0:00:00.000,0:00:04.000
როგორც ქრისმა აღნიშნა, მე შევისწავლი ადამიანის ტვინს --

0:00:04.000,0:00:06.000
ადამიანის ტვინის ფუნქციებსა და სტრუქტურას.

0:00:06.000,0:00:10.000
და მე მინდა წუთიერად დაფიქრდეთ, თუ რას ნიშნავს ეს.

0:00:10.000,0:00:14.000
აი ეს ჟელეს მასაა - სამი ფუნტი ჟელე,

0:00:14.000,0:00:17.000
რომელიც შეგიძლიათ მოათავსოთ ხელისგულზე,

0:00:17.000,0:00:21.000
და მას ძალუძს გაიაზროს ვარსკვლავთშორისი სივრცის სიდიადე.

0:00:21.000,0:00:23.000
მას შეუძლია გაიაზროს უსასრულობის არსი

0:00:23.000,0:00:28.000
და მას შეუძლია გაათვითცნობიეროს საკუთარი თავი, რომელიც აცნობიერებს უსასრულობას.

0:00:28.000,0:00:33.000
და ეს უცნაური, რეკურსიული თვისებაა, რომელსაც ჩვენ თვითშეგნებას ვუწოდებთ,

0:00:33.000,0:00:37.000
რომელიც, ჩემი აზრით, არის წმინდა გრაალი ნეირობიოლოგიისა და ნევროლოგიისა,

0:00:37.000,0:00:39.000
და რომელსაც, იმედია, როდესმე ამოვხსნით.

0:00:40.000,0:00:43.000
კარგი, და როგორ უნდა შევისწავლოთ ეს იდუმალუ ორგანო?

0:00:43.000,0:00:47.000
ანუ, გვაქვს 100 მილიარდი ნერვული უჯრედი,

0:00:47.000,0:00:50.000
პროტოპლაზმის მცირე ფრაგმენტები, რომლებიც ურთიერთქმედებენ

0:00:50.000,0:00:54.000
და ამ ურთიერთქმედებიდან იბადება შესაძლებლობათა მთელი სპექტრი,

0:00:54.000,0:00:57.000
რომელსაც ჩვენ ადამიანის ბუნებას და ადამიანის ცნობიერებას ვუწოდებთ.

0:00:57.000,0:00:58.000
როგორ ხდება ეს ყველაფერი?

0:00:58.000,0:01:01.000
არსებობს ტვინის ფუნქციების შესწავლის მრავალი გზა.

0:01:01.000,0:01:04.000
ერთი გზა, რომელსაც ჩვენ უმეტესწილად მივმართავთ,

0:01:04.000,0:01:09.000
არის ტვინის მცირე მიდამოებზე მდგრადი დაზიანებების მქონე პაციენტების დაკვირვება,

0:01:09.000,0:01:11.000
იქ, სადაც მცირე მიდამოზე მოხდა გენეტიკური ცვლილება.

0:01:11.000,0:01:15.000
რის შემდეგაც მოხდება არა სრული დაქვეითება

0:01:15.000,0:01:17.000
ყველა თქვენი გონებრივი შესაძლებლობებისა -

0:01:17.000,0:01:20.000
ასე ვთქვათ, თქვენი კოგნიტიური შესაძლებლობების მოდუნება,

0:01:20.000,0:01:23.000
არამედ ერთი რომელიმე ფუნქციის ძალზე სელექტიური მოშლა

0:01:23.000,0:01:25.000
იმ დროს, როდესაც სხვა ფუნქციები ხელუხლებელი რჩება,

0:01:25.000,0:01:27.000
და ეს გვაძლევს საფუძველს ვივარაუდოთ,

0:01:27.000,0:01:31.000
რომ ტვინის ეს ნაწილი, რაღაცნაირად, შუამდგომლობს ამ ფუნქციის შესრულებას.

0:01:31.000,0:01:33.000
ასე რომ, შემდეგ თქვენ შეგიძლიათ მოახდინოთ ფუნქციის პროეცირება სტრუქტურაზე

0:01:33.000,0:01:36.000
და გამოიკვლიოთ, როგორ მოქმედებენ მისი ურთიერთკავშირები,

0:01:36.000,0:01:38.000
რომ შექმნან ეს მოცემული ფუნქცია.

0:01:38.000,0:01:40.000
სწორედ ამის გაკეთებას ვცდილობთ.

0:01:40.000,0:01:43.000
ნება მიბოძეთ წარმოგიდგინოთ ამის რამდენიმე გასაოცარი მაგალითი.

0:01:43.000,0:01:47.000
უფრო სწორედ, ამ ლექციაში მე გაჩვენებთ სამ ექვსწუთიან მაგალითს.

0:01:47.000,0:01:51.000
პირველი მაგალითი არის საოცარი სინდრომი სახელად კაპგრას (Capgra) სინდრომი.

0:01:51.000,0:01:53.000
თუ შეხედავთ პირველ სლაიდს,

0:01:53.000,0:01:58.000
დაინახავთ საფეთქლის, შუბლისა და თხემის წილებს -

0:01:58.000,0:02:00.000
წილებს, რომელთაგანაც შედგება ტვინი.

0:02:00.000,0:02:04.000
და შიგნით, თხემის წილის შიდა ზედაპირის ქვეშ --

0:02:04.000,0:02:06.000
აქ მას ვერ დაინახავთ --

0:02:06.000,0:02:08.000
არის მცირე სტრუქტურა სახელად ღერძისებრი ნაოჭი (Fusiform Gyrus).

0:02:08.000,0:02:11.000
რომელსაც უწოდეს ტვინის სახის არე,

0:02:11.000,0:02:14.000
რადგან როდესაც ის ზიანდება, თქვენ ვეღარ ცნობთ ხალხს სახეზე.

0:02:14.000,0:02:16.000
თქვენ ძველებურად იცნობთ მათ ხმაზე

0:02:16.000,0:02:18.000
და იტყვით, დიახ, ეს ჯოა,

0:02:18.000,0:02:21.000
მაგრამ თქვენ ვერ შეძლებთ შეხედოთ სახეზე და თქვათ ვინ არის.

0:02:21.000,0:02:23.000
თქვენ საკუთარ თავსაც კი ვერ იცნობთ სარკეში.

0:02:23.000,0:02:26.000
ანუ თქვენ გეცოდინებათ რომ ეს თქვენ ხართ, რადგან როდესაც თვალს ჩააპაჭუნებთ ისიც ჩააპაჭუნებს,

0:02:26.000,0:02:28.000
და თქვენ იცით, რომ სარკეში იყურებით,

0:02:28.000,0:02:31.000
მაგრამ თქვენ რეალურად თქვენს თავს ვერ იცნობთ.

0:02:31.000,0:02:35.000
ეს სინდრომი კარგად არის ცნობილი, როგორც შედეგი ღერძისებრი ნაოჭის დაზიანებისა.

0:02:35.000,0:02:38.000
მაგრამ არის სხვა, იშვიათი სინდრომიც; ისეთი იშვიათი,

0:02:38.000,0:02:42.000
რომ ძალიან ცოტა ექიმს სმენია მის შესახებ, ნევროლოგებს შორისაც კი.

0:02:42.000,0:02:44.000
მას ეწოდება კაპგრასის დელუზია (Capgras delusion)

0:02:44.000,0:02:47.000
და ეს არის პაციენტი, რომელიც სხვა მხრივ სრულიად ნორმალურია,

0:02:47.000,0:02:50.000
მან გადაიტანა თავის ტრავმა, გამოვიდა კომადან,

0:02:50.000,0:02:53.000
სხვამხრივ სრულიად ნორმალური, ის უყურებს დედამისს

0:02:53.000,0:02:56.000
და ამბობს, "ეს ქალი ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურება,

0:02:56.000,0:02:58.000
მაგრამ ის მიმბაძველია --

0:02:58.000,0:03:00.000
ის ვიღაც სხვა ქალია, რომელიც თავს დედაჩემად ასაღებს."

0:03:00.000,0:03:02.000
რატომ ხდება ასეთი რამ?

0:03:02.000,0:03:05.000
რატომ ემართება ეს ვინმეს -- და ეს პიროვნება სრულიად გონებანათელი და ინტელიგენტურია

0:03:05.000,0:03:07.000
ყველა სხვა მიმართებაში, მაგრამ როდესაც ხედავს დედამისს,

0:03:07.000,0:03:10.000
მას ეწყება ილუზია და იძახის, რომ ეს დედამისი არ არის.

0:03:10.000,0:03:12.000
ამის ყველაზე გავრცელებული ინტერპრეტაცია,

0:03:12.000,0:03:14.000
რომელსაც ყველა ფსიქიატრიულ სახელმძღვანელოში წააწყდებით,

0:03:14.000,0:03:18.000
არის ფრეიდისეული ახსნა, ანუ ეს ყმაწვილი --

0:03:18.000,0:03:20.000
და სხვათა შორის იგივე არგუმენტი ესადაგება ქალებსაც,

0:03:20.000,0:03:22.000
მაგრამ ბიჭებზე ვისაუბრებ --

0:03:22.000,0:03:25.000
როდესაც თქვენ იყავით პატარა ბავშვი,

0:03:25.000,0:03:27.000
თქვენ გქონდათ ძლიერი სექსუალური ლტოლვა დედათქვენის მიმართ.

0:03:27.000,0:03:29.000
ეს ეგრეთ წოდებული ფრეიდისეული ოიდიპოსის კომპლექსია.

0:03:29.000,0:03:31.000
მე არ ვამბობ, რომ ამის მჯერა,

0:03:31.000,0:03:33.000
მაგრამ ეს სტანდარტული ფრეიდისეული მიდგომაა.

0:03:33.000,0:03:36.000
შემდეგ, თქვენს ზრდასთან ერთად ვითარდება ტვინის ქერქი

0:03:36.000,0:03:40.000
და ახშობს ამ ლატენტურ სექსუალურ ლტოლვას დედისადმი.

0:03:40.000,0:03:44.000
მადლობა ღმერთს, თორემ დედის დანახვაზე ყველანი სექსუალურად აღვიგზნებოდით.

0:03:44.000,0:03:46.000
და ხდება შემდეგი --

0:03:46.000,0:03:48.000
ღებულობთ თავის ტრავმას და გიზიანდებათ ქერქი,

0:03:48.000,0:03:52.000
რის შედეგადაც ეს ლატენტური ლტოლვა გარეთ აღწევს,

0:03:52.000,0:03:55.000
და უეცრად და აუხსნელად

0:03:55.000,0:03:58.000
თქვენ გიჩნდებათ სექსუალური ლტოლვა თქვენი დედისადმი.

0:03:58.000,0:04:00.000
და თქვენ იძახით "ღმერთო ჩემო, ეს თუ დედაჩემია,

0:04:00.000,0:04:02.000
როგორ მაქვს სექსუალური ლტოლვა მის მიმართ?

0:04:02.000,0:04:04.000
ის ვიღაც სხვა ქალია. ის მიმბაძველია."

0:04:04.000,0:04:08.000
ეს ერთადერთი აზრიანი ახსნაა თქვენი დაზიანებული ტვინისთვის.

0:04:08.000,0:04:11.000
ამ არგუმენტს მე არასოდეს სერიოზულად არ აღვიქვამდი.

0:04:11.000,0:04:14.000
ის ძალიან გონებამახვილურია, როგორც ყველა ფრეიდისეული არგუმენტი --

0:04:14.000,0:04:16.000
(სიცილი)

0:04:16.000,0:04:21.000
-- მაგრამ დიდი აზრი მასში არ დევს, რადგან მე მინახავს მსგავსი დელუზია,

0:04:21.000,0:04:23.000
რომელსაც პაციენტი განიცდიდა მისი პუდელის მიმართ.

0:04:23.000,0:04:24.000
(სიცილი)

0:04:24.000,0:04:29.000
ის ამბობს, "ექიმო, ეს ფიფი არ არის, ის ზუსტად ფიფისავით გამოიყურება,

0:04:29.000,0:04:31.000
მაგრამ ვიღაც სხვა ძაღლია." გასაგებია?

0:04:31.000,0:04:33.000
ახლა თქვენ შეეცადეთ მოარგოთ ამას ფრეიდისეული ახსნა.

0:04:33.000,0:04:34.000
(სიცილი)

0:04:34.000,0:04:38.000
მაშინ უნდა დავიწყოთ საუბარი ფარულ ზოოფილიაზე ყოველ ადამიანში,

0:04:38.000,0:04:41.000
ან რაიმე მსგავსზე, რაც, რა თქმა უნდა, აბსურდია.

0:04:41.000,0:04:43.000
მაშ რა ხდება სინამდვილეში?

0:04:43.000,0:04:45.000
რომ ავხსნათ ეს საინტერესო დისფუნქცია,

0:04:45.000,0:04:49.000
ჩვენ ვაკვირდებით ტვინში ნორმალური ვიზუალური ბილიკების სტრუქტურასა და ფუნქციებს.

0:04:49.000,0:04:52.000
ჩვეულებრივ, ვიზუალური სიგნალები შედიან თვალში

0:04:52.000,0:04:54.000
და მიემართებიან ტვინის ვიზუალურ არეში.

0:04:54.000,0:04:57.000
თქვენი ტვინის უკანა ნაწილში არის 30 არე, დაკავებული მხოლოდ მხედველობით

0:04:57.000,0:05:00.000
და ამ ყველაფრის დამუშავების შემდეგ გზავნილი მიდის მცირე სტრუქტურაში,

0:05:00.000,0:05:05.000
სახელად ღერძისებრი ნაოჭი, სადაც თქვენ ანსხვავებთ სახეებს.

0:05:05.000,0:05:07.000
იქ მოთავსებულია ნეირონები, რომლებიც მგრძნობიარეები არიან სახეების მიმართ.

0:05:07.000,0:05:10.000
თქვენ მას შეიძლება ტვინის სახეების არე უწოდოთ.

0:05:10.000,0:05:12.000
ამაზე ადრე ვისაუბრე.

0:05:12.000,0:05:16.000
და როდესაც ეს არე ზიანდება, თქვენ კარგავთ სახეების გარჩევის უნარს.

0:05:16.000,0:05:19.000
მაგრამ ამ არედან გზავნილი მიემართება სტრუქტურაში

0:05:19.000,0:05:22.000
სტრუქტურაში, სახელად ამიგდალა, ლიმბურ სისტემაში,

0:05:22.000,0:05:24.000
ტვინის ემოციონალურ ბირთვში.

0:05:24.000,0:05:26.000
და ეს სტრუქტურა, სახელად ამიგდალა,

0:05:26.000,0:05:28.000
განსაზღვრავს ემოციონალურ დატვირთვას იმისა, რასაც ხედავთ.

0:05:28.000,0:05:32.000
ნადავლია? მტაცებელი? თუ სექსუალური პარტნიორი?

0:05:32.000,0:05:34.000
თუ არის აბსოლუტურად ტრივიალური რამ, როგორიცაა ძაფი?

0:05:34.000,0:05:38.000
ან ცარცი, ან არ ვიცი -- არ მინდა ამის თქმა, მაგრამ –

0:05:38.000,0:05:40.000
ფესხაცმელი ან რაიმე მსგავსი. გასაგებია?

0:05:40.000,0:05:42.000
რაიმე, რასაც შეგიძლიათ სრული იგნორირება გაუწიოთ.

0:05:42.000,0:05:45.000
და თუ ამიგდალა აღგზნებულია, და ეს რაღაც მნიშვნელოვანია,

0:05:45.000,0:05:48.000
გზავნილები მიემართებიან ავტონომიურ ნერვულ სისტემაში.

0:05:48.000,0:05:50.000
თქვენი გული იწყებს სწრაფად ცემას,

0:05:50.000,0:05:53.000
გეწყებათ ოფლიანობა, რათა გააბნიოთ სითბო,

0:05:53.000,0:05:55.000
რომელიც კუნთების დაძაბვის შედეგად გამოგეყოფათ.

0:05:55.000,0:05:59.000
და ეს ძალიან კარგია, რადგან ჩვენ შეგვიძლია მოვათავსოთ ორი ელექტროდი თქვენს ხელისგულზე

0:05:59.000,0:06:03.000
და გავზომოთ კანის წინღობის ცვლილება, გამოწვეული ოფლიანობით.

0:06:03.000,0:06:05.000
ანუ მე შემიძლია დავადგინო, როდესაც უყურებთ რაიმეს,

0:06:05.000,0:06:09.000
ხართ თქვენ აღელვებული, ხართ აღგზნებული თუ არა ხართ.

0:06:09.000,0:06:11.000
და ამ თემას ერთ წუთში მივუბრუნდები.

0:06:11.000,0:06:15.000
ჩემი იდეა იყო შემდეგი -- როდესაც ეს ყმაწვილი უყურებს საგანს,

0:06:15.000,0:06:19.000
ნებისმიერ საგანს, ინფორმაცია მიდის ვიზუალურ არეში

0:06:19.000,0:06:22.000
და მუშავდება ღერძისებღ ნაოჭში

0:06:22.000,0:06:25.000
და თქვენ ამ საგანში ამოიცნობთ ლობიოს მარცვალს, ან მაგიდას,

0:06:25.000,0:06:27.000
ან, ამ შემთხვევაში, დედათქვენს.

0:06:27.000,0:06:30.000
და შემდეგ გზავნილი მიემართება ამიგდალასკენ,

0:06:30.000,0:06:32.000
რის შემდეგაც მიდის ავტონომიურ ნერვულ სისტემაში.

0:06:32.000,0:06:37.000
მაგრამ შესაძლოა ამ ყმაწვილის შემთხვევაში, ეს მავთული რომელიც მიდის ამიგდალადან ლიმბურ სისტემისკენ --

0:06:37.000,0:06:40.000
ტვინის ემოციონალური ბირთვისკენ -- ტრამვის შედეგად არის გადაჭრილი.

0:06:40.000,0:06:42.000
და რადგან ღერძისებრი ნაოჭი ხელუხლებელია,

0:06:42.000,0:06:45.000
მას კვლავ შეუძლია ამოიცნოს დედამისი,

0:06:45.000,0:06:47.000
და თქვას "დიახ, ის ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურება",

0:06:47.000,0:06:50.000
მაგრამ რადგან მავთული ემოციონალური ბირთვისკენ გადაჭრილია,

0:06:50.000,0:06:54.000
ის ფიქრობს "მაგრამ თუ ის დედაჩემია, რატომ არ განვიცდი სითბოს?"

0:06:54.000,0:06:56.000
ან შიშს, გამომდინარე გარემოებებიდან?

0:06:56.000,0:06:57.000
(სიცილი)

0:06:57.000,0:07:03.000
და შესაბამისად ის იძახის "რას მივაწერო ეს აუხსნელი ემოციათა არქონა?

0:07:03.000,0:07:05.000
ეს არ შეიძლება დედაჩემი იყოს.

0:07:05.000,0:07:07.000
ეს ვიღაც სხვა ქალია, რომელიც დედაჩემად მაჩვენებს თავს."

0:07:07.000,0:07:09.000
როგორ შეიძლება ამის შემოწმება?

0:07:09.000,0:07:11.000
თუ ეხლა ნებისმიერ თქვენთაგანს დავსვამთ ეკრანის წინ,

0:07:11.000,0:07:14.000
გავზომავთ თქვენo კანის გალვანურ რეაქციას

0:07:14.000,0:07:16.000
და ეკრანზე განახებთ სურათებს,

0:07:16.000,0:07:19.000
მე შემეძლება გავზომო, რა დონეზე ოფლიანობთ როდესაც უყურებთ რაიმეს,

0:07:19.000,0:07:22.000
მსგავსად მაგიდისა ან ქოლგისა -- რა თქმა უნდა, თქვენ არ იოფლიანებთ.

0:07:22.000,0:07:27.000
მაგრამ თუ განახებთ ლომის ან ვეფხვის სურათს, თქვენ დაიწყებთ ოფლიანობას.

0:07:27.000,0:07:30.000
და გინდ დაიჯერეთ გინდ არა, თუ მე თქვენ გაჩვენებთ დედათქვენის სურათს --

0:07:30.000,0:07:32.000
მე ნორმალურ ადამიანებზე ვსაუბრობ -- თქვენ დაიწყებთ ოფლიანობას.

0:07:32.000,0:07:34.000
ამისათვის ისიც კი არაა საჭირო, რომ ებრაელი იყოთ.

0:07:34.000,0:07:36.000
(სიცილი)

0:07:36.000,0:07:40.000
და რა მოხდება იმ შემთხვევაში,

0:07:40.000,0:07:44.000
თუკი თქვენ ამ პაციენტს აჩვენებთ სურათებს

0:07:44.000,0:07:46.000
და გაზომავთ მისი კანის გალვანურ რეაქციას.

0:07:46.000,0:07:51.000
მაგიდებისა და სკამების შემთხვევაში არაფერი მოხდება, როგორც ნორმალურ ადამიანებში,

0:07:51.000,0:07:53.000
მაგრამ როდესაც თქვენ მას აჩვენებთ დედამისის სურათს,

0:07:53.000,0:07:55.000
კანის გალვანური რეაქცია არის ნულოვანი.

0:07:55.000,0:07:57.000
მას არ აქვს არანაირი ემოციონალური რეაქცია დედამისზე,

0:07:57.000,0:08:02.000
რადგან ის მავთული, რომელიც მიდიოდა ვიზუალური არედან ემოციონალური ცენტრისკენ, გადაჭრილია.

0:08:02.000,0:08:05.000
ასე რომ, მისი მხედველობა ნორმაშია, რადგან ვიზუალური არე დაუზიანებელია,

0:08:05.000,0:08:08.000
მისი ემოცები ნორმაშია -- ის გაიცინებს, იტირებს და ასე შემდეგ --

0:08:08.000,0:08:11.000
მაგრამ მავთული მხედველობიდან ემოციებამდე გადაჭრილია

0:08:11.000,0:08:14.000
და შესაბამისად მას აქვს დელუზია, რომ დედამისი მიმბაძველია.

0:08:14.000,0:08:17.000
ეს მშვენიერი მაგალითია იმისა, რითიც ჩვენ ვართ დაკავებულები --

0:08:17.000,0:08:21.000
ვიღებთ უცნაურ, ერთი შეხედვით აუხსნელ, ნეირო-ფსიქიატრიულ სინდრომს

0:08:21.000,0:08:23.000
და ვამბობთ, რომ სტანდარტული ფრეიდისეული შეხედულება მცდარია,

0:08:23.000,0:08:27.000
და რომ შეგიძლიათ წარმოადგინოთ ზუსტი ახსნა

0:08:27.000,0:08:29.000
ტვინის ნეიროლოგიური ანატომიის ცნობილ ფარგლებში.

0:08:29.000,0:08:31.000
სხვათა შორის, თუ ამ პაციენტს

0:08:31.000,0:08:36.000
დედამისი დაურეკავს გვერდითა ოთახიდან,

0:08:36.000,0:08:40.000
ის აიღებს ყურმილს და იტყვის "უი, დე, როგორ ხარ? სად ხარ ეხლა?"

0:08:40.000,0:08:42.000
ტელეფონით დელუზიას ადგილი არ აქვს.

0:08:42.000,0:08:44.000
და თუ შემდეგ დედამისი ნახავს მას ერთ საათში, ის კითხავს "ვინ ხარ?

0:08:44.000,0:08:46.000
ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურები."

0:08:46.000,0:08:48.000
ამის მიზეზია ის, რომ არსებობს განსხვავებული გზა,

0:08:48.000,0:08:52.000
მიმავალი ტვინის სმენითი ცენტრებიდან ემოციონალური ცენტრებისკენ

0:08:52.000,0:08:54.000
და ის ხელუხლებელი დარჩა ტრავმის შედეგად.

0:08:54.000,0:08:59.000
ამით აიხსნება, რატომ ცნობს ის დედამისს ტელეფონზე, უპრობლემოდ.

0:08:59.000,0:09:02.000
იგი მიმბაძველი მაშინ გონია, როდესაც პირადად უყურებს მას.

0:09:02.000,0:09:06.000
როგორ არის ეს რთული ქსელი გაბმული ტვინში?

0:09:06.000,0:09:09.000
არის ეს ადამიანის ბუნება, გენეტიკა თუ აღზრდა?

0:09:09.000,0:09:11.000
და ჩვენ შეგვიძლია მივუდგეთ ამ პრობლემას,

0:09:11.000,0:09:15.000
თუ განვიხილავთ სხვა უცნაურ სინდრომს სახელად მოჩვენებითი, ფანტომური კიდური.

0:09:15.000,0:09:17.000
და თქვენ ყველას მოგეხსენებათ, რას წარმოადგენს ფანტომური კიდური.

0:09:17.000,0:09:20.000
როდესაც ხდება ხელისა ან ფეხის ამპუტაცია, განგრენის მიზეზით,

0:09:20.000,0:09:22.000
ან, მაგალითად, ომში კარგავთ მათ, მაგალითად ერაყის ომში --

0:09:22.000,0:09:24.000
ეს დღესდღეობით სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს --

0:09:24.000,0:09:28.000
თქვენ ძველებურად მკაფიოდ შეიგრძნობთ ამ ნაკლული ხელის თავის ადგილზე ყოფნას,

0:09:28.000,0:09:31.000
და ამას ეწოდება მოჩვენებითი (ფანტომური) ხელი ან მოჩვენებითი ფეხი.

0:09:31.000,0:09:33.000
ფაქტიურად ფანტომის ეფექტი შესაძლოა გავრცელდეს სხეულის ნებისმიერ ნაწილზე.

0:09:33.000,0:09:36.000
და გინდ დაიჯერეთ, გინდ - არა, შინაგან ორგანოებზეც კი.

0:09:36.000,0:09:40.000
მე მყოლია პაციენტები ამოჭრილი საშვილოსნოთი -- ჰისტერექტომიით --

0:09:40.000,0:09:45.000
რომლებსაც ქონდათ მოჩვენებითი საშვილოსნო, მოჩვენებითი მენსტრუალური სპაზმებით

0:09:45.000,0:09:47.000
თვის შესაბამის რიცხვებში.

0:09:47.000,0:09:49.000
და ერთხელ ერთმა სტუდენტმა მკითხა,

0:09:49.000,0:09:51.000
თუ უვითარდებათ მათ მოჩვენებითი პმს?

0:09:51.000,0:09:52.000
(სიცილი)

0:09:52.000,0:09:56.000
სამეცნიერო კვლევის კიდევ ერთი საგანი, რომლითაც ჯერ არ დავკავებულვართ.

0:09:56.000,0:09:59.000
მაშ ასე, შემდეგი შეკითხვა ასეთია --

0:09:59.000,0:10:02.000
რა შეიძლება ვისწავლოთ მოჩვენებითი კიდურების შესახებ ექსპერიმენტების გზით?

0:10:02.000,0:10:04.000
ერთი რამ, რაც აღმოვაჩინეთ,

0:10:04.000,0:10:06.000
მოჩვენებითი კიდურების მქონე პაციენტთა მიახლოებით ნახევარი

0:10:06.000,0:10:08.000
ამტკიცებს, რომ მათ ძალუძთ ამოძრაონ ფანტომი.

0:10:08.000,0:10:10.000
ის მოუთათუნებს მის ძმას მხარზე,

0:10:10.000,0:10:12.000
ის უპასუხებს ტელეფონს, დაუქნევს ხელს დასამშვიდობებლად.

0:10:12.000,0:10:15.000
და ეს ძალზე დამაჯერებელი და ცხადი შეგრძნებებია.

0:10:15.000,0:10:17.000
პაციენტი არ განიცდის დელუზიას.

0:10:17.000,0:10:19.000
მან იცის, რომ ხელი ადგილზე არ არის,

0:10:19.000,0:10:22.000
მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ეს ძალზე დამაჯერებელი სენსორული შეგრძნებაა მისთვის.

0:10:22.000,0:10:25.000
მაგრამ პაციენტთა დაახლოებით ნახევარ შემთხვევაში ამას ადგილი არ აქვს.

0:10:25.000,0:10:29.000
ისინი ამბობენ "ექიმო, ჩემი მოჩვენებითი კიდური პარალიზებულია.

0:10:29.000,0:10:32.000
ის გაშეშებულია სპაზმში და მტანჯველად მტკივნეულია.

0:10:32.000,0:10:35.000
მისი განძრევა რომ შემეძლოს, შესაძლოა ტკივილი გაივლიდა.

0:10:35.000,0:10:38.000
მაშ, რატომ შეიძლება მოჩვენებითი კიდური იყოს პარალიზებული?

0:10:38.000,0:10:40.000
ეს ოკზუმორონივით ჟღერს.

0:10:40.000,0:10:43.000
მაგრამ როდესაც ვეცნობოდით მათ ისტორიებს, აღმოვაჩინეთ,

0:10:43.000,0:10:45.000
რომ ეს ხალხი პარალიზებული მოჩვენებითი კიდურებით,

0:10:45.000,0:10:49.000
ნამდვილი კიდური პარალიზებული იყო პერიფერული ნერვის დაზიანების შედეგად,

0:10:49.000,0:10:52.000
ნამდვილი ნერვი იყო გაწყვეტილი,

0:10:52.000,0:10:54.000
მაგალითად გადაჭრილი მოტოციკლზე უბედური შემთხვევისას.

0:10:54.000,0:10:57.000
და პაციენტს ნამდვილი ხელი ჰქონდა მარყუჟში

0:10:57.000,0:11:01.000
რამოდენიმე თვით, ან წლით და შემდეგ,

0:11:01.000,0:11:04.000
ტკივილის შეწყვეტის უშედეგო ცდაში,

0:11:04.000,0:11:06.000
ქირურგი ახდენს ხელის ამპუტირებას,

0:11:06.000,0:11:10.000
რის შედეგადაც ვიღებთ მოჩვენებით ხელს იგივე ტკივილებით.

0:11:10.000,0:11:12.000
და ეს სერიოზული კლინიკური პრობლემაა.

0:11:12.000,0:11:14.000
პაციენტები ვარდებიან დეპრესიაში.

0:11:14.000,0:11:16.000
ზოგიერთი მათგანი თვითმკვლელობამდეც კი მიდის.

0:11:16.000,0:11:18.000
მაშ, როგორ ვუმკურნალოთ ამ სინდრომს?

0:11:18.000,0:11:20.000
უპირველესად, რატომ ვღებულობთ პარალიზებულ მოჩვენებით კიდურს?

0:11:20.000,0:11:24.000
როდესაც ისტორიები შევისწავლე, აღმოვაჩინე, რომ მათ ქონდათ ნამდვილი ხელი

0:11:24.000,0:11:27.000
და ხელის უზრუნველმყოფი ნერვები იყო გადაჭრილი,

0:11:27.000,0:11:30.000
ნამდვილი ხელი ხდებოდა პარალიზებული,

0:11:30.000,0:11:34.000
და ამპუტირებამდე რამდენიმე თვე არტაშანში ყოფნის შედეგად,

0:11:34.000,0:11:40.000
ეს ტკივილი გადაეცემოდა მოჩვენებით ხელს.

0:11:40.000,0:11:42.000
რატომ ხდება ეს?

0:11:42.000,0:11:44.000
როდესაც კიდური იყო ხელუხლებელი, მაგრამ პარალიზებული,

0:11:44.000,0:11:47.000
ტვინი უგზავნიდა ბრძანებებს ხელს, ტვინის წინა ნაწილი, იძახდა "გაინძერი",

0:11:47.000,0:11:49.000
მაგრამ ღებულობდა ვიზუალურ გამოხმაურებას – "არა".

0:11:49.000,0:11:53.000
გაინძერი. არა. გაინძერი. არა. გაინძერი. არა.

0:11:53.000,0:11:56.000
და ეს აღიბეჭდებოდა ტვინის კავშირების ქსელში

0:11:56.000,0:11:59.000
და ჩვენ ამას ვუწოდებთ ნასწავლ დამბლას.

0:11:59.000,0:12:03.000
ტვინი სწავლობს ამას ჰების (Hebb) ასოციატიური ჯაჭვის გამო,

0:12:03.000,0:12:06.000
რომ უბრალო ბრძანებაც კი ხელის ასამოძრავებლად,

0:12:06.000,0:12:08.000
იწვევს პარალიზებული ხელის შეგრძნებას.

0:12:08.000,0:12:10.000
და მას შემდეგ, რაც მოახდენთ ხელის ამპუტირებას,

0:12:10.000,0:12:14.000
ნასწავლი დამბლა ვრცელდება თქვენს – თქვენი სხეულის გამოსახულებაში

0:12:14.000,0:12:17.000
და შედეგად თქვენს ფანტომში.

0:12:17.000,0:12:19.000
მაშ, როგორ ვუშველოთ ამ პაციენტებს?

0:12:19.000,0:12:21.000
როგორ დავავიწყებინოთ ნასწავლი დამბლა,

0:12:21.000,0:12:25.000
რომ მოვაშოროთ ეს მტანჯველი, მოკრუნჩხული სპაზმი

0:12:25.000,0:12:27.000
ამ მოჩვენებითი ხელიდან?

0:12:27.000,0:12:32.000
ჩვენ ვიფიქრეთ, რა მოხდება, თუ პაციენტი გაუგზავნის ბრძანებას მის ფანტომს,

0:12:32.000,0:12:36.000
მაგრამ მას მიეწოდება ვიზუალური გამოხმაურებას, თითქოს ეს ბრძანება სრულდება?

0:12:36.000,0:12:39.000
იქნებ ამით შეწყდეს ფანტომური ტკივილი, ფანტომური კრუნჩხვა.

0:12:39.000,0:12:41.000
როგორ მოვახერხოთ ეს? ვირტუალური რეალობით.

0:12:41.000,0:12:43.000
მაგრამ ეს მილიონობით დოლარი ღირს.

0:12:43.000,0:12:46.000
ამიტომ მივაგენი გზას, როგორ გამეკეთებინა ეს სამ დოლარად,

0:12:46.000,0:12:48.000
ოღონდ არ უთხრათ ეს ჩემს დამფინანსებელ სააგენტოებს.

0:12:48.000,0:12:49.000
(სიცილი)

0:12:49.000,0:12:53.000
ამისათვის ვაკეთებთ, როგორც მე მას ვუწოდებ, სარკისებრ ყუთს.

0:12:53.000,0:12:55.000
ვიღებთ კარტონის ყუთს, შუაში სარკით,

0:12:55.000,0:12:59.000
და ათავსებთ ფანტომს – მაშ ასე, შემოვიდა ჩემი პირველი პაციენტი, დერეკი.

0:12:59.000,0:13:02.000
მას ხელის ამპუტირება 10 წლის წინ ჩაუტარეს.

0:13:02.000,0:13:05.000
მას მხრის ავულსიის შედეგად ნერვები გადაჭრილი ჰქონდა

0:13:05.000,0:13:09.000
და ხელი იყო პარალიზებული, მოთავსებული არტაშანში ერთი წლით და შემდეგ ამპუტირებული.

0:13:09.000,0:13:11.000
მას ჰქონდა მოჩვენებითი ხელი, მტანჯველი ტკივილით და მას არ შეეძლო მისი ამოძრავება.

0:13:11.000,0:13:13.000
ეს იყო პარალიზებული მოჩვენებითი ხელი.

0:13:13.000,0:13:17.000
მაშ ასე, ის შემოვიდა და მე მას მივაწოდე ასეთი სარკე ყუთში,

0:13:17.000,0:13:20.000
რასაც მე სარკისებრ ყუთს ვუწოდებ, ხომ?

0:13:20.000,0:13:23.000
პაციენტი ათავსებს მოჩვენებით მარცხენა ხელს,

0:13:23.000,0:13:25.000
რომელიც არის მოკრუნჩხული და სპაზმში, სარკის მარცხენა მხარეს,

0:13:25.000,0:13:27.000
და ნორმალურ ხელს სარკის მარჯვენა მხარეს

0:13:27.000,0:13:31.000
და იჭერს იგივე პოზას, მოკრუნჩხულ პოზას,

0:13:31.000,0:13:34.000
იყურება სარკეში და რას შეიგრძნობს?

0:13:34.000,0:13:37.000
ის ხედავს, რომ ფანტომი აღდგენილია,

0:13:37.000,0:13:41.000
რადგან ის უყურებს ნორმალური ხელის ანარეკლს სარკეში

0:13:41.000,0:13:43.000
და ეს გამოიყურება ისე, თითქოს მოჩვენებით ხელი აღდგენილია

0:13:43.000,0:13:46.000
"ახლა", ვუთხარი, "ახლა აათამაშე შენი მოჩენებითი –

0:13:46.000,0:13:50.000
ან გაამოძრავე ისინი და თან უყურე სარკეს."

0:13:50.000,0:13:54.000
ის მიიღებს ვიზუალურ შთაბეჭდილებას, რომ ფანტომი მოძრაობს.

0:13:54.000,0:13:56.000
ეს აშკარაა, მაგრამ გამაოგნებელი ისაა,

0:13:56.000,0:13:59.000
რომ პაციენტი იძახის "ღმერთო ჩემო, ჩემი ფანტომი კვლავ ინძრევა

0:13:59.000,0:14:01.000
და ტკივილი, ეს მოკრუნჩხული სპაზმი გაქრა."

0:14:01.000,0:14:04.000
და გახსოვდეთ, ჩემი პირველი პაციენტი --

0:14:04.000,0:14:05.000
(აპლოდისმენტები)

0:14:05.000,0:14:09.000
- გმადლობთ. (აპლოდისმენტები)

0:14:09.000,0:14:12.000
როდესაც მოვიდა ჩემი პირველი პაციენტი და ჩაიხედა ყუთში,

0:14:12.000,0:14:15.000
და მე მას ვუთხარი "შეხედე შენი ფანტომის ანარეკლს."

0:14:15.000,0:14:17.000
მან ხითხითი დაიწყო და იძახდა "მე ვხედავ ჩემს ფანტომს."

0:14:17.000,0:14:19.000
მაგრამ ის არ იყო სულელი. მან იცოდა, რომ ეს არ იყო რეალური.

0:14:19.000,0:14:21.000
იცოდა, რომ ეს სარკის ანარეკლი იყო,

0:14:21.000,0:14:23.000
მაგრამ ეს ნათელი სენსორული შეგრძნებაა.

0:14:23.000,0:14:26.000
ახლა, მე ვუთხარი, "აამოძრავე შენი ნორმალური და მოჩვენებითი ხელები."

0:14:26.000,0:14:28.000
მან მიპასუხა "მე არ შემიძლია ვამოძრავო ფანტომი. ხომ იცით. ეს მტკივნეულია."

0:14:28.000,0:14:30.000
მე მას ვუთხარი "აამოძრავე ნორმალური ხელი."

0:14:30.000,0:14:32.000
და მან მიპასუხა, "ღმერთო ჩემო, ჩემი ფანტომი კვლავ ინძრევა, თვალებს ვერ ვუჯერებ!

0:14:32.000,0:14:35.000
და ტკივილმაც გამიარა"

0:14:35.000,0:14:36.000
და შემდეგ ვუთხარი "დახუჭე თვალები."

0:14:36.000,0:14:38.000
მან დახუჭა თვალები.

0:14:38.000,0:14:39.000
"და აამოძრავე შენი ნორმალური ხელი."

0:14:39.000,0:14:40.000
"ოჰ, არაფერი -- ის კვლავ მოკრუნჩხულია."

0:14:40.000,0:14:42.000
"კარგი, ახლა გაახილე თვალები."

0:14:42.000,0:14:43.000
"ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, ის კვლავ მოძრაობს!"

0:14:43.000,0:14:45.000
ის იქცეოდა ბავშვივით, ტკბილეულობის მაღაზიაში.

0:14:45.000,0:14:50.000
მე მას ვუთხარი, ეს ადასტურებს ჩემს თეორიას ნასწავლი დამბლის შესახებ

0:14:50.000,0:14:52.000
და ვიზუალური მონაცემების კრიტიკულ როლს,

0:14:52.000,0:14:54.000
მაგრამ მე ვერ მივიღებ ნობელის პრემიას იმაში,

0:14:54.000,0:14:56.000
რომ ვიღაცას შევაძლებინე მოჩვენებითი კიდურის ამოძრავება.

0:14:56.000,0:14:57.000
(სიცილი)

0:14:57.000,0:14:58.000
(აპლოდისმენტები)

0:14:58.000,0:15:01.000
ეს სრულიად გამოუყენებელი უნარია, თუ დაუფიქრდებით.

0:15:01.000,0:15:02.000
(სიცილი)

0:15:02.000,0:15:06.000
მაგრამ შემდეგ მივხვდი, შესაძლოა სხვა სახის დამბლებში,

0:15:06.000,0:15:11.000
რომლებსაც ნევროლოგიაში ვაწყდებით, როგორიცაა ინსულტი, ფოკალური დისტონია --

0:15:11.000,0:15:13.000
შესაძლოა აქაც იყოს ნასწავლი კომპონენტი

0:15:13.000,0:15:16.000
რომელსაც მოაშორებთ უბრალო სარკიანი მოწყობილობის დახმარებით.

0:15:16.000,0:15:18.000
მაშ ასე, მე ვთქვი, "მომისმინე, დერეკ --

0:15:18.000,0:15:21.000
უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი ვერ ივლის ყველგან სარკით, ტკივილის შესამსუბუქებლად --

0:15:21.000,0:15:25.000
მე ვუთხარი, "მისმინე, დერეკ, წაიღე ეს ყუთი სახლში და ივარჯიშე ერთი -ორი კვირა.

0:15:25.000,0:15:27.000
შესაძლოა, პრაქტიკის შედეგად,

0:15:27.000,0:15:29.000
შენ განთავისუფლდე სარკისაგან, დაავიწყო ტვინს პარალიჩი

0:15:29.000,0:15:31.000
დაიწყო პარალიზებული ხელის მოძრაობა

0:15:31.000,0:15:33.000
და შემდეგ განთავისუფლდე ტკივილისგან."

0:15:33.000,0:15:35.000
ის დამთანხმდა და წაიღო ყუთი სახლში.

0:15:35.000,0:15:37.000
მე ვუთხარი, "ბოლოს და ბოლოს ეს ორი დოლარი ღირს. წაიღე სახლში."

0:15:37.000,0:15:40.000
მან ყუთი სახლში წაიღო და ორ კვირაში მირეკავს

0:15:40.000,0:15:42.000
და მეუბნება, "ექიმო, თქვენ ვერ დაიჯერებთ."

0:15:42.000,0:15:43.000
მე ვკითხე, "რას?"

0:15:43.000,0:15:45.000
მან მიპასუხა, "ის გაქრა."

0:15:45.000,0:15:46.000
"რა გაქრა?"

0:15:46.000,0:15:48.000
მე ვიფიქრე, სარკისებრი ყუთი ხომ არ გაქრა.

0:15:48.000,0:15:49.000
(სიცილი)

0:15:49.000,0:15:52.000
მან მიპასუხა, "არა, არა, არა, ხომ გახსოვთ ეს ფანტომი, რომელიც 10 წელი მქონდა?

0:15:52.000,0:15:54.000
ის გაქრა."

0:15:54.000,0:15:56.000
და მე ვუპასუხე -- მე ვღელავდი, ვიფიქრე, ღმერთო ჩემო,

0:15:56.000,0:15:58.000
მე ამ ადამიანის სხეულის სურათი შევცვალე,

0:15:58.000,0:16:01.000
რა ვუყოთ ადამიანურ ფაქტორს, ეთიკას და მსგავს რაღაცეებს?

0:16:01.000,0:16:03.000
და მე მას ვკითხე, "დერეკ, შენ ეს გაწუხებს?"

0:16:03.000,0:16:06.000
მან მიპასუხა "არა, უკანასკნელი სამი დღის განმავლობაში არ მქონია მოჩვენებით ხელი

0:16:06.000,0:16:09.000
და შესაბამისად, არც მოჩვენებითი იდაყვის ტკივილი, ან კრუნჩხვა,

0:16:09.000,0:16:12.000
არავითარი მოჩვენებითი მაჯის ტკივილი, ყველა ეს ტკივილი გაქრა.

0:16:12.000,0:16:16.000
მაგრამ ერთადერთი პრობლემაა ისაა, რომ მე კვლავინდებურად მაქვს მოჩვენებითი თითები, მხრიდან გამომავალი

0:16:16.000,0:16:18.000
და თქვენი ყუთი იქამდე ვერ წვდება."

0:16:18.000,0:16:19.000
(სიცილი)

0:16:19.000,0:16:22.000
"შეგიძლიათ გადააკეთოთ ყუთი და მოათავსოთ ის ჩემს შუბლზე

0:16:22.000,0:16:25.000
რომ მე შევძლო იგივეს გამეორება და ჩემი მოჩვენებითი თითების გაქრობა?"

0:16:25.000,0:16:27.000
მას მე ვიღაც ჯადოქარი ვეგონე.

0:16:27.000,0:16:28.000
მაშ, რატომ ხდება ეს?

0:16:28.000,0:16:31.000
იმიტომ, რომ ტვინი დგება უზარმაზარი სენსორული კონფლიქტის წინაშე.

0:16:31.000,0:16:34.000
ის ღებულობს სიგნალებს მხედველობისგან, რომ ფანტომი დაბრუნდა.

0:16:34.000,0:16:36.000
მეორეს მხრივ, არ არის არანაირი შესაბამისი შეგრძნება,

0:16:36.000,0:16:40.000
კუნთები აგზავნიან სიგნალს, რომ ხელი ადგილზე არ არის.

0:16:40.000,0:16:42.000
თქვენი მოტორული ფუნქცია იძახის, რომ ხელი ადგილზეა,

0:16:42.000,0:16:45.000
და ამ კონფლიქტის შემყურე ტვინი იძახის, ჯანდაბას,

0:16:45.000,0:16:48.000
არ არის ფანტონი, არ არის ხელი.

0:16:48.000,0:16:50.000
ის მიმართავს ერთგვარ უარყოფას -- უგულვებელყოფს სიგნალებს.

0:16:50.000,0:16:54.000
და როდესაც ხელი ქრება, ბონუსად მას ტკივილიც მიყვება,

0:16:54.000,0:16:58.000
რადგან არ შეიძლება გქონდეთ ტკივილი სადღაც ჰაერში, კიდურის გარეშე.

0:16:58.000,0:17:00.000
ასე რომ, ეს ბონუსია.

0:17:00.000,0:17:02.000
ეს ტექნოლოგია უკვე გამოცდილ იქნა ათეულობით პაციენტზე

0:17:02.000,0:17:04.000
სხვა ჯგუფების მიერ ჰელსინკში,

0:17:04.000,0:17:07.000
ასე რომ, შესაძლოა იგი სასარგებლო აღმოჩნდეს მოჩვენებითი ტკივილების გასაქრობად,

0:17:07.000,0:17:09.000
და მართლაც, ზოგიერთი ამას იყენებს ინსულტისგან რეაბილიტაციისთვის.

0:17:09.000,0:17:12.000
ინსულტი, ჩვეულებრივ თქვენ ფიქრობთ მასზე, როგორც ბოჭკოს დაზიანებაზე,

0:17:12.000,0:17:14.000
რასაც ვერაფერს მოუხერხებთ.

0:17:14.000,0:17:19.000
მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ინსულტის დამბლის ზოგიერთი კომპონენტი არის ნასწავლი დამბლა

0:17:19.000,0:17:22.000
და, შესაძლოა, მოვახერხოთ ამ კომპონენტების მოშორება სარკის გამოყენებით.

0:17:22.000,0:17:24.000
ამ მიდგომამაც გაიარა კლინიკური გამოცდები

0:17:24.000,0:17:26.000
და დაეხმარა მრავალ, მრავალ პაციენტს.

0:17:26.000,0:17:30.000
კარგი, ახლა ნება მიბოძეთ გადავერთო ჩემი მოხსენების მესამე ნაწილზე,

0:17:30.000,0:17:34.000
რომელიც შეეხება კიდევ ერთ საინტერესო ფენომენს სახელად სინესთეზია.

0:17:34.000,0:17:37.000
ის აღმოჩენილი იქნა ფრანსის გალტონის (Francis Galton) მიერ, მე-19 საუკუნეში.

0:17:37.000,0:17:39.000
ის იყო ჩარლზ დარვინის ნათესავი.

0:17:39.000,0:17:41.000
მან შეამჩნია, რომ ზოგიერთ ადამიანს,

0:17:41.000,0:17:45.000
რომელიც სხვა მხრივ სრულიად ნორმალურია, სჭირს ერთი უცნაურობა --

0:17:45.000,0:17:48.000
ყოველთვის, როდესაც ისინი ხედავენ ციფრს, ის არის ფერადი.

0:17:48.000,0:17:52.000
ხუთი არის ლურჯი, შვიდი არის ყვითელი, რვა არის მომწვანო-ყვითელი,

0:17:52.000,0:17:54.000
ცხრა არის ინდიგო, ხომ გასაგებია?

0:17:54.000,0:17:57.000
იქონიეთ მხედველობაში, ეს ხალხი სრულიად ნორმალურები არიან სხვა მხრივ.

0:17:57.000,0:18:00.000
ან დო-დიეზი. ზოგჯერ ნოტა იწვევს ფერს.

0:18:00.000,0:18:03.000
დო-დიეზი არის ლურჯი, ფა-დიეზი მწვანეა,

0:18:03.000,0:18:06.000
სხვა ნოტა შეიძლება იყოს ყვითელი, ხომ გასაგებია?

0:18:06.000,0:18:08.000
რატომ ხდება ეს?

0:18:08.000,0:18:10.000
ამას ეწოდება სინესთეზია -- გალტონმა მას სინესთეზია უწოდა,

0:18:10.000,0:18:12.000
შეგრძნებათა შერევა.

0:18:12.000,0:18:14.000
ჩვენს შიგნით, ყველა შეგრძნება არის განცალკევებული.

0:18:14.000,0:18:16.000
ეს ხალხი ერთმანეთში რევს თავის შეგრძნებებს.

0:18:16.000,0:18:17.000
რატომ ხდება ეს?

0:18:17.000,0:18:19.000
ამ პრობლემის ორი ასპექტიდან ერთ-ერთი ძალზე დამაინტრიგებელია.

0:18:19.000,0:18:21.000
სინესთეზია გვხვდება ოჯახების შიგნით,

0:18:21.000,0:18:24.000
და გალტონმაც განაცხადა, რომ ამას აქვს შთამომავლობითი, გენეტიკური საფუძველი.

0:18:24.000,0:18:28.000
მეორე ასპექტი, სინესთეზია შეეხება -- და აქ ვუახლოვდები ჩემს აზრს,

0:18:28.000,0:18:31.000
ამ ლექციის მთავარ თემას, რომელიც ეხება შემოქმედებას --

0:18:31.000,0:18:36.000
სინესთეზია რვაჯერ უფრო ხშირად გვხვდება მხატვრებს, პოეტებს, მწერლებს

0:18:36.000,0:18:39.000
და სხვა შემოქმედებით ადამიანებს შორის, ვიდრე ჩვეულებრივ მოსახლეობაში.

0:18:39.000,0:18:40.000
რატომ უნდა იყოს ეს ასე?

0:18:40.000,0:18:42.000
მე ვუპახუხებ ამ შეკითხვას.

0:18:42.000,0:18:44.000
აქამდე ამას პასუხი არ ქონია.

0:18:44.000,0:18:45.000
მაშ, რა არის სინესთეზია? რა იწვევს მას?

0:18:45.000,0:18:46.000
არსებობს მრავალი თეორია.

0:18:46.000,0:18:48.000
ერთ-ერთი თეორიის მიხედვით, ისინი უბრალოდ გიჟები არიან.

0:18:48.000,0:18:51.000
ეს არც თუ ისე მეცნიერული თეორიაა, ასე რომ დავივიწყოთ მის შესახებ.

0:18:51.000,0:18:55.000
სხვა თეორიის მიხედვით, ისინი მარიხუანის მწეველები და ნარკომანები არიან.

0:18:55.000,0:18:57.000
ამაში შეიძლება ერიოს სიმართლის მარცვალი

0:18:57.000,0:18:59.000
რადგან ეს ბევრად ხშირად გვხვდება აქ, ყურეს რაიონში, ვიდრე სან დიეგოში.

0:18:59.000,0:19:00.000
(სიცილი)

0:19:00.000,0:19:03.000
მესამე თეორია შემდეგია --

0:19:03.000,0:19:08.000
მოდით ვკითხოთ ჩვენს თავს, სინამდვილეში რა ხდება სინესთეზიის დროს? კარგით?

0:19:08.000,0:19:11.000
და აღმოვაჩინეთ, რომ ფერის არე და რიცხვების არე

0:19:11.000,0:19:14.000
ტვინში გვერდი-გვერდ არიან, ღერძისებრ ნაოჭში.

0:19:14.000,0:19:16.000
და ჩვენ ვთქვით, ადგილი აქვს რაიმე შემთხვევით გადახლართვას

0:19:16.000,0:19:19.000
ფერებსა და რიცხვებს შორის ტვინის შიგნით.

0:19:19.000,0:19:22.000
და ყოველთვის, როდესაც ხედავთ ციფრს, ხედავთ მის შესაბამის ფერს

0:19:22.000,0:19:24.000
და ამიტომ ღებულობთ სინესთეზიას.

0:19:24.000,0:19:26.000
ახლა კი გაიხსენეთ -- რატომ ხდება ეს?

0:19:26.000,0:19:28.000
რატომ ემართება ზოგიერთს ასეთი გადახლართვა?

0:19:28.000,0:19:30.000
გახსოვთ რომ გითხარით, რომ ეს ოჯახების შიგნით გვხვდება?

0:19:30.000,0:19:32.000
ეს მინიშნებას გაძლევთ.

0:19:32.000,0:19:34.000
რაც არის ის, რომ არსებობს ანომალური გენი,

0:19:34.000,0:19:37.000
მუტაცია გენში, რაც იწვევს ამ ანომალურ გადახლართვას.

0:19:37.000,0:19:39.000
აღმოჩნდა, რომ ყოველ ჩვენთაგანში

0:19:39.000,0:19:43.000
ყველაფერი გადაბმულია ერთმანეთში, დაბადებიდან.

0:19:43.000,0:19:46.000
ტვინის ყოველი არე გადაბმულია ყოველ დანარჩენ არესთან

0:19:46.000,0:19:48.000
და ეს გადაბმები იკვეცება, რათა შექმნან

0:19:48.000,0:19:51.000
ზრდასრული ტვინისათვის დამახასიათებელი მოდულარული არქიტექტურა.

0:19:51.000,0:19:53.000
და თუ არსებობს გენი, რომელიც იწვევს ამ შეკვეცას

0:19:53.000,0:19:55.000
და ეს გენი განიცდის მუტაციას,

0:19:55.000,0:19:58.000
თქვენ ღებულობთ არასრულ შეკვეცას ტვინის მეზობელ არეებს შორის

0:19:58.000,0:20:01.000
და თუ ეს ხდება ციფრებსა და ფერებს შორის, თქვენ ღებულობთ ციფრულ-ფერად სინესთეზიას.

0:20:01.000,0:20:04.000
თუ ეს ხდება ნოტებსა და ფერებს შორის, ღებულობთ ტონალურ-ფერად სინესთეზიას.

0:20:04.000,0:20:06.000
ჯერ-ჯერობით ყველაფერი ნათელია.

0:20:06.000,0:20:08.000
ახლა, რა იქნება, თუ ეს გენი გამოხატულებას პოულობს ყველგან, ტვინის შიგნით

0:20:08.000,0:20:09.000
და ყველაფერი გადაბმულია?

0:20:09.000,0:20:15.000
დაფიქრდით, რა საერთო აქვთ ყველა მხატვარს, მწერალს, პოეტს --

0:20:15.000,0:20:18.000
მეტაფორული აზროვნების უნარი,

0:20:18.000,0:20:20.000
რომელიც, ერთმანეთთან აკავშირებს ერთი შეხედვით განსხვავებულ იდეებს,

0:20:20.000,0:20:23.000
როგორიცაა, "ეს აღმოსავლეთია და ჯულიეტა მასში მზეა."

0:20:23.000,0:20:25.000
თქვენ ხომ არ თვლით, რომ ჯულიეტა მზეა --

0:20:25.000,0:20:27.000
იმ გაგებით, რომ ის მანათობელი ცეცხლოვანი ბურთია?

0:20:27.000,0:20:30.000
ანუ, შიზოფრენიკები ასე ფიქრობენ, მაგრამ ეს სხვა ისტორიაა, არა?

0:20:30.000,0:20:33.000
ნორმალური ადამიანები იტყვიან, რომ ის მზესავით თბილია,

0:20:33.000,0:20:35.000
მზესავით განსხივოსნებულია, მზესავით მზრუნველია.

0:20:35.000,0:20:37.000
თქვენ მყისიერად მოძებნეთ კავშირები.

0:20:37.000,0:20:40.000
და თუ თქვენ ახლა იგულისხმებთ, რომ ეს უფრო დიდი გადახლართვები

0:20:40.000,0:20:43.000
და კონცეფციები ტვინის სხვა არეებშიც გვხვდება,

0:20:43.000,0:20:46.000
ეს შექმნის უფრო მეტ მიდრეკილებას

0:20:46.000,0:20:49.000
მეტაფორული აზროვნებისა და შემოქმედებისკენ

0:20:49.000,0:20:51.000
სინესთეზიის მქონე ადამიანებში.

0:20:51.000,0:20:54.000
და შედეგად, სინესთეზიის რვაჯერ მეტად გავრცელებულ შემთხვევებს

0:20:54.000,0:20:56.000
პოეტებს, მხატვრებსა და მწერლებს შორის.

0:20:56.000,0:20:59.000
ეს სინესთეზიის ძალიან ფრენოლოგიური ხედვაა.

0:20:59.000,0:21:01.000
ბოლო დემონსტრაცია -- შეიძლება კიდევ ერთი წუთი ავიღო?

0:21:01.000,0:21:03.000
(აპლოდისმენტები)

0:21:03.000,0:21:08.000
მაშ ასე. მე გაჩვენებთ, რომ თქვენ ყველანი სინესთეთიკები ხართ, მაგრამ არაფერი იცით ამის შესახებ.

0:21:08.000,0:21:12.000
აი, ამას მე ვუწოდებ მარსიანულ ანბანს. ის ჩვეულებრივი ანბანივითაა,

0:21:12.000,0:21:15.000
A არის ა, B არის ბ, C არის ს,

0:21:15.000,0:21:18.000
განსხვავებული ფორმა განსხვავებული ფონემისთვის, ხომ გასაგებია?

0:21:18.000,0:21:20.000
და აი თქვენ გაქვთ ეს მარსიანული ანბანი.

0:21:20.000,0:21:22.000
ერთ-ერთი მათგანი არის კიკი, ერთ-ერთი - ბუბა.

0:21:22.000,0:21:24.000
რომელია კიკი და რომელია ბუბა?

0:21:24.000,0:21:26.000
რამდენი თქვენგანი თვლის რომ ეს კიკია და ეს ბუბა? აწიეთ ხელები.

0:21:26.000,0:21:28.000
ჰმ, ერთი თუ ორი მუტანტი გვყოლია.

0:21:28.000,0:21:29.000
(სიცილი)

0:21:29.000,0:21:31.000
რამდენი თქვენგანი თვლის რომ ეს ბუბაა, ეს კი - კიკი? აწიეთ ხელები.

0:21:31.000,0:21:33.000
99 პროცენტი.

0:21:33.000,0:21:35.000
მაგრამ, არც ერთი თქვენგანი არ არის მარსიდან, როგორ შესძელით ეს?

0:21:35.000,0:21:40.000
ეს იმიტომ, რომ თქვენ ყველანი ახდენთ ჯვარედინ მოდელირებას - სინესთეზიურ აბსტრაქციას -

0:21:40.000,0:21:44.000
რაც ნიშნავს, რომ თქვენ იძახით, რომ ეს ბასრი კუთხეები, კიკი,

0:21:44.000,0:21:49.000
თქვენს სმენით ქერქში თმის უჯრედები აღიგზნება, კიკი,

0:21:49.000,0:21:52.000
ბაძავენ ვიზუალურ მოხაზულობებს - უცაბედ ტეხილებს - ამ დაკბილულ ფორმაში.

0:21:52.000,0:21:55.000
ეს ძალზედ მნიშვნელოვანია, რადგან ეს გვეუბნება,

0:21:55.000,0:21:57.000
რომ თქვენი ტვინი მისდევს პრიმიტივს --

0:21:57.000,0:21:59.000
ეს უბრალოდ სულელურ ილუზიას გავს,

0:21:59.000,0:22:03.000
მაგრამ ფოტონები თქვენს თვალში ხაზავენ ამ ფორმას

0:22:03.000,0:22:06.000
და თმის უჯრედები თქვენს ყურში აღაგზნებენ სმენით მიმდევრობებს,

0:22:06.000,0:22:11.000
და აქედან ტვინს გამოაქვს საერთო გამყოფი.

0:22:11.000,0:22:13.000
ეს აბსტრაქციის პრიმიტიული ფორმაა

0:22:13.000,0:22:18.000
და ჩვენ ვიცით, რომ ამას ადგილი აქვს ტვინის ღერძისებრ ნაოჭში,

0:22:18.000,0:22:19.000
რადგან მაშინ, როდესაც ის დაზიანებულია,

0:22:19.000,0:22:23.000
ეს ხალხი კარგავს შესაძლებლობას შეასრულოს ბუბა-კიკის ამოცანა.

0:22:23.000,0:22:25.000
და ამასთან ერთად კარგავენ მეტაფორების აღქმის შესაძლებლობას.

0:22:25.000,0:22:29.000
თუ თქვენ კითხავთ ასეთ ადამიანს, რას ნიშნავს გამოთქმა

0:22:29.000,0:22:31.000
"ყველაფერი, რაც ბზინავს, ოქრო არაა?"

0:22:31.000,0:22:33.000
პაციენტი გიპასუხებთ, "თუ ეს მეტალისაა და ბზინავს, არ ნიშნავს რომ ეს ოქროა.

0:22:33.000,0:22:36.000
საჭიროა, ასევე გაიზომოს მისი ხვედრითი წონა.

0:22:36.000,0:22:39.000
ანუ ისინი სრულიად ვერ ამჩნევენ მეტაფორულ მნიშვნელობას.

0:22:39.000,0:22:42.000
და ეს არე დაახლოებით რვაჯერ დიდია უმაღლეს --

0:22:42.000,0:22:45.000
განსაკუთრებით კი ადამიანებში, ვიდრე უმდაბლეს პრიმატებში.

0:22:45.000,0:22:48.000
რაღაც ძალზე საინტერესო ხდება აქ, კუთხოვან ნაოჭში,

0:22:48.000,0:22:51.000
რადგან ეს გზაჯვარედინია სმენას, მხედველობას და შეხებას შორის

0:22:51.000,0:22:55.000
და ის უზარმაზარი გახდა ადამიანებში -- და ხდება რაღაც ძალზე საინტერესო.

0:22:55.000,0:22:58.000
და ვფიქრობ, ეს საფუძველია მრავალი ექსკლუზიურად ადამიანური შესაძლებლობის --

0:22:58.000,0:23:01.000
როგორიცაა აბსტრაქცია, მეტაფორა და შემოქმედება.

0:23:01.000,0:23:04.000
ყველა ის საკითხი, რომლებსაც ფილოსოფოსები ათასწლეულების მანძილზე სწავლობდნენ,

0:23:04.000,0:23:08.000
ჩვენ, მეცნიერებს, შეგვიძლია შევისწავლოთ, ტვინის სურათების მეშვეობით,

0:23:08.000,0:23:10.000
და ასევე პაციენტების შესწავლითა და სწორი კითხვების დასმით.

0:23:10.000,0:23:12.000
გმადლობთ.

0:23:12.000,0:23:13.000
(აპლოდისმენტები)

0:23:13.000,0:23:14.000
მომიტევეთ.

0:23:14.000,0:23:15.000
(სიცილი)