1
00:00:07,034 --> 00:00:09,594
لە پێش ئیمپڕاتۆریەت و پاشایەتی،

2
00:00:09,594 --> 00:00:11,764
لە پێش گڵکاری و نوسین،

3
00:00:11,764 --> 00:00:14,304
لە پێش کەلوپەلە کانزاییەکان و چەکەکان -

4
00:00:14,304 --> 00:00:16,094
پەنیر هەبووە.

5
00:00:16,094 --> 00:00:18,974
هەر زوو، ٨٠٠٠ ساڵ پێش زایین

6
00:00:18,974 --> 00:00:23,044
جوتیارە یەکەمینەکانی چەرخی بەردینی 
نوێ کە لە مانگی بەپیت دەژیان

7
00:00:23,044 --> 00:00:25,474
میراتی پەنیر درووست کردن بەرهەم دەهێنن

8
00:00:25,474 --> 00:00:29,184
کە هێندەی شارستانیەتێک کۆنە.

9
00:00:29,184 --> 00:00:33,200
زیاد بوونی کشتوکاڵ سەری کێشا
بۆ ماڵی کردنی مەڕ و بزنەکان،

10
00:00:33,200 --> 00:00:36,110
کە جوتیارە کۆنەکان دەیاندۆشین 
بۆ شیرەکەیان.

11
00:00:36,110 --> 00:00:39,540
بەڵام کاتێک جێدەهێڵرا لە کەشێکی 
گەرمدا بۆ چەند کاتژمێرێک،

12
00:00:39,540 --> 00:00:42,160
شیرەکە دەترشا.

13
00:00:42,160 --> 00:00:47,740
ترشی شیرەکە دەبووە هۆی ئەوەی پڕۆتینەکان 
بمەیێن، پێکەوە بنوسێن و ببنە تۆپەڵی نەرم.

14
00:00:47,740 --> 00:00:50,520
لە سەرووی دۆزینەوەی
ئەم گۆڕانکارییە سەیرە،

15
00:00:50,520 --> 00:00:53,150
جوتیارەکان ئاوە ماوەکەیان
لێ بەتاڵ دەکرد -

16
00:00:53,150 --> 00:00:54,760
دواتر ناویاننا پەنیراو-

17
00:00:54,760 --> 00:01:01,510
بۆیان دەرکەوت کە تۆپەڵە زەردباوەکان دەکرێت
بخورێن بە تازەیی وەک ژەمێکی سوک و هەزمکراو.

18
00:01:01,512 --> 00:01:05,942
ئەم تۆپەڵانە یان هەوێنانە، بوون 
بە دەستپێکی دروست کردنی پەنیر،

19
00:01:05,942 --> 00:01:10,602
کە لە دواییدا دادەنرێت، دەپەستێورێت، 
پێدەگەیەنرێت، دەمڵێنرێت

20
00:01:10,602 --> 00:01:15,122
بۆ نێو شێوە جیاوازەکانی
شیرمەنییە بە لەزەتەکان

21
00:01:15,122 --> 00:01:19,728
دۆزینەوەی پەنیر سودێکی زۆری هەبوو بۆ
خەڵکی چەرخی بەردینی نوێ

22
00:01:19,728 --> 00:01:24,468
شیر دەوڵەمەندە بە پڕۆتینە پێویستەکان،
چەوری و کانزاکان

23
00:01:24,468 --> 00:01:28,148
بەڵام هەروەها ڕێژەیەکی زۆر
لە لاکتۆزی تێدایە -

24
00:01:28,148 --> 00:01:33,418
شەکرێکە کە قورسە بۆ هەزم کردن
بۆ زۆر لە گەدەکانی کۆن و نوێ.

25
00:01:33,418 --> 00:01:39,128
پەنیر، لەگەڵ ئەوەی،دەتوانێت هەموو سودەکانی
شیر ببەخشێت بە بوونی لاکتۆزێکی زۆر کەمتریش.

26
00:01:39,128 --> 00:01:42,088
و دەتوانرا بپارێزرێت و لە عەمبار بکریت

27
00:01:42,088 --> 00:01:44,478
ئەم پێداویستییە خۆراکییانە دەکرا بخورێن.

28
00:01:44,478 --> 00:01:48,428
لە قاتییە سەختەکان و زستانە
درێژەکاندا.

29
00:01:48,428 --> 00:01:52,560
هەندێک پارچە گڵینەی بچووکی حەوتەمین
هەزارەی پێش زایین لە تورکیا دۆزراوەتەوە

30
00:01:52,560 --> 00:01:57,290
هێشتا پاشماوەی پەنیر و کەرەکەی 
لەسەرە کە تێیدا بووە

31
00:01:57,290 --> 00:01:58,990
لە کۆتایی چەرخی زیویدا،

32
00:01:58,990 --> 00:02:02,050
پەنیر بەرهەمێکی بەربڵاو بوو
لە بازرگانی دەریاییدا

33
00:02:02,050 --> 00:02:04,480
بە درێژایی گەلانی
خۆرهەڵاتی دەریایی ناوەڕاست.

34
00:02:04,480 --> 00:02:07,700
لە شارە دانیشتووە چڕەکانی
دەوڵەتی میزۆپۆتامیا،

35
00:02:07,700 --> 00:02:11,250
پەنیر بوو بە خۆراکێکی سەرەکی 
لە چێشتخانە و لە ژیانی دینییەکاندا

36
00:02:11,250 --> 00:02:13,250
هەندێک لە زووترین ئەوانەی 
کە دەیانزانی بنووسن

37
00:02:13,250 --> 00:02:16,340
وەکو بەڕێوەبەرایەتی تۆماری
بەشی پەنیرەکان،

38
00:02:16,340 --> 00:02:20,440
پەنیری هەمەجۆرە، بۆ نەریت و خەڵکی
جیاوازی ڕیز کردووە

39
00:02:20,440 --> 00:02:22,215
بە درێژایی میزۆپۆتامیا.

40
00:02:22,215 --> 00:02:27,345
تۆمارەکان لەلایەن شارستانیەتە 
نزیکەکان لە تورکیا،

41
00:02:27,345 --> 00:02:31,340
بەرهەمی لاوەکی ئەم ئاژەڵە، دروست دەبێت
لە گەدەی هەندێک شیردەری تایبەتدا،

42
00:02:31,340 --> 00:02:35,505
دەتوانێت تاو بدات و کۆنتڕۆڵی مەیاندن بکات

43
00:02:35,505 --> 00:02:40,225
لە کۆتاییدا ئەم ئامێرە ئاڵۆزەی دروست کردنی
پەنیرە بڵاو بوویەوە بە دەوری زەویدا،

44
00:02:40,225 --> 00:02:44,185
بووە هۆی دروست بوونی فراونی
هەمەجۆری و پەنیری توندتر.

45
00:02:44,185 --> 00:02:48,245
و هەر چەندە هەندێک لە پارێزەری خواردنە
کلتورییەکان شیرەمەنییە خۆشەکەیان ڕەتکردەوە

46
00:02:48,245 --> 00:02:54,105
زۆرێکی دیکەیان پەنیریان لە خۆیان گرت،
بە خێرایی تامی خۆماڵی خۆیان بۆ زیاد کرد.

47
00:02:54,105 --> 00:03:00,882
کۆچەرییە مەغۆلەکان شیری،گای تبتیان بەکار دەهێنا،بۆ 
دروست کرنی قەراغی توند و وشک بووە.

48
00:03:00,882 --> 00:03:07,293
میسڕییەکان حەزیان لە پەنیری،کۆتجی شیری بزن بوو،
پەنیراوەکەیان لێدەچۆڕاند بە حەسیرێکی قامیش.

49
00:03:07,293 --> 00:03:11,623
لە باشوری ئاسیا، شیر لەگەڵ جۆری جیاوازی
ترشی خواردندا دەمەیێنرا،

50
00:03:11,623 --> 00:03:14,633
وەکو ئاوی لیمۆ، سرکە، یان ماستاو

51
00:03:14,633 --> 00:03:18,303
لە پاشان هەڵیاندەخست بۆ ئەوەی وشک بێتەوە و
ببێت بە سەمونی پەنیر.

52
00:03:18,303 --> 00:03:22,223
ئەم پەنیرە نەرمانە دەکرا 
زیاد بکرێت بۆ بەهارات و ساسەکان،

53
00:03:22,223 --> 00:03:25,903
یان بە سادەیی سوور بکرایەتەوە 
وەکو ژەمێکی خێرا بۆ گۆشت نەخۆر.

54
00:03:25,903 --> 00:03:29,903
یۆنانییەکان خشتە پەنیری فێتای
ناو خوێیاویان بەرهەم هێنا،

55
00:03:29,903 --> 00:03:34,563
لە هەمان شێوەی، جۆری توندتری 
پەنیری پیکۆرینۆ ڕۆمانۆی ئەمڕۆ دەچێت

56
00:03:34,563 --> 00:03:37,178
ئەم پەنیرە لە ڕنە دراوە
لە سیسیلی بەرهەم هێنراوە

57
00:03:37,178 --> 00:03:41,158
لە خۆراکەکاندا بەکار د‌ەهێنرا لە هەموو
ناوچەکانی گەلانی دەریای سپی ناوەڕاست

58
00:03:41,158 --> 00:03:45,297
لە ژێر یاسای ڕۆمدا، "پەنیری وشک"

59
00:03:45,297 --> 00:03:46,857
بوو بە بەشێکی پێویست

60
00:03:46,857 --> 00:03:53,397
بۆ نزیکەی ٥٠٠،٠٠٠ سەرباز کە پاسەوانی سنورە
گەورەکانی ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆمانییان دەکرد.

61
00:03:53,397 --> 00:03:56,238
و کاتێک ئیمپڕاتۆریەتی ڕۆژئاوای
ڕۆمییەکان ڕووخا،

62
00:03:56,238 --> 00:03:58,308
دروست کردنی پەنیر بەردەوام
بوو لە گەشە کردن

63
00:03:58,308 --> 00:04:02,388
لە زەوی و زاری دەربەگاکاندا کە دەسەڵاتییان
هەبوو،بەسەر لادێکانی سەدەی ناوەڕاستی ئەوروپا

64
00:04:02,388 --> 00:04:06,362
لە سەدەکاندا کە پەرستگای دێرەکان
بەربڵاو بوون لە تەواوی ئەوروپا،

65
00:04:06,362 --> 00:04:10,872
پیاوانی ئاینی سەدەکانی ناوەڕاست،هەمیشە لە سەرجۆرە جیاوازەکانی شیر،
تاقیکردنەوەیان دەکرد

66
00:04:10,872 --> 00:04:12,222
مەشق کردنی دروست کردنی پەنیر،

67
00:04:12,222 --> 00:04:17,202
بە سەر داچوونی ئەو قۆناغە کە هۆکار بوو
بۆ دروست بوونی زۆرێک لە پەنیرە بەناوبانگەکانی ئەمڕۆ

68
00:04:17,202 --> 00:04:20,955
پارمەزان، رۆکیفۆرت، مۆنتیسەر،
و هەندێک لە جۆرەکانی سویسرا

69
00:04:20,955 --> 00:04:26,085
کە هەموویان پوختە و بێخەوش کراو، لە لایەن پیاوە ئاینییە پەنیر
دروستکەرەکانەوەی گاورەکان

70
00:04:26,085 --> 00:04:29,815
لە ئاڵپ، بە تایبەتی دروست کردنی
پەنیری سویسی سەرکەوتوو بوو -

71
00:04:29,815 --> 00:04:32,897
بەرهەمهێنانی ژمارەیەکی زۆری
پەنیری شیری مانگا.

72
00:04:32,897 --> 00:04:34,737
لە کۆتایی سەدەی چواردەهەمدا،

73
00:04:34,737 --> 00:04:39,727
پەنیری ئەلبی لە ناوچەی گرییەری
سویسرا زۆر قازانجکەر دەبوو

74
00:04:39,727 --> 00:04:43,097
بە شێوەیەک کە دەوڵەتەکانی دراوسێ
بەرزاییەکانی گرییەرییان گرت

75
00:04:43,097 --> 00:04:46,507
بۆ ئەوەی کۆنتڕۆڵی گەشەی
بازرگانی پەنیر بکەن.

76
00:04:46,507 --> 00:04:49,237
پەنیر بە بەناوبانگی مایەوە لە ژیانیدا،

77
00:04:49,237 --> 00:04:52,977
پەرەسەندنی پیشەسازی بەرهەمەم هێنانی
لە دەستی پیاوە ئاینییەکان دەرهێنا

78
00:04:52,977 --> 00:04:54,587
و گۆڕی بۆ مەکینەکان.

79
00:04:54,587 --> 00:04:59,647
ئەمڕۆ، جیهان بە نزیکەیی ٢٢ ملیار
کیلۆگرام پەنیر بەرهەم دەهێنێت لە ساڵێکدا،

80
00:04:59,647 --> 00:05:02,327
دەگوازرێتەوە و بەکار دەهێنرێت
بە دەوری زەویدا.

81
00:05:02,327 --> 00:05:05,097
بەڵام ١٠،٠٠٠ ساڵ دوای ئەم داهێنانە،

82
00:05:05,097 --> 00:05:10,377
کێڵگە خۆماڵییەکان هێشتا جێپێی باوباپیرانی
چەرخی بەردینی نوێ دەگرن،

83
00:05:10,377 --> 00:05:14,457
بەرهەمی دەستەکان یەکێکە لە کۆنترین
و بەلەزەتترین خواردنەکان.