WEBVTT 00:00:06.605 --> 00:00:11.018 1996-yilda 56 nafar ko'ngillilar Trayverikin nomli yangi og'riq 00:00:11.018 --> 00:00:14.653 qoldiruvchi vositani sinash uchun o'tkazilgan tadqiqotda qatnashdi. 00:00:14.653 --> 00:00:18.773 Ishtirokchilarning bir ko'rsatkich barmog'iga sinovdagi yangi og'riqni 00:00:18.773 --> 00:00:21.569 bosuvchi vosita surilgan, ikkinchisiga teginilmagan. 00:00:21.569 --> 00:00:25.211 Keyin ikkala barmoq ham og'riqli qisqichlar orasiga solingan. 00:00:25.211 --> 00:00:29.526 Ishtirokchilarning aytishicha, dori surilgan barmoq unchalik og'rimagan. 00:00:29.526 --> 00:00:31.386 Buning ajablanarli yeri yo'q, 00:00:31.386 --> 00:00:34.843 chunki Trayveriken aslida og'riq qoldiruvchi vosita bo'lmagan, 00:00:34.843 --> 00:00:39.066 u umuman og'riq qoldiruvchi xususiyatga ega bo'lmagan "sohta eliksir" edi. 00:00:39.066 --> 00:00:43.073 Talabalarni sohta dorining kuchiga ishonishga nima undadi? 00:00:43.073 --> 00:00:45.842 Javob esa platsebo effektida, yetarlicha 00:00:45.842 --> 00:00:47.286 izohlanmagan fenomen bo'lib, 00:00:47.286 --> 00:00:51.840 unda ta'sir ko'rsatishi kutilmagan va ko'pincha sohta dorilar, muolajalar 00:00:51.840 --> 00:00:53.405 va davolash usullari 00:00:53.405 --> 00:00:56.465 mo'jizaviy ravishda insonni oyoqqa turgizadi. 00:00:56.465 --> 00:01:00.496 Shifokorlar platsebo atamasini 1700-yildan buyon, bemordagi simptomni 00:01:00.496 --> 00:01:05.175 yengilatishda sohta dorilarning qudratini anglaganlaridan beri ishlatib kelishmoqda. 00:01:05.175 --> 00:01:08.086 Zarur dorilar mavjud bo’lmaganda yoki kimdir xayolida o’zini 00:01:08.086 --> 00:01:11.371 nosog'lom his qilsa ulardan foydalanilgan. 00:01:11.371 --> 00:01:15.522 Platsebo so'zining ma’nosi lotincha “Iltimos, roziman” degan ma’noni anglatib, 00:01:15.522 --> 00:01:19.127 sarosimadagi bemorni tinchlantirishda ishlatilganiga ishora qilmoqda. 00:01:19.127 --> 00:01:23.026 Platsebolar ishonarli bo’lishi uchun haqiqiy malhamga o'xshashi zarur edi, 00:01:23.026 --> 00:01:25.270 shu tariqa ular tabletka, ampula va 00:01:25.270 --> 00:01:26.625 hatto platsebo jarrohligi 00:01:26.625 --> 00:01:29.492 ko’rinishini olgan. 00:01:29.492 --> 00:01:33.871 Ko'p o'tmay shifokorlar odamni bu tarzda ishontirishning boshqa bir 00:01:33.871 --> 00:01:35.743 istiqbolini angladi: tibbiy sinovlar. 00:01:35.743 --> 00:01:39.894 1950-yillarda tadqiqotchilar plasebolardan yangi muolajalarini sinovdan o’tkazishda 00:01:39.894 --> 00:01:41.847 dasturilamal sifatida foydalanayotgan edi 00:01:41.847 --> 00:01:43.687 Misol uchun, yangi dorini baholashda 00:01:43.687 --> 00:01:46.553 sinovdagi bemorlarning yarmi haqiqiy dorini ichishi mumkin. 00:01:46.553 --> 00:01:49.902 Qolgan yarmi esa xuddi shu ko’rinishdagi platseboni ichadi. 00:01:49.902 --> 00:01:54.213 Tadqiqotchilar agar bemorlar haqiqiy yoki sohta narsa o’rtasidagi farqni bilishmasa, 00:01:54.213 --> 00:01:56.242 natijalarda tarafkashlik bo’lmaydi, 00:01:56.242 --> 00:01:57.879 deb ishonishardi. 00:01:57.879 --> 00:02:02.001 So’ng agar yangi dori platseboga nisbatan sezilarli darajada foyda bersa, 00:02:02.001 --> 00:02:03.998 uning samarasi sinovdan o'tgan. 00:02:03.998 --> 00:02:09.501 Hozirda platsebodan bu yo'lda foydalanish axloqiy masalalar bois odat tusida emas. 00:02:09.501 --> 00:02:13.038 Agar eskiroq versiyadagi dorini yangisiga yoki boshqa bir doriga 00:02:13.038 --> 00:02:14.908 solishtirish imkoni bo’lganda edi, 00:02:14.908 --> 00:02:18.645 bu insonga hech qanaqangi dori bermagan yaxshiroq, 00:02:18.645 --> 00:02:21.190 ayniqsa, ular jiddiy xastalikka chalingan bo’lsa. 00:02:21.190 --> 00:02:26.243 Bu holatlarda platsebolardan odatda yangi, eski va alternativ dorilarning 00:02:26.243 --> 00:02:29.811 xususiyatlarni aniqroq solishtirishda sinovning haqqoniyligini 00:02:29.811 --> 00:02:33.096 ta’minlash maqsadida foydalaniladi. 00:02:33.096 --> 00:02:37.503 Ammo platsebolar ham o’z ta’sir kuchini ko’rsatishini bilamiz. 00:02:37.503 --> 00:02:38.952 Platsebo effekti boriga shukur 00:02:38.952 --> 00:02:41.954 bemorlarning bari sohta dori ichgan yoki yolg'on jarrohlikni 00:02:41.954 --> 00:02:43.273 boshdan kechirgan bo'lishsa 00:02:43.273 --> 00:02:44.422 ham, ular yurak 00:02:44.422 --> 00:02:46.130 xastaliklari, astma va 00:02:46.130 --> 00:02:50.126 qattiq og’riq kabi bir qancha dardlardan forig’ bo’lishdi. 00:02:50.126 --> 00:02:52.766 Uning mexanizmini tushunishga hanuz urinmoqdamiz 00:02:52.766 --> 00:02:54.765 Platsebo effektiga shubha qiluvchilar uning 00:02:54.765 --> 00:02:58.625 boshqa omillar bilan adashtirib yuborilishiga ishonishadi, misol uchun 00:02:58.625 --> 00:03:03.129 bemor shifokorga ahvoli o’nglanganini aytib ko’nglini ko’tarishga intilishi. 00:03:03.129 --> 00:03:04.123 Boshqa tomondan, 00:03:04.123 --> 00:03:07.539 tadqiqotchilarning fikricha, agar bemor sohta dori haqiqiyligiga 00:03:07.539 --> 00:03:12.208 ishonsa,uning tuzalib ketishga bo’lgan umidi kasallik alomatlarini yaxshilovchi 00:03:12.208 --> 00:03:14.241 fiziologik faktorlarga ta’sir ko’rsatadi. 00:03:14.241 --> 00:03:18.487 Platsebo effekti qon bosimi, yurak urish tezligini o'zgartirishga va og'riqni 00:03:18.487 --> 00:03:19.361 kamaytiruvchi 00:03:19.361 --> 00:03:23.280 kimyoviy moddalarni, masalan endorfinlarni ishlab chiqarishi mumkin. 00:03:23.280 --> 00:03:28.914 Shuning uchun og’riq sinovi sinaluvchilari platsebo foyda berganini ta'kidlagan edi. 00:03:28.914 --> 00:03:31.493 Platsebolar, hatto adrenalin kabi stress gormonlarini 00:03:31.493 --> 00:03:32.974 kamaytirishi 00:03:32.974 --> 00:03:35.995 bu esa kasallikning zararli ta'sirini zaiflashtirishi mumkin. 00:03:35.995 --> 00:03:39.954 Shunday ekan g’ayrioddiy platsebo effektiga tasannolar aytmaymizmi? 00:03:39.954 --> 00:03:41.439 Xulosa chiqarishga shoshilmang. 00:03:41.439 --> 00:03:43.975 Agar bemor uni sohta eliksir oyoqqa turg'azganiga 00:03:43.975 --> 00:03:48.586 ishonsa, u foyda berishi aniq bo’lgan dori va muolajani ortga surishi mumkin. 00:03:48.586 --> 00:03:51.774 Qolaversa, bu ijobiy ta'sirlar vaqt o'tishi bilan so'nishi mumkin 00:03:51.774 --> 00:03:53.503 va ko’pincha shunday bo’ladi. 00:03:53.503 --> 00:03:55.735 Platsebolar tibbiy natijalarga ham shubha 00:03:55.735 --> 00:03:58.821 uyg’otadi, bu olimlarni uning bizga ko'rsatayotgan ta'sirini 00:03:58.821 --> 00:04:01.491 chuqurroq o’rganishga undaydi. 00:04:01.491 --> 00:04:04.424 Tana haqida biz bilgan barcha bilimlarga qaramasdan, 00:04:04.424 --> 00:04:07.450 platsebo effektiga o’xshash ayrim g’alati va ochilmagan 00:04:07.450 --> 00:04:09.184 sir-asrorlar hali hanuz barhayot. 00:04:09.184 --> 00:04:13.404 Xo’sh yana qanday ajoyibotlar egasi bo’lishimiz mumkin? 00:04:13.404 --> 00:04:15.622 Atrofimizdagi dunyoni o’rganishga sho’ng’ib, 00:04:15.622 --> 00:04:18.746 uning eng ajabtovur xilqatlaridan biri ko’z oldimizda ekanligini 00:04:18.746 --> 00:04:21.026 unutib qo’yish oson.