1
00:00:06,794 --> 00:00:12,118
Szympans natyka się na przejrzałe śliwki.

2
00:00:12,118 --> 00:00:14,081
Te, które się rozpadły,

3
00:00:14,081 --> 00:00:17,641
kuszą oszałamiającym zapachem.

4
00:00:17,641 --> 00:00:19,032
Obżera się

5
00:00:19,032 --> 00:00:23,042
i doświadcza czegoś dziwnego.

6
00:00:23,042 --> 00:00:26,032
Niczego nieświadoma małpa
natknęła się na proces,

7
00:00:26,032 --> 00:00:28,179
który ludzie wykorzystają

8
00:00:28,179 --> 00:00:33,392
do produkcji piwa, wina
i innych napojów alkoholowych.

9
00:00:33,392 --> 00:00:37,438
Cukry w przejrzałym owocu
przyciągają mikroskopijne organizmy,

10
00:00:37,438 --> 00:00:39,018
czyli drożdże.

11
00:00:39,018 --> 00:00:43,891
Żywiąc się cukrami, wytwarzają
związek chemiczny o nazwie etanol,

12
00:00:43,891 --> 00:00:46,961
alkohol występujący
w napojach wyskokowych.

13
00:00:46,961 --> 00:00:49,906
Ten proces to fermentacja.

14
00:00:49,906 --> 00:00:51,861
Nie wiadomo dokładnie,

15
00:00:51,861 --> 00:00:54,611
kiedy ludzie zaczęli produkować
fermentowane napoje.

16
00:00:54,611 --> 00:00:59,572
Najstarsze ślady pochodzą
sprzed 9 tysięcy lat z Chin,

17
00:00:59,572 --> 00:01:01,682
gdzie osad w glinianych naczyniach

18
00:01:01,682 --> 00:01:04,875
wskazywał, że napoje te produkowano

19
00:01:04,875 --> 00:01:09,451
ze sfermentowanego ryżu,
prosa, winogron i miodu.

20
00:01:09,451 --> 00:01:11,111
W ciągu kilku tysięcy lat

21
00:01:11,111 --> 00:01:15,441
różne kultury na całym świecie
produkowały własne alkohole.

22
00:01:15,441 --> 00:01:18,663
Starożytni Mezopotamczycy i Egipcjanie

23
00:01:18,663 --> 00:01:22,039
przez cały rok wytwarzali
piwo z ziaren zbóż.

24
00:01:22,039 --> 00:01:24,837
Miały do niego dostęp
wszystkie klasy społeczne,

25
00:01:24,837 --> 00:01:28,402
a robotnicy otrzymywali je nawet
w dziennych racjach żywnościowych.

26
00:01:28,402 --> 00:01:29,922
Produkowano tam też wino,

27
00:01:29,922 --> 00:01:32,882
ale ponieważ klimat
nie sprzyjał uprawie winogron,

28
00:01:32,882 --> 00:01:36,212
było rzadkim i drogim przysmakiem.

29
00:01:36,212 --> 00:01:40,242
Z kolei w Grecji i Rzymie,
gdzie winogrona rosły lepiej,

30
00:01:40,242 --> 00:01:45,172
wino było tak łatwo dostępne,
jak piwo w Egipcie i Mezopotamii.

31
00:01:45,172 --> 00:01:48,612
Ponieważ drożdże przekształcają
każdy cukier roślinny,

32
00:01:48,612 --> 00:01:51,495
starożytni wytwarzali alkohol z tego,

33
00:01:51,495 --> 00:01:54,135
co rosło tam, gdzie mieszkali.

34
00:01:54,135 --> 00:01:57,195
W Ameryce Południowej
robiono z dostępnych roślin chichę,

35
00:01:57,195 --> 00:02:00,092
czasem dodając halucynogenne zioła.

36
00:02:00,092 --> 00:02:03,806
Na terenie obecnego Meksyku
pito głównie pulque

37
00:02:03,806 --> 00:02:05,606
z soku kaktusowego,

38
00:02:05,606 --> 00:02:09,476
a we Wschodniej Afryce
piwo palmowe i bananowe.

39
00:02:09,476 --> 00:02:13,916
Na terenie obecnej Japonii
z ryżu produkowano sake.

40
00:02:13,916 --> 00:02:18,009
Niemal każdy region na świecie
miał swój własny napój.

41
00:02:18,009 --> 00:02:21,125
Alkohol stał się częścią codzienności,

42
00:02:21,125 --> 00:02:25,850
a wiele autorytetów dostrzegło
jego pozytywny wpływ.

43
00:02:25,850 --> 00:02:28,970
Greccy lekarze uważali wino za zdrowe,

44
00:02:28,970 --> 00:02:32,305
a poeci zapewniali
o jego twórczym potencjale.

45
00:02:32,305 --> 00:02:36,427
Innych martwiła możliwość
jego nadużywania.

46
00:02:36,427 --> 00:02:38,970
Greccy filozofowie zalecali umiar.

47
00:02:38,970 --> 00:02:43,547
Dawni żydzi i chrześcijanie
używali wina do rytuałów,

48
00:02:43,547 --> 00:02:46,996
ale pijaństwo uważali za grzech.

49
00:02:46,996 --> 00:02:49,715
Natomiast na Bliskim Wschodzie,
w Afryce i Hiszpanii,

50
00:02:49,715 --> 00:02:52,691
islamski zakaz modlenia się po pijanemu

51
00:02:52,691 --> 00:02:57,152
stał się zakazem picia alkoholu w ogóle.

52
00:02:57,152 --> 00:03:01,613
Starożytne napoje alkoholowe
były raczej niskoprocentowe.

53
00:03:01,613 --> 00:03:04,062
Przy około 13-procentowej
zawartości alkoholu

54
00:03:04,062 --> 00:03:07,492
uboczne produkty fermentacji

55
00:03:07,492 --> 00:03:09,742
stają się dla drożdży
szkodliwe i niszczą je.

56
00:03:09,742 --> 00:03:11,220
Gdy drożdże giną,

57
00:03:11,220 --> 00:03:15,090
fermentacja ustaje,
a zawartość alkoholu się stabilizuje.

58
00:03:15,090 --> 00:03:18,900
Przez tysiące lat zawartość alkoholu
w napojach była więc niewielka.

59
00:03:18,900 --> 00:03:21,234
Zmieniło się to wraz z odkryciem

60
00:03:21,234 --> 00:03:22,834
procesu destylacji.

61
00:03:22,834 --> 00:03:27,280
Arabskie pisma z dziewiątego wieku
opisują wrzące sfermentowane ciecze,

62
00:03:27,280 --> 00:03:29,708
z których odparowywano alkohol.

63
00:03:29,708 --> 00:03:32,681
Ma on niższą temperaturę wrzenia niż woda,

64
00:03:32,681 --> 00:03:34,741
więc wyparuje wcześniej.

65
00:03:34,741 --> 00:03:39,490
Schwytanie i schłodzenie pary
daje płynny alkohol,

66
00:03:39,490 --> 00:03:43,800
o wiele bardziej skoncentrowany
niż fermentowane napoje.

67
00:03:43,800 --> 00:03:47,992
Na początku te mocne alkohole
były używane do celów medycznych.

68
00:03:47,992 --> 00:03:51,181
Później stały się ważnym
towarem handlowym,

69
00:03:51,181 --> 00:03:55,097
bo w przeciwieństwie do piwa
czy wina, nie psuły się.

70
00:03:55,097 --> 00:03:56,668
Rum produkowany z cukru

71
00:03:56,668 --> 00:03:59,478
zebranego w europejskich
koloniach na Karaibach

72
00:03:59,478 --> 00:04:01,745
stał się dla żeglarzy głównym towarem

73
00:04:01,745 --> 00:04:04,105
eksportowanym do Ameryki Północnej.

74
00:04:04,105 --> 00:04:07,153
Europejczycy sprowadzili
do Afryki brandy i gin,

75
00:04:07,153 --> 00:04:09,241
wymieniając je na niewolników,

76
00:04:09,241 --> 00:04:12,251
ziemię i produkty takie jak
olej palmowy czy kauczuk.

77
00:04:12,251 --> 00:04:16,001
W tych rejonach alkohol
destylowany stał się walutą.

78
00:04:16,001 --> 00:04:17,903
W Erze Wielkich Odkryć Geograficznych

79
00:04:17,903 --> 00:04:21,745
alkohole grały ważną rolę
w dalekich wyprawach morskich.

80
00:04:21,745 --> 00:04:25,677
Żeglowanie z Europy do wschodniej
Azji i Ameryk mogło trwać wiele miesięcy,

81
00:04:25,677 --> 00:04:28,848
a zapewnienie załodze
świeżej wody bywało trudne.

82
00:04:28,848 --> 00:04:33,728
Dodanie brandy do beczki sprawiało,
że woda pozostawała dłużej świeża,

83
00:04:33,728 --> 00:04:38,660
bo alkohol jest konserwantem
zabijającym szkodliwe mikroby.

84
00:04:38,660 --> 00:04:40,560
Do około 1600 roku

85
00:04:40,560 --> 00:04:43,890
alkohol przeszedł drogę
od uprzyjemniania życia zwierzętom

86
00:04:43,890 --> 00:04:49,754
do napędzania światowego handlu
i odkryć ze wszystkimi konsekwencjami.

87
00:04:49,754 --> 00:04:50,999
Z biegiem czasu

88
00:04:50,999 --> 00:04:55,201
jego rola w społeczeństwie
tylko się skomplikowała.