[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.01,0:00:04.36,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko zaczęło się\Nw ciemnym barze w Madrycie,
Dialogue: 0,0:00:05.01,0:00:07.81,Default,,0000,0000,0000,,w którym przypadkiem spotkałem\Nkolegę z Uniwersytetu McGill,
Dialogue: 0,0:00:07.81,0:00:08.73,Default,,0000,0000,0000,,Michaela Meaneya.
Dialogue: 0,0:00:09.25,0:00:10.93,Default,,0000,0000,0000,,Wypiliśmy parę piw,\N
Dialogue: 0,0:00:11.49,0:00:15.05,Default,,0000,0000,0000,,rozmawiając o pracy,\Njak to naukowcy.
Dialogue: 0,0:00:16.26,0:00:20.74,Default,,0000,0000,0000,,Zajmował się kwestią\Nlizania przez szczurze matki
Dialogue: 0,0:00:21.47,0:00:24.54,Default,,0000,0000,0000,,nowo narodzonych młodych.
Dialogue: 0,0:00:25.73,0:00:30.97,Default,,0000,0000,0000,,Zapytałem: "Na to idą nasze podatki?".
Dialogue: 0,0:00:30.99,0:00:31.71,Default,,0000,0000,0000,,(Śmiech)
Dialogue: 0,0:00:31.71,0:00:35.05,Default,,0000,0000,0000,,"To ma być nauka?"
Dialogue: 0,0:00:36.07,0:00:38.16,Default,,0000,0000,0000,,Zaczął mi opowiadać,
Dialogue: 0,0:00:38.18,0:00:43.86,Default,,0000,0000,0000,,że szczury, podobnie jak ludzie, \Nróżnie opiekują się potomstwem.
Dialogue: 0,0:00:44.42,0:00:46.59,Default,,0000,0000,0000,,Jedne matki liżą swoje młode częściej,
Dialogue: 0,0:00:47.00,0:00:48.93,Default,,0000,0000,0000,,inne rzadziej,
Dialogue: 0,0:00:49.38,0:00:51.22,Default,,0000,0000,0000,,a większość plasuje się po środku.
Dialogue: 0,0:00:51.86,0:00:53.58,Default,,0000,0000,0000,,Zastanowiło mnie,
Dialogue: 0,0:00:53.91,0:00:58.48,Default,,0000,0000,0000,,że obserwacja miotu\Ndo czasu osiągnięcia dojrzałości,
Dialogue: 0,0:00:58.51,0:01:02.44,Default,,0000,0000,0000,,takiej jak u ludzi,\Nna długo po śmierci matki,
Dialogue: 0,0:01:03.00,0:01:05.11,Default,,0000,0000,0000,,ujawniła duże różnice.
Dialogue: 0,0:01:05.11,0:01:11.03,Default,,0000,0000,0000,,Zadbane młode o dobrze wylizanej sierści
Dialogue: 0,0:01:12.06,0:01:13.92,Default,,0000,0000,0000,,nie były zestresowane,
Dialogue: 0,0:01:14.08,0:01:20.17,Default,,0000,0000,0000,,miały inne zachowania seksualne\Ni sposób życia niż osobniki,
Dialogue: 0,0:01:20.17,0:01:24.60,Default,,0000,0000,0000,,którymi matka nie opiekowała się \Nz aż takim oddaniem.
Dialogue: 0,0:01:25.82,0:01:28.04,Default,,0000,0000,0000,,Myślałem sobie:
Dialogue: 0,0:01:28.95,0:01:30.54,Default,,0000,0000,0000,,"Czy to czary?
Dialogue: 0,0:01:31.12,0:01:32.41,Default,,0000,0000,0000,,Jak to jest?"
Dialogue: 0,0:01:32.41,0:01:35.16,Default,,0000,0000,0000,,Genetyk chciałby, żebyście myśleli,
Dialogue: 0,0:01:35.35,0:01:38.80,Default,,0000,0000,0000,,że być może matka miała gen "złej matki",
Dialogue: 0,0:01:39.09,0:01:43.10,Default,,0000,0000,0000,,który podnosił poziom stresu u młodych
Dialogue: 0,0:01:43.38,0:01:45.53,Default,,0000,0000,0000,,i był przekazywany\Nz pokolenia na pokolenie.
Dialogue: 0,0:01:45.53,0:01:47.75,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko determinowałaby genetyka.
Dialogue: 0,0:01:48.29,0:01:51.36,Default,,0000,0000,0000,,A może w grę wchodzi coś innego?
Dialogue: 0,0:01:51.100,0:01:54.88,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli chodzi o szczury,\Nmożemy odpowiedzieć na to pytanie.
Dialogue: 0,0:01:55.57,0:01:58.71,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiliśmy eksperyment z podmianą matek.
Dialogue: 0,0:01:59.12,0:02:03.68,Default,,0000,0000,0000,,Natychmiast po narodzinach \Noddziela się miot od matek
Dialogue: 0,0:02:03.68,0:02:05.78,Default,,0000,0000,0000,,i oddaje matkom dwojakiego typu.
Dialogue: 0,0:02:05.78,0:02:08.96,Default,,0000,0000,0000,,Młodymi zajmie się matka zastępcza.
Dialogue: 0,0:02:08.96,0:02:11.46,Default,,0000,0000,0000,,Matki są dwojakie,\Nbardzo i mało opiekuńcze.
Dialogue: 0,0:02:11.46,0:02:15.56,Default,,0000,0000,0000,,Wszystkie młode rozdzieliliśmy \Npomiędzy te dwie matki zastępcze.
Dialogue: 0,0:02:15.65,0:02:17.80,Default,,0000,0000,0000,,Odpowiedź okazała się niesamowita.
Dialogue: 0,0:02:18.12,0:02:21.52,Default,,0000,0000,0000,,To nie geny otrzymane od matki są ważne.
Dialogue: 0,0:02:22.08,0:02:27.12,Default,,0000,0000,0000,,To nie od biologicznej matki \Nzależała odporność na stres u szczurów,
Dialogue: 0,0:02:27.84,0:02:31.70,Default,,0000,0000,0000,,ale matki, która zajmowała się młodymi.
Dialogue: 0,0:02:32.56,0:02:35.55,Default,,0000,0000,0000,,Jak to możliwe?
Dialogue: 0,0:02:36.92,0:02:38.65,Default,,0000,0000,0000,,Jestem epigenetykiem.
Dialogue: 0,0:02:38.75,0:02:42.38,Default,,0000,0000,0000,,Interesuje mnie, jak są znaczone geny
Dialogue: 0,0:02:42.38,0:02:46.05,Default,,0000,0000,0000,,przez znaczniki chemiczne \Nw procesie embriogenezy,
Dialogue: 0,0:02:46.05,0:02:48.88,Default,,0000,0000,0000,,zachodzącej kiedy przebywamy\Nw brzuchu matki,
Dialogue: 0,0:02:49.00,0:02:52.21,Default,,0000,0000,0000,,oraz który z nich i w jakiej tkance\Nbędzie podlegał ekspresji.
Dialogue: 0,0:02:52.57,0:02:56.73,Default,,0000,0000,0000,,Jedne geny podlegają ekspresji w mózgu,\Na inne w wątrobie czy w oku.
Dialogue: 0,0:02:57.82,0:02:59.49,Default,,0000,0000,0000,,Zastanawialiśmy się,
Dialogue: 0,0:03:00.33,0:03:04.41,Default,,0000,0000,0000,,czy matka może jakoś przeprogramować
Dialogue: 0,0:03:04.83,0:03:08.67,Default,,0000,0000,0000,,geny potomstwa swoim zachowaniem?
Dialogue: 0,0:03:09.18,0:03:10.78,Default,,0000,0000,0000,,W ciągu dziesięciu lat badań
Dialogue: 0,0:03:10.78,0:03:14.36,Default,,0000,0000,0000,,odkryliśmy domino reakcji biochemicznych,
Dialogue: 0,0:03:14.68,0:03:17.81,Default,,0000,0000,0000,,dzięki którym opieka matki, \Nczyli lizanie potomstwa,
Dialogue: 0,0:03:18.10,0:03:22.41,Default,,0000,0000,0000,,jest przekładana na biochemiczne sygnały\Ndocierające do jądra komórki
Dialogue: 0,0:03:22.41,0:03:25.73,Default,,0000,0000,0000,,i odmiennie programujące DNA.
Dialogue: 0,0:03:26.10,0:03:30.43,Default,,0000,0000,0000,,To przygotowuje zwierzę do życia.
Dialogue: 0,0:03:31.30,0:03:33.37,Default,,0000,0000,0000,,Czy to życie będzie trudne?
Dialogue: 0,0:03:33.92,0:03:35.61,Default,,0000,0000,0000,,Czy będzie dużo jedzenia?
Dialogue: 0,0:03:35.61,0:03:38.06,Default,,0000,0000,0000,,Czy wokół będzie wiele kotów i węży?
Dialogue: 0,0:03:38.06,0:03:40.56,Default,,0000,0000,0000,,A może będzie to życie \Nwyższej klasy średniej,
Dialogue: 0,0:03:40.56,0:03:43.33,Default,,0000,0000,0000,,dla której najważniejsze jest\Nwłaściwe zachowanie,
Dialogue: 0,0:03:43.33,0:03:45.90,Default,,0000,0000,0000,,żeby zyskać społeczne poważanie.
Dialogue: 0,0:03:47.25,0:03:53.28,Default,,0000,0000,0000,,Zastanówmy się, jak ważny \Nmoże być ten proces w naszym życiu.
Dialogue: 0,0:03:53.55,0:03:56.28,Default,,0000,0000,0000,,Dziedziczymy DNA po przodkach.
Dialogue: 0,0:03:57.23,0:04:01.06,Default,,0000,0000,0000,,DNA jest stare,\Npowstało w drodze ewolucji.
Dialogue: 0,0:04:01.92,0:04:05.27,Default,,0000,0000,0000,,Jednak nie mówi o tym,\Nczy urodzimy się w Sztokholmie,
Dialogue: 0,0:04:06.32,0:04:09.31,Default,,0000,0000,0000,,gdzie dni są długie latem i krótkie zimą,
Dialogue: 0,0:04:09.75,0:04:14.15,Default,,0000,0000,0000,,czy w Ekwadorze, gdzie przez cały rok\Ndnie i noce są równe,
Dialogue: 0,0:04:14.15,0:04:17.90,Default,,0000,0000,0000,,co ma ogromny wpływ na naszą fizjologię.
Dialogue: 0,0:04:19.28,0:04:23.20,Default,,0000,0000,0000,,Być może to, z czym stykamy się\Nna wczesnym etapie naszego życia,
Dialogue: 0,0:04:23.74,0:04:25.57,Default,,0000,0000,0000,,czyli sygnały otrzymywane od matki,
Dialogue: 0,0:04:25.57,0:04:30.28,Default,,0000,0000,0000,,mówi o otoczeniu społecznym,\Nw którym mamy żyć.
Dialogue: 0,0:04:30.28,0:04:33.75,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli ma być ciężko,\Nlepiej bądź niespokojny i zestresowany.
Dialogue: 0,0:04:33.75,0:04:36.87,Default,,0000,0000,0000,,Albo zupełnie inny,\Njeśli życie ma być lekkie.
Dialogue: 0,0:04:36.87,0:04:39.66,Default,,0000,0000,0000,,Będzie dużo czy mało słońca?
Dialogue: 0,0:04:40.23,0:04:43.71,Default,,0000,0000,0000,,Dużo czy mało pożywienia?
Dialogue: 0,0:04:44.21,0:04:45.67,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli brakuje pożywienia,
Dialogue: 0,0:04:45.67,0:04:49.78,Default,,0000,0000,0000,,lepszy będzie mózg podatny \Nna objadanie się, kiedy jest co jeść,
Dialogue: 0,0:04:50.64,0:04:54.97,Default,,0000,0000,0000,,i zdolność do magazynowania\Ntkanki tłuszczowej.
Dialogue: 0,0:04:56.64,0:04:59.70,Default,,0000,0000,0000,,To dobra cecha,\Nwybrana na drodze ewolucji,
Dialogue: 0,0:05:00.29,0:05:07.27,Default,,0000,0000,0000,,żeby stare, niezmienne DNA mogło\Nprężnie funkcjonować w nowym środowisku.
Dialogue: 0,0:05:07.27,0:05:09.92,Default,,0000,0000,0000,,Jednak czasem coś idzie nie tak.
Dialogue: 0,0:05:10.66,0:05:15.86,Default,,0000,0000,0000,,Rodząc się w biednej rodzinie, \Notrzymujesz informację:
Dialogue: 0,0:05:16.14,0:05:20.14,Default,,0000,0000,0000,,"Lepiej zjadać każde napotkane jedzenie".
Dialogue: 0,0:05:20.75,0:05:23.12,Default,,0000,0000,0000,,Tyle, że ludzie się zmienili,\N
Dialogue: 0,0:05:23.12,0:05:25.28,Default,,0000,0000,0000,,prześcignęli ewolucję.
Dialogue: 0,0:05:25.28,0:05:28.16,Default,,0000,0000,0000,,Hamburgera można kupić za dolara,
Dialogue: 0,0:05:28.65,0:05:34.57,Default,,0000,0000,0000,,więc przygotowanie do życia,\Nktóre otrzymaliśmy od matki,
Dialogue: 0,0:05:34.85,0:05:37.22,Default,,0000,0000,0000,,okazuje się nieodpowiednie.
Dialogue: 0,0:05:38.27,0:05:42.09,Default,,0000,0000,0000,,Miało chronić nas przed głodem,
Dialogue: 0,0:05:42.37,0:05:46.44,Default,,0000,0000,0000,,a powoduje otyłość,\Nproblemy sercowo-naczyniowe
Dialogue: 0,0:05:46.68,0:05:48.42,Default,,0000,0000,0000,,i choroby metaboliczne.
Dialogue: 0,0:05:48.86,0:05:52.13,Default,,0000,0000,0000,,Koncepcja wpływu doświadczenia na geny,
Dialogue: 0,0:05:52.15,0:05:54.34,Default,,0000,0000,0000,,zwłaszcza nabywanego\Nwe wczesnym dzieciństwie,
Dialogue: 0,0:05:54.34,0:05:59.29,Default,,0000,0000,0000,,może wyjaśnić kwestie zdrowotne.
Dialogue: 0,0:06:00.64,0:06:02.35,Default,,0000,0000,0000,,Czy tylko u szczurów?
Dialogue: 0,0:06:03.05,0:06:05.59,Default,,0000,0000,0000,,Nie da się tego sprawdzić na ludziach,
Dialogue: 0,0:06:05.96,0:06:09.52,Default,,0000,0000,0000,,bo narażanie dzieci \Nna szkodę jest nieetyczne.
Dialogue: 0,0:06:10.09,0:06:13.42,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli ubogie dziecko rozwinie pewną cechę,
Dialogue: 0,0:06:13.42,0:06:16.48,Default,,0000,0000,0000,,nie dowiemy się, czy to z powodu biedy,
Dialogue: 0,0:06:17.13,0:06:19.79,Default,,0000,0000,0000,,czy też złych genów.
Dialogue: 0,0:06:20.13,0:06:21.78,Default,,0000,0000,0000,,Genetycy będą was przekonywać,
Dialogue: 0,0:06:21.78,0:06:24.77,Default,,0000,0000,0000,,że biedni są biedni przez geny.
Dialogue: 0,0:06:25.24,0:06:29.19,Default,,0000,0000,0000,,Epigenetycy powiedzą wam,\Nże biedni żyją w złym
Dialogue: 0,0:06:29.19,0:06:31.28,Default,,0000,0000,0000,,lub zubożałym środowisku,
Dialogue: 0,0:06:31.28,0:06:34.17,Default,,0000,0000,0000,,które tworzy ten fenotyp.
Dialogue: 0,0:06:35.80,0:06:41.20,Default,,0000,0000,0000,,Zaczęliśmy badać naszych małpich kuzynów.
Dialogue: 0,0:06:41.100,0:06:46.90,Default,,0000,0000,0000,,Stephen Suomi, mój kolega, \Nhodował małpy na dwa sposoby.
Dialogue: 0,0:06:46.92,0:06:49.76,Default,,0000,0000,0000,,Część z nich została\Nlosowo oddzielona od matek
Dialogue: 0,0:06:49.76,0:06:55.22,Default,,0000,0000,0000,,i wychowana przez opiekunkę\Njak przez zastępczą matkę.
Dialogue: 0,0:06:55.50,0:06:58.18,Default,,0000,0000,0000,,Te małpy zamiast matki miały opiekunkę.
Dialogue: 0,0:06:58.18,0:07:02.17,Default,,0000,0000,0000,,Druga część została wychowana \Nprzez ich własne matki.
Dialogue: 0,0:07:02.98,0:07:07.12,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy dorosły, całkowicie się różniły.
Dialogue: 0,0:07:07.30,0:07:10.64,Default,,0000,0000,0000,,Małpy mające matkę\Nnie zwracały uwagi na alkohol
Dialogue: 0,0:07:10.71,0:07:12.33,Default,,0000,0000,0000,,ani nie były agresywne seksualnie.
Dialogue: 0,0:07:12.33,0:07:16.22,Default,,0000,0000,0000,,Małpy wychowane bez matki\Nbyły agresywne, zestresowane
Dialogue: 0,0:07:16.22,0:07:18.17,Default,,0000,0000,0000,,i uzależnione od alkoholu.
Dialogue: 0,0:07:18.40,0:07:22.77,Default,,0000,0000,0000,,Tuż po ich urodzeniu\Nprzyjrzeliśmy się ich DNA,
Dialogue: 0,0:07:23.24,0:07:27.40,Default,,0000,0000,0000,,żeby sprawdzić, czy to możliwe, \Nże matka znakuje swoje dziecko.
Dialogue: 0,0:07:27.40,0:07:31.57,Default,,0000,0000,0000,,Jest znacznik matki w DNA potomstwa.
Dialogue: 0,0:07:32.03,0:07:35.62,Default,,0000,0000,0000,,Na przykładzie tych 14 małp widzimy,
Dialogue: 0,0:07:35.78,0:07:38.49,Default,,0000,0000,0000,,jak prowadzone są nowoczesne\Nbadania epigenetyczne.
Dialogue: 0,0:07:38.49,0:07:42.97,Default,,0000,0000,0000,,Potrafimy znaleźć chemiczne znaczniki,\Nktóre nazywamy znacznikami metylacji,
Dialogue: 0,0:07:43.15,0:07:48.22,Default,,0000,0000,0000,,na pojedynczym nukleotydzie DNA\Ni zmapować tak cały genom.
Dialogue: 0,0:07:48.22,0:07:51.46,Default,,0000,0000,0000,,Możemy porównać małpy\Nmające i niemające matki.
Dialogue: 0,0:07:51.46,0:07:54.19,Default,,0000,0000,0000,,Oto wizualne przedstawienie.
Dialogue: 0,0:07:54.20,0:07:57.87,Default,,0000,0000,0000,,Na czerwono zaznaczono\Nbardziej zmetylowane geny,
Dialogue: 0,0:07:58.06,0:08:00.82,Default,,0000,0000,0000,,na zielono, mniej zmetylowane.
Dialogue: 0,0:08:01.25,0:08:03.74,Default,,0000,0000,0000,,Wiele genów ulega zmianie,
Dialogue: 0,0:08:03.74,0:08:06.35,Default,,0000,0000,0000,,bo brak matki ma wpływ
Dialogue: 0,0:08:06.35,0:08:08.12,Default,,0000,0000,0000,,na wszystko.
Dialogue: 0,0:08:08.12,0:08:11.59,Default,,0000,0000,0000,,Wysyła sygnały o tym,\Njak będzie wyglądał świat,
Dialogue: 0,0:08:11.59,0:08:13.52,Default,,0000,0000,0000,,kiedy młode dorośnie.
Dialogue: 0,0:08:13.55,0:08:18.30,Default,,0000,0000,0000,,Widać, jak bardzo odmienne \Nsą te dwie grupy małp.
Dialogue: 0,0:08:19.41,0:08:21.83,Default,,0000,0000,0000,,Jak wcześnie się to dzieje?
Dialogue: 0,0:08:22.07,0:08:23.92,Default,,0000,0000,0000,,Te małpy nie widziały matki,
Dialogue: 0,0:08:23.92,0:08:25.90,Default,,0000,0000,0000,,więc miały już doświadczenie społeczne.
Dialogue: 0,0:08:26.10,0:08:30.11,Default,,0000,0000,0000,,Czy można już w chwili narodzin\Nodczuć status społeczny?
Dialogue: 0,0:08:31.21,0:08:32.39,Default,,0000,0000,0000,,W tym eksperymencie
Dialogue: 0,0:08:32.39,0:08:36.93,Default,,0000,0000,0000,,zbadaliśmy łożyska małp \No różnej pozycji społecznej.
Dialogue: 0,0:08:37.85,0:08:42.05,Default,,0000,0000,0000,,Co ciekawe, u wszelkich istot żywych
Dialogue: 0,0:08:43.14,0:08:45.88,Default,,0000,0000,0000,,ma ona strukturę hierarchiczną.
Dialogue: 0,0:08:46.38,0:08:48.05,Default,,0000,0000,0000,,Małpa numer jeden to szef.
Dialogue: 0,0:08:48.56,0:08:50.62,Default,,0000,0000,0000,,Małpa numer cztery to szeregowy.
Dialogue: 0,0:08:50.79,0:08:54.37,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy wsadzimy cztery małpy do klatki,\Nzawsze znajdzie się szef
Dialogue: 0,0:08:54.74,0:08:56.90,Default,,0000,0000,0000,,i szeregowy.
Dialogue: 0,0:08:57.59,0:09:02.55,Default,,0000,0000,0000,,Co ciekawe, małpa numer jeden \Nbędzie o wiele zdrowsza
Dialogue: 0,0:09:02.61,0:09:04.43,Default,,0000,0000,0000,,niż małpa numer cztery.
Dialogue: 0,0:09:04.74,0:09:10.56,Default,,0000,0000,0000,,W klatce małpa numer jeden\Nbędzie jadła mniej
Dialogue: 0,0:09:11.12,0:09:13.02,Default,,0000,0000,0000,,niż małpa numer cztery.
Dialogue: 0,0:09:14.18,0:09:18.19,Default,,0000,0000,0000,,Na tym obrazie metylacji widać,\Njak oddzielenie od matki
Dialogue: 0,0:09:18.49,0:09:22.53,Default,,0000,0000,0000,,wpływa na zwierzęta o statusie społecznym
Dialogue: 0,0:09:22.54,0:09:26.53,Default,,0000,0000,0000,,wysokim i niskim.
Dialogue: 0,0:09:27.26,0:09:31.06,Default,,0000,0000,0000,,Rodzimy się już z informacją\No statusie społecznym.
Dialogue: 0,0:09:31.58,0:09:34.50,Default,,0000,0000,0000,,Ta informacja jest neutralna
Dialogue: 0,0:09:34.50,0:09:35.93,Default,,0000,0000,0000,,i przygotowuje nas do życia,
Dialogue: 0,0:09:35.93,0:09:39.22,Default,,0000,0000,0000,,bo trzeba zaprogramować swoją biologię
Dialogue: 0,0:09:39.22,0:09:43.41,Default,,0000,0000,0000,,w zależności od statusu.
Dialogue: 0,0:09:44.40,0:09:46.62,Default,,0000,0000,0000,,Jak można zbadać to u ludzi?
Dialogue: 0,0:09:46.86,0:09:50.16,Default,,0000,0000,0000,,Niedozwolone są eksperymenty\Nnarażające ludzi na szkodę.
Dialogue: 0,0:09:50.16,0:09:54.92,Default,,0000,0000,0000,,Jednak Bóg eksperymentuje na nas,\Nco nazywa się klęskami żywiołowymi.
Dialogue: 0,0:09:55.26,0:09:59.03,Default,,0000,0000,0000,,Jedna z największych klęsk \Nw kanadyjskiej historii
Dialogue: 0,0:09:59.05,0:10:01.85,Default,,0000,0000,0000,,wydarzyła się w Quebecu, mojej prowincji.
Dialogue: 0,0:10:02.09,0:10:04.28,Default,,0000,0000,0000,,Burza lodowa w 1998 roku
Dialogue: 0,0:10:04.30,0:10:08.44,Default,,0000,0000,0000,,zniszczyła sieć energetyczną \Nw samym środku zimy,
Dialogue: 0,0:10:08.48,0:10:12.61,Default,,0000,0000,0000,,a temperatury spadały do -30 stopni.
Dialogue: 0,0:10:12.94,0:10:15.60,Default,,0000,0000,0000,,Wiele kobiet było w ciąży.
Dialogue: 0,0:10:15.100,0:10:21.93,Default,,0000,0000,0000,,Wraz z Suzanne King\Nobserwowaliśmy ich dzieci
Dialogue: 0,0:10:22.09,0:10:24.05,Default,,0000,0000,0000,,przez piętnaście lat.
Dialogue: 0,0:10:24.77,0:10:28.98,Default,,0000,0000,0000,,Badaliśmy wpływ wzrostu poziomu stresu,
Dialogue: 0,0:10:28.99,0:10:31.18,Default,,0000,0000,0000,,mając obiektywne kryteria.
Dialogue: 0,0:10:31.33,0:10:33.65,Default,,0000,0000,0000,,Jak długo nie było prądu,
Dialogue: 0,0:10:33.65,0:10:35.38,Default,,0000,0000,0000,,gdzie przebywano,
Dialogue: 0,0:10:35.92,0:10:40.73,Default,,0000,0000,0000,,w mieszkaniu teściowej\Nczy wiejskiej posiadłości?
Dialogue: 0,0:10:41.13,0:10:43.58,Default,,0000,0000,0000,,Sumując te informacje\Ni poziom stresu społecznego,
Dialogue: 0,0:10:43.58,0:10:47.74,Default,,0000,0000,0000,,można zastanowić się,\Njakie były te dzieci.
Dialogue: 0,0:10:48.23,0:10:52.64,Default,,0000,0000,0000,,Okazuje się, że wzrost stresu \Nsprzyja rozwojowi autyzmu,
Dialogue: 0,0:10:52.69,0:10:58.08,Default,,0000,0000,0000,,chorób metabolicznych \Ni autoimmunologicznych.
Dialogue: 0,0:10:58.78,0:11:01.27,Default,,0000,0000,0000,,Po określeniu poziomu metylacji widać,
Dialogue: 0,0:11:01.27,0:11:06.67,Default,,0000,0000,0000,,że zielone geny stają się czerwone,\Nkiedy poziom stresu wzrasta,
Dialogue: 0,0:11:06.78,0:11:10.19,Default,,0000,0000,0000,,a czerwone stają się zielone.
Dialogue: 0,0:11:10.19,0:11:14.43,Default,,0000,0000,0000,,Cały genom reaguje na stres.
Dialogue: 0,0:11:14.84,0:11:17.43,Default,,0000,0000,0000,,[Czy jeśli można zaprogramować\Ngeny, można to cofnąć?]
Dialogue: 0,0:11:17.43,0:11:20.59,Default,,0000,0000,0000,,Skoro można zaprogramować geny
Dialogue: 0,0:11:20.59,0:11:24.52,Default,,0000,0000,0000,,i nie jesteśmy niewolnikami ich historii,
Dialogue: 0,0:11:24.52,0:11:27.86,Default,,0000,0000,0000,,to czy proces ten jest odwracalny?
Dialogue: 0,0:11:28.02,0:11:32.04,Default,,0000,0000,0000,,Epigenetyczne podłoże \Nmoże mieć zarówno nowotwór,
Dialogue: 0,0:11:33.48,0:11:37.25,Default,,0000,0000,0000,,jak i choroby metaboliczne i psychiczne.
Dialogue: 0,0:11:38.25,0:11:40.95,Default,,0000,0000,0000,,Przeanalizujmy uzależnienie od kokainy.
Dialogue: 0,0:11:41.69,0:11:43.80,Default,,0000,0000,0000,,To straszny nałóg,
Dialogue: 0,0:11:44.64,0:11:47.99,Default,,0000,0000,0000,,który może prowadzić do śmierci.
Dialogue: 0,0:11:49.70,0:11:54.10,Default,,0000,0000,0000,,Czy jeśli przeprogramujemy\Nuzależniony mózg,
Dialogue: 0,0:11:54.39,0:11:59.58,Default,,0000,0000,0000,,zwierzę przestanie być uzależnione?
Dialogue: 0,0:12:00.47,0:12:06.66,Default,,0000,0000,0000,,Znając schemat uzależnienia,\Nzrekonstruujemy ten proces u ludzi.
Dialogue: 0,0:12:06.66,0:12:11.13,Default,,0000,0000,0000,,Chodzicie do szkoły średniej\Ni ktoś proponuje wam kokainę.
Dialogue: 0,0:12:11.34,0:12:13.21,Default,,0000,0000,0000,,Bierzecie i nic złego się nie dzieje.
Dialogue: 0,0:12:13.36,0:12:17.47,Default,,0000,0000,0000,,Po kilku miesiącach\Ncoś przypomina wam ten pierwszy raz,
Dialogue: 0,0:12:17.54,0:12:20.43,Default,,0000,0000,0000,,diler dostarcza kokainę\Ni uzależniacie się.
Dialogue: 0,0:12:20.43,0:12:22.23,Default,,0000,0000,0000,,Zmienia się wasze życie.
Dialogue: 0,0:12:22.23,0:12:23.84,Default,,0000,0000,0000,,Ze szczurami jest tak samo.
Dialogue: 0,0:12:23.84,0:12:28.28,Default,,0000,0000,0000,,Mój kolega Gal Yadid\Nprzyzwyczaja je do kokainy,
Dialogue: 0,0:12:28.39,0:12:31.42,Default,,0000,0000,0000,,a potem na miesiąc \Nwstrzymuje jej podawanie,
Dialogue: 0,0:12:31.42,0:12:34.91,Default,,0000,0000,0000,,po czym przypomina im okoliczności,\Nw których spróbowały jej pierwszy raz,
Dialogue: 0,0:12:34.91,0:12:38.15,Default,,0000,0000,0000,,za pomocą sygnału i kolorów klatki, \N
Dialogue: 0,0:12:38.16,0:12:39.81,Default,,0000,0000,0000,,i szczury szaleją.
Dialogue: 0,0:12:39.81,0:12:43.17,Default,,0000,0000,0000,,Żeby dostać się do kokainy,\Nnaciskają dźwignię, aż padną.
Dialogue: 0,0:12:44.16,0:12:48.35,Default,,0000,0000,0000,,Po raz pierwszy odkryliśmy\Npewną różnicę u zwierząt.
Dialogue: 0,0:12:48.64,0:12:52.44,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy brakuje kokainy\Ni nic się nie dzieje,
Dialogue: 0,0:12:52.99,0:12:54.89,Default,,0000,0000,0000,,epigenom ulega przekształceniom,
Dialogue: 0,0:12:54.89,0:12:57.96,Default,,0000,0000,0000,,a geny zostają inaczej oznakowane.
Dialogue: 0,0:12:57.96,0:12:59.58,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy pojawi się sygnał,
Dialogue: 0,0:12:59.58,0:13:04.38,Default,,0000,0000,0000,,ich genom wytworzy fenotyp \Nosobnika uzależnionego.
Dialogue: 0,0:13:04.67,0:13:11.04,Default,,0000,0000,0000,,Podaliśmy szczurom leki,\Nktóre bądź wzmagały metylację DNA,
Dialogue: 0,0:13:11.24,0:13:13.46,Default,,0000,0000,0000,,czyli obserwowany znacznik epigenetyczny,
Dialogue: 0,0:13:13.46,0:13:16.99,Default,,0000,0000,0000,,bądź ją obniżały.
Dialogue: 0,0:13:17.20,0:13:18.22,Default,,0000,0000,0000,,Jak się okazało, \N
Dialogue: 0,0:13:18.26,0:13:24.20,Default,,0000,0000,0000,,wzrost metylacji znacząco nasilał \Npragnienie spożycia kokainy,
Dialogue: 0,0:13:24.67,0:13:30.32,Default,,0000,0000,0000,,jednak przy jej obniżeniu nałóg znikał.
Dialogue: 0,0:13:30.58,0:13:32.13,Default,,0000,0000,0000,,Tak przeprogramowaliśmy szczury.
Dialogue: 0,0:13:32.13,0:13:36.48,Default,,0000,0000,0000,,Między zwykłym a epigenetycznym lekiem\Nzasadnicza różnica jest taka,
Dialogue: 0,0:13:36.48,0:13:39.01,Default,,0000,0000,0000,,że leki epigenetyczne
Dialogue: 0,0:13:39.01,0:13:42.00,Default,,0000,0000,0000,,w zasadzie wymazują \Nposiadane doświadczenie,
Dialogue: 0,0:13:43.18,0:13:46.11,Default,,0000,0000,0000,,a po ich odstawieniu choroba nie powróci,
Dialogue: 0,0:13:46.11,0:13:48.28,Default,,0000,0000,0000,,chyba że powtórzy się\Npierwotne doświadczenie.
Dialogue: 0,0:13:48.28,0:13:49.72,Default,,0000,0000,0000,,Tak wygląda przeprogramowanie.
Dialogue: 0,0:13:49.72,0:13:54.03,Default,,0000,0000,0000,,Kiedy zbadaliśmy zwierzęta\Npo 30, 60 dniach,
Dialogue: 0,0:13:54.03,0:13:56.88,Default,,0000,0000,0000,,które w warunkach ludzkich \Nrównałyby się latom,
Dialogue: 0,0:13:56.88,0:14:02.31,Default,,0000,0000,0000,,szczury wciąż były wolne od nałogu\Nw skutek epigenetycznej terapii.
Dialogue: 0,0:14:04.64,0:14:10.04,Default,,0000,0000,0000,,Dowiedzieliśmy się o DNA, \Nże nie jest zwykłą sekwencją liter
Dialogue: 0,0:14:10.86,0:14:13.17,Default,,0000,0000,0000,,ani scenariuszem.
Dialogue: 0,0:14:13.17,0:14:15.50,Default,,0000,0000,0000,,DNA to dynamiczny film.
Dialogue: 0,0:14:16.27,0:14:20.92,Default,,0000,0000,0000,,Doświadczenia są stale wpisywane \Nw ten interaktywny film.
Dialogue: 0,0:14:21.33,0:14:26.29,Default,,0000,0000,0000,,To jak oglądanie filmu o waszym DNA,\Nczyli życiu, trzymając pilota w ręku.
Dialogue: 0,0:14:26.81,0:14:30.13,Default,,0000,0000,0000,,Możecie usuwać i dodawać aktorów.
Dialogue: 0,0:14:30.86,0:14:36.15,Default,,0000,0000,0000,,Pomimo deterministycznej natury genów
Dialogue: 0,0:14:36.76,0:14:39.91,Default,,0000,0000,0000,,mamy kontrolę nad tym, \Njak wyglądają nasze geny.
Dialogue: 0,0:14:40.65,0:14:43.51,Default,,0000,0000,0000,,Jest to niezwykle optymistyczna wiadomość.
Dialogue: 0,0:14:43.68,0:14:47.15,Default,,0000,0000,0000,,Pojawia się możliwość spojrzenia\Nna niektóre śmiertelne choroby,
Dialogue: 0,0:14:47.15,0:14:49.62,Default,,0000,0000,0000,,takie jak nowotwór czy choroby psychiczne,
Dialogue: 0,0:14:50.18,0:14:52.35,Default,,0000,0000,0000,,w nowy sposób,
Dialogue: 0,0:14:53.06,0:14:55.29,Default,,0000,0000,0000,,jak na błędną adaptację,
Dialogue: 0,0:14:55.29,0:14:58.55,Default,,0000,0000,0000,,którą można odwrócić \Ndzięki epigenetycznej interwencji,
Dialogue: 0,0:14:58.73,0:15:04.72,Default,,0000,0000,0000,,usuwając z filmu aktora\Ni tworząc nową narrację.
Dialogue: 0,0:15:06.13,0:15:08.20,Default,,0000,0000,0000,,Podsumowując,
Dialogue: 0,0:15:08.67,0:15:15.49,Default,,0000,0000,0000,,DNA to połączenie dwóch warstw informacji.
Dialogue: 0,0:15:16.05,0:15:19.29,Default,,0000,0000,0000,,Jedna jest stara
Dialogue: 0,0:15:19.78,0:15:22.71,Default,,0000,0000,0000,,i ewoluowała przez miliony lat.
Dialogue: 0,0:15:23.47,0:15:27.05,Default,,0000,0000,0000,,Jest stała i trudno ją zmienić.
Dialogue: 0,0:15:27.41,0:15:30.77,Default,,0000,0000,0000,,Druga warstwa informacji\Njest epigenetyczna,
Dialogue: 0,0:15:31.22,0:15:34.37,Default,,0000,0000,0000,,otwarta i dynamiczna.
Dialogue: 0,0:15:35.24,0:15:38.78,Default,,0000,0000,0000,,Tworzy interaktywną narrację,
Dialogue: 0,0:15:39.73,0:15:46.44,Default,,0000,0000,0000,,co w dużej mierze pozwala nam\Nkontrolować swój los,
Dialogue: 0,0:15:47.51,0:15:50.18,Default,,0000,0000,0000,,los naszych dzieci
Dialogue: 0,0:15:50.96,0:15:54.70,Default,,0000,0000,0000,,oraz daje nadzieję na zwalczenie chorób
Dialogue: 0,0:15:55.40,0:15:59.39,Default,,0000,0000,0000,,i rozwiązanie ważnych kwestii zdrowotnych,
Dialogue: 0,0:15:59.73,0:16:02.79,Default,,0000,0000,0000,,które dotykają ludzkość\Nod dłuższego czasu.
Dialogue: 0,0:16:03.28,0:16:07.54,Default,,0000,0000,0000,,Mimo że determinują nas geny,
Dialogue: 0,0:16:08.47,0:16:11.29,Default,,0000,0000,0000,,istnieje pewien stopień wolności,
Dialogue: 0,0:16:11.64,0:16:15.68,Default,,0000,0000,0000,,dzięki której możemy wziąć\Nodpowiedzialność za swoje życie.
Dialogue: 0,0:16:15.80,0:16:16.81,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję.
Dialogue: 0,0:16:16.94,0:16:17.84,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa)