0:00:00.000,0:00:02.000
Jako, że jest to TEDGlobal,

0:00:02.000,0:00:05.000
kto mi powie jak nazywamy to po francusku?

0:00:06.000,0:00:08.000
Widzę, że wszyscy są w temacie liry korbowej.

0:00:08.000,0:00:10.000
"Vielle à roue."

0:00:10.000,0:00:12.000
Po hiszpańsku: "zanfona",

0:00:12.000,0:00:14.000
a po włosku: "ghironda".

0:00:14.000,0:00:17.000
Lira korbowa.

0:00:17.000,0:00:20.000
Mamy tu rożne rodzaje i kształty liry korbowej.

0:00:20.000,0:00:23.000
Lira korbowa to jedyny instrument,

0:00:23.000,0:00:26.000
który ma korbę do obracania koła,

0:00:26.000,0:00:29.000
które pociera struny jak smyczek w skrzypcach.

0:00:29.000,0:00:31.000
Tak produkuje dźwięk.

0:00:31.000,0:00:34.000
Ma 3 rodzaje strun.

0:00:34.000,0:00:37.000
Pierwsza z nich to: struna burdonowa,

0:00:37.000,0:00:40.000
która wytwarza dźwięk ciągły, podobnie jak dudy.

0:00:42.000,0:00:44.000
Druga strona to: struna melodyjna,

0:00:44.000,0:00:47.000
na której gra się drewnianą klawiaturą nastrojoną jak fortepian.

0:00:53.000,0:00:55.000
Trzecia struna jest nieco innowacyjna.

0:00:55.000,0:00:57.000
Jest to jedyny (obecnie używany) instrument,

0:00:57.000,0:01:00.000
który wykorzystuje tego typu technikę.

0:01:00.000,0:01:03.000
Zostaje tu uruchomiony tzw. brzęczący mostek lub "pies".

0:01:04.000,0:01:07.000
Kiedy kręcę korbą i wywieram nacisk,

0:01:10.000,0:01:13.000
wytwarzany jest dźwięk podobny do szczekania psa.

0:01:14.000,0:01:16.000
Wszystko to jest całkiem innowacyjne,

0:01:16.000,0:01:18.000
biorąc pod uwagę to,

0:01:18.000,0:01:20.000
że lira korbowa powstawała około 1000 lat temu,

0:01:20.000,0:01:22.000
i wymagała 2 osób do grania:

0:01:22.000,0:01:24.000
jedna osoba kręciła korbą,

0:01:24.000,0:01:26.000
a druga grała melodię

0:01:26.000,0:01:29.000
fizycznie pociągając za duże drewniane kołki.

0:01:30.000,0:01:33.000
Na szczęście, to wszystko zmieniło się kilka wieków później.

0:01:33.000,0:01:35.000
Tak więc, jedna osoba mogła grać

0:01:35.000,0:01:37.000
i jednocześnie - to jest całkiem ciężkie -

0:01:37.000,0:01:40.000
trzymać lirę korbową.

0:01:40.000,0:01:43.000
W historii, lira korbowa była używana przez wieki

0:01:43.000,0:01:45.000
głównie w muzyce tanecznej,

0:01:45.000,0:01:48.000
To dzięki wyjątkowej melodii

0:01:48.000,0:01:51.000
połączonej tu z akustycznym boomboxem.

0:01:51.000,0:01:54.000
Dźiś lira korbowa jest używana we wszystkich rodzajach muzyki:

0:01:54.000,0:01:56.000
muzyce ludowej,

0:01:56.000,0:01:58.000
muzyce współczesnej

0:01:58.000,0:02:01.000
i muzyce swiatowej,

0:02:01.000,0:02:03.000
w Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii

0:02:03.000,0:02:05.000
i we Włoszech.

0:02:05.000,0:02:08.000
Zamówienie gdziekolwiek i otrzymanie takiej liry trwa od 3 do 5 lat.

0:02:08.000,0:02:10.000
Jest produkowana przez wyspecjalizowanych lutników,

0:02:10.000,0:02:12.000
również w Europie.

0:02:13.000,0:02:15.000
Bardzo trudno ją nastroić.

0:02:17.000,0:02:19.000
Tak więc, bez dalszych ceregieli, chcecie posłuchać?

0:02:19.000,0:02:21.000
(publiczność: "tak!")

0:02:21.000,0:02:23.000
-Caroline Phillips: "nie słyszę was. Chcecie posłuchać?" -Publiczność: "tak!"

0:02:23.000,0:02:25.000
-Caroline Phillips: "ok"

0:02:25.000,0:02:27.000
Do dzieła!

0:02:28.000,0:02:30.000
Zaśpiewam po baskijsku,

0:02:30.000,0:02:33.000
języku używanego w kraju, w którym żyję - w Kraju Basków,

0:02:33.000,0:02:35.000
w regionie na terenie Francji i Hiszpanii

0:02:36.000,0:02:40.000
♪♪ ♪♪

0:02:45.000,0:02:50.000
[słowa w języku baskijskim]

0:03:30.000,0:03:35.000
♫ ♫ ♫

0:04:21.000,0:04:23.000
Dziekuję

0:04:23.000,0:04:25.000
(oklaski)

0:04:25.000,0:04:28.000
To jest utwór, który napisałam

0:04:28.000,0:04:31.000
na bazie tradycyjnego rytmu baskijskiego.

0:04:31.000,0:04:34.000
Ten utwór ma nastrój celtycki

0:04:35.000,0:04:45.000
♪♪ ♪♪

0:05:15.000,0:05:17.000
Dziękuję

0:05:17.000,0:05:19.000
(oklaski)