WEBVTT

00:00:01.880 --> 00:00:04.040
Bir addım geri gedərək
bunların

00:00:04.040 --> 00:00:06.360
bəzilərini silirəm.

00:00:06.360 --> 00:00:09.380
Bu prosesin ilk 
yarısında

00:00:09.380 --> 00:00:14.120
ateroskleroz
baş verir.

00:00:14.120 --> 00:00:17.080
İndi isə ikinci
yarısını tamamlayacağıq.

00:00:17.080 --> 00:00:19.750
Bütün proseslər

00:00:19.750 --> 00:00:21.340
intima təbəqəsində baş verir.

00:00:21.340 --> 00:00:24.069
Onların hamısı eyni
qalacaq.

00:00:24.069 --> 00:00:25.735
Makrofaqlar haqqında
bəhs etdik

00:00:25.735 --> 00:00:28.690
Biz köpük hüceyrələrini necə
formalaşdırdıqları və

00:00:28.690 --> 00:00:32.520
bütün yağları yedikdən sonra 
necə "yağ gölü" əmələ

00:00:32.520 --> 00:00:35.130
gətirdikləri barədə danışdıq.

00:00:35.130 --> 00:00:37.630
Hazırki şəkil bu prosesə

00:00:37.630 --> 00:00:39.700
qədər olan hissəni 
təsvir edir.

00:00:39.700 --> 00:00:43.090
Bundan sonra nə baş verəcəyi
barədə danışaq.

00:00:43.090 --> 00:00:48.700
Beşinci addım
saya əzələlərində

00:00:48.700 --> 00:00:50.929
baş verir. Biz bu

00:00:50.929 --> 00:00:52.970
əzələlər barəsində
danışmamışıq. Onlar

00:00:52.970 --> 00:01:01.930
titrəyir və ya bir növ
rəqs edirlər.

00:01:01.930 --> 00:01:08.650
İntima təbəqəsinin üzərinə
rəqs yazım.

00:01:08.650 --> 00:01:11.610
Bütün proseslər intima
təbəqəsinin üzərində baş

00:01:11.610 --> 00:01:12.110
verir.

00:01:12.110 --> 00:01:12.869
Bütün hərəkətin

00:01:12.869 --> 00:01:14.160
burada olduğunu görə bilərsiniz.

00:01:14.160 --> 00:01:15.780
"Rəqs edirlər" ifadəsi bir qədər

00:01:15.780 --> 00:01:17.310
yalnış ola bilər.

00:01:17.310 --> 00:01:19.460
Əslində isə

00:01:19.460 --> 00:01:24.210
bu qırmızı, yastı hüceyrələri

00:01:24.210 --> 00:01:30.640
olan əzələlər 
köç etməyə

00:01:30.640 --> 00:01:33.220
və ya hərəkətə
başlayırlar.

00:01:33.220 --> 00:01:35.730
Boşluğa doğru
yerini dəyişməyə başlayırlar.

00:01:35.730 --> 00:01:37.540
Buradakılar bu tərəfə,

00:01:37.540 --> 00:01:40.920
digərləri isə digər tərəfə doğru
yerdəyişirlər.

00:01:40.920 --> 00:01:42.780
Yerdəyişməyə başladıqları an

00:01:42.780 --> 00:01:45.010
hərəkətlilik artır.

00:01:45.010 --> 00:01:46.160
Makrofaqlar buradadır.

00:01:46.160 --> 00:01:52.350
Yağ gölməçəsində
LDL var.

00:01:52.350 --> 00:01:54.790
Hüceyrələr tərəfindən çoxlu
kimyəvi maddələr buraxılır.

00:01:54.790 --> 00:01:56.340
Bununla nələrinsə baş
verdiyi hiss olunur.

00:01:56.340 --> 00:02:01.560
Oraya doğru bir növ köç baş verir.

00:02:01.560 --> 00:02:03.570
Lifli qapaq hazırlamağa
başlayırlar.

00:02:03.570 --> 00:02:07.090
Bu altıncı addımdr.

00:02:07.090 --> 00:02:10.310
Altıncı addımda lifli qapaq hazırlanır.

00:02:10.310 --> 00:02:15.060
Necə baş verdiyini aydınlaşdırım.

00:02:15.060 --> 00:02:18.010
Saya əzələ hüceyrələri- SƏH
lifli qapaq

00:02:18.010 --> 00:02:20.396
əmələ gətirir.

00:02:20.396 --> 00:02:21.770
Lifli qapaq

00:02:21.770 --> 00:02:22.645
nədir?

00:02:22.645 --> 00:02:25.610
Uşaq olarkən

00:02:25.610 --> 00:02:27.950
diqqətsizlik edib yıxıldığınız
anları düşünün.

00:02:27.950 --> 00:02:28.790
Evə diziniz 
qanamış

00:02:28.790 --> 00:02:31.230
vəziyyətdə qayıdırdınız.

00:02:31.230 --> 00:02:34.980
Qanayan yara

00:02:34.980 --> 00:02:38.540
sonradan qabığa 
çevrilirdi.

00:02:38.540 --> 00:02:42.450
Saya əzələ hüceyrələri

00:02:42.450 --> 00:02:47.190
onu yağ gölü
üzərində

00:02:47.190 --> 00:02:50.490
formalaşan qabıq
kimi qəbul edir.

00:02:50.490 --> 00:02:52.270
Yağ gölməçəsini
sarı rənglə qeyd edirəm.

00:02:52.270 --> 00:02:54.640
Saya əzələ hüceyrələri

00:02:54.640 --> 00:02:59.050
onun üzərində

00:02:59.050 --> 00:03:02.880
qapaq əmələ
gətirir.

00:03:02.880 --> 00:03:06.610
Onları silərək
yeni rəsm çəkim.

00:03:06.610 --> 00:03:09.900
Gölməçənin getdikcə
böyüdüyünü fərz edək.

00:03:09.900 --> 00:03:14.065
Getdikcə daha da
böyüyür.

00:03:14.065 --> 00:03:16.800
Burada yığılmaqda davam edən
bütün LDL hüceyrələrindən

00:03:16.800 --> 00:03:19.510
daha çox yağ var. Çünki
endotelyal hüceyrələr

00:03:19.510 --> 00:03:23.070
geriyə doğru
düzgün işləmirlər.

00:03:23.070 --> 00:03:26.480
Beləliklə, qəribə
işləmə prinsipli

00:03:26.480 --> 00:03:31.220
endotelyal hüceyrə
dəstinə sahibik.

00:03:31.220 --> 00:03:34.790
Nəticədə saya əzələ hüceyrələri

00:03:34.790 --> 00:03:38.560
lifli qapaq hazırlamaq
qərarına gəlirlər.

00:03:38.560 --> 00:03:39.860
Yeni rənglə işarə edək.

00:03:39.860 --> 00:03:41.670
Qırmızı olsun.

00:03:41.670 --> 00:03:46.320
Belə daha gözəl göründüyünü düşünürəm.

00:03:46.320 --> 00:03:53.010
Qapaq

00:03:53.010 --> 00:03:55.120
təbəqəyə qarışaraq
orada

00:03:55.120 --> 00:03:58.010
yerləşir.

00:03:58.010 --> 00:03:59.780
Endotelyal hüceyrələr 
bəzən üzərində

00:03:59.780 --> 00:04:03.960
olur, bəzən isə yox.

00:04:03.960 --> 00:04:04.890
Endotelyal 
təbəqənin pozulduğunu

00:04:04.890 --> 00:04:07.350
deyə bilərəm.

00:04:07.350 --> 00:04:11.740
Qalın lifli qapaq
meydana gəlir.

00:04:11.740 --> 00:04:14.120
Qapağın içində kollagen
və ya elastin

00:04:14.120 --> 00:04:18.470
var.

00:04:18.470 --> 00:04:25.655
Deməli, qapaq kollagen və

00:04:25.655 --> 00:04:27.535
elastin zülallarından 
formalaşır.

00:04:27.535 --> 00:04:33.240
Onlar bədənimizdəki
bütün hüceyrələrin

00:04:33.240 --> 00:04:36.450
yerində saxlanılmasına
kömək edən zülallardırlar.

00:04:36.450 --> 00:04:38.890
İstər sümüklərimizdə, 
istərsə də burnumuzda

00:04:38.890 --> 00:04:40.930
həmin zülallardan
tapa bilərik.

00:04:40.930 --> 00:04:46.700
Onlar lifli qapaq əmələ gətirirlər.

00:04:46.700 --> 00:04:48.755
Hazırda düşündüyüm kimi,

00:04:48.755 --> 00:04:55.020
qapaqlı yağ

00:04:55.020 --> 00:04:56.530
təbəqəmiz var.

00:04:56.530 --> 00:04:59.270
Aydın səslənir.

00:04:59.270 --> 00:05:01.430
Bu daha ağlabatan
yoldur.

00:05:01.430 --> 00:05:03.970
Lifli qapaq

00:05:03.970 --> 00:05:06.389
üzərində yağ gölməçəsi
mövcuddur.

00:05:06.389 --> 00:05:07.930
Onun

00:05:07.930 --> 00:05:11.242
qan damarlarına doğru

00:05:11.242 --> 00:05:13.700
qabarmağa başladığını
görürük.

00:05:13.700 --> 00:05:16.850
Kənardakı kiçik diaqramı
nəzərdən keçirək.

00:05:16.850 --> 00:05:18.670
Gözəl, dairəvi formada
qan damarımız

00:05:18.670 --> 00:05:21.640
var.

00:05:21.640 --> 00:05:26.910
Burada yerləşmiş

00:05:26.910 --> 00:05:29.760
nəhəng yağ gölü
var.

00:05:29.760 --> 00:05:32.081
Qapağı da

00:05:32.081 --> 00:05:33.830
buraya əlavə edirəm.

00:05:33.830 --> 00:05:37.990
Qan damarında nə baş verdi?

00:05:37.990 --> 00:05:41.110
Damarlarda müəyyən
radiusa sahibik.

00:05:41.110 --> 00:05:49.360
Radius kiçilməyə
başladı.

00:05:49.360 --> 00:05:53.200
Böyük dəyişiklik baş verərək,

00:05:53.200 --> 00:05:57.489
qan damarlarımız da 
kiçildi.

00:05:57.489 --> 00:05:59.280
Kiçilmiş radiusu

00:05:59.280 --> 00:06:01.180
şəkildə

00:06:01.180 --> 00:06:04.800
görə bilərik.

00:06:04.800 --> 00:06:08.080
Radiusun müqavimətlə
əlaqəsini bilirik.

00:06:08.080 --> 00:06:12.500
Deməli, müqavimət də
artdı.

00:06:12.500 --> 00:06:16.310
Müqavimət qan axınına qarşı
artmağa başladı.

00:06:16.310 --> 00:06:19.430
Buradan buraya qədər olan 
məsafənin qısa olmasından

00:06:19.430 --> 00:06:22.430
bəhs edirəm. Lumenə doğru

00:06:22.430 --> 00:06:24.540
nəsə daxil olur.

00:06:24.540 --> 00:06:28.110
Bir qədər maraqlı olan
digər dəyişiklik isə

00:06:28.110 --> 00:06:30.170
divarın əslində
daha sərt,

00:06:30.170 --> 00:06:31.870
daha bərk

00:06:31.870 --> 00:06:34.810
olmasıdır.

00:06:34.810 --> 00:06:37.050
Haqqında danışmadığım

00:06:37.050 --> 00:06:39.640
digər bir fakt isə

00:06:39.640 --> 00:06:46.650
saya əzələ hüceyrələrində
yaranan kalsium

00:06:46.650 --> 00:06:53.690
istehsalıdır. Biz bunu yeddinci
addım da

00:06:53.690 --> 00:06:56.420
adlandıra bilərik.

00:06:56.420 --> 00:06:58.357
Istehsal dedikdə
nəyi nəzərdə tuturam?

00:06:58.357 --> 00:07:00.190
Bu

00:07:00.190 --> 00:07:03.530
hüceyrələr

00:07:03.530 --> 00:07:07.900
sümük əmələ

00:07:07.900 --> 00:07:10.430
gətirirmiş kimi 
davranmağa başlayırlar.

00:07:10.430 --> 00:07:13.860
Ölü süngər
hüceyrələr

00:07:13.860 --> 00:07:17.100
kiçik ətraf mühit
yaradaraq

00:07:17.100 --> 00:07:19.380
buraya daha
çox kalsium

00:07:19.380 --> 00:07:22.330
istehsal etməliyəm deyə
düşünməyə başlayırlar.

00:07:22.330 --> 00:07:24.840
Bir az kalsium külçəsini
buraxırlar.

00:07:24.840 --> 00:07:28.220
Digər külçələri də

00:07:28.220 --> 00:07:30.410
əlavə edirəm.

00:07:30.410 --> 00:07:32.210
Anidən nəzər yetirdikdə

00:07:32.210 --> 00:07:34.950
buranın çox əhəngli 
olduğunu

00:07:34.950 --> 00:07:40.210
düşünürük.

00:07:40.210 --> 00:07:42.560
Bir qədər sümüyə bənzəyir.

00:07:42.560 --> 00:07:45.620
Sümükdə baş verən budur.

00:07:45.620 --> 00:07:49.620
Beləliklə, bütün sahə
əhəngləşməyə başlayır.

00:07:49.620 --> 00:07:51.700
Bu bölgə kalsiumla
zənginləşdikcə

00:07:51.700 --> 00:07:54.970
kalsium kristalları ilə

00:07:54.970 --> 00:07:59.940
dolmağa başlayır. Bu zaman
arteriyalar

00:07:59.940 --> 00:08:01.150
xırçıltılı olmağa
başlayır ki, bu da

00:08:01.150 --> 00:08:04.102
xoş səslənmir.

00:08:04.102 --> 00:08:05.560
Əslində onlar daha sərtdirlər.

00:08:05.560 --> 00:08:10.835
Burada əsas məqam

00:08:16.280 --> 00:08:21.470
daha çox sərtlik və daha az
uyunluq əldə etməkdir.

00:08:21.470 --> 00:08:24.510
Bu da damarın
xırçıldamasına və

00:08:24.510 --> 00:08:30.910
elastik ola bilməməsinə
səbəb olur. Aşağı uyğunluq,

00:08:30.910 --> 00:08:34.299
daha az elastiklik
deməkdir.


00:08:34.299 --> 00:08:36.210
Bütün dəyişikliklər

00:08:36.210 --> 00:08:39.780
bunlardan ibarətdir.

00:08:39.780 --> 00:08:42.610
Kiçik radius
müqaviməti artırır.

00:08:42.610 --> 00:08:45.770
Aşağı uyğunluq dedikdə,

00:08:45.770 --> 00:08:50.050
böyük və orta ölçülü
arteriyalardan qanın axması zamanı

00:08:50.050 --> 00:08:54.540
balon kimi genişlənməyinin
çətinləşməsi nəzərdə tutulur.

00:08:54.540 --> 00:08:56.590
İkisi də qanda təzyiqin
artmasına

99:59:59.999 --> 99:59:59.999
səbəb olacaq.