0:00:00.000,0:00:04.000
Kao što je Chris spomenuo, bavim se proučavanjem ljudskog mozga --

0:00:04.000,0:00:06.000
funkcijom i građom ljudskog mozga.

0:00:06.000,0:00:10.000
Želio bi da promislite na trenutak o svemu što to povlači za sobom.

0:00:10.000,0:00:14.000
Ta želatinozna masa -- kilogram i pol teška

0:00:14.000,0:00:17.000
može vam stati na dlan ruke,

0:00:17.000,0:00:21.000
a sposobna je promišljati o međuzvjezdanim prostranstvima.

0:00:21.000,0:00:23.000
Sposobna je promišljati o značenju beskonačnosti

0:00:23.000,0:00:28.000
i može samu sebe promatrati kako promišlja o značenju beskonačnosti.

0:00:28.000,0:00:33.000
Tu neobičnu rekurzivnost, koju nazivamo samosvijest,

0:00:33.000,0:00:37.000
osobno smatram Svetim Gralom neuroznanosti, neurologije,

0:00:37.000,0:00:39.000
te se nadam da ćemo, jednog dana, razumjeti kako ona nastaje.

0:00:40.000,0:00:43.000
Dakle, kako proučavati ovaj misteriozni organ?

0:00:43.000,0:00:47.000
100 milijardi živčanih stanica,

0:00:47.000,0:00:50.000
sitnih snopova protoplazme u medusobnoj interakciji,

0:00:50.000,0:00:54.000
iz čega izranja čitav spektar sposobnosti

0:00:54.000,0:00:57.000
koje nazivamo ljudskom prirodom i ljudskom svijesti.

0:00:57.000,0:00:58.000
Kako do toga dolazi?

0:00:58.000,0:01:01.000
Pa, postoji mnogo načina kako bi se objasnile funkcije mozga.

0:01:01.000,0:01:04.000
Jedan, najčešće korišten,

0:01:04.000,0:01:09.000
jest proučavanje pacijenata s trajnim oštećenjem neke male regije mozga,

0:01:09.000,0:01:11.000
u kojoj je došlo do genetske promjene.

0:01:11.000,0:01:15.000
U tom slučaju ne dolazi do sveobuhvatnog umanjenja

0:01:15.000,0:01:17.000
svih vaših mentalnih kapaciteta,

0:01:17.000,0:01:20.000
niti do otupljenja kognitivnih sposobnosti.

0:01:20.000,0:01:23.000
U stvari, dobijemo visoko selektivan gubitak jedne funkcije

0:01:23.000,0:01:25.000
dok druge funkcije mozga ostanu netaknute,

0:01:25.000,0:01:27.000
na temelju čega možemo pouzdano pretpostaviti

0:01:27.000,0:01:31.000
da je taj dio mozga umiješan u ostvarivanje te određene funkcije.

0:01:31.000,0:01:33.000
Tako možete mapirati funkciju unutar strukture,

0:01:33.000,0:01:36.000
i potom otkriti koji dio mozga je važan

0:01:36.000,0:01:38.000
za nastanak određene funkcije.

0:01:38.000,0:01:40.000
I to je ono što pokušavamo napraviti.

0:01:40.000,0:01:43.000
Prikazat ću vam nekoliko iznenađujućih primjera.

0:01:43.000,0:01:47.000
Zapravo, tri primjera, svaki u trajanju od šest minuta.

0:01:47.000,0:01:51.000
Prvi primjer je izuzetno neobičan sindrom po imenu Capgras.

0:01:51.000,0:01:53.000
Ako pogledate prvi slajd,

0:01:53.000,0:01:58.000
vidite sljepoočni, čeoni i tjemeni režanj mozga --

0:01:58.000,0:02:00.000
oni tvore mozak.

0:02:00.000,0:02:04.000
Ukoliko pogledate, smještena u unutrašnjoj površini sljepoočnih režnjeva --

0:02:04.000,0:02:06.000
ovdje je ne možete vidjeti --

0:02:06.000,0:02:08.000
nalazi se mala struktura, vretenasta vijuga (gyrus fusiformis).

0:02:08.000,0:02:11.000
Nju nazivaju licem mozga

0:02:11.000,0:02:14.000
jer, kada je ona oštećena, više ne možete prepoznati ljudska lica.

0:02:14.000,0:02:16.000
Možete ih još uvijek prepoznati po glasu

0:02:16.000,0:02:18.000
i reći -- da, to je Joe,

0:02:18.000,0:02:21.000
ali ne možete ih pogledati u lice i znati tko je to.

0:02:21.000,0:02:23.000
Čak ni sebe ne možete prepoznati u zrcalu.

0:02:23.000,0:02:26.000
Mislim, znate da ste to vi jer kad namignete i odraz namigne,

0:02:26.000,0:02:28.000
i znate da je to zrcalo,

0:02:28.000,0:02:31.000
ali ne prepoznajete sebe kao sebe.

0:02:31.000,0:02:35.000
OK. Taj sindrom je dobro poznat i izaziva ga oštećenje vretenaste vijuge.

0:02:35.000,0:02:38.000
Ali postoji još jedan rijedak, zapravo toliko rijedak sindrom

0:02:38.000,0:02:42.000
da je vrlo malo liječnika, čak i neurologa, uopće čulo za njega.

0:02:42.000,0:02:44.000
Zove se Capgrasov sumanuti poremećaj,

0:02:44.000,0:02:47.000
a to je pacijent koji je sasvim normalan,

0:02:47.000,0:02:50.000
koji je imao ozljedu glave, izašao iz kome,

0:02:50.000,0:02:53.000
inače sasvim normalan, pogleda svoju majku

0:02:53.000,0:02:56.000
i kaže, "Ovo izgleda kao moja majka, ova žena,

0:02:56.000,0:02:58.000
ali ona je uljez --

0:02:58.000,0:03:00.000
to je neka druga žena koja se pretvara da je moja majka."

0:03:00.000,0:03:02.000
Zašto se to događa?

0:03:02.000,0:03:05.000
Zašto bi netko -- a radi se o sobi koja je inače razumna i inteligentna

0:03:05.000,0:03:07.000
u svakom pogledu, ali kada pogleda svoju majku,

0:03:07.000,0:03:10.000
pojavi se sumanuta ideja i kaže da to nije majka.

0:03:10.000,0:03:12.000
Najčešće objašnjenje ovoga,

0:03:12.000,0:03:14.000
koje ćete pronaći u svim udžbenicima psihijatrije,

0:03:14.000,0:03:18.000
jest frojdovsko i glasi da je taj momak --

0:03:18.000,0:03:20.000
i isto se može primijeniti na žene

0:03:20.000,0:03:22.000
ali ja ću pričati o momcima --

0:03:22.000,0:03:25.000
kada je bio mala beba,

0:03:25.000,0:03:27.000
osjećao je snažnu seksualnu privlačnost prema majci.

0:03:27.000,0:03:29.000
To je takozvani Edipov kompleks.

0:03:29.000,0:03:31.000
Ne kažem da vjerujem u to,

0:03:31.000,0:03:33.000
ali to je klasično frojdovsko gledište.

0:03:33.000,0:03:36.000
Kako rastete, moždana kora se razvija,

0:03:36.000,0:03:40.000
i inhibiraju se latentni seksualni porivi prema vašoj majci.

0:03:40.000,0:03:44.000
Hvala Bogu, jer biste inače svi bili seksualno uzbuđeni kada vidite svoju majku.

0:03:44.000,0:03:46.000
A onda se dogodi

0:03:46.000,0:03:48.000
da vas nešto udari u glavu, ošteti vam moždanu koru,

0:03:48.000,0:03:52.000
i omogući da svi latentni porivi izrone,

0:03:52.000,0:03:55.000
buknu na površinu, te iznenada i neobjašnjivo

0:03:55.000,0:03:58.000
zateknete sebe kako vas seksualno uzbuđuje vlastita majka.

0:03:58.000,0:04:00.000
Pa kažete sebi, "Bože, ako je to moja mama,

0:04:00.000,0:04:02.000
kako to da me seksualno privlači?

0:04:02.000,0:04:04.000
To je sigurno neka druga žena. Neki uljez."

0:04:04.000,0:04:08.000
Ta interpretacija vašem oštećenom mozgu jedino ima smisla.

0:04:08.000,0:04:11.000
Meni to objašnjenje nikada nije imalo smisla.

0:04:11.000,0:04:14.000
Ono je vrlo genijalno, kao i svi frojdovski argumenti --

0:04:14.000,0:04:16.000
(smijeh)

0:04:16.000,0:04:21.000
-- ali meni nije imalo smisla, jer sam vidio tu istu sumanutost,

0:04:21.000,0:04:23.000
pacijent koji ima istu sumanutost prema svojoj pudlici.

0:04:23.000,0:04:24.000
(smijeh)

0:04:24.000,0:04:29.000
Rekao bi, "Doktore, ovo nije Fifi, izgleda isto kao Fifi,

0:04:29.000,0:04:31.000
ali to je neki drugi pas." -- Istina?

0:04:31.000,0:04:33.000
E sad pokušajte tu primijeniti frojdovsko objašnjenje.

0:04:33.000,0:04:34.000
(smijeh)

0:04:34.000,0:04:38.000
Počet ćete govoriti o prikrivenoj sodomiji u ljudi,

0:04:38.000,0:04:41.000
ili o sličnom, što je prilično apsurdno.

0:04:41.000,0:04:43.000
Dakle, što se stvarno ovdje događa?

0:04:43.000,0:04:45.000
Kako bismo objasnili taj čudnovat poremećaj,

0:04:45.000,0:04:49.000
proučavamo građu i funkciju normalnih vidnih puteva u mozgu.

0:04:49.000,0:04:52.000
Normalno, vidni podražaji dolaze do očne jabučice,

0:04:52.000,0:04:54.000
pa idu u vidna područja moždane kore.

0:04:54.000,0:04:57.000
Postoji 30 vidnih područja u zatiljnom diijelu mozga,

0:04:57.000,0:05:00.000
nakon što se sve to obradi, poruka odlazi u malenu strukturu

0:05:00.000,0:05:05.000
po imenu vretenasta vijuga, gdje opažate lica.

0:05:05.000,0:05:07.000
Tamo su smješteni neuroni osjetljivi na lica.

0:05:07.000,0:05:10.000
Možete ih zvati licem mozga, je l' tako?

0:05:10.000,0:05:12.000
O tome sam govorio ranije.

0:05:12.000,0:05:16.000
Kad je to područje oštećeno, izgubili ste sposobnost da vidite lice, je l' tako?

0:05:16.000,0:05:19.000
Ali iz tog područja, poruka odlazi

0:05:19.000,0:05:22.000
u strukturu nazvanu amigdala u limbičkom sustavu,

0:05:22.000,0:05:24.000
emocionalnoj srži mozga,

0:05:24.000,0:05:26.000
a ta struktura, amigdala,

0:05:26.000,0:05:28.000
procijenjuje emotivni značaj onoga što gledate.

0:05:28.000,0:05:32.000
Je li to lovina? Grabežnjivac? Partner?

0:05:32.000,0:05:34.000
Ili je to nešto beznačajno poput komada tkanine,

0:05:34.000,0:05:38.000
ili komada krede ili... ili -- ne bih baš pokazao u to ali --

0:05:38.000,0:05:40.000
ili cipela ili nešto poput toga? OK?

0:05:40.000,0:05:42.000
Nešto što možete u potpunosti zanemariti.

0:05:42.000,0:05:45.000
Ukoliko je amigdala podražena i radi se o nečem važnom,

0:05:45.000,0:05:48.000
poruka odlazi u autonomni živčani sustav.

0:05:48.000,0:05:50.000
Srce počinje brže kucati,

0:05:50.000,0:05:53.000
počinjete se znojiti kako biste oslobodili toplinu koju ćete stvoriti

0:05:53.000,0:05:55.000
mišićnim radom.

0:05:55.000,0:05:59.000
I sva sreća da je tako jer vam možemo staviti dvije elektrode na dlan

0:05:59.000,0:06:03.000
i izmjeriti promjenu otpora kože, koja nastaje znojenjem.

0:06:03.000,0:06:05.000
Tako mogu utvrditi, kada gledate nešto,

0:06:05.000,0:06:09.000
jeste li uzbuđeni ili niste, OK?

0:06:09.000,0:06:11.000
Vratit ću se na to za tren.

0:06:11.000,0:06:15.000
Dakle moja je ideja bila da, kada taj momak pogleda u objekt, u svoju --

0:06:15.000,0:06:19.000
u bilo koji objekt, zapravo -- to ide u vidna područja

0:06:19.000,0:06:22.000
i obrađuje se u vretenastoj vijugi,

0:06:22.000,0:06:25.000
i prepoznajete ga kao grašak, stol,

0:06:25.000,0:06:27.000
ili svoju majku, OK?

0:06:27.000,0:06:30.000
Tada se poruka seli u amigdalu

0:06:30.000,0:06:32.000
i odlazi u autonomni živčani sustav.

0:06:32.000,0:06:37.000
Ali je možda kod tog momka spona koja ide od amigdale do limbičkog sustava

0:06:37.000,0:06:40.000
prekinuta tijekom nesreće.

0:06:40.000,0:06:42.000
A zato što je vijuga netaknuta

0:06:42.000,0:06:45.000
može još uvijek prepoznati svoju majku,

0:06:45.000,0:06:47.000
te reći, "O da, ovo izgleda kao moja majka."

0:06:47.000,0:06:50.000
Ali pošto je spona do emocionalnih centara presječena

0:06:50.000,0:06:54.000
on kaže, "Ali kako to da, ako je to moja majka, ne osjećam nikakvu toplinu?"

0:06:54.000,0:06:56.000
Ili užas, kao što zna biti slučaj. Jel' tako?

0:06:56.000,0:06:57.000
(smijeh)

0:06:57.000,0:07:03.000
Stoga on kaže, "Kako da opravdam ovaj, neobjašnjivi, nedostatak emocija?

0:07:03.000,0:07:05.000
Ovo ne može biti moja majka.

0:07:05.000,0:07:07.000
To je neka druga žena koja se pretvara da je moja majka."

0:07:07.000,0:07:09.000
Kako to ispitati?

0:07:09.000,0:07:11.000
Kada biste bilo koga od prisutnih stavili ispred ekrana

0:07:11.000,0:07:14.000
i mjerili galvansku reakciju kože

0:07:14.000,0:07:16.000
te prikazali slike na ekranu

0:07:16.000,0:07:19.000
mogao bi izmjeriti kako se znojite kada vidite objekt

0:07:19.000,0:07:22.000
poput slola ili kišobrana -- naravno, ne znojite se.

0:07:22.000,0:07:27.000
Ali ako vam pokažem sliku lava, tigra ili erotsku sliku, počet ćete se znojiti, jel'da?

0:07:27.000,0:07:30.000
I, vjerovali ili ne, ako vam pokažem sliku vaše majke --

0:07:30.000,0:07:32.000
govorim o normalnim ljudima -- počet ćete se znojiti.

0:07:32.000,0:07:34.000
Čak ne morate biti Židov.

0:07:34.000,0:07:36.000
(smijeh)

0:07:36.000,0:07:40.000
E sad, što se događa ukoliko to pokazujete ovom pacijentu?

0:07:40.000,0:07:44.000
Uzmete pacijenta i pokazujete mu slike na ekranu

0:07:44.000,0:07:46.000
i mjerite njegovu galvansku reakciju kože.

0:07:46.000,0:07:51.000
Stolovi, stolice, tkanina...ništa se ne događa, kao kod normalnih ljudi,

0:07:51.000,0:07:53.000
ali kad mu pokažete sliku majke,

0:07:53.000,0:07:55.000
galvanska reakcija kože izostaje.

0:07:55.000,0:07:57.000
Ne postoji emotivna reakcija prema majci

0:07:57.000,0:08:02.000
zato što je prekinuta spona između vidnih područja i emotivnih centara.

0:08:02.000,0:08:05.000
Dakle, vid mu je uredan jer su vidna područja netaknuta,

0:08:05.000,0:08:08.000
emocije su mu normalne -- smijat će se, plakati... --

0:08:08.000,0:08:11.000
ali je spona vid-emocije prekinuta

0:08:11.000,0:08:14.000
i to dovodi do sumanutosti da je majka uljez.

0:08:14.000,0:08:17.000
To je divan primjer onoga čime se bavimo,

0:08:17.000,0:08:21.000
uzmemo bizaran, naizgled neshvatljiv neuropsihijatrijski sindrom,

0:08:21.000,0:08:23.000
kažemo da je frojdovsko gledište pogrešno,

0:08:23.000,0:08:27.000
te da je moguće pronaći točan mehanizam

0:08:27.000,0:08:29.000
u okviru i s pomoću neuroanatomije.

0:08:29.000,0:08:31.000
E da, ako taj pacijent ode

0:08:31.000,0:08:36.000
i majka ga nazove

0:08:36.000,0:08:40.000
on će podići slušalicu i reći, " Ej mama, kako si? Gdje si?"

0:08:40.000,0:08:42.000
Ne postoji sumanutost preko telefona.

0:08:42.000,0:08:44.000
A onda mu ona nakon sat vremena priđe , a on kaže, "Tko si ti?

0:08:44.000,0:08:46.000
Izgledaš kao moja majka." OK?

0:08:46.000,0:08:48.000
Razlog je postojanje zasebnog puta,

0:08:48.000,0:08:52.000
od slušnih centara u mozgu do emotivnih,

0:08:52.000,0:08:54.000
koji nije prekinut nesrećom.

0:08:54.000,0:08:59.000
To objašnjava činjenicu zašto majku prepoznaje preko telefona.

0:08:59.000,0:09:02.000
A kada je vidi uživo, kaže da je to uljez.

0:09:02.000,0:09:06.000
OK! Kako su ti putevi postavljeni u mozgu?

0:09:06.000,0:09:09.000
Da li je to urođeno ili zavisi o odgoju?

0:09:09.000,0:09:11.000
Tome problemu pristupamo

0:09:11.000,0:09:15.000
razmatranjem drugog zanimljivog sindroma poznatog kao fantomski ud.

0:09:15.000,0:09:17.000
Svi znate što je fantomski ud.

0:09:17.000,0:09:20.000
Kada nekome amputirate ruku ili nogu,

0:09:20.000,0:09:22.000
zbog neke bolesti poput gangrene

0:09:22.000,0:09:24.000
ili sve učestalijih nesreća,

0:09:24.000,0:09:28.000
još uvijek imate jak osjećaj prisustva nestale ruke,

0:09:28.000,0:09:31.000
te se to zove fantomska ruka ili noga.

0:09:31.000,0:09:33.000
U stvari, možete dobiti fantom skoro pa bilo kojeg dijela tijela.

0:09:33.000,0:09:36.000
Vjerovali ili ne, čak i unutrašnjih organa.

0:09:36.000,0:09:40.000
Imao sam histerektomirane pacijentice

0:09:40.000,0:09:45.000
koje su imale fantomsku maternicu, ukljičujući i menstrualne grčeve

0:09:45.000,0:09:47.000
u odgovarajuće doba mjeseca.

0:09:47.000,0:09:49.000
Jedan me je student pitao neki dan,

0:09:49.000,0:09:51.000
imaju li i fantomski PMS?

0:09:51.000,0:09:52.000
(smijeh)

0:09:52.000,0:09:56.000
Tema zrela za znanstveno proučavanje...OK

0:09:56.000,0:09:59.000
Znači sljedeće pitanje je,

0:09:59.000,0:10:02.000
što možemo saznati o fantomskim udovima eksperimentiranjem?

0:10:02.000,0:10:04.000
Jedna od stvari koju smo otkrili je

0:10:04.000,0:10:06.000
da oko polovice pacijenata s fantomskim udovima

0:10:06.000,0:10:08.000
tvrdi kako mogu micati njima.

0:10:08.000,0:10:10.000
Potapšat će brata po ramenu,

0:10:10.000,0:10:12.000
podići će slušalicu telefona, mahnuti njime.

0:10:12.000,0:10:15.000
To su vrlo snažni, živopisni osjećaji.

0:10:15.000,0:10:17.000
Pacijent nema sumanute misli.

0:10:17.000,0:10:19.000
Zna da ruka nije tu

0:10:19.000,0:10:22.000
ali je to ipak snažan osjećaj koji pacijent doživljava.

0:10:22.000,0:10:25.000
Ipak, polovini pacijenata se to ne događa.

0:10:25.000,0:10:29.000
Fantomski ud -- reći će, "Ali doktore, on je paraliziran.

0:10:29.000,0:10:32.000
Fiksiran je, u grču i nepodnošljivo bolan.

0:10:32.000,0:10:35.000
Možda bi bol popustila kada bih ga mogao pomaknuti."

0:10:35.000,0:10:38.000
Zašto bi fantomski ud bio nepomičan?

0:10:38.000,0:10:40.000
Zvuči kao oksimoron.

0:10:40.000,0:10:43.000
Ali kada smo pogledali u dokumentaciju,

0:10:43.000,0:10:45.000
otkrili smo da je kod pacijeneta s paraliziranim fantomskim udom

0:10:45.000,0:10:49.000
ta ruka i prije amputacije bila paralizirana zbog ozljede perifernih živca,

0:10:49.000,0:10:52.000
živac koji inervira ruku je prekinut

0:10:52.000,0:10:54.000
u, npr., automobilskoj nesreći.

0:10:54.000,0:10:57.000
Tako da je pacijent imao pravu ruku koja boli,

0:10:57.000,0:11:01.000
koja je u zavoju mjesecima, te je onda

0:11:01.000,0:11:04.000
obmanut željom da ukloni bol u ruci

0:11:04.000,0:11:06.000
kirurg amputirao ruku,

0:11:06.000,0:11:10.000
i onda dobijete fantomsku ruku sa istim bolovima, jel' tako?

0:11:10.000,0:11:12.000
To je ozbiljan klinički problem.

0:11:12.000,0:11:14.000
Pacijenti postanu depresivni.

0:11:14.000,0:11:16.000
Neki čak dovedeni do samoubojstva, OK?

0:11:16.000,0:11:18.000
Pa kako onda liječiti taj sindrom?

0:11:18.000,0:11:20.000
Zašto se pojavljuje paralizirani fantomski ud?

0:11:20.000,0:11:24.000
Kada sam pregledao dokumentaciju, otkrio sam da su imali pravu ruku

0:11:24.000,0:11:27.000
i da su živci bili prekinuti,

0:11:27.000,0:11:30.000
te da je prava ruka bila paralizirana

0:11:30.000,0:11:34.000
i u zavoju nekoliko mjeseci prije amputacije,

0:11:34.000,0:11:40.000
i da se bol prenijela na fantom.

0:11:40.000,0:11:42.000
Zašto se ovo događa?

0:11:42.000,0:11:44.000
Kada je ruka čitava, ali paralizirana,

0:11:44.000,0:11:47.000
mozak govor ruci, "Pokreni se",

0:11:47.000,0:11:49.000
ali dobiva odgovor, "Neću."

0:11:49.000,0:11:53.000
Pokreni se. Neću. Pokreni se. Neću.

0:11:53.000,0:11:56.000
I to se ugradi u moždane puteve,

0:11:56.000,0:11:59.000
i to nazivamo naučenom paralizom.

0:11:59.000,0:12:03.000
Mozak, zbog Hebbianove teorije, uči

0:12:03.000,0:12:06.000
da sama naredba da se ruka pomakne

0:12:06.000,0:12:08.000
stvara osjećaj paralizirane ruke,

0:12:08.000,0:12:10.000
a kada amputirate ruku,

0:12:10.000,0:12:14.000
ova naučena paraliza se prenese u sliku vašeg tijela

0:12:14.000,0:12:17.000
i u fantom, OK?

0:12:17.000,0:12:19.000
Kako pomoći ovim pacijentima?

0:12:19.000,0:12:21.000
Kako ga odučiti naučenu paralizu

0:12:21.000,0:12:25.000
da biste ga oslobodili iscrpljujućeg grča

0:12:25.000,0:12:27.000
fantomske ruke?

0:12:27.000,0:12:32.000
Što ako pošaljemo naredbu fantomu,

0:12:32.000,0:12:36.000
ali mu damo vizualni odgovor da je naredba poslušana?

0:12:36.000,0:12:39.000
Moža biste ga mogli osloboditi fantomske boli i grča.

0:12:39.000,0:12:41.000
Kako to postići? Pa...virtualnom stvarnošću.

0:12:41.000,0:12:43.000
Ali to košta milijune dolara.

0:12:43.000,0:12:46.000
Pronašao sam način da to napravim za tri dolara,

0:12:46.000,0:12:48.000
ali nemojte to reći mojim sponzorima.

0:12:48.000,0:12:49.000
(smijeh)

0:12:49.000,0:12:53.000
Potrebno je napraviti, takozvanu, kutiju zrcala.

0:12:53.000,0:12:55.000
Uzmete kartonsku kutiju sa zrcalom u sredini,

0:12:55.000,0:12:59.000
i onda stavite fantom -- tako je došao Derek, moj prvi pacijent.

0:12:59.000,0:13:02.000
Amputirana mu je ruka prije 10 godina.

0:13:02.000,0:13:05.000
Imao je brahijalno otrgnuće, tako da su živci bili presječeni

0:13:05.000,0:13:09.000
i ruka paralizirana u zavoju godinu dana, a potom amputirana.

0:13:09.000,0:13:11.000
Imao je fantomsku ruku, iscrpljujuće bolnu i nepokretnu.

0:13:11.000,0:13:13.000
Bila je to paralizirana fantomska ruka.

0:13:13.000,0:13:17.000
Ja sam mu dao tu kutiju sa zrcalom,

0:13:17.000,0:13:20.000
koju zovem kutijom zrcala, jel' tako?

0:13:20.000,0:13:23.000
I on je stavio lijevu fantomsku ruku unutra,

0:13:23.000,0:13:25.000
na lijevu stranu zrcala

0:13:25.000,0:13:27.000
i normalnu, zdravu ruku na desnu stranu zrcala,

0:13:27.000,0:13:31.000
i zauzeo isti, zgrčeni, položaj

0:13:31.000,0:13:34.000
i pogledao u zrcalo -- i što je doživio?

0:13:34.000,0:13:37.000
Vidio je kako je fantom "uskrsnuo",

0:13:37.000,0:13:41.000
zato što zapravo gleda u zdravu ruku u zrcalu,

0:13:41.000,0:13:43.000
koja izgleda kao da je fantom "uskrsnuo".

0:13:43.000,0:13:46.000
"Sad", rekao sam, "sad gledaj, mrdaj fantom --

0:13:46.000,0:13:50.000
svoje prave prste ili pomiči svoje prave prste dok gledaš zrcalo."

0:13:50.000,0:13:54.000
Dobit će dojam da se fantom pomiče, jel' tako?

0:13:54.000,0:13:56.000
To je očigledno, ali zapanjujuće je to

0:13:56.000,0:13:59.000
da pacijent tada kaže, "O Bože, moj fantom se ponovno pomiče,

0:13:59.000,0:14:01.000
a bol i grč nestaju."

0:14:01.000,0:14:04.000
I zapamtite, moj prvi pacijent koji je došao --

0:14:04.000,0:14:05.000
(Pljesak)

0:14:05.000,0:14:09.000
Hvala!

0:14:09.000,0:14:12.000
Moj prvi pacijent je došao i pogledao u zrcalo,

0:14:12.000,0:14:15.000
a ja sam mu rekao, "Pogledaj odraz fantoma u zrcalu."

0:14:15.000,0:14:17.000
I on se počeo hihotati, "Vidim svoj fantom."

0:14:17.000,0:14:19.000
Ali nije on glup. Zna da to nije stvarno.

0:14:19.000,0:14:21.000
Zna da je to odraz u zrcalu,

0:14:21.000,0:14:23.000
ali je to živopisno osjetno iskustvo.

0:14:23.000,0:14:26.000
"A sada pomiči svoju normalnu ruku i fantom", rekao sam mu.

0:14:26.000,0:14:28.000
On kaže, "O, mogu pomicati fantom. Znate. Boli."

0:14:28.000,0:14:30.000
Ja kažem, "Pomakni svoju normalnu ruku."

0:14:30.000,0:14:32.000
A on će, "O moj Bože, fantom se ponovno miče, ne mogu vjerovati!

0:14:32.000,0:14:35.000
A bol nestaje." OK?

0:14:35.000,0:14:36.000
I onda sam rekao, "Zatvori oči."

0:14:36.000,0:14:38.000
Zatvorio ih je.

0:14:38.000,0:14:39.000
"I pomakni normalnu ruku."

0:14:39.000,0:14:40.000
"O, ništa -- opet je u grču."

0:14:40.000,0:14:42.000
"OK, otvori oči."

0:14:42.000,0:14:43.000
"O Bože, o Bože, opet se pomiče!"

0:14:43.000,0:14:45.000
Bio je kao dijete i slastičarnici.

0:14:45.000,0:14:50.000
Ovo dokazuje moju teoriju o naučenoj paralizi

0:14:50.000,0:14:52.000
i ključnoj ulozi vizualnih ulaznih podataka,

0:14:52.000,0:14:54.000
ali neću baš dobiti Nobelovu nagradu

0:14:54.000,0:14:56.000
zato što sam nekoga natjerao da pomakne fantomski ud.

0:14:56.000,0:14:57.000
(Smijeh)

0:14:57.000,0:14:58.000
(Pljesak)

0:14:58.000,0:15:01.000
To je potpuno beskorisna sposobnost, ako malo razmislite.

0:15:01.000,0:15:02.000
(Smijeh)

0:15:02.000,0:15:06.000
Ali onda sam počeo shavćati, da možda i druge vrste paralize

0:15:06.000,0:15:11.000
koje možete susresti u neurologiji

0:15:11.000,0:15:13.000
možda imaju naučenu komponentu

0:15:13.000,0:15:16.000
koje se možete riješiti pomoću zrcala.

0:15:16.000,0:15:18.000
Pa sam mu rekao, "Vidi, Derek" --

0:15:18.000,0:15:21.000
prije svega, ne može čovjek okolo hodati s zrcalom da bi umanjio bol --

0:15:21.000,0:15:25.000
"uzmi ga doma i vježbaj s njim tjedan, dva.

0:15:25.000,0:15:27.000
Možda, nakon nekog vremena,

0:15:27.000,0:15:29.000
uspiješ odučiti paralizu

0:15:29.000,0:15:31.000
i počneš pomicati svoju paraliziranu ruku,

0:15:31.000,0:15:33.000
i riješiš se tada boli."

0:15:33.000,0:15:35.000
Pristao je i uzeo ga sa sobom.

0:15:35.000,0:15:37.000
"Na kraju krajeva to je dva dolara. Nosi ga kući."

0:15:37.000,0:15:40.000
I on ga je odnio kući i nakon dva tjedna me nazvao,

0:15:40.000,0:15:42.000
i rekao mi, "Doktore, nećete vjerovati."

0:15:42.000,0:15:43.000
"Što?"

0:15:43.000,0:15:45.000
"Nestao je."

0:15:45.000,0:15:46.000
"Što je nestalo?", pitam ja.

0:15:46.000,0:15:48.000
Mislio sam da je kutija zrcala nestala.

0:15:48.000,0:15:49.000
(Smijeh)

0:15:49.000,0:15:52.000
"Ne, ne, ne, znate onog fantoma kojeg sam imao 10 godina?

0:15:52.000,0:15:54.000
Nestao je."

0:15:54.000,0:15:56.000
Ja sam rekao -- zabrinuo sam se. Rekao sam, Bože,

0:15:56.000,0:15:58.000
mislim, promijenio sam ovom čovjeku sliku o tijelu,

0:15:58.000,0:16:01.000
a što je s eksperimentiranjem na ljudima, etikom i ostalim?

0:16:01.000,0:16:03.000
Rekao sam: "Derek, da li ti to smeta?"

0:16:03.000,0:16:06.000
On kaže, "Ne, posljednja tri dana nemam fantomsku ruku

0:16:06.000,0:16:09.000
pa ni bol, ni grčeve,

0:16:09.000,0:16:12.000
svi bolovi su nestali.

0:16:12.000,0:16:16.000
Ali problem je što mi fantomski prsti i dalje vise sa ramena,

0:16:16.000,0:16:18.000
a vaša kutija ne doseže do tamo."

0:16:18.000,0:16:19.000
(Smijeh)

0:16:19.000,0:16:22.000
"Pa ako biste mogli promijeniti dizajn i staviti mi je na čelo

0:16:22.000,0:16:25.000
znate, da bih mogao ukloniti i fantomske prste?"

0:16:25.000,0:16:27.000
Mislio je da sam mađioničar.

0:16:27.000,0:16:28.000
Ali, zašto se ovo dogodilo?

0:16:28.000,0:16:31.000
Zato što je mozak suočen s ogromnim konfliktom osjetila.

0:16:31.000,0:16:34.000
Dobiva vidne poruke koje kažu da se fantom vratio.

0:16:34.000,0:16:36.000
S druge strane, nema odgovarajućeg odziva,

0:16:36.000,0:16:40.000
mišićni signali kažu da nema ruke, jel' tako?

0:16:40.000,0:16:42.000
A sustav motoričkih naredbi kaže da je ruka tu,

0:16:42.000,0:16:45.000
i zbog toga konflikta mozak kaže, ma dovraga,

0:16:45.000,0:16:48.000
nema fantoma, nema ruke, jel 'tako?

0:16:48.000,0:16:50.000
Povuče se u neku vrstu poricanja -- negira signale.

0:16:50.000,0:16:54.000
A kada nestane ruka, nestaje i bol

0:16:54.000,0:16:58.000
zato što ne možete imati bol bez tijela.

0:16:58.000,0:17:00.000
Tako da je to bonus.

0:17:00.000,0:17:02.000
E sad, te tehnika je isprobana na desecima pacijenata

0:17:02.000,0:17:04.000
od strane drugih istraživača,

0:17:04.000,0:17:07.000
tako da bi se mogla pokazati kao vrijedna za liječenje fantomske boli,

0:17:07.000,0:17:09.000
i čak je isprobana u rehabilitaciji nakon moždanog udara.

0:17:09.000,0:17:12.000
Moždani udar se smatra oštećenjem živaca,

0:17:12.000,0:17:14.000
s kojim ništa ne možete napraviti.

0:17:14.000,0:17:19.000
Ali se čini kako je jedan dio paralize također naučen,

0:17:19.000,0:17:22.000
i da se može riješiti pomoću zrcala.

0:17:22.000,0:17:24.000
Ovo je također je prošlo klinička testiranja,

0:17:24.000,0:17:26.000
i pomoglo mnogim pacijentima.

0:17:26.000,0:17:30.000
OK, promijenit ću brzinu za treći dio mojeg govora,

0:17:30.000,0:17:34.000
koji se odnosi na čudnovat fenomen nazvan sinestezija.

0:17:34.000,0:17:37.000
Otkrio ju je Francis Galton u 19. stoljeću.

0:17:37.000,0:17:39.000
Inače rođak Charlesa Darwina.

0:17:39.000,0:17:41.000
On je istaknuo da postoje određeni ljudi u populaciji,

0:17:41.000,0:17:45.000
koji, inače potpuno normalni, imaju sljedeću posebnost --

0:17:45.000,0:17:48.000
svaki put kada vide broj on je obojan.

0:17:48.000,0:17:52.000
5 je plava, 7 žuta, 8 boje kruške,

0:17:52.000,0:17:54.000
9 indigo plava, OK?

0:17:54.000,0:17:57.000
Imajte na umu da su oni potpuno normalni u svakom drugom pogledu.

0:17:57.000,0:18:00.000
Nekada tonovi evociraju boje.

0:18:00.000,0:18:03.000
C je plavo, F zeleno,

0:18:03.000,0:18:06.000
drugi ton može biti žut, jel' tako?

0:18:06.000,0:18:08.000
Zašto se ovo događa?

0:18:08.000,0:18:10.000
Galton je to nazvao sinestezija,

0:18:10.000,0:18:12.000
miješanje osjetila.

0:18:12.000,0:18:14.000
Sva naša osjetila su odvojena, zasebna.

0:18:14.000,0:18:16.000
Ovim ljudima su ona zbrkana.

0:18:16.000,0:18:17.000
Zašto?

0:18:17.000,0:18:19.000
Jedan od dva aspekta problema je veoma intrigantan.

0:18:19.000,0:18:21.000
Sinestezija se javlja u obiteljima,

0:18:21.000,0:18:24.000
tako da je Galton rekao da je nasljedna, zasnovana na genetici.

0:18:24.000,0:18:28.000
Drugo, sinestezija je -- što me dovodi do poante

0:18:28.000,0:18:31.000
glavne teme ovog predavanja, a to je kreativnost --

0:18:31.000,0:18:36.000
osam puta češća među umjetnicima

0:18:36.000,0:18:39.000
i ostalim kreativnim ljudima u općoj populaciji.

0:18:39.000,0:18:40.000
Zašto je tome tako?

0:18:40.000,0:18:42.000
Odgovorit ću vam.

0:18:42.000,0:18:44.000
Nikada prije nije odgovoreno zašto je tako.

0:18:44.000,0:18:45.000
OK, što je sinestezija? Što je izaziva?

0:18:45.000,0:18:46.000
Pa, postoje mnoge teorije.

0:18:46.000,0:18:48.000
Jedna teorija je da su doslovno ludi.

0:18:48.000,0:18:51.000
To baš i nije znanstvena teorija, pa je možemo zanemariti.

0:18:51.000,0:18:55.000
Druga teorija je da su napušeni, jel' tako?

0:18:55.000,0:18:57.000
E sad, tu bi moglo i biti istine

0:18:57.000,0:18:59.000
zato što je puno češća tu nego u San Diegu.

0:18:59.000,0:19:00.000
(Smijeh)

0:19:00.000,0:19:03.000
OK. Sad, treća teorija kaže --

0:19:03.000,0:19:08.000
idemo se zapitati što se zaista događa u sinesteziji? U redu?

0:19:08.000,0:19:11.000
Otkrili smo da su regije mozga za boje i brojeve

0:19:11.000,0:19:14.000
jedna pored druge u vretenastoj vijugi.

0:19:14.000,0:19:16.000
Pa smo rekli da je došlo do slučajnog prespajanja

0:19:16.000,0:19:19.000
između boja i brojeva u mozgu.

0:19:19.000,0:19:22.000
Tako da svaki put kada vidite broj, vidite i odgovarajuću boju,

0:19:22.000,0:19:24.000
i zato dobijete sinesteziju.

0:19:24.000,0:19:26.000
Podsjetite se -- zašto se to zbiva?

0:19:26.000,0:19:28.000
Zašto bi došlo do prespajanja kod nekih ljudi?

0:19:28.000,0:19:30.000
Sjećate se da se pojavljuje u obiteljima?

0:19:30.000,0:19:32.000
To vam nešto govori.

0:19:32.000,0:19:34.000
I to da postoji abnormalan gen,

0:19:34.000,0:19:37.000
mutacija gena, koja uzrokuje abnormalno prespajanje.

0:19:37.000,0:19:39.000
Svi mi, kako je dokazano,

0:19:39.000,0:19:43.000
smo rođeni s međusobno povezanim regijama mozga.

0:19:43.000,0:19:46.000
Svaka regija mozga je povezana s drugom regijom,

0:19:46.000,0:19:48.000
i one su uređene tako da stvaraju

0:19:48.000,0:19:51.000
karakterističnu modularnu građu odraslog mozga.

0:19:51.000,0:19:53.000
Tako da ako postoji gen koji to uređuje,

0:19:53.000,0:19:55.000
i ako on mutira,

0:19:55.000,0:19:58.000
onda imate smanjenu uređenost između susjednih regija mozga,

0:19:58.000,0:20:01.000
a ako je to između brojeva i boja onda dobijete broj-boja sinesteziju.

0:20:01.000,0:20:04.000
Ako je između tona i boje onda dobijete ton-boja sinesteziju.

0:20:04.000,0:20:06.000
Do sada je sve jasno.

0:20:06.000,0:20:08.000
Ali što ako se taj gen ispoljava svugdje u mozgu,

0:20:08.000,0:20:09.000
tako da je sve međusobno povezano?

0:20:09.000,0:20:15.000
Razmislite što sve umjetnici, pisci i pjesnici imaju zajedničko,

0:20:15.000,0:20:18.000
sposobnost da se upuste u metaforičko mišljenje,

0:20:18.000,0:20:20.000
povezujući naizgled nepovezive ideje,

0:20:20.000,0:20:23.000
kao što je, "to je istok, a Julia je Sunce."

0:20:23.000,0:20:25.000
Ne kaže se da je Julia sunce --

0:20:25.000,0:20:27.000
znači li to da je ona sjajna kugla vatre?

0:20:27.000,0:20:30.000
Mislim, shizofreničari to rade, ali je to sasvim druga priča.

0:20:30.000,0:20:33.000
Normalni ljudi kažu da je topla poput sunca,

0:20:33.000,0:20:35.000
da je sjajna kao sunce, da je njegovana kao sunce.

0:20:35.000,0:20:37.000
Odmah ste našli veze.

0:20:37.000,0:20:40.000
Ako pretpostavite da je ovo veće prespajanje

0:20:40.000,0:20:43.000
zajedno s konceptima u različitim dijelovima mozga,

0:20:43.000,0:20:46.000
onda će to stvoriti veću sklonost

0:20:46.000,0:20:49.000
metaforičkom razmišljanju i kreativnosti

0:20:49.000,0:20:51.000
u ljudi s sinestezijom.

0:20:51.000,0:20:54.000
i otuda osam puta češća pojavnost sinestezije

0:20:54.000,0:20:56.000
među pjesnicima, umjetnicima i piscima.

0:20:56.000,0:20:59.000
OK -- to je frenološki pogled na sinesteziju.

0:20:59.000,0:21:01.000
Posljednja demonstracija -- mogu li dobiti minutu još?

0:21:01.000,0:21:03.000
(Pljesak)

0:21:03.000,0:21:08.000
OK. Pokazat ću vam da ste svi vi sinesteti, ali to poričete.

0:21:08.000,0:21:12.000
Evo nešto što ja zovem marsovska abeceda, baš kao vaša,

0:21:12.000,0:21:15.000
A je A, B je B, C je C,

0:21:15.000,0:21:18.000
različiti oblici za različite glasove, jel' tako?

0:21:18.000,0:21:20.000
Evo imate marsovsku abecedu.

0:21:20.000,0:21:22.000
Jedno je Kiki, a jedno je Buba?

0:21:22.000,0:21:24.000
Koje je Kiki, a koje Buba?

0:21:24.000,0:21:26.000
Koliko vas misli da je ovo Kiki, a ovo Buba? Podignite ruke.

0:21:26.000,0:21:28.000
Pa, jedan ili dva mutanata.

0:21:28.000,0:21:29.000
(Smijeh)

0:21:29.000,0:21:31.000
Koliko vas misli da je ovo Buba, a ovo Kiki? Podignite ruke.

0:21:31.000,0:21:33.000
99%

0:21:33.000,0:21:35.000
E sad, nitko nije Marsovac, kako ste to uradili?

0:21:35.000,0:21:40.000
Zato što ste svi izveli poprečno modeliranje -- sinestetsku apstrakciju --

0:21:40.000,0:21:44.000
što znači da mislite da je ova oštra modulacija, Kiki,

0:21:44.000,0:21:49.000
u slušnoj kori mozga, trepetljikave stanice se podraže, Kiki,

0:21:49.000,0:21:52.000
imitirajućii vizualnu modulaciju -- iznenadnu modulaciju -- tog šiljastog oblika.

0:21:52.000,0:21:55.000
Ovo je vrlo važno, jer vam govori

0:21:55.000,0:21:57.000
da se vaš mozak prepustio primitivnom --

0:21:57.000,0:21:59.000
ali tako je -- izgleda kao blesava iluzija

0:21:59.000,0:22:03.000
ali ti fotoni u vašim očima obrađuju taj oblik

0:22:03.000,0:22:06.000
i trepetljikave stanice u ušima aktiviraju zvučni obrazac,

0:22:06.000,0:22:11.000
ali mozak je sposoban izvući zajednički nazivnik.

0:22:11.000,0:22:13.000
To je primitivan oblik apstrakcije,

0:22:13.000,0:22:18.000
i sada znamo da se on zbiva u vretenastoj vijugi mozga

0:22:18.000,0:22:19.000
zato što kada je on oštećen,

0:22:19.000,0:22:23.000
ovi ljudi gube sposobnost da izvedu Buba Kiki,

0:22:23.000,0:22:25.000
ali također gube sposobnost za metaforu.

0:22:25.000,0:22:29.000
Ako pitate tog čovjeka što znači "Nije zlato sve što sja",

0:22:29.000,0:22:31.000
Pacijent na to kaže,

0:22:31.000,0:22:33.000
"Pa, ako je metalno i sjajno, ne znači da je zlato.

0:22:33.000,0:22:36.000
Morate mu izmjeriti težinu." OK?

0:22:36.000,0:22:39.000
Dakle, potpuno su izgubili smisao za metaforu.

0:22:39.000,0:22:42.000
Ta regija je oko osam puta veća kod viših --

0:22:42.000,0:22:45.000
naročito kod ljudi -- nego kod nižih primata.

0:22:45.000,0:22:48.000
Nešto vrlo zanimljivo se događa ovdje u angularnoj vijugi,

0:22:48.000,0:22:51.000
zato što je sjecište između sluha, vida i dodira,

0:22:51.000,0:22:55.000
i postalo je ogromno kod ljudi -- i nešto se vrlo zanimljivo tu događa.

0:22:55.000,0:22:58.000
I ja mislim da je to osnova mnogih sposobnosti jedinstvenih ljudima

0:22:58.000,0:23:01.000
kao što je apstrakcija, metafora i kreativnost.

0:23:01.000,0:23:04.000
Sva pitanja koja su filozofi proučavali tisućljećima,

0:23:04.000,0:23:08.000
mi znanstvenici možemo istraživati snimanjem mozga,

0:23:08.000,0:23:10.000
proučavajući pacijente i postavljajući prava pitanja.

0:23:10.000,0:23:12.000
Hvala vam.

0:23:12.000,0:23:13.000
(Pljesak)

0:23:13.000,0:23:14.000
Oprostite na ovome.

0:23:14.000,0:23:15.000
(Smijeh)