WEBVTT

00:00:09.021 --> 00:00:13.111
Co mają ze sobą wspólnego
fani klimatycznej post-punkowej muzyki

00:00:13.111 --> 00:00:15.390
ze starożytnymi barbarzyńcami?

00:00:15.390 --> 00:00:16.622
Niezbyt wiele.

00:00:16.622 --> 00:00:20.031
To dlaczego jedni i drudzy
są nazywani gotami?

00:00:20.031 --> 00:00:21.632
Czy to dziwny zbieg okoliczności,

00:00:21.632 --> 00:00:26.101
czy może jakieś głębsze powiązanie
rozciągające się przez wieki?

00:00:26.101 --> 00:00:28.773
Nasza opowieść zaczyna się
w starożytnym Rzymie.

00:00:28.773 --> 00:00:32.741
Cesarstwo Rzymskie rozrastając się,
było nękane najazdami i inwazjami

00:00:32.741 --> 00:00:36.862
ze strony półkoczowniczych grup
żyjących wzdłuż jego granic.

00:00:36.862 --> 00:00:41.649
Jedną z najpotężniejszych
był germański lud Gotów.

00:00:41.649 --> 00:00:43.930
Składał się z dwóch plemion,

00:00:43.930 --> 00:00:45.165
Wizygotów

00:00:45.165 --> 00:00:47.153
i Ostrogotów.

00:00:47.153 --> 00:00:50.303
Część plemion germańskich
pozostała wrogami Rzymu,

00:00:50.303 --> 00:00:55.563
a część wcielono do cesarskiej armii.

00:00:55.563 --> 00:00:57.862
Kiedy rozpadło się Cesarstwo Rzymskie,

00:00:57.862 --> 00:01:01.613
armie tych plemion odegrały
ważną rolę w jego obronie

00:01:01.613 --> 00:01:04.438
i wewnętrznych walkach o władzę.

00:01:04.438 --> 00:01:08.924
W V wieku doszło do buntu najemników
pod wodzą Odoakera,

00:01:08.924 --> 00:01:13.034
który zajął Rzym i zdetronizował
cesarza zachodniorzymskiego.

00:01:13.034 --> 00:01:15.753
Odoaker oraz jego ostrogocki 
następca, Teodoryk Wielki,

00:01:15.753 --> 00:01:19.494
właściwie pozostawali 
pod władzą wschodniego cesarza

00:01:19.494 --> 00:01:22.194
i zachowali tradycje Rzymu,

00:01:22.194 --> 00:01:26.204
ale Zachodnie Cesarstwo już nigdy
nie było jednolitym państwem.

00:01:26.204 --> 00:01:29.363
Zostało podzielone na królestwa
rządzone przez Gotów

00:01:29.363 --> 00:01:31.094
i inne germańskie plemiona,

00:01:31.094 --> 00:01:34.004
które asymilowały się z lokalnymi ludami,

00:01:34.004 --> 00:01:38.177
chociaż ich liczne nazwy
wciąż można znaleźć na mapach.

00:01:38.177 --> 00:01:40.638
To był koniec okresu klasycznego

00:01:40.638 --> 00:01:43.775
i początek tak zwanych wieków ciemnych.

00:01:43.775 --> 00:01:46.524
Chociaż rzymska kultura
nie została całkowicie zniszczona,

00:01:46.524 --> 00:01:50.554
jej wpływy zmalały,
a w sztuce powstały nowe nurty

00:01:50.554 --> 00:01:53.705
skupiające się na religijnym 
symbolizmie i alegorii,

00:01:53.705 --> 00:01:56.335
zamiast na proporcjach i realizmie.

00:01:56.335 --> 00:01:58.805
Podobna zmiana zaszła w architekturze

00:01:58.805 --> 00:02:04.487
wraz z budową bazyliki Saint-Denis
we Francji w roku 1137.

00:02:04.487 --> 00:02:07.846
Ogromne okna, strzeliste łuki
i łęki przyporowe sprawiały,

00:02:07.846 --> 00:02:11.456
że konstrukcje były
bardziej szkieletowe i ozdobne.

00:02:11.456 --> 00:02:14.205
To podkreślało ich otwarte,
pełne światła wnętrza

00:02:14.205 --> 00:02:19.912
w odróżnieniu od grubych ścian 
i kolumn klasycznych budowli.

00:02:19.912 --> 00:02:21.336
Przez następne kilka wieków

00:02:21.336 --> 00:02:25.156
w tym stylu budowano katedry
w całej Europie.

00:02:25.156 --> 00:02:26.496
Ale moda się zmienia.

00:02:26.496 --> 00:02:31.437
Włoski renesans przywrócił uwielbienie
dla starożytnej Grecji i Rzymu,

00:02:31.437 --> 00:02:36.746
a bardziej współczesne style zaczęto
uznawać za niezgrabne i gorsze.

00:02:36.746 --> 00:02:38.256
W 1550 roku powstały


00:02:38.256 --> 00:02:41.156
"Żywoty najsławniejszych malarzy, 
rzeźbiarzy i architektów",

00:02:41.156 --> 00:02:45.127
gdzie Giorgio Vasari jako pierwszy 
określił ten styl gotyckim,

00:02:45.127 --> 00:02:47.526
co było pogardliwym
porównaniem do barbarzyńców,

00:02:47.526 --> 00:02:50.847
którym przypisywano
zniszczenie cywilizacji klasycznej.

00:02:50.847 --> 00:02:55.397
Nazwa przylgnęła i szybko zaczęto
tak określać całe średniowiecze,

00:02:55.397 --> 00:03:01.317
jako okres ciemnoty,
przesądów i prymitywizmu.

00:03:01.317 --> 00:03:05.849
Czas płynął dalej, zmieniała się też moda.

00:03:05.849 --> 00:03:09.248
W XVIII wieku nadeszło oświecenie,

00:03:09.248 --> 00:03:13.357
które ponad wszystko stawiało naukę.


00:03:13.357 --> 00:03:17.169
W opozycji do tej postawy, 
romantyczni autorzy jak Goethe czy Byron

00:03:17.169 --> 00:03:21.068
szukali wyidealizowanych
obrazów przeszłości, natury

00:03:21.068 --> 00:03:24.227
i tajemniczych sił duchowych.

00:03:24.227 --> 00:03:27.588
Słowo gotycki znowu zmieniło znaczenie

00:03:27.588 --> 00:03:33.388
i określało teraz gatunek literacki 
będący mroczniejszą stroną romantyzmu.

00:03:33.388 --> 00:03:35.906
Pierwszy raz użył go Horace Walpole

00:03:35.906 --> 00:03:40.429
w swojej powieści z 1764 roku,
"Zamczysko w Otranto",

00:03:40.429 --> 00:03:44.048
w odniesieniu do fabuły i atmosfery.

00:03:44.048 --> 00:03:47.148
Wiele motywów tej powieści
stało się stałymi elementami gatunku,

00:03:47.148 --> 00:03:52.088
będąc inspiracją dla powieści
oraz niezliczonych filmów.

00:03:52.088 --> 00:03:56.831
Etykieta gotyku przetrwała w literaturze
i kinie aż do lat 70. XX wieku,

00:03:56.831 --> 00:03:59.678
kiedy powstało nowe środowisko muzyczne.

00:03:59.678 --> 00:04:03.280
Inspirując się artystami takimi jak
The Doors czy The Velvet Underground,

00:04:03.280 --> 00:04:04.789
brytyjskie kapele post-punkowe,

00:04:04.789 --> 00:04:05.898
jak Joy Division,

00:04:05.898 --> 00:04:06.689
Bauhaus

00:04:06.689 --> 00:04:07.660
i The Cure

00:04:07.660 --> 00:04:10.419
połączyły mroczne teksty
i punkowe brzmienie

00:04:10.419 --> 00:04:13.599
z metaforyką inspirowaną 
epoką wiktoriańską,

00:04:13.599 --> 00:04:14.720
klasyką horroru

00:04:14.720 --> 00:04:17.949
i androgynicznym stylem glam.

00:04:17.949 --> 00:04:21.599
We wczesnych latach 80. XX wieku
podobne zespoły zaczęto określać

00:04:21.599 --> 00:04:24.471
w prasie muzycznej jako
przedstawicieli gotyckiego rocka.

00:04:24.471 --> 00:04:28.089
Rosnąca popularność wyniosła je
z mrocznych klubów

00:04:28.089 --> 00:04:31.130
do wielkich wydawnictw muzycznych i MTV.

00:04:31.130 --> 00:04:35.671
Dziś pomimo pojawiania się negatywnych
informacji w mediach i stereotypów,

00:04:35.671 --> 00:04:40.849
muzyka i moda gotycka wciąż są
silnym podziemnym nurtem.

00:04:40.849 --> 00:04:42.710
Gotyk podzielił się na różne podgatunki

00:04:42.710 --> 00:04:44.081
jak cybergoth,

00:04:44.081 --> 00:04:45.077
gothabilly,

00:04:45.077 --> 00:04:46.138
metal gotycki,

00:04:46.138 --> 00:04:48.796
a nawet steampunk.

00:04:48.796 --> 00:04:51.051
Historia słowa gotyk jest naznaczona

00:04:51.051 --> 00:04:54.744
tysiącami lat zmian kulturowych,

00:04:54.744 --> 00:04:57.620
od inwazji najeźdźców,
którzy zostają królami,

00:04:57.620 --> 00:05:01.083
przez strzeliste iglice,
zastępujące solidne kolumny,

00:05:01.083 --> 00:05:04.524
po artystów odnajdujących piękno w mroku.

00:05:04.524 --> 00:05:07.222
Na każdym z tych etapów
widać rewolucyjne zmiany

00:05:07.222 --> 00:05:13.011
i ludzką skłonność do sięgania wstecz,
żeby kształtować teraźniejszość.