[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:06.79,0:00:12.12,Default,,0000,0000,0000,,Szympans natyka się na przejrzałe śliwki.
Dialogue: 0,0:00:12.12,0:00:14.08,Default,,0000,0000,0000,,Te, które się rozpadły,
Dialogue: 0,0:00:14.08,0:00:17.64,Default,,0000,0000,0000,,kuszą oszałamiającym zapachem.
Dialogue: 0,0:00:17.64,0:00:19.03,Default,,0000,0000,0000,,Obżera się
Dialogue: 0,0:00:19.03,0:00:23.04,Default,,0000,0000,0000,,i doświadcza czegoś dziwnego.
Dialogue: 0,0:00:23.04,0:00:26.03,Default,,0000,0000,0000,,Niczego nieświadoma małpa\Nnatknęła się na proces,
Dialogue: 0,0:00:26.03,0:00:28.18,Default,,0000,0000,0000,,który ludzie wykorzystają
Dialogue: 0,0:00:28.18,0:00:33.39,Default,,0000,0000,0000,,do produkcji piwa, wina\Ni innych napojów alkoholowych.
Dialogue: 0,0:00:33.39,0:00:37.44,Default,,0000,0000,0000,,Cukry w przejrzałym owocu\Nprzyciągają mikroskopijne organizmy,
Dialogue: 0,0:00:37.44,0:00:39.02,Default,,0000,0000,0000,,czyli drożdże.
Dialogue: 0,0:00:39.02,0:00:43.89,Default,,0000,0000,0000,,Żywiąc się cukrami, wytwarzają\Nzwiązek chemiczny o nazwie etanol,
Dialogue: 0,0:00:43.89,0:00:46.96,Default,,0000,0000,0000,,alkohol występujący\Nw napojach wyskokowych.
Dialogue: 0,0:00:46.96,0:00:49.91,Default,,0000,0000,0000,,Ten proces to fermentacja.
Dialogue: 0,0:00:49.91,0:00:51.86,Default,,0000,0000,0000,,Nie wiadomo dokładnie,
Dialogue: 0,0:00:51.86,0:00:54.61,Default,,0000,0000,0000,,kiedy ludzie zaczęli produkować\Nfermentowane napoje.
Dialogue: 0,0:00:54.61,0:00:59.57,Default,,0000,0000,0000,,Najstarsze ślady pochodzą\Nsprzed 9 tysięcy lat z Chin,
Dialogue: 0,0:00:59.57,0:01:01.68,Default,,0000,0000,0000,,gdzie osad w glinianych naczyniach
Dialogue: 0,0:01:01.68,0:01:04.88,Default,,0000,0000,0000,,wskazywał, że napoje te produkowano
Dialogue: 0,0:01:04.88,0:01:09.45,Default,,0000,0000,0000,,ze sfermentowanego ryżu,\Nprosa, winogron i miodu.
Dialogue: 0,0:01:09.45,0:01:11.11,Default,,0000,0000,0000,,W ciągu kilku tysięcy lat
Dialogue: 0,0:01:11.11,0:01:15.44,Default,,0000,0000,0000,,różne kultury na całym świecie\Nprodukowały własne alkohole.
Dialogue: 0,0:01:15.44,0:01:18.66,Default,,0000,0000,0000,,Starożytni Mezopotamczycy i Egipcjanie
Dialogue: 0,0:01:18.66,0:01:22.04,Default,,0000,0000,0000,,przez cały rok wytwarzali\Npiwo z ziaren zbóż.
Dialogue: 0,0:01:22.04,0:01:24.84,Default,,0000,0000,0000,,Miały do niego dostęp\Nwszystkie klasy społeczne,
Dialogue: 0,0:01:24.84,0:01:28.40,Default,,0000,0000,0000,,a robotnicy otrzymywali je nawet\Nw dziennych racjach żywnościowych.
Dialogue: 0,0:01:28.40,0:01:29.92,Default,,0000,0000,0000,,Produkowano tam też wino,
Dialogue: 0,0:01:29.92,0:01:32.88,Default,,0000,0000,0000,,ale ponieważ klimat\Nnie sprzyjał uprawie winogron,
Dialogue: 0,0:01:32.88,0:01:36.21,Default,,0000,0000,0000,,było rzadkim i drogim przysmakiem.
Dialogue: 0,0:01:36.21,0:01:40.24,Default,,0000,0000,0000,,Z kolei w Grecji i Rzymie,\Ngdzie winogrona rosły lepiej,
Dialogue: 0,0:01:40.24,0:01:45.17,Default,,0000,0000,0000,,wino było tak łatwo dostępne,\Njak piwo w Egipcie i Mezopotamii.
Dialogue: 0,0:01:45.17,0:01:48.61,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ drożdże przekształcają\Nkażdy cukier roślinny,
Dialogue: 0,0:01:48.61,0:01:51.50,Default,,0000,0000,0000,,starożytni wytwarzali alkohol z tego,
Dialogue: 0,0:01:51.50,0:01:54.14,Default,,0000,0000,0000,,co rosło tam, gdzie mieszkali.
Dialogue: 0,0:01:54.14,0:01:57.20,Default,,0000,0000,0000,,W Ameryce Południowej\Nrobiono z dostępnych roślin chichę,
Dialogue: 0,0:01:57.20,0:02:00.09,Default,,0000,0000,0000,,czasem dodając halucynogenne zioła.
Dialogue: 0,0:02:00.09,0:02:03.81,Default,,0000,0000,0000,,Na terenie obecnego Meksyku\Npito głównie pulque
Dialogue: 0,0:02:03.81,0:02:05.61,Default,,0000,0000,0000,,z soku kaktusowego,
Dialogue: 0,0:02:05.61,0:02:09.48,Default,,0000,0000,0000,,a we Wschodniej Afryce\Npiwo palmowe i bananowe.
Dialogue: 0,0:02:09.48,0:02:13.92,Default,,0000,0000,0000,,Na terenie obecnej Japonii\Nz ryżu produkowano sake.
Dialogue: 0,0:02:13.92,0:02:18.01,Default,,0000,0000,0000,,Niemal każdy region na świecie\Nmiał swój własny napój.
Dialogue: 0,0:02:18.01,0:02:21.12,Default,,0000,0000,0000,,Alkohol stał się częścią codzienności,
Dialogue: 0,0:02:21.12,0:02:25.85,Default,,0000,0000,0000,,a wiele autorytetów dostrzegło\Njego pozytywny wpływ.
Dialogue: 0,0:02:25.85,0:02:28.97,Default,,0000,0000,0000,,Greccy lekarze uważali wino za zdrowe,
Dialogue: 0,0:02:28.97,0:02:32.30,Default,,0000,0000,0000,,a poeci zapewniali\No jego twórczym potencjale.
Dialogue: 0,0:02:32.30,0:02:36.43,Default,,0000,0000,0000,,Innych martwiła możliwość\Njego nadużywania.
Dialogue: 0,0:02:36.43,0:02:38.97,Default,,0000,0000,0000,,Greccy filozofowie zalecali umiar.
Dialogue: 0,0:02:38.97,0:02:43.55,Default,,0000,0000,0000,,Dawni żydzi i chrześcijanie\Nużywali wina do rytuałów,
Dialogue: 0,0:02:43.55,0:02:46.100,Default,,0000,0000,0000,,ale pijaństwo uważali za grzech.
Dialogue: 0,0:02:46.100,0:02:49.72,Default,,0000,0000,0000,,Natomiast na Bliskim Wschodzie,\Nw Afryce i Hiszpanii,
Dialogue: 0,0:02:49.72,0:02:52.69,Default,,0000,0000,0000,,islamski zakaz modlenia się po pijanemu
Dialogue: 0,0:02:52.69,0:02:57.15,Default,,0000,0000,0000,,stał się zakazem picia alkoholu w ogóle.
Dialogue: 0,0:02:57.15,0:03:01.61,Default,,0000,0000,0000,,Starożytne napoje alkoholowe\Nbyły raczej niskoprocentowe.
Dialogue: 0,0:03:01.61,0:03:04.06,Default,,0000,0000,0000,,Przy około 13-procentowej\Nzawartości alkoholu
Dialogue: 0,0:03:04.06,0:03:07.49,Default,,0000,0000,0000,,uboczne produkty fermentacji
Dialogue: 0,0:03:07.49,0:03:09.74,Default,,0000,0000,0000,,stają się dla drożdży\Nszkodliwe i niszczą je.
Dialogue: 0,0:03:09.74,0:03:11.22,Default,,0000,0000,0000,,Gdy drożdże giną,
Dialogue: 0,0:03:11.22,0:03:15.09,Default,,0000,0000,0000,,fermentacja ustaje,\Na zawartość alkoholu się stabilizuje.
Dialogue: 0,0:03:15.09,0:03:18.90,Default,,0000,0000,0000,,Przez tysiące lat zawartość alkoholu\Nw napojach była więc niewielka.
Dialogue: 0,0:03:18.90,0:03:21.23,Default,,0000,0000,0000,,Zmieniło się to wraz z odkryciem
Dialogue: 0,0:03:21.23,0:03:22.83,Default,,0000,0000,0000,,procesu destylacji.
Dialogue: 0,0:03:22.83,0:03:27.28,Default,,0000,0000,0000,,Arabskie pisma z dziewiątego wieku\Nopisują wrzące sfermentowane ciecze,
Dialogue: 0,0:03:27.28,0:03:29.71,Default,,0000,0000,0000,,z których odparowywano alkohol.
Dialogue: 0,0:03:29.71,0:03:32.68,Default,,0000,0000,0000,,Ma on niższą temperaturę wrzenia niż woda,
Dialogue: 0,0:03:32.68,0:03:34.74,Default,,0000,0000,0000,,więc wyparuje wcześniej.
Dialogue: 0,0:03:34.74,0:03:39.49,Default,,0000,0000,0000,,Schwytanie i schłodzenie pary\Ndaje płynny alkohol,
Dialogue: 0,0:03:39.49,0:03:43.80,Default,,0000,0000,0000,,o wiele bardziej skoncentrowany\Nniż fermentowane napoje.
Dialogue: 0,0:03:43.80,0:03:47.99,Default,,0000,0000,0000,,Na początku te mocne alkohole\Nbyły używane do celów medycznych.
Dialogue: 0,0:03:47.99,0:03:51.18,Default,,0000,0000,0000,,Później stały się ważnym\Ntowarem handlowym,
Dialogue: 0,0:03:51.18,0:03:55.10,Default,,0000,0000,0000,,bo w przeciwieństwie do piwa\Nczy wina, nie psuły się.
Dialogue: 0,0:03:55.10,0:03:56.67,Default,,0000,0000,0000,,Rum produkowany z cukru
Dialogue: 0,0:03:56.67,0:03:59.48,Default,,0000,0000,0000,,zebranego w europejskich\Nkoloniach na Karaibach
Dialogue: 0,0:03:59.48,0:04:01.74,Default,,0000,0000,0000,,stał się dla żeglarzy głównym towarem
Dialogue: 0,0:04:01.74,0:04:04.10,Default,,0000,0000,0000,,eksportowanym do Ameryki Północnej.
Dialogue: 0,0:04:04.10,0:04:07.15,Default,,0000,0000,0000,,Europejczycy sprowadzili\Ndo Afryki brandy i gin,
Dialogue: 0,0:04:07.15,0:04:09.24,Default,,0000,0000,0000,,wymieniając je na niewolników,
Dialogue: 0,0:04:09.24,0:04:12.25,Default,,0000,0000,0000,,ziemię i produkty takie jak\Nolej palmowy czy kauczuk.
Dialogue: 0,0:04:12.25,0:04:16.00,Default,,0000,0000,0000,,W tych rejonach alkohol\Ndestylowany stał się walutą.
Dialogue: 0,0:04:16.00,0:04:17.90,Default,,0000,0000,0000,,W Erze Wielkich Odkryć Geograficznych
Dialogue: 0,0:04:17.90,0:04:21.74,Default,,0000,0000,0000,,alkohole grały ważną rolę\Nw dalekich wyprawach morskich.
Dialogue: 0,0:04:21.74,0:04:25.68,Default,,0000,0000,0000,,Żeglowanie z Europy do wschodniej\NAzji i Ameryk mogło trwać wiele miesięcy,
Dialogue: 0,0:04:25.68,0:04:28.85,Default,,0000,0000,0000,,a zapewnienie załodze\Nświeżej wody bywało trudne.
Dialogue: 0,0:04:28.85,0:04:33.73,Default,,0000,0000,0000,,Dodanie brandy do beczki sprawiało,\Nże woda pozostawała dłużej świeża,
Dialogue: 0,0:04:33.73,0:04:38.66,Default,,0000,0000,0000,,bo alkohol jest konserwantem\Nzabijającym szkodliwe mikroby.
Dialogue: 0,0:04:38.66,0:04:40.56,Default,,0000,0000,0000,,Do około 1600 roku
Dialogue: 0,0:04:40.56,0:04:43.89,Default,,0000,0000,0000,,alkohol przeszedł drogę\Nod uprzyjemniania życia zwierzętom
Dialogue: 0,0:04:43.89,0:04:49.75,Default,,0000,0000,0000,,do napędzania światowego handlu\Ni odkryć ze wszystkimi konsekwencjami.
Dialogue: 0,0:04:49.75,0:04:50.100,Default,,0000,0000,0000,,Z biegiem czasu
Dialogue: 0,0:04:50.100,0:04:55.20,Default,,0000,0000,0000,,jego rola w społeczeństwie\Ntylko się skomplikowała.