1
00:00:06,271 --> 00:00:08,041
Daha önce hiç halka açık bir havuzda

2
00:00:08,041 --> 00:00:10,809
büyük, kırmızı bir "Koşmak Yasaktır" 
tabelası gördünüz mü?

3
00:00:10,809 --> 00:00:13,968
Çoğu zaman, havuz etrafındaki 
tempo bu ifadeyle uyumludur

4
00:00:13,968 --> 00:00:17,468
ancak tabela, müşterilerin hareketlerini
doğru biçimde tanımlıyor olsa da

5
00:00:17,468 --> 00:00:21,290
tabela onlara "koşmak yasaktır" dediği
için yürüdükleri de doğru değil midir?

6
00:00:21,290 --> 00:00:24,171
Yani, bu tabela havuzun 
çevresini mi betimliyor

7
00:00:24,171 --> 00:00:27,932
yoksa bundan başka bir şey, 
daha güçlü bir şey mi yapıyor?

8
00:00:27,932 --> 00:00:32,000
Betimleyen bir ifade ile komut
veren bir ifade arasındaki fark

9
00:00:32,000 --> 00:00:35,553
İngiliz dilbilimci J. L. Austin 
tarafından geliştirilmiş bir fikir.

10
00:00:35,553 --> 00:00:39,413
Bu farklılığı, sözün iki ayrı 
bölümü olarak tanımlar:

11
00:00:39,413 --> 00:00:41,633
Betimsel ve edimsel.

12
00:00:41,633 --> 00:00:45,385
Betimsel cümleler, bir şeyi doğru 
veya yanlış biçimde tanımlar,

13
00:00:45,385 --> 00:00:48,562
edimsel cümleler ise bir eylemi belirtir.

14
00:00:48,562 --> 00:00:50,637
Başka bir deyişle, betimsel olan "olur",

15
00:00:50,637 --> 00:00:52,546
edimsel olan ise "yapar".

16
00:00:52,546 --> 00:00:55,329
Sözün bu iki kısmını ayırt edebilmek için

17
00:00:55,329 --> 00:00:59,457
havuzun yakınındaki parkta, 
betimsel sözleri çalışarak başlayalım.

18
00:00:59,457 --> 00:01:01,507
Karşılaştığımız ilk tabelada şu yazıyor:

19
00:01:01,507 --> 00:01:03,922
"Park akşam 6'da kapanır."

20
00:01:03,922 --> 00:01:06,345
Cana yakın bir park görevlisine sorup

21
00:01:06,345 --> 00:01:09,002
parkın gerçekten de 6'da 
kapandığını öğrendiğimizde

22
00:01:09,002 --> 00:01:11,809
bu ifadenin doğru bir betimleme 
olduğunu doğrulayabiliriz.

23
00:01:11,809 --> 00:01:14,468
Yakınlarda, bankta gazete
okuyan bir adam var

24
00:01:14,468 --> 00:01:17,016
ve manşette "Yakıcı sıcaklık!" yazıyor

25
00:01:17,016 --> 00:01:20,024
fakat gökyüzü bulutlu 
ve hava da biraz soğuk.

26
00:01:20,024 --> 00:01:22,522
Bugünün manşeti, yanlış bir betimleme

27
00:01:22,522 --> 00:01:24,859
çünkü doğru olmadığı kanıtlandı.

28
00:01:24,859 --> 00:01:26,781
Yağmur başlamadan önce,

29
00:01:26,781 --> 00:01:30,782
soda kutumuzu "Geri dönüştür" 
yazan mavi çöp kutusuna atalım.

30
00:01:30,782 --> 00:01:32,067
Bu edimseldir.

31
00:01:32,067 --> 00:01:35,993
Edimsel cümleler eylem 
oluşturma amacı taşır.

32
00:01:35,993 --> 00:01:40,661
Bir mesaj vermek yerine 
dünyayı etkiler, bir şey yapar.

33
00:01:40,661 --> 00:01:43,289
Bu örnekte, "Geri dönüştür" edimi

34
00:01:43,289 --> 00:01:46,895
insanların çöplerini uygun 
kutuya atmasını talep ediyor.

35
00:01:46,895 --> 00:01:49,258
Kelimeler, eylemleri 
yalnızca ortaya çıkarmaz,

36
00:01:49,258 --> 00:01:51,732
bazı durumlarda kelimeler 
eylemlerin kendisidir.

37
00:01:51,732 --> 00:01:54,484
Bunlar sözeylem olarak bilinir.

38
00:01:54,484 --> 00:01:57,399
Bu eylemlerden bazıları

39
00:01:57,399 --> 00:02:01,398
emir vermek, söz vermek, özür 
dilemek, uyarmak, hüküm vermek,

40
00:02:01,398 --> 00:02:03,781
kutsamak ve hatta evlenmektir.

41
00:02:03,781 --> 00:02:06,147
Kameriyedeki düğüne bir bakalım.

42
00:02:06,147 --> 00:02:08,532
Gelin ve damat "Evet" kelimesini söylüyor.

43
00:02:08,532 --> 00:02:11,202
Buradaki sözeylem "Evet" kelimesi.

44
00:02:11,202 --> 00:02:13,623
Bu kelime birbirleriyle 
evlenmelerini sağlıyor.

45
00:02:13,623 --> 00:02:15,568
"Evet" onları etkiliyor

46
00:02:15,568 --> 00:02:17,729
ve dünyalarını büyük ölçüde değiştiriyor.

47
00:02:18,069 --> 00:02:21,531
Yine de, edimsellik bağlam 
ve alımlamaya bağlıdır.

48
00:02:21,531 --> 00:02:23,820
Bunlar uygunluk koşulları olarak bilinir.

49
00:02:23,820 --> 00:02:26,980
Varsayalım ki belediye başkanı 
düğüne geldi ve şöyle dedi:

50
00:02:26,980 --> 00:02:29,728
"Belediye başkanlığının bana 
verdiği yetkiye dayanarak

51
00:02:29,728 --> 00:02:32,499
bu kameriyenin adını 'Başkanın 
Pizza Sarayı' koyuyorum."

52
00:02:32,499 --> 00:02:35,967
Söylediği bu kelimeler, kameriyeyi 
adlandıran bir sözeylem olmuş olur

53
00:02:35,967 --> 00:02:39,622
ve o belediye başkanı olduğu için
kameriye artık yeni adıyla bilinir

54
00:02:39,622 --> 00:02:42,966
ancak eğer belediye başkanı 
olmayan, sadece yoldan geçen biri

55
00:02:42,966 --> 00:02:45,798
kameriyeye en sevdiği kedinin 
adını koymaya karar verirse

56
00:02:45,798 --> 00:02:48,381
muhtemelen kameriyenin 
gerçek adı değişmez.

57
00:02:48,431 --> 00:02:51,020
Uygunluk koşulları, edimin 
gerçekleştirilebilmesi için

58
00:02:51,020 --> 00:02:52,734
sağlanması gereken koşullardır.

59
00:02:52,734 --> 00:02:54,540
Bunlar gayet makul kurallardır.

60
00:02:54,540 --> 00:02:56,904
Edimsel söz, uygun bir
yetkiye sahip olmalıdır,

61
00:02:56,904 --> 00:02:59,307
anlaşılmalıdır, açık olmalıdır

62
00:02:59,307 --> 00:03:01,483
ve gerçekleştirilmesi mümkün olmalıdır.

63
00:03:01,483 --> 00:03:04,152
Eğer edimsel söz bu koşulları sağlamıyorsa

64
00:03:04,152 --> 00:03:07,114
eyleme geçirme gücüne sahip değildir

65
00:03:07,114 --> 00:03:09,560
ancak bir edimsel sözün 
bu koşulları sağlaması

66
00:03:09,560 --> 00:03:11,039
ve açıkça ifade edilmiş olması

67
00:03:11,039 --> 00:03:13,581
kesin olarak uygulanacağı anlamına gelmez.

68
00:03:13,581 --> 00:03:14,660
Havuza geri dönelim.

69
00:03:14,660 --> 00:03:17,435
Bir grup gürültücü genç, 
havuza atlamak için yarışıyor.

70
00:03:17,435 --> 00:03:20,779
"Koşmak yasak" onlar üzerinde bir 
etkiye sahip değilmiş gibi görünüyor

71
00:03:20,779 --> 00:03:24,350
ve bu edimsel söze karşı gelmenin 
sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda olacaklar.

72
00:03:24,350 --> 00:03:27,449
Hatta kendileri de birkaç edimsel 
söz söylemek zorunda kalabilir,

73
00:03:27,449 --> 00:03:31,102
cankurtarandan özür dilemek ve bir 
daha koşmamaya söz vermek gibi.

74
00:03:31,102 --> 00:03:34,869
Belki cankurtaran da onları günün geri 
kalanında havuza girmekten men ederek

75
00:03:34,869 --> 00:03:37,261
başka bir edimsel sözle cevap verir.

76
00:03:37,261 --> 00:03:41,933
Ne de olsa, bu gençler kelimelerin 
gücüne saygı duymayı öğrenmeli.