten obraz zapisuje się w obwodach mózgu

0:11:56.000,0:11:59.000
i tak powstaje wyuczony paraliż.

0:11:59.000,0:12:03.000
Mózg zapamiętuje metodą skojarzeniową,

0:12:03.000,0:12:06.000
że już samo polecenie ruchu

0:12:06.000,0:12:08.000
powoduje odczucie paraliżu.

0:12:08.000,0:12:10.000
Potem, po amputacji,

0:12:10.000,0:12:14.000
wyuczony paraliż przenosi się na postrzeganie ciała

0:12:14.000,0:12:17.000
i na fantom.

0:12:17.000,0:12:19.000
Jak pomóc tym pacjentom?

0:12:19.000,0:12:21.000
Jak oduczyć się wyuczonego paraliżu

0:12:21.000,0:12:25.000
i uwolnić od rozdzierającego,

0:12:25.000,0:12:27.000
kurczowego spazmu fantomowej ręki?

0:12:27.000,0:12:32.000
A gdyby wydać polecenie fantomowi,

0:12:32.000,0:12:36.000
i zobaczyć, że zostało wykonane?

0:12:36.000,0:12:39.000
Może uda się znieść bólów fantomowych.

0:12:39.000,0:12:41.000
Jak to zrobić?

0:12:41.000,0:12:43.000
Wirtualna rzeczywistość kosztuje miliony dolarów.

0:12:43.000,0:12:46.000
Zaproponowałem sposób za trzy dolary,

0:12:46.000,0:12:48.000
ale nie mówcie moim sponsorom.

0:12:48.000,0:12:49.000
(Śmiech)

0:12:49.000,0:12:53.000
Budujemy coś, co nazywam lustrzaną skrzynką.

0:12:53.000,0:12:55.000
Do kartonowego pudełka z lustrem wkładamy fantom.

0:12:55.000,0:12:59.000
Pierwszy był mój pacjent Derek.

0:12:59.000,0:13:02.000
Stracił rękę 10 lat temu.

0:13:02.000,0:13:05.000
Miał zerwane nerwy ramienia,

0:13:05.000,0:13:09.000
paraliż, rok w temblaku i w końcu amputacja.

0:13:09.000,0:13:11.000
Odczuwał silne bóle fantomowe.

0:13:11.000,0:13:13.000
Miał paraliż fantomowej ręki.

0:13:13.000,0:13:17.000
Dałem mu właśnie takie lustro w pudełku,

0:13:17.000,0:13:20.000
lustrzaną skrzynkę.

0:13:20.000,0:13:23.000
Pacjent wkłada lewą, fantomową rękę

0:13:23.000,0:13:25.000
spazmatycznie zaciśniętą, po jednej stronie lustra

0:13:25.000,0:13:27.000
a zdrową rękę po drugiej.

0:13:27.000,0:13:31.000
Zaciska zdrową rękę w taki sam sposób

0:13:31.000,0:13:34.000
i patrzy w lustro. Co widzi?

0:13:34.000,0:13:37.000
Zupełnie jakby amputowana ręka odrosła.

0:13:37.000,0:13:41.000
Patrzy na odbicie zdrowej ręki

0:13:41.000,0:13:43.000
i wydaje mu się, że widzi fantomową.

0:13:43.000,0:13:46.000
Kazałem mu poruszać prawdziwymi palcami

0:13:46.000,0:13:50.000
jednocześnie patrząc w lustro.

0:13:50.000,0:13:54.000
Wyda mu się, że fantom się porusza.

0:13:54.000,0:13:56.000
Co zdumiewające, na ten widok pacjent krzyknął:

0:13:56.000,0:13:59.000
"Mój fantom znów się porusza,

0:13:59.000,0:14:01.000
a ból zniknął".

0:14:01.000,0:14:04.000
Mój pierwszy pacjent...

0:14:04.000,0:14:05.000
(Oklaski)

0:14:05.000,0:14:09.000
Dziękuję. (Oklaski)

0:14:09.000,0:14:12.000
Kiedy przyszedł mój pierwszy pacjent,

0:14:12.000,0:14:15.000
poleciłem mu spojrzeć w odbicie.

0:14:15.000,0:14:17.000
Zaśmiał się, mówiąc że widzi swojego fantoma.

0:14:17.000,0:14:19.000
Ale nie był głupi. Wiedział, że to iluzja,

0:14:19.000,0:14:21.000
lustrzane odbicie,

0:14:21.000,0:14:23.000
niemniej odbierał wyraźny wzrokowy komunikat.

0:14:23.000,0:14:26.000
Kazałem mu poruszyć normalną ręką i fantomem.

0:14:26.000,0:14:28.000
On na to, że nie może ruszyć fantomem i że go boli.

0:14:28.000,0:14:30.000
Mówię: "Porusz zdrową ręką".

0:14:30.000,0:14:32.000
A on: "Fantom się rusza, nie do wiary!

0:14:32.000,0:14:35.000
I ból zelżał".

0:14:35.000,0:14:36.000
Kazałem mu zamknąć oczy

0:14:36.000,0:14:38.000
i poruszać zdrową ręką.

0:14:38.000,0:14:39.000
i poruszać zdrową ręką.

0:14:39.000,0:14:40.000
"Nic z tego. Znów czuję skurcz".

0:14:40.000,0:14:42.000
"Dobrze, otwórz teraz oczy".

0:14:42.000,0:14:43.000
"Znowu się rusza!"

0:14:43.000,0:14:45.000
Był jak dziecko w cukierni.

0:14:45.000,0:14:50.000
To potwierdza moją teorię o wyuczonym paraliżu

0:14:50.000,0:14:52.000
i istotnej roli bodźców wzrokowych.

0:14:52.000,0:14:54.000
Ale nie dostanę nagrody Nobla

0:14:54.000,0:14:56.000
za umożliwienie poruszania fantomową kończyną.

0:14:56.000,0:14:57.000
(Śmiech)

0:14:57.000,0:14:58.000
(Oklaski)

0:14:58.000,0:15:01.000
To w zasadzie bezużyteczna umiejętność.

0:15:01.000,0:15:02.000
(Śmiech)

0:15:02.000,0:15:06.000
Pomyślałem, że może także inne rodzaje paraliżu,

0:15:06.000,0:15:11.000
jak udar, czy dystonie ogniskowe,

0:15:11.000,0:15:13.000
mogą być częściowo wyuczone,

0:15:13.000,0:15:16.000
i można je pokonać za pomocą zwykłego lustra.

0:15:16.000,0:15:18.000
Derek nie mógł tachać wszędzie lustra,

0:15:18.000,0:15:21.000
by łagodzić ból,

0:15:21.000,0:15:25.000
Kazałem mu poćwiczyć kilka dni w domu.

0:15:25.000,0:15:27.000
Może po jakimś czasie

0:15:27.000,0:15:29.000
będzie mógł zostawić lustro,

0:15:29.000,0:15:31.000
poruszać sparaliżowaną ręką

0:15:31.000,0:15:33.000
i pozbyć się bólu.

0:15:33.000,0:15:35.000
Zgodził się i zabrał pudełko.

0:15:35.000,0:15:37.000
To w końcu tylko parę dolców, niech bierze.

0:15:37.000,0:15:40.000
Po dwóch tygodniach dzwoni:

0:15:40.000,0:15:42.000
"Doktorze, nie uwierzy pan co się stało".

0:15:42.000,0:15:43.000
Pytam: "Co?"

0:15:43.000,0:15:45.000
On na to: "Zniknął".

0:15:45.000,0:15:46.000
Pytam więc: "Co zniknęło?"

0:15:46.000,0:15:48.000
Myślałem, że może zgubił pudełko z lustrem.

0:15:48.000,0:15:49.000
(Śmiech)

0:15:49.000,0:15:52.000
On na to: "Ten fantom, którego miałem przez 10 lat,

0:15:52.000,0:15:54.000
zniknął".

0:15:54.000,0:15:56.000
Zmartwiłem się na myśl,

0:15:56.000,0:15:58.000
że zaburzyłem mu postrzeganie ciała.

0:15:58.000,0:16:01.000
Czy to humanitarne, etyczne itd.?

0:16:01.000,0:16:03.000
Spytałem, czy mu to przeszkadza.

0:16:03.000,0:16:06.000
Odpowiedział, że od 3 dni nie ma fantomu

0:16:06.000,0:16:09.000
i tym samym żadnego bólu łokcia, skurczu,

0:16:09.000,0:16:12.000
bólu przedramienia, wszystko to zniknęło.

0:16:12.000,0:16:16.000
Z całej ręki czuje jeszcze tylko fantomowe palce,

0:16:16.000,0:16:18.000
a pudełko tam nie sięga.

0:16:18.000,0:16:19.000
(Śmiech)

0:16:19.000,0:16:22.000
Czy można by mi to zamontować na czole,

0:16:22.000,0:16:25.000
żebym mógł pozbyć się tych palców?"

0:16:25.000,0:16:27.000
Myślał, że jestem jakimś magikiem.

0:16:27.000,0:16:28.000
Czemu tak się dzieje?

0:16:28.000,0:16:31.000
Mózg staje wobec poważnego konfliktu zmysłów.

0:16:31.000,0:16:34.000
Dostaje informacje wizualne, że ręka wróciła,

0:16:34.000,0:16:36.000
a jednak nie odczuwa sygnałów mięśniowych,

0:16:36.000,0:16:40.000
jakby ręki nie było.

0:16:40.000,0:16:42.000
Ruch sugeruje, że ręka jest,

0:16:42.000,0:16:45.000
aż w końcu skonfliktowany mózg stwierdza,

0:16:45.000,0:16:48.000
że nie ma żadnego fantomu ani ręki.

0:16:48.000,0:16:50.000
W pewnym sensie zaprzecza sygnałom.

0:16:50.000,0:16:54.000
Kiedy fantom znika, a razem z nim i jego bóle,

0:16:54.000,0:16:58.000
nie możemy czuć bólu zawieszonego w przestrzeni.

0:16:58.000,0:17:00.000
To taki bonus.

0:17:00.000,0:17:02.000
Tę metodę wypróbowano na wielu pacjentach

0:17:02.000,0:17:04.000
przez naukowców w Helsinkach.

0:17:04.000,0:17:07.000
Może okaże się skuteczna [br]przy leczeniu bólu fantomowego.

0:17:07.000,0:17:09.000
Stosowano ją nawet u pacjentów po udarze mózgu.

0:17:09.000,0:17:12.000
O udarze myślimy zwykle jako zniszczeniu tkanek,

0:17:12.000,0:17:14.000
na co nie można nic poradzić.

0:17:14.000,0:17:19.000
Okazuje się, że paraliż poudarowy [br]jest po części wyuczony

0:17:19.000,0:17:22.000
i można go częściowo leczyć z pomocą luster.

0:17:22.000,0:17:24.000
Przeszły badania kliniczne,

0:17:24.000,0:17:26.000
pomagając wielu pacjentom.

0:17:26.000,0:17:30.000
Przejdźmy teraz do trzeciej części prezentacji,

0:17:30.000,0:17:34.000
na temat ciekawego zaburzenia: synestezji.

0:17:34.000,0:17:37.000
Odkrył je w XIX w. Francis Galton,

0:17:37.000,0:17:39.000
kuzyn Karola Darwina.

0:17:39.000,0:17:41.000
Zauważył, że u niektórych ludzi,

0:17:41.000,0:17:45.000
poza tym zwyczajnych, występuje pewna cecha:

0:17:45.000,0:17:48.000
kiedy widzieli liczbę, widzieli ją w kolorze.

0:17:48.000,0:17:52.000
5 jest niebieskie, 7 żółte, 8 zielonkawe,

0:17:52.000,0:17:54.000
9 błękitna.

0:17:54.000,0:17:57.000
To normalni ludzie pod każdym innym względem.

0:17:57.000,0:18:00.000
Czasem także dźwięki łączą się z kolorami.

0:18:00.000,0:18:03.000
Cis jest niebieskie, fis zielone,

0:18:03.000,0:18:06.000
inny ton może być żółty.

0:18:06.000,0:18:08.000
Dlaczego tak się dzieje?

0:18:08.000,0:18:10.000
Galton nazwał to synestezją,

0:18:10.000,0:18:12.000
mieszaniem się zmysłów.

0:18:12.000,0:18:14.000
W każdym z nas zmysły działają osobno.

0:18:14.000,0:18:16.000
U tych ludzi zmysły się łączą.

0:18:16.000,0:18:17.000
Dlaczego?

0:18:17.000,0:18:19.000
Parę aspektów tego fenomenu jest bardzo ciekawych.

0:18:19.000,0:18:21.000
Synestezja jest dziedziczna,

0:18:21.000,0:18:24.000
dlatego Galton uznał, że opiera się na genetyce.

0:18:24.000,0:18:28.000
Teraz przechodzę do sedna wykładu

0:18:28.000,0:18:31.000
o zdolnościach twórczych. Otóż synestezja

0:18:31.000,0:18:36.000
jest 8 razy częstsza u artystów, poetów, pisarzy

0:18:36.000,0:18:39.000
i innych kreatywnych ludzi, niż u reszty populacji.

0:18:39.000,0:18:40.000
Czemu tak się dzieje?

0:18:40.000,0:18:42.000
Zamierzam odpowiedzieć na to pytanie.

0:18:42.000,0:18:44.000
Nikt dotąd tego nie zrobił.

0:18:44.000,0:18:45.000
Czym jest synestezja i co ją powoduje?

0:18:45.000,0:18:46.000
Czym jest synestezja i co ją powoduje?

0:18:46.000,0:18:48.000
Jedna teoria mówi, że to szaleństwo.

0:18:48.000,0:18:51.000
To niezbyt naukowa teoria, więc zapomnijmy o niej.

0:18:51.000,0:18:55.000
Inna mówi, że takie osoby to ćpuny i nałogowcy.

0:18:55.000,0:18:57.000
Może być w tym trochę prawdy,

0:18:57.000,0:18:59.000
bo zdarza się częściej w San Francisco niż w San Diego.

0:18:59.000,0:19:00.000
(Śmiech)

0:19:00.000,0:19:03.000
Trzecia teoria mówi...

0:19:03.000,0:19:08.000
Może zastanówmy się najpierw, o co chodzi w synestezji.

0:19:08.000,0:19:11.000
Odkryliśmy, że w mózgu obszary kolorów i liczb

0:19:11.000,0:19:14.000
leżą tuż obok siebie, w zakręcie wrzecionowatym.

0:19:14.000,0:19:16.000
Musi więc istnieć jakieś przypadkowe połączenie

0:19:16.000,0:19:19.000
pomiędzy obszarami koloru i liczb.

0:19:19.000,0:19:22.000
Dlatego widząc liczbę, widzi się ją w kolorze.

0:19:22.000,0:19:24.000
Stąd się bierze synestezja.

0:19:24.000,0:19:26.000
Dlaczego u niektórych ludzi

0:19:26.000,0:19:28.000
tworzą się takie połączenia?

0:19:28.000,0:19:30.000
Pamiętamy, że to rodzinne?

0:19:30.000,0:19:32.000
To nam daje wskazówkę.

0:19:32.000,0:19:34.000
To nieprawidłowy gen,

0:19:34.000,0:19:37.000
mutacja genetyczna powoduje te połączenia.

0:19:37.000,0:19:39.000
Wygląda, że wszyscy rodzimy się

0:19:39.000,0:19:43.000
z połączeniami między wszystkimi częściami.

0:19:43.000,0:19:46.000
Każdy obszar mózgu jest połączony z resztą,

0:19:46.000,0:19:48.000
a następnie redukuje się do charakterystycznej

0:19:48.000,0:19:51.000
modułowej budowy dorosłego mózgu.

0:19:51.000,0:19:53.000
Istnieje gen powodujący tę redukcję.

0:19:53.000,0:19:55.000
Zmutowany gen spowoduje zanik rozgraniczenia

0:19:55.000,0:19:58.000
między sąsiednimi obszarami mózgu.

0:19:58.000,0:20:01.000
Jeśli między obszarami liczb i koloru, [br]mamy "barwne liczby",

0:20:01.000,0:20:04.000
Jeśli między dźwiękami i kolorem, [br]mamy "barwne słyszenie".

0:20:04.000,0:20:06.000
Jak dotąd w porządku.

0:20:06.000,0:20:08.000
A jeśli gen zmutuje się w całym mózgu [br]i wszystko będzie połączone?

0:20:08.000,0:20:09.000
A jeśli gen zmutuje się w całym mózgu [br]i wszystko będzie połączone?

0:20:09.000,0:20:15.000
Artyści, pisarze i poeci mają wspólną cechę:

0:20:15.000,0:20:18.000
umiejętność myślenia metaforycznego,

0:20:18.000,0:20:20.000
łączenia pozornie różnych koncepcji,

0:20:20.000,0:20:23.000
jak: "Okno jest wschodem, a Julia jest słońcem!".

0:20:23.000,0:20:25.000
Nie mówi się "Julia jest słońcem",

0:20:25.000,0:20:27.000
czy to znaczy, że jest świecącą kulą ognia?

0:20:27.000,0:20:30.000
Schizofrenicy tak mają, ale to inna historia.

0:20:30.000,0:20:33.000
Zwykli ludzi mówią: jest ciepła jak słońce,

0:20:33.000,0:20:35.000
jest promienna jak słońce, jest potrzebna jak słońce.

0:20:35.000,0:20:37.000
Natychmiast znajdują skojarzenia.

0:20:37.000,0:20:40.000
Założenie, że takie połączenia

0:20:40.000,0:20:43.000
i skojarzenia są w różnych częściach mózgu,

0:20:43.000,0:20:46.000
da nam większą skłonność

0:20:46.000,0:20:49.000
do metaforycznego myślenia i kreatywności

0:20:49.000,0:20:51.000
u ludzi z synestezją.

0:20:51.000,0:20:54.000
Dlatego synestezja występuje 8 razy częściej

0:20:54.000,0:20:56.000
u poetów, artystów i pisarzy.

0:20:56.000,0:20:59.000
To bardzo frenologiczny pogląd na synestezję.

0:20:59.000,0:21:01.000
Ostatni dowód... Mogę jeszcze minutkę?

0:21:01.000,0:21:03.000
(Oklaski)

0:21:03.000,0:21:08.000
Wszyscy jesteście synestetykami, [br]tylko o tym nie wiecie.

0:21:08.000,0:21:12.000
Nazywam to Marsjańskim alfabetem.

0:21:12.000,0:21:15.000
W naszym alfabecie A to A, B to B, C to C.

0:21:15.000,0:21:18.000
Inny kształt to inny fonem.

0:21:18.000,0:21:20.000
To Marsjański alfabet.

0:21:20.000,0:21:22.000
Jeden znak to Kiki, drugi Buba.

0:21:22.000,0:21:24.000
Gdzie jest Kiki, a gdzie Buba?

0:21:24.000,0:21:26.000
Kto uważa, że to Kiki, a to Buba? Podnieście ręce.

0:21:26.000,0:21:28.000
Wygląda, że mamy parę mutantów.

0:21:28.000,0:21:29.000
(Śmiech)

0:21:29.000,0:21:31.000
Kto uważa, że to Buba, a to Kiki? Podnieście ręce.

0:21:31.000,0:21:33.000
99% z was.

0:21:33.000,0:21:35.000
Nikt z was nie jest z Marsa, więc jak to robicie?

0:21:35.000,0:21:40.000
Wszyscy mamy w pewnym stopniu synestezję.

0:21:40.000,0:21:44.000
Ostra fleksja, ki-ki,

0:21:44.000,0:21:49.000
ośrodki słuchowe i komórki włosowe są pobudzone.

0:21:49.000,0:21:52.000
Kiki przypomina ten postrzępiony kształt.

0:21:52.000,0:21:55.000
To bardzo ważne, mówi nam,

0:21:55.000,0:21:57.000
że mózg przejawia pierwotny...

0:21:57.000,0:21:59.000
Wygląda to jak zwykła iluzja,

0:21:59.000,0:22:03.000
ale nasze oczy podążają za kształtem

0:22:03.000,0:22:06.000
a komórki słuchowe pobudzają wzorzec dźwiękowy.

0:22:06.000,0:22:11.000
Mózg jest w stanie wydobyć wspólny mianownik.

0:22:11.000,0:22:13.000
To pierwotna forma abstrahowania.

0:22:13.000,0:22:18.000
Ma to miejsce w zakręcie wrzecionowatym,

0:22:18.000,0:22:19.000
ponieważ w razie uszkodzenia,

0:22:19.000,0:22:23.000
tracimy zdolność do rozróżniania Buba od Kiki

0:22:23.000,0:22:25.000
oraz zdolność rozumienia metafor.

0:22:25.000,0:22:29.000
Jeśli zapytasz pacjenta, co znaczy przysłowie

0:22:29.000,0:22:31.000
"Nie wszystko złoto, co się świeci",

0:22:31.000,0:22:33.000
powie, że błyszczący metal niekoniecznie jest złotem,

0:22:33.000,0:22:36.000
że trzeba najpierw zmierzyć ciężar właściwy.

0:22:36.000,0:22:39.000
Zupełnie nie rozumie metaforycznego znaczenia.

0:22:39.000,0:22:42.000
Ten obszar jest blisko 8 razy większy u wyższych,

0:22:42.000,0:22:45.000
szczególnie u ludzi, niż u niższych naczelnych.

0:22:45.000,0:22:48.000
Coś niezwykłego dzieje się w zakręcie kątowym,

0:22:48.000,0:22:51.000
bo tutaj spotykają się tu słuch, wzrok i dotyk.

0:22:51.000,0:22:55.000
U ludzi to pokaźny obszar, o ciekawej funkcji.

0:22:55.000,0:22:58.000
Uważam, że to podłoże wielu osobliwych zdolności,

0:22:58.000,0:23:01.000
jak pojmowanie abstrakcji, metafor, czy kreatywność.

0:23:01.000,0:23:04.000
Pytania zadawane przez filozofów przez tysiąclecia

0:23:04.000,0:23:08.000
mogą znaleźć odpowiedzi dzięki neuroobrazowaniu mózgu,

0:23:08.000,0:23:10.000
badaniu pacjentów i zadawaniu właściwych pytań.

0:23:10.000,0:23:12.000
Dziękuję.

0:23:12.000,0:23:13.000
(Oklaski)

0:23:13.000,0:23:14.000
Przepraszam za to.

0:23:14.000,0:23:15.000
(Śmiech)