WEBVTT

00:00:06.351 --> 00:00:10.161
Heb je ooit bij het zwembad zo'n groot 
rood bord met "niet rennen" gezien?

00:00:10.161 --> 00:00:13.429
Meestal zie je 
dat men doet wat het bord zegt.

00:00:13.438 --> 00:00:16.892
Hoewel het bord goed beschrijft 
hoe mensen lopen,

00:00:16.892 --> 00:00:21.301
is het niet zo dat mensen lopen, 
omdat het bord "niet rennen" zegt?

00:00:21.301 --> 00:00:24.171
Dus, beschrijft dit bord 
de omgeving van het zwembad,

00:00:24.171 --> 00:00:28.113
of doet het iets anders, 
iets veel krachtiger?

00:00:28.113 --> 00:00:30.600
Het verschil tussen een bewering 
die iets beschrijft

00:00:30.600 --> 00:00:32.207
en een die iets opdraagt,

00:00:32.207 --> 00:00:35.443
is een idee ontwikkeld door 
de Britse taalkundige J.L Austin.

00:00:35.443 --> 00:00:37.096
Hij definieert dit onderscheid

00:00:37.096 --> 00:00:39.316
als twee verschillende 
onderdelen van taal:

00:00:39.316 --> 00:00:41.627
constatieven en performatieven.

00:00:41.627 --> 00:00:45.285
Constatieven zijn zinnen die 
iets beschrijven als waar of niet waar.

00:00:45.285 --> 00:00:48.567
Performatieven zijn zinnen 
die een actie weergeven.

00:00:48.567 --> 00:00:52.537
Anders gezegd: een constatief is, 
en een performatief doet.

00:00:52.546 --> 00:00:55.329
Om deze twee delen van 
spraak te onderscheiden,

00:00:55.329 --> 00:00:59.459
onderzoeken we eerst de constatieven 
rondom het park van het zwembad.

00:00:59.459 --> 00:01:03.907
Het eerste bord zegt: 
"Het park sluit om 18.00 uur."

00:01:03.907 --> 00:01:08.685
Een vriendelijke medewerker bevestigt 
dat het park echt om zes uur sluit.

00:01:08.685 --> 00:01:12.247
Deze bewering is dus een echte constatief.

00:01:12.247 --> 00:01:15.048
Vlakbij zit een meneer met een krant 
op een bankje.

00:01:15.048 --> 00:01:17.041
De krantenkop luidt: 
"Hittegolf!"

00:01:17.041 --> 00:01:20.224
Maar de lucht is bewolkt en 
het voelt frisjes aan.

00:01:20.224 --> 00:01:24.862
Deze kop is een foute constatief, 
want het blijkt niet waar te zijn.

00:01:24.862 --> 00:01:28.691
Voordat het gaat regenen, 
gooien we ons blikje frisdrank weg

00:01:28.691 --> 00:01:31.002
in de blauwe bak 
waarop "hergebruik" staat.

00:01:31.002 --> 00:01:32.397
Dit is een performatief.

00:01:32.397 --> 00:01:35.825
Performatieven zijn zinnen 
die tot actie aanzetten.

00:01:35.825 --> 00:01:40.672
Anders dan een boodschap overbrengen, 
zet het mensen aan, het doet iets.

00:01:40.672 --> 00:01:43.569
In dit geval vraagt de performatief 
'hergebruik'

00:01:43.569 --> 00:01:46.903
aan mensen om hun afval 
in de juiste bak te doen.

00:01:46.903 --> 00:01:51.748
Woorden leiden niet alleen tot actie, 
soms zijn woorden zelf een actie.

00:01:51.748 --> 00:01:54.484
Dit is wat we een 'taalhandeling' noemen.

00:01:54.484 --> 00:01:56.869
Dit omvat, maar is niet beperkt tot,

00:01:56.869 --> 00:01:59.586
bevelen, beloven, verontschuldigen,

00:01:59.586 --> 00:02:02.447
waarschuwen, straffen, dopen

00:02:02.447 --> 00:02:04.051
en zelfs trouwen.

00:02:04.051 --> 00:02:06.147
Kijk maar naar de trouwerij 
bij het prieel.

00:02:06.147 --> 00:02:08.532
Het stel zegt de woorden: 
"ja, dat verklaar ik".

00:02:08.532 --> 00:02:11.202
De taalhandeling is: 
"ja, dat verklaar ik".

00:02:11.202 --> 00:02:13.893
Deze woorden maken 
het stel getrouwd.

00:02:13.893 --> 00:02:17.738
"Ja, dat verklaar ik" is de actie 
die hun wereld fundamenteel verandert.

00:02:17.738 --> 00:02:21.331
Maar performatieven zijn afhankelijk 
van context en aanvaarding.

00:02:21.331 --> 00:02:24.060
Dit noemen we 'waarheidscondities'.

00:02:24.060 --> 00:02:26.530
Stel je voor dat de 
burgemeester erbij was

00:02:26.530 --> 00:02:29.325
en zegt: "Bij monde 
van mijn macht als burgemeester,

00:02:29.336 --> 00:02:32.499
noem ik dit prieel 
"Het Pizzapaleis van de burgemeester."

00:02:32.499 --> 00:02:35.857
Dit zou een taalhandeling zijn, 
waarmee hij het prieel een naam geeft.

00:02:35.857 --> 00:02:39.580
Omdat het de burgemeester is, 
zou het prieel nu deze naam dragen.

00:02:39.580 --> 00:02:43.186
Maar als een gewone voorbijganger

00:02:43.186 --> 00:02:45.759
het prieel naar zijn kat noemt,

00:02:45.759 --> 00:02:48.381
dan zou de naam niet veranderen.

00:02:48.381 --> 00:02:50.630
Waarheidsconditites zijn voorwaarden

00:02:50.630 --> 00:02:52.734
waaronder een performatief
gedaan kan worden.

00:02:52.734 --> 00:02:54.540
Dit is redelijk logisch.

00:02:54.540 --> 00:02:56.904
Een performatief hoort 
autoriteit te hebben,

00:02:56.904 --> 00:02:59.397
het moet begrepen worden, 
het moet duidelijk zijn,

00:02:59.397 --> 00:03:01.483
en het moet uitgevoerd 
kunnen worden,

00:03:01.483 --> 00:03:04.152
Als een performatief niet 
aan deze eisen voldoet,

00:03:04.152 --> 00:03:07.124
dan heeft het geen macht
om actie aan te geven.

00:03:07.124 --> 00:03:11.040
Zelfs als een perfomatief aan de regels 
voldoet en duidelijk gesteld is,

00:03:11.040 --> 00:03:13.581
betekent dit niet dat hij 
ook gevolgd wordt.

00:03:13.581 --> 00:03:14.680
Terug naar het zwembad,

00:03:14.680 --> 00:03:17.455
waar een luide groep jongeren
naar de duikplank snelt.

00:03:17.455 --> 00:03:20.417
"Niet rennen" 
lijkt geen invloed te hebben,

00:03:20.422 --> 00:03:24.396
en ze moeten de consequenties dragen 
voor het feit dat ze het bord negeren.

00:03:24.400 --> 00:03:26.844
Ze zullen zelf performatieven 
moeten gebruiken,

00:03:26.844 --> 00:03:28.985
zoals zich verontschuldigen 
bij de badmeester

00:03:28.985 --> 00:03:31.102
en beloven dat ze het 
niet meer zullen doen.

00:03:31.102 --> 00:03:33.963
Misschien antwoordt de badmeester 
zelf met een performatief,

00:03:33.963 --> 00:03:37.572
door ze voor de rest van de dag 
uit het zwembad te weren.

00:03:37.572 --> 00:03:41.801
Uiteindelijk moeten deze pubers leren 
de kracht van woorden te respecteren.