1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Jako, że jest to TEDGlobal,

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
kto mi powie jak nazywamy to po francusku?

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,000
Widzę, że wszyscy są w temacie liry korbowej.

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
"Vielle à roue."

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
Po hiszpańsku: "zanfona",

6
00:00:12,000 --> 00:00:14,000
a po włosku: "ghironda".

7
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
Lira korbowa.

8
00:00:17,000 --> 00:00:20,000
Mamy tu rożne rodzaje i kształty liry korbowej.

9
00:00:20,000 --> 00:00:23,000
Lira korbowa to jedyny instrument,

10
00:00:23,000 --> 00:00:26,000
który ma korbę do obracania koła,

11
00:00:26,000 --> 00:00:29,000
które pociera struny jak smyczek w skrzypcach.

12
00:00:29,000 --> 00:00:31,000
Tak produkuje dźwięk.

13
00:00:31,000 --> 00:00:34,000
Ma 3 rodzaje strun.

14
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Pierwsza z nich to: struna burdonowa,

15
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
która wytwarza dźwięk ciągły, podobnie jak dudy.

16
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
Druga strona to: struna melodyjna,

17
00:00:44,000 --> 00:00:47,000
na której gra się drewnianą klawiaturą nastrojoną jak fortepian.

18
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Trzecia struna jest nieco innowacyjna.

19
00:00:55,000 --> 00:00:57,000
Jest to jedyny (obecnie używany) instrument,

20
00:00:57,000 --> 00:01:00,000
który wykorzystuje tego typu technikę.

21
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
Zostaje tu uruchomiony tzw. brzęczący mostek lub "pies".

22
00:01:04,000 --> 00:01:07,000
Kiedy kręcę korbą i wywieram nacisk,

23
00:01:10,000 --> 00:01:13,000
wytwarzany jest dźwięk podobny do szczekania psa.

24
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
Wszystko to jest całkiem innowacyjne,

25
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
biorąc pod uwagę to,

26
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
że lira korbowa powstawała około 1000 lat temu,

27
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
i wymagała 2 osób do grania:

28
00:01:22,000 --> 00:01:24,000
jedna osoba kręciła korbą,

29
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
a druga grała melodię

30
00:01:26,000 --> 00:01:29,000
fizycznie pociągając za duże drewniane kołki.

31
00:01:30,000 --> 00:01:33,000
Na szczęście, to wszystko zmieniło się kilka wieków później.

32
00:01:33,000 --> 00:01:35,000
Tak więc, jedna osoba mogła grać

33
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
i jednocześnie - to jest całkiem ciężkie -

34
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
trzymać lirę korbową.

35
00:01:40,000 --> 00:01:43,000
W historii, lira korbowa była używana przez wieki

36
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
głównie w muzyce tanecznej,

37
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
To dzięki wyjątkowej melodii

38
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
połączonej tu z akustycznym boomboxem.

39
00:01:51,000 --> 00:01:54,000
Dźiś lira korbowa jest używana we wszystkich rodzajach muzyki:

40
00:01:54,000 --> 00:01:56,000
muzyce ludowej,

41
00:01:56,000 --> 00:01:58,000
muzyce współczesnej

42
00:01:58,000 --> 00:02:01,000
i muzyce swiatowej,

43
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii

44
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
i we Włoszech.

45
00:02:05,000 --> 00:02:08,000
Zamówienie gdziekolwiek i otrzymanie takiej liry trwa od 3 do 5 lat.

46
00:02:08,000 --> 00:02:10,000
Jest produkowana przez wyspecjalizowanych lutników,

47
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
również w Europie.

48
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Bardzo trudno ją nastroić.

49
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
Tak więc, bez dalszych ceregieli, chcecie posłuchać?

50
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
(publiczność: "tak!")

51
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
-Caroline Phillips: "nie słyszę was. Chcecie posłuchać?" -Publiczność: "tak!"

52
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
-Caroline Phillips: "ok"

53
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
Do dzieła!

54
00:02:28,000 --> 00:02:30,000
Zaśpiewam po baskijsku,

55
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
języku używanego w kraju, w którym żyję - w Kraju Basków,

56
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
w regionie na terenie Francji i Hiszpanii

57
00:02:36,000 --> 00:02:40,000
♪♪ ♪♪

58
00:02:45,000 --> 00:02:50,000
[słowa w języku baskijskim]

59
00:03:30,000 --> 00:03:35,000
♫ ♫ ♫

60
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
Dziekuję

61
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
(oklaski)

62
00:04:25,000 --> 00:04:28,000
To jest utwór, który napisałam

63
00:04:28,000 --> 00:04:31,000
na bazie tradycyjnego rytmu baskijskiego.

64
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
Ten utwór ma nastrój celtycki

65
00:04:35,000 --> 00:04:45,000
♪♪ ♪♪

66
00:05:15,000 --> 00:05:17,000
Dziękuję

67
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
(oklaski)