0:00:07.117,0:00:10.077
Günümüzde plastik her yerde.

0:00:10.077,0:00:14.908
Tüm bu plastik küçük bir nesneden oluştu

0:00:14.908,0:00:17.958
ve bu nesne plastikten yapılmış[br]bile değil.

0:00:17.958,0:00:22.335
Yüzyıllar boyunca [br]bilardo topları fil dişinden yapıldı.

0:00:22.335,0:00:27.605
Ancak aşırı avlanma 19. yüzyılda[br]fil nüfusunun azalmasına neden olunca

0:00:27.605,0:00:33.298
bilardo topu üreticileri büyük ödüller[br]sunarak alternatifler aramaya başladılar

0:00:33.298,0:00:39.670
ve 1863'te John Wesley Hyatt adında [br]bir Amerikalı bu mücadeleyi göğüsledi.

0:00:39.670,0:00:44.049
Sonraki beş yıl boyunca,[br]tahta ve samanda bulunan

0:00:44.049,0:00:50.534
bir bileşim olan selülozdan yapılan[br]selüloit denen yeni bir madde icat etti.

0:00:50.884,0:00:55.092
Hyatt çok geçmeden selüloitin bilardo topu[br]sorununu çözemeyeceğini keşfetti,

0:00:55.092,0:00:59.092
yeterince ağır bir madde değildi[br]ve düzgünce zıplamıyordu.

0:00:59.092,0:01:03.772
Ancak mercan, kaplumbağa kabuğu,[br]kehribar ve sedef gibi

0:01:03.772,0:01:08.892
daha pahalı materyallere benzetmek için [br]renklendirilebilir ve süslenebilirdi.

0:01:08.892,0:01:13.699
Böylelikle ilk plastik olarak [br]bilinen şeyi yarattı.

0:01:13.699,0:01:17.259
"Plastik" kelimesi ise yinelenen[br]aynı altbirimlerden oluşan

0:01:17.259,0:01:20.493
büyük moleküller olan [br]polimerlerden yapılmış

0:01:20.493,0:01:22.923
herhangi bir maddeyi tanımlayabilir.

0:01:22.923,0:01:28.853
Bu, canlılarda bulunan çoğu madde gibi[br]tüm insan yapımı plastikleri de kapsıyor.

0:01:28.853,0:01:31.993
Ancak insanlar plastikten bahsettiğinde

0:01:31.993,0:01:34.573
genellikle sentetik maddeleri [br]kasdediyorlar.

0:01:34.573,0:01:37.063
Bunların birleştirici özelliği ise

0:01:37.063,0:01:42.223
yumuşak başlayıp [br]belli bir şekle sokulabilmesi.

0:01:42.953,0:01:46.330
İlk resmi plastik olarak[br]ödülü almasına rağmen

0:01:46.330,0:01:50.868
selüloit oldukça yanıcı[br]ki bu da üretimini tehlikeli yapıyor.

0:01:50.868,0:01:53.968
Bu yüzden mucitler [br]alternatifler aramaya devam ettiler.

0:01:53.968,0:01:57.418
1907'de bir kimyager fenolü,

0:01:57.418,0:01:59.708
yani katranın atık ürününü,

0:01:59.708,0:02:04.963
formaldehit ile birleşti ve bakalit adında[br]yeni dayanıklı bir polimer yarattı.

0:02:04.963,0:02:08.262
Bakalit, selüloitten daha az yanıcıydı

0:02:08.262,0:02:12.672
ve yapımında kullanılan hammaddeler[br]daha kolay bulunabilirdi.

0:02:12.672,0:02:14.892
Bakalit, sadece başlangıçtı.

0:02:14.892,0:02:18.753
1920'lerde araştırmacılar [br]ilk olarak yalıtımda kullanılan

0:02:18.753,0:02:23.103
süngerimsi bir plastik olan polistireni[br]ticari olarak geliştirdiler.

0:02:23.103,0:02:26.093
Çok geçmeden esnek [br]ama dayanıklı polivinil klorür

0:02:26.093,0:02:29.381
ya da diğer bir adıyla vinil geldi.

0:02:29.381,0:02:34.731
Akrilikler camı taklit eden [br]kırılmaz panelleri, saydamı yarattı.

0:02:34.731,0:02:38.561
1930'larda da naylon ön plana çıktı,

0:02:38.561,0:02:42.966
ipeği taklit etmek için tasarlanmış[br]ama ipekten çok daha güçlü bir polimer.

0:02:42.966,0:02:48.920
1933'ten itibaren polietilen en çok amaçlı[br]plastiklerden biri hâline geldi,

0:02:48.920,0:02:52.254
günümüzde hâlâ alışveriş çantalarından[br]şampuan şişelerine

0:02:52.254,0:02:56.064
ve kurşun geçirmez yeleklere kadar[br]her şeyi yapmak için kullanılıyor.

0:02:56.064,0:03:00.341
Yeni imalat teknolojileri[br]bu materyal patlamasına eşlik ettiler.

0:03:00.341,0:03:04.171
Plastik enjeksiyon denen [br]yeni bir tekniğin icadı

0:03:04.171,0:03:07.529
eritilmiş plastiğin [br]hızlı bir şekilde katılaşacağı

0:03:07.529,0:03:10.969
herhangi bir şeklin kalıbının içine [br]enjekte edilebilmesini mümkün kıldı.

0:03:10.969,0:03:15.135
Bu, ürünlerin yeni çeşitleri [br]ve şekilleri için imkân

0:03:15.135,0:03:20.690
ve ucuza hızlı bir şekilde [br]plastik üretmenin bir yolunu yarattı.

0:03:20.690,0:03:25.510
Bilim insanları bu yeni ekonomik maddenin[br]bir zamanlar pahalı olan nesneleri

0:03:25.510,0:03:28.889
daha fazla insana [br]erişebilir yapmasını umdu.

0:03:28.889,0:03:33.193
Aksine plastik İkinci Dünya Savaşı'nda[br]hizmete sunuldu.

0:03:33.193,0:03:38.019
Savaş boyunca ABD'deki [br]plastik üretimi dört katına çıktı.

0:03:38.019,0:03:43.506
Askerler yeni plastik iç başlıklar[br]ve su geçirmez vinil yağmurluklar giydi.

0:03:43.506,0:03:48.250
Pilotlar, kırılmaz bir plastik olan[br]pleksiden yapılmış kokpitlerde oturdular

0:03:48.250,0:03:52.380
ve esnek naylondan yapılmış [br]paraşütlere güvendiler.

0:03:52.720,0:03:57.250
Daha sonrasında savaş zamanında [br]türeyen plastik üreten şirketler

0:03:57.250,0:03:59.753
dikkatlerini tüketici [br]ürünlerine çevirdiler.

0:03:59.753,0:04:04.853
Plastik; mobilya, kıyafet, [br]ayakkabı, televizyon ve radyoda

0:04:04.853,0:04:09.761
tahta, cam ve kumaş gibi [br]diğer materyallerin yerini almaya başladı.

0:04:09.761,0:04:13.761
Çok yönlü plastikler, ambalajlamada da[br]imkânlar ortaya çıkardı,

0:04:13.761,0:04:18.143
çoğunlukla yiyecekleri ve diğer ürünleri [br]daha uzun bir süre taze tutmak içindi.

0:04:18.143,0:04:22.533
Bir anda plastik çöp torbaları,[br]plastik streç film,

0:04:22.533,0:04:25.763
sıkıştırılabilir plastik şişeler, [br]paket kutular

0:04:25.763,0:04:30.420
ve meyve, sebze ve et için [br]plastik kaplar belirdi.

0:04:30.420,0:04:34.420
Birkaç on yıl içinde bu çok yönlü madde

0:04:34.420,0:04:38.420
"plastik çağı" olarak [br]bilinen şeye öncülük etti.

0:04:38.420,0:04:42.080
Plastik çağı kolaylık ve maliyet [br]açısından verimlilik sağlasa da

0:04:42.080,0:04:45.670
aynı zamanda sarsıcı [br]çevre sorunları da yarattı.

0:04:45.670,0:04:48.910
Birçok plastik, yenilenemeyen [br]kaynaklardan üretiliyor.

0:04:48.910,0:04:52.760
Plastik ambalajlama da tek kullanımlık [br]olmak üzere tasarlanmıştı,

0:04:52.760,0:04:56.150
ancak bazı plastiklerin [br]çözünmesi yüzyıllar alıyor,

0:04:56.150,0:04:59.640
devasa bir atık birikintisi yaratıyor.

0:04:59.640,0:05:04.541
Bu yüzyıl, yeniliklerimizin bu sorunları [br]çözmesine ağırlık vermeliyiz,

0:05:04.541,0:05:08.718
yani plastik kullanımını azaltarak,[br]biyobozunur plastikler geliştirerek

0:05:08.718,0:05:12.718
ve var olan plastikleri geri dönüştürmenin[br]yeni yollarını bularak.