0:00:00.920,0:00:02.494
Het begon allemaal

0:00:02.518,0:00:04.460
in een donkere bar in Madrid.

0:00:05.023,0:00:09.247
Ik ontmoette mijn collega [br]uit McGill, Michael Meaney.

0:00:09.271,0:00:11.576
We dronken een paar biertjes

0:00:11.600,0:00:13.653
en zoals wetenschappers dat doen,

0:00:13.677,0:00:15.243
vertelde hij me over zijn werk.

0:00:16.304,0:00:18.882
Hij vertelde me dat hij geïnteresseerd is

0:00:18.882,0:00:22.972
in de manier waarop [br]moederratten hun jongen likken

0:00:22.972,0:00:24.652
na hun geboorte.

0:00:25.656,0:00:28.075
Ik zat daar en zei:

0:00:28.099,0:00:31.099
"Daar gaat dus [br]mijn belastinggeld aan op.”

0:00:31.123,0:00:32.157
(Gelach)

0:00:32.181,0:00:34.959
Aan dit soort zachte wetenschap."

0:00:35.835,0:00:38.332
Hij begon me te vertellen

0:00:38.356,0:00:41.536
dat de ratten, net als mensen,

0:00:41.550,0:00:44.226
hun jongen op heel [br]verschillende manieren likken.

0:00:44.250,0:00:46.985
Sommige moeders likken veel,

0:00:47.009,0:00:49.214
andere heel weinig

0:00:49.238,0:00:51.208
en de meeste er tussenin.

0:00:51.867,0:00:53.768
Maar het interessantste is

0:00:53.792,0:00:58.710
wat er gebeurt als ze volwassen zijn

0:00:58.734,0:01:02.913
-- jaren in menselijk leven -- [br]lang nadat hun moeder is overleden.

0:01:02.937,0:01:05.005
Het zijn totaal verschillende dieren.

0:01:05.029,0:01:09.402
De dieren die veel [br]werden gelikt en verzorgd,

0:01:09.426,0:01:11.178
dus veel-likkers en verzorgers,

0:01:11.869,0:01:13.423
zijn niet gestrest.

0:01:14.022,0:01:16.271
Ze vertoonden een[br]verschillend seksueel gedrag.

0:01:16.295,0:01:19.250
Ze hebben een andere manier van leven

0:01:19.274,0:01:24.754
dan degenen die niet zo intensief [br]werden behandeld door hun moeders.

0:01:25.934,0:01:28.722
Ik dacht bij mezelf:

0:01:28.722,0:01:30.414
“Is dit magie?

0:01:31.002,0:01:32.371
Hoe werkt dit?”

0:01:32.395,0:01:34.604
Genetici zouden beweren dat het komt

0:01:35.390,0:01:39.362
doordat hun moeder misschien [br]een ‘slechte moeder’-gen had

0:01:39.386,0:01:43.023
dat ervoor zorgde dat [br]haar jongen vol stress waren

0:01:43.047,0:01:45.594
en dat daarna doorgaven [br]generatie na generatie,

0:01:45.618,0:01:48.318
dat het allemaal bepaald is [br]door de genetica.

0:01:48.342,0:01:51.836
Of is er hier [br]iets anders aan de hand?

0:01:51.860,0:01:55.431
Bij ratten kunnen we deze vraag [br]stellen en beantwoorden.

0:01:55.455,0:01:59.060
We deden een ‘cross-fostering’ experiment.

0:01:59.084,0:02:03.203
Je haalt de jongen van deze rat [br]bij de geboorte uit elkaar

0:02:03.203,0:02:05.730
en geeft ze aan twee [br]soorten voedstermoeders --

0:02:05.754,0:02:08.956
niet de echte moeders, [br]maar moeders die hen zullen verzorgen:

0:02:08.956,0:02:11.560
‘veel-likkende’ moeders [br]en ‘weinig-likkende’ moeders.

0:02:11.560,0:02:15.262
Je kunt het tegenovergestelde doen [br]met de weinig-likkende pups.

0:02:15.708,0:02:18.081
Het opmerkelijke antwoord was

0:02:18.105,0:02:22.144
dat het niet belangrijk was [br]welk gen je kreeg van je moeder.

0:02:22.168,0:02:27.916
Het was niet de biologische moeder die [br]die eigenschap van de ratten bepaalde.

0:02:27.940,0:02:31.946
Het is de moeder [br]die zorgde voor de jongen.

0:02:32.771,0:02:35.596
Hoe kan dit?

0:02:36.921,0:02:38.724
Ik ben een epigeneticus.

0:02:38.748,0:02:42.420
Ik ben geïnteresseerd in [br]hoe genen gemarkeerd zijn

0:02:42.444,0:02:44.160
door een chemische markering

0:02:44.184,0:02:48.833
tijdens de embryogenese, de tijd die we [br]in de baarmoeder doorbrengen,

0:02:48.843,0:02:50.966
en die bepaalt welk gen

0:02:50.966,0:02:52.698
in welk weefsel wordt uitgedrukt.

0:02:52.722,0:02:56.542
Dat zijn andere genen in de hersenen [br]dan in de lever of het oog.

0:02:57.718,0:03:00.557
Wij dachten: “Is het mogelijk

0:03:00.581,0:03:06.372
dat de moeder op een of andere manier [br]het gen van haar nakomelingen

0:03:06.372,0:03:09.101
door haar gedrag kan herprogrammeren?

0:03:09.125,0:03:10.736
We werkten er 10 jaar aan

0:03:10.760,0:03:14.801
en vonden dat er een reeks [br]biochemische gebeurtenissen plaatsvindt

0:03:14.825,0:03:18.418
waarmee het likken en de verzorging [br]van de moeder, de zorg van de moeder,

0:03:18.418,0:03:20.775
wordt omgezet in biochemische signalen

0:03:20.799,0:03:24.110
die doordringen tot de celkern en het DNA

0:03:24.134,0:03:26.212
en het anders programmeren.

0:03:26.236,0:03:31.132
Nu kan het dier zich [br]voorbereiden op het leven:

0:03:31.156,0:03:33.461
gaat het leven hard zijn,

0:03:33.461,0:03:35.507
gaat er voldoende voedsel zijn,

0:03:35.507,0:03:38.112
gaan er een hoop katten [br]en slangen ronddwalen?

0:03:38.136,0:03:40.459
Of zal ik opgroeien [br]in een upper-class wijk

0:03:40.483,0:03:43.190
waar ik me slechts goed [br]en correct moet gedragen

0:03:43.214,0:03:46.349
om sociaal geaccepteerd te worden?

0:03:46.978,0:03:52.363
Je kan je dan afvragen[br]hoe belangrijk dat proces nu is

0:03:52.363,0:03:53.768
voor onze levens.

0:03:53.792,0:03:56.704
We erven ons DNA van onze voorouders.

0:03:57.411,0:03:59.340
Het DNA is oud.

0:03:59.364,0:04:01.432
Het ontwikkelde zich tijdens de evolutie.

0:04:01.938,0:04:06.271
Maar het vertelt ons niet of je [br]gaat geboren worden in Stockholm,

0:04:06.295,0:04:09.681
waar de dagen in de zomer lang [br]en in de winter kort zijn,

0:04:09.705,0:04:11.010
of in Ecuador,

0:04:11.034,0:04:14.567
waar dag en nacht [br]het hele jaar door even lang zijn.

0:04:14.591,0:04:18.386
Dat heeft zo’n enorm effect[br]op onze fysiologie.

0:04:19.489,0:04:23.725
Daarom denken we dat vroeg in het leven

0:04:23.749,0:04:25.916
de signalen die van de moeder komen

0:04:25.940,0:04:30.455
het kind vertellen in wat voor [br]sociale wereld het gaat leven.

0:04:30.479,0:04:33.879
Als hij zwaar zal zijn, kan je [br]maar beter angstig en stressvol zijn,

0:04:33.903,0:04:37.026
maar in een makkelijke wereld, [br]moet je anders zijn.

0:04:37.050,0:04:40.240
Wordt het een wereld [br]met veel of weinig licht?

0:04:40.264,0:04:44.249
Gaat het om een wereld [br]met veel of weinig eten?

0:04:44.273,0:04:45.797
Als er geen voedsel is,

0:04:45.821,0:04:50.437
kun je beter je hersenen ontwikkelen om [br]te gaan schrokken als je de kans krijgt

0:04:50.461,0:04:55.217
of elk stukje voedsel dat je hebt [br]als vet op te slaan.

0:04:56.819,0:04:58.249
Dat is goed.

0:04:58.273,0:05:00.130
De evolutie heeft ervoor gekozen

0:05:00.154,0:05:05.050
om ons vaste, oude DNA op een [br]dynamische manier te laten functioneren

0:05:05.074,0:05:06.923
in nieuwe omgevingen.

0:05:07.377,0:05:09.960
Maar soms gaat het fout.

0:05:10.706,0:05:14.568
Als je geboren wordt in een arme familie

0:05:14.592,0:05:17.521
krijg je het signaal: [br]je kunt maar beter schrokken,

0:05:17.545,0:05:20.760
eet maar elk stuk voedsel [br]dat je gaat tegenkomen.

0:05:20.784,0:05:23.036
Maar wij mensen hebben met onze breinen

0:05:23.060,0:05:25.156
de evolutie versneld.

0:05:25.180,0:05:28.544
Je kunt nu bij McDonald's [br]voor één dollar eten kopen.

0:05:28.568,0:05:34.978
En nu blijkt de voorbereiding [br]die we van onze moeders kregen

0:05:35.002,0:05:37.594
averechts te werken.

0:05:38.351,0:05:42.564
Dezelfde voorbereiding die ons moest [br]beschermen tegen honger en hongersnood

0:05:42.588,0:05:45.045
leidt nu tot overgewicht,

0:05:45.069,0:05:48.039
cardiovasculaire problemen [br]en stofwisselingsziekten.

0:05:48.666,0:05:52.138
Het idee dat genen door onze ervaring [br]kunnen worden gemarkeerd,

0:05:52.162,0:05:54.463
en dan vooral de vroege levenservaring,

0:05:54.487,0:05:57.301
kan ons een verbindende verklaring geven

0:05:57.325,0:05:59.668
voor zowel gezondheid als ziekte.

0:06:00.612,0:06:02.970
Maar geldt dat alleen voor ratten?

0:06:02.994,0:06:05.946
Het probleem is dat we dit [br]niet kunnen testen bij de mens

0:06:05.970,0:06:10.082
omdat we ethisch gezien kinderen[br]niet even wat tegenslag kunnen bezorgen.

0:06:10.106,0:06:13.410
Als dus een arm kind [br]een bepaalde eigenschap ontwikkelt,

0:06:13.434,0:06:17.173
weten we niet of armoede de oorzaak is

0:06:17.197,0:06:20.021
of dat arme mensen slechte genen hebben.

0:06:20.045,0:06:23.160
Genetici zullen je proberen te vertellen [br]dat arme mensen arm zijn

0:06:23.184,0:06:25.240
omdat hun genen hen arm maken.

0:06:25.264,0:06:27.224
Epigenetici zullen je vertellen

0:06:27.248,0:06:31.358
dat arme mensen in een slecht [br]of verarmd milieu verkeren

0:06:31.382,0:06:34.346
dat dat fenotype, die eigenschap schept.

0:06:35.576,0:06:41.418
Daarom zijn we gaan kijken [br]naar onze neven, de apen.

0:06:42.087,0:06:43.805
Mijn collega, Stephen Suomi,

0:06:43.805,0:06:46.966
heeft apen opgevoed[br]op twee verschillende manieren.

0:06:46.990,0:06:49.891
Op willekeurige wijze scheidde [br]hij apen van hun moeder

0:06:49.915,0:06:52.507
en bracht ze groot met een verzorgster

0:06:52.531,0:06:55.490
als een soort stiefmoeder.

0:06:55.514,0:06:58.185
Deze apen hadden geen moeder; [br]ze hadden een verzorgster

0:06:58.209,0:07:02.829
Andere apen werden grootgebracht [br]met hun normale, natuurlijke moeders.

0:07:02.853,0:07:07.549
Eenmaal oud werden ze totaal [br]verschillende dieren.

0:07:07.573,0:07:10.666
De apen met een moeder [br]gaven niet om alcohol,

0:07:10.690,0:07:12.369
waren niet seksueel agressief.

0:07:12.393,0:07:17.730
De apen zonder moeder waren agressief[br]en gestrest en waren alcoholisten.

0:07:18.482,0:07:23.964
We keken naar hun DNA [br]vroeg na de geboorte, om te zien

0:07:23.988,0:07:26.755
of de moeders een markering aanbrachten?

0:07:26.779,0:07:32.137
Is er een teken van de moeder [br]in het DNA van het nageslacht?

0:07:32.161,0:07:34.413
Dit zijn 14 dagen oude apen

0:07:34.437,0:07:38.513
en dit is de moderne manier [br]waarop we epigenetica bestuderen.

0:07:38.537,0:07:42.824
We kunnen die chemische merken,[br]die we methylatiemerken noemen

0:07:42.824,0:07:46.376
in kaart brengen op DNA bij een resolutie [br]van één enkele nucleotide.

0:07:46.376,0:07:48.733
We kunnen het volledige [br]genoom in kaart brengen.

0:07:48.733,0:07:51.474
We kunnen nu de apen vergelijken.

0:07:51.498,0:07:53.452
Hier is een visuele presentatie ervan.

0:07:53.476,0:07:58.213
De meer gemethyleerde genen zijn rood.

0:07:58.237,0:08:01.251
De minder gemethyleerde zijn groen.

0:08:01.275,0:08:03.759
Je kunt zien dat vele genen [br]aan het veranderen zijn,

0:08:03.783,0:08:06.497
omdat geen moeder hebben [br]niet zomaar één ding is --

0:08:06.521,0:08:08.192
het beïnvloedt de hele levensweg.

0:08:08.192,0:08:11.584
Het vertelt over hoe [br]je wereld er zal gaan uitzien

0:08:11.608,0:08:13.367
wanneer je opgroeit tot volwassene.

0:08:13.391,0:08:15.812
Je kunt zien hoe de twee groepen apen

0:08:15.836,0:08:18.556
zeer goed van elkaar [br]te onderscheiden zijn.

0:08:19.392,0:08:21.521
Hoe vroeg ontwikkelt zich dit?

0:08:22.078,0:08:26.121
Deze apen zagen hun moeders niet,[br]dus hadden ze al een sociale ervaring.

0:08:26.164,0:08:30.303
Voelen we onze sociale status zelfs [br]al aan op het moment van geboorte?

0:08:31.131,0:08:35.180
In dit experiment namen we [br]placenta's van apen

0:08:35.204,0:08:37.161
met een verschillende sociale status.

0:08:37.698,0:08:43.072
Het interessante aan sociale rang [br]is dat alle levende wezens

0:08:43.096,0:08:45.714
zich structureren door hiërarchie.

0:08:46.345,0:08:48.533
Aap nummer één is de baas,

0:08:48.557,0:08:50.895
aap nummer vier is de sukkelaar.

0:08:50.919,0:08:53.358
Je zet vier apen in een kooi,

0:08:53.382,0:08:56.393
er zal er altijd een de baas zijn [br]en altijd een de sukkelaar.

0:08:57.448,0:09:01.296
Wat interessant is, [br]is dat aap nummer één

0:09:01.320,0:09:04.752
veel gezonder is dan aap nummer vier.

0:09:04.776,0:09:06.580
Als je ze in een kooi zet,

0:09:06.604,0:09:11.301
zal aap nummer één niet zo veel eten.

0:09:11.325,0:09:13.162
Aap nummer vier zal juist veel eten.

0:09:14.129,0:09:18.402
Je ziet hier in deze methylatiekaart

0:09:18.426,0:09:23.931
een enorm onderscheid bij de geboorte[br]van de dieren met een hoge sociale status

0:09:23.963,0:09:26.637
ten opzichte van dieren [br]die geen hoge status hebben.

0:09:27.349,0:09:31.580
We worden geboren [br]met die sociale informatie

0:09:31.604,0:09:34.657
en dit is op zich niet goed of slecht,

0:09:34.681,0:09:36.670
het bereidt ons gewoon voor op het leven

0:09:36.670,0:09:40.365
omdat we onze biologie [br]anders moeten programmeren

0:09:40.389,0:09:43.470
als we de hoge of juist[br]de lage sociale status hebben.

0:09:44.326,0:09:46.667
Maar hoe kun je [br]dit onderzoeken bij de mens?

0:09:46.710,0:09:50.378
We kunnen geen experimenten doen, [br]we mogen mensen geen tegenspoed bezorgen.

0:09:50.378,0:09:52.775
Maar God doet experimenten met mensen

0:09:52.799,0:09:55.087
onder de vorm van natuurrampen.

0:09:55.111,0:09:59.371
Een van de zwaarste natuurrampen [br]in de geschiedenis van Canada

0:09:59.395,0:10:01.805
gebeurde in mijn provincie Quebec.

0:10:01.829,0:10:04.232
Het was de ijsstorm van 1998.

0:10:04.256,0:10:08.056
We verloren ons hele elektriciteitsnet [br]door een ijsstorm

0:10:08.080,0:10:11.077
toen de temperaturen in het holst [br]van de winter in Quebec

0:10:11.101,0:10:13.050
-20 tot -30 waren.

0:10:13.074,0:10:15.606
Er waren toen vrouwen zwanger.

0:10:16.082,0:10:22.114
Mijn collega Suzanne King [br]volgde de kinderen van die moeders

0:10:22.138,0:10:23.852
gedurende 15 jaar.

0:10:24.565,0:10:28.811
Wat gebeurde er[br]als de stress verhoogde --

0:10:28.835,0:10:31.443
en hier hadden we objectieve [br]metingen van stress.

0:10:31.467,0:10:35.905
Hoe lang zat je zonder stroom? [br]Waar bracht je je tijd door?

0:10:35.929,0:10:40.932
Was het in je schoonmoeders appartement [br]of in een of ander chique landhuis?

0:10:40.956,0:10:43.614
Dat droeg allemaal bij [br]aan sociale stress

0:10:43.638,0:10:45.240
en je kunt je de vraag stellen:

0:10:45.240,0:10:48.088
wat deed dit met de kinderen?

0:10:48.112,0:10:50.746
Het lijkt erop dat [br]als de spanning toeneemt,

0:10:50.770,0:10:52.828
de kinderen meer autisme ontwikkelen,

0:10:52.852,0:10:55.391
meer stofwisselingsziekten

0:10:55.415,0:10:58.247
en meer auto-immuunziekten.

0:10:58.787,0:11:01.211
We brachten de methylatietoestand in kaart

0:11:01.235,0:11:06.773
en zagen weer hoe de groene genen [br]rood kleuren naarmate de stress toeneemt

0:11:06.797,0:11:10.289
en de rode genen groen [br]als de stress toeneemt,

0:11:10.373,0:11:14.863
een volledige herschikking van [br]het genoom als reactie op stress.

0:11:17.442,0:11:20.651
Als we genen kunnen programmeren,

0:11:20.675,0:11:24.512
als we niet alleen slaven [br]van de geschiedenis van onze genen zijn,

0:11:24.512,0:11:28.100
als ze kunnen worden geprogrammeerd, [br]kunnen we ze dan ook herprogrammeren?

0:11:28.100,0:11:32.675
Omdat epigenetische oorzaken [br]kunnen leiden tot ziekten als kanker,

0:11:33.659,0:11:35.462
stofwisselingsziekten

0:11:35.486,0:11:37.589
en ziekten van geestelijke gezondheid.

0:11:38.120,0:11:40.813
Laten we praten over cocaïneverslaving.

0:11:41.575,0:11:44.631
Cocaïneverslaving [br]is een vreselijke situatie

0:11:44.655,0:11:48.422
die kan leiden tot de dood [br]en het verlies van mensenlevens.

0:11:49.545,0:11:51.470
We stelden de vraag:

0:11:51.494,0:11:54.733
kunnen we verslaafde [br]hersenen herprogrammeren

0:11:54.757,0:11:59.681
zodat zij niet meer verslaafd zijn?

0:12:00.377,0:12:04.657
We gebruikten een model [br]voor cocaïneverslaving

0:12:04.681,0:12:06.770
dat nabootst wat er gebeurt bij de mens.

0:12:06.794,0:12:09.462
Als mens zit je op de middelbare school,

0:12:09.486,0:12:11.566
een paar vrienden raden je [br]wat cocaïne aan,

0:12:11.590,0:12:13.396
je neemt cocaïne, er gebeurt niets.

0:12:13.420,0:12:17.621
Maanden gaan voorbij, iets doet je denken [br]aan wat er de eerste keer gebeurd is,

0:12:17.645,0:12:19.285
een dealer bezorgt je cocaïne,

0:12:19.309,0:12:22.141
je raakt verslaafd [br]en je leven is veranderd.

0:12:22.165,0:12:23.811
Bij ratten doen we hetzelfde.

0:12:23.835,0:12:25.410
Mijn collega, Gal Yadid,

0:12:25.434,0:12:28.434
gewent dieren aan cocaïne,

0:12:28.458,0:12:31.586
vervolgens krijgen ze [br]een maand lang geen cocaïne.

0:12:31.610,0:12:35.210
Dan herinnert hij ze aan het feestje [br]toen ze voor het eerste cocaïne kregen

0:12:35.210,0:12:38.406
met als signaal de kleuren van de kooi [br]toen ze die cocaïne kregen.

0:12:38.406,0:12:39.802
Ze gaan over de rooie.

0:12:39.826,0:12:42.273
Ze duwen op de hendel [br]om cocaïne te krijgen

0:12:42.297,0:12:43.556
tot ze doodgaan.

0:12:44.047,0:12:48.490
We hebben eerst vastgesteld [br]dat het verschil tussen deze dieren

0:12:48.514,0:12:51.215
is dat in de tijd dat er niets gebeurt,

0:12:51.239,0:12:53.011
en er geen cocaïne is,

0:12:53.035,0:12:54.956
hun epigenoom herschikt wordt.

0:12:54.980,0:12:57.869
Hun genen worden [br]op een andere manier gemarkeerd,

0:12:57.893,0:13:01.635
en wanneer het signaal komt, [br]is hun genoom er klaar voor

0:13:01.659,0:13:03.948
om dit fenotype [br]van verslaving te ontwikkelen.

0:13:04.565,0:13:08.359
Dus behandelden we deze dieren

0:13:08.359,0:13:11.359
met geneesmiddelen die [br]ofwel DNA-methylatie verhogen,

0:13:11.359,0:13:13.583
de waar te nemen epigenetische markering,

0:13:13.607,0:13:17.090
ofwel de epigenetische [br]markeringen verlaagden.

0:13:17.114,0:13:20.369
Het bleek dat als we [br]de methylatie verhoogden,

0:13:20.393,0:13:22.276
deze dieren zelfs nog gekker werden.

0:13:22.300,0:13:24.784
Ze gingen nog meer [br]verlangen naar cocaïne.

0:13:24.808,0:13:28.234
Maar als we [br]de DNA-methylatie verminderden,

0:13:28.258,0:13:30.362
raakten de dieren van hun verslaving af.

0:13:30.386,0:13:32.005
We hadden ze gedeprogrammeerd.

0:13:32.029,0:13:35.179
Een fundamenteel verschil [br]tussen een epigenetisch geneesmiddel

0:13:35.179,0:13:36.815
en alle andere geneesmiddelen

0:13:36.815,0:13:38.861
is dat we met epigenetische geneesmiddelen

0:13:38.885,0:13:43.017
we in wezen de tekenen [br]van de ervaring verwijderen,

0:13:43.041,0:13:45.168
en zodra ze weg zijn,

0:13:45.192,0:13:48.213
komen ze niet meer terug, [br]tenzij je dezelfde ervaring hebt.

0:13:48.237,0:13:49.891
Het dier is nu geherprogrammeerd.

0:13:49.915,0:13:54.136
Toen we de dieren 30 dagen, [br]60 dagen later gingen bekijken

0:13:54.160,0:13:57.079
-- in menselijke termen [br]is dat jaren later --

0:13:57.103,0:14:02.409
waren ze nog altijd niet verslaafd en dat[br]door één enkele epigenetische behandeling.

0:14:04.472,0:14:07.743
Wat hebben we nu geleerd over DNA?

0:14:07.767,0:14:10.892
DNA is niet alleen maar een reeks letters;

0:14:10.916,0:14:13.035
het is niet alleen maar een script.

0:14:13.059,0:14:15.430
DNA is een dynamische film.

0:14:16.367,0:14:21.278
Onze ervaringen worden geschreven [br]in deze film, die interactief is.

0:14:21.302,0:14:24.855
Met DNA kijk je naar een film van je leven

0:14:24.879,0:14:26.661
als met een afstandsbediening.

0:14:26.685,0:14:30.074
Je kan acteurs verwijderen of toevoegen.

0:14:30.872,0:14:36.767
Ondanks de deterministische [br]aard van de genetica,

0:14:36.791,0:14:40.480
heb je controle over de manier [br]waarop je genen eruitzien.

0:14:40.504,0:14:43.774
Hierin zit een enorm[br]optimistische boodschap

0:14:43.798,0:14:47.306
over de mogelijkheid [br]om nu dodelijke ziekten tegen te gaan

0:14:47.330,0:14:50.234
zoals kanker, geestelijke gezondheid,

0:14:50.258,0:14:53.186
met een nieuwe aanpak,

0:14:53.210,0:14:55.744
door ze te bekijken als maladaptatie.

0:14:55.768,0:14:58.842
Als we epigenetisch kunnen ingrijpen,

0:14:58.866,0:15:02.362
kunnen we de film terugspoelen [br]en door het verwijderen van een acteur

0:15:02.386,0:15:05.243
een nieuw verhaal opzetten.

0:15:06.028,0:15:08.525
Wat ik jullie vandaag heb verteld

0:15:08.549,0:15:13.641
is dat ons DNA feitelijk een combinatie [br]van twee componenten is,

0:15:13.665,0:15:15.490
twee informatielagen.

0:15:16.106,0:15:19.781
De ene informatielaag is oud,

0:15:19.805,0:15:23.310
ontwikkeld in miljoenen jaren evolutie.

0:15:23.334,0:15:26.510
Ze is vast en zeer moeilijk te veranderen.

0:15:27.411,0:15:31.261
De andere informatielaag [br]is de epigenetische laag,

0:15:31.285,0:15:35.180
die open en dynamisch is

0:15:35.204,0:15:39.796
en een verhaal creëert dat interactief is,

0:15:39.820,0:15:46.608
dat ons in staat stelt[br]om grotendeels ons eigen lot te bepalen,

0:15:47.695,0:15:51.151
het lot van onze kinderen te helpen

0:15:51.244,0:15:59.770
en hopelijk de ziektes en ernstige [br]gezondheidsproblemen te overwinnen

0:15:59.794,0:16:03.405
die de mensheid voor een lange [br]tijd hebben geteisterd.

0:16:03.429,0:16:08.732
Ook al zijn wij [br]door onze genen bepaald

0:16:08.775,0:16:11.692
toch hebben we [br]een zekere mate van vrijheid

0:16:11.716,0:16:15.849
die van ons leven een leven [br]van verantwoordelijkheid kan maken.

0:16:15.873,0:16:17.093
Bedankt.

0:16:17.117,0:16:19.362
(Applaus)