1
00:00:07,117 --> 00:00:10,077
ئەمڕۆ، پلاستیك لە ھەموو شوێنێكە.

2
00:00:10,077 --> 00:00:14,908
ھەموو ئەو پلاستیكە دەگەڕێتەوە
بۆ یەك شتی بچووك—

3
00:00:14,908 --> 00:00:17,958
کە تەنانەت لە پلاستیكیش دروست نەکراوە.

4
00:00:17,958 --> 00:00:22,335
بۆ چەندین سەدە، تۆپی بلیارد لە
عاجی کەڵبەی فیل دروست کراوە.

5
00:00:22,335 --> 00:00:26,235
بەڵام کاتێك ڕاوکردنی لە ڕادەبەدەر بووە
هۆی ئەوەی ژمارەی فیلەکان نزم بێتەوە

6
00:00:26,235 --> 00:00:27,605
لە سەدەی ١٩دا،

7
00:00:27,605 --> 00:00:33,298
دروستکەرانی تۆپەکانی بلیارد دەستیان کرد بە گەڕان بە
دوای جێگرەوەکان، پێشکەشکردنی پاداشتی گەورە.

8
00:00:33,298 --> 00:00:39,670
بۆیە لە ساڵی ١٨٦٣دا ئەمەریکییەك بە 
ناوی جۆن وێسلی هایت بەرەنگاریەکەی کرد.

9
00:00:39,670 --> 00:00:45,699
لە ماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا، ئەو
ماددەیەکی نوێی بەناوی باغە داھێنا،

10
00:00:45,699 --> 00:00:50,884
لە سیلیلۆز دروست کراو،
پێکهاتەیەكی دۆزراوە لە دار و پووش.

11
00:00:50,884 --> 00:00:55,092
هیات هەر زوو بۆی دەرکەوت باغە نەیتوانی
چارەسەری کێشەی تۆپی بلیارد بکات--

12
00:00:55,092 --> 00:00:59,092
ماددەکە وەك پێویست قورس نەبوو 
و بە تەواوی خۆپيادانی نەبوو.

13
00:00:59,092 --> 00:01:01,892
بەڵام ڕەنگ دەکرا و ڕێك دەخرا

14
00:01:01,892 --> 00:01:05,372
بۆ لاسایی کردنەوەی ماددەی
زۆر گرانبەهاتر وەک مەرجان،

15
00:01:05,372 --> 00:01:08,892
سەدەفی کیسەڵ، ‫به‌ردی‬
ماره‌با‬، و دایکی-مرواری.

16
00:01:08,892 --> 00:01:13,699
ئەو ئەوەی دروست کرد کە
بە یەکەم پلاستیك ناسرا.

17
00:01:13,699 --> 00:01:18,079
وشەی 'پلاستیك' دەتوانێت باسی هەر
ماددەیەك بکات لە پۆلیمەر دروستکرابێت،

18
00:01:18,079 --> 00:01:22,923
کە تەنها گەردی گەورەن لە هەمان
یەکەی لاوەکی دووبارە بۆوە پێکدێن.

19
00:01:22,923 --> 00:01:25,463
ئەوە هەموو پلاستیکەکانی لەلایەن
مرۆڤ دروستکراو دەگرێتەوە،

20
00:01:25,463 --> 00:01:28,853
هەروەها زۆرێك لە کەرەستەکان
لە شتە زیندووەکان دۆزراونەتەوە.

21
00:01:28,853 --> 00:01:31,993
بەڵام بە گشتی، کاتێك خەڵك
ئاماژە بۆ پلاستیكەکان دەکەن،

22
00:01:31,993 --> 00:01:34,573
ئەوان ئاماژە بە ماددە دەستکردەکان دەکەن.

23
00:01:34,573 --> 00:01:39,063
تایبەتمەندی یەکخستنەوەی ئەمانە ئەوەیە
کە ئەوان نەرم و گونجۆك دەست پێدەکەن

24
00:01:39,063 --> 00:01:42,223
و دەکرێت لە شێوەی
تایبەتیدا شێوەی وەربگرێت.

25
00:01:42,223 --> 00:01:46,330
وێڕای وەرگرتنی خەڵاتەکە 
وەك یەکەم پلاستیكی فەرمی،

26
00:01:46,330 --> 00:01:50,868
باغە زۆر بە ئاسانی گڕی دەگرت،
کە بەرھەم ھێنانی مەترسیدار کردبوو.

27
00:01:50,868 --> 00:01:53,968
بۆیە داھێنەران دەستیانکرد
بە گەڕان بە دوای بەدیل.

28
00:01:53,968 --> 00:01:57,418
لە ساڵی ١٩٠٧ کیمیازانێك پەنۆڵی پێکھێنا—

29
00:01:57,418 --> 00:01:59,708
بەرهەمی بەفیڕۆدانی خەڵوز—

30
00:01:59,708 --> 00:02:04,963
و فۆرمالديهايد، پۆلیمێرێکی نوێی
پتەو بەناوی بێیکلایت دروست دەکات.

31
00:02:04,963 --> 00:02:09,192
بێیکلایت زۆر کەمتر گڕی دەگرت
لە باغە و ماددە خاوەکان

32
00:02:09,192 --> 00:02:12,672
بەکاردەھات بۆ ئەوەی زیاتر
بە ئاسانی بەردەستبێت.

33
00:02:12,672 --> 00:02:14,892
بێیکلایت تەنھا سەرەتایەکە بوو.

34
00:02:14,892 --> 00:02:19,933
لە ١٩٢٠ەکاندا، توێژەران سەرەتا 
لە بازرگانیدا پەرەیان بە پۆلیستریندا،

35
00:02:19,933 --> 00:02:23,103
پلاستیکێکی ئیسفنجی 
بەکاردەھات لە جیاکردنەوە.

36
00:02:23,103 --> 00:02:29,381
دوای ئەوە کلۆریدی فرەڤینی یان ڤینیڵ
ھات، کە نوشتۆك بوو بەڵام هێشتا ڕەق بوو.

37
00:02:29,381 --> 00:02:31,491
ئەکریلیکەکان ڕۆشنیان دروست کرد،

38
00:02:31,491 --> 00:02:34,731
پانێلەکانی دژە شکان کە
لاسایی شوشەی دەکردەوە.

39
00:02:34,731 --> 00:02:38,561
و لە ١٩٣٠یەکان نایلۆن
قۆناغی سەرەکی گرت—

40
00:02:38,561 --> 00:02:42,966
پۆلیمەرێك لە شێوەی ئاوریشم دروست
کراو، بەڵام لەگەڵ چەندین جار ھێزی خۆی.

41
00:02:42,966 --> 00:02:48,920
لە ساڵی ١٩٣٣ەوە، پۆلیئێـپيلين بووە
یەکێك لە باشترین پلاستیکەکان،

42
00:02:48,920 --> 00:02:53,814
هێشتا ئەمڕۆش بەکاردێت بۆ دروستکردنی هەموو
شتێك لە کیسەکانی سەوزەوە بۆ بوتڵەکانی شامپۆ،

43
00:02:53,814 --> 00:02:56,064
بۆ چاکەتی گولە نەبڕ.

44
00:02:56,064 --> 00:03:00,341
تەکنەلۆژیای نوێی بەرهەمهێنانی 
ئەم تەقینەوەیە لە ماددەکان پەرەیسەند.

45
00:03:00,341 --> 00:03:04,171
داهێنانی تەکنیکێك 
پێی دەگوترێت دەرزی لێدان

46
00:03:04,171 --> 00:03:08,819
وای کرد پلاستیکە تواوەکان تێبکرێن
بۆ ناو قالبی هەر شێوەیەك،

47
00:03:08,819 --> 00:03:10,939
بۆ ئەوەی بە خێرایی ڕەقبن.

48
00:03:10,939 --> 00:03:15,135
ئەمەش ئەگەری دروست کرد بۆ
بەرهەمەکان لە جۆر و شێوەی نوێ—

49
00:03:15,135 --> 00:03:20,690
و ڕێگەیەك بۆ هەرزانی و خێرایی 
بەرهەمهێنانی پلاستیك بە پێوەر.

50
00:03:20,690 --> 00:03:23,850
زانایان هیوایان خواست ئەو 
ئابووریەی ماددە نوێیە

51
00:03:23,850 --> 00:03:28,889
ئەو ماددانە دروست بکات کە پێشتر
بەردەست نەبوونە بۆ خەڵکی زیاتر.

52
00:03:28,889 --> 00:03:33,193
لە جیاتی، پاڵ بە پلاستیکەوە نرا بۆ
خزمەت لە جەنگی جیهانی دووەم.

53
00:03:33,193 --> 00:03:38,019
له کاتی جەنگدا، بەرهەمی پلاستیکی لە
ویلایەتە یەکگرتووەکان چوار هێندە بەرزبۆوە.

54
00:03:38,019 --> 00:03:43,506
سەربازەکان کڵاوی نوێی ناوپۆشکراوی پلاستیکیان
لەبەردەکرد و چاکەتی بارانی دژە ئاوی ڤینیڵ.

55
00:03:43,506 --> 00:03:48,250
فڕۆکەوانان لە جێگای فڕۆکەوان دانیشتن کە لە 
شوشەی پلێکس، پلاستیكی دژە درز دروستکراون،

56
00:03:48,250 --> 00:03:52,720
و پشتیان بە پەڕەشووت بەست 
لە نایلۆنی نەرم دروست کراو.

57
00:03:52,720 --> 00:03:55,070
دواتر، کۆمپانیاکانی دروست کردنی پلاستیك

58
00:03:55,070 --> 00:03:59,753
کە لە کاتی جەنگدا بڵاوبۆوە سەرنجی
ئەوانی بۆ بەرهەمەکانی بەکارھێنەر ڕاکێشا.

59
00:03:59,753 --> 00:04:04,853
پلاستیكەکان دەستیان کرد بە جێگرتنەوەی
ماددەکانی تر وەك دار، شوشە و قوماش

60
00:04:04,853 --> 00:04:09,761
لە کەلوپەلی ناو ماڵ، جلوبەرگ،
پێڵاو، تەلەفزیۆنەکان و ڕادیۆکان.

61
00:04:09,761 --> 00:04:13,761
پلاستیکە بە توانایەکان ئەگەرەکانیان
کردەوە بۆ پێچانەوە—

62
00:04:13,761 --> 00:04:18,143
بە شێوەیەکی سەرەکی دیزاین کراون بۆ ھێشتەوەی 
خواردن و بەرهەمەکانی تر بە تازەیی بۆ کاتێکی زیاتر.

63
00:04:18,143 --> 00:04:22,533
لە پڕ، کیسەی زبڵی پلاستیکی هەبوو،
لولەی پلاستیکە جیرەکان،

64
00:04:22,533 --> 00:04:25,763
بوتڵی پلاستیکی گوشراوە،
کارتۆنی بردن،

65
00:04:25,763 --> 00:04:30,420
و دەفری پلاستیکی بۆ
میوە، سەوزە و گۆشت.

66
00:04:30,420 --> 00:04:34,420
لە ماوەیەکی کەمی ئەم دە ساڵە،
ئەم ماددە فرە بەکارھێنەرە

67
00:04:34,420 --> 00:04:38,420
بووە ھۆی ناساندی بە "سەدەی پلاستیك."

68
00:04:38,420 --> 00:04:42,080
لە کاتێکدا سەدەی پلاستیك
گونجاوی و تێچوونی کاریگەری ھێنا،

69
00:04:42,080 --> 00:04:45,670
هەروەها کێشەی ژینگەیی گەورەی دروست کرد.

70
00:04:45,670 --> 00:04:48,910
زۆربەی پلاستیکەکان لە سەرچاوەی
پلاستیكی دووبارە بەکارنەھێراوە دروستکراون.

71
00:04:48,910 --> 00:04:52,760
و پێچانەوەی پلاستیك دیزاین کراوە
بۆ ئەوەی تاکە بەکارهێنان بێت،

72
00:04:52,760 --> 00:04:56,150
بەڵام هەندێك پلاستیك چەند
سەدەیەکی پێدەچێت بۆ شیبوونەوە،

73
00:04:56,150 --> 00:04:59,640
دروستکردنی بنیاتنانێکی گەورە لە پاشەڕۆ.

74
00:04:59,640 --> 00:05:04,541
ئەم سەدەیە دەبێت ئێمە سەرنج بدەینە سەر
داهێنانەکان بە دانانی ناونیشان بۆ ئەوە

75
00:05:04,541 --> 00:05:08,718
بە کەمکردنەوەی بەکارهێنانی پلاستیك،
پەرەدان بە پلاستیکە بایۆلۆجیەکان،

76
00:05:08,718 --> 00:05:12,718
و دۆزینەوەی ڕێگەی نوێ بۆ دووبارە
دروست کردنەوەی پلاستیكی بەردەست.