WEBVTT

00:00:06.414 --> 00:00:08.748
ADN ở bên trong một trong các
tế bào của bạn

00:00:08.748 --> 00:00:12.997
bị phá hoại hàng vạn lần một ngày.

00:00:12.997 --> 00:00:16.465
Nhân con số đó với khoảng trăm nghìn
tỉ tế bào trong cơ thể bạn,

00:00:16.465 --> 00:00:21.575
và ta có khoảng 10 mũ 18 
sai sót trong ADN mỗi ngày

00:00:21.575 --> 00:00:26.376
Và vì ADN là khuôn mẫu tạo nên protein
cần thiết cho tế bào cơ thể hoạt động

00:00:26.386 --> 00:00:30.574
sự hư hoại này sẽ dẫn đến hậu quả 
nghiêm trọng, ví dụ như ung thư.

00:00:30.574 --> 00:00:32.634
Có nhiều dạng sai sót trong ADN.

00:00:32.634 --> 00:00:37.905
Có thể các nuclêôtít tạo nên ADN bị 
hư hại,

00:00:37.905 --> 00:00:41.092
hoặc các nuclêôtít bắt cặp không đúng,

00:00:41.092 --> 00:00:43.049
dẫn đến đột biến,

00:00:43.049 --> 00:00:48.257
hay sự mất đoạn của một hoặc hai mạch đơn
làm ngăn chặn quá trình nhân đôi ADN,

00:00:48.257 --> 00:00:52.083
hoặc thậm chí đảo lộn các phần của ADN.

00:00:52.083 --> 00:00:56.409
May mắn là các tế bào của bạn 
hầu như luôn có cách

00:00:56.409 --> 00:00:58.119
để giải quyết các sai sót này.

00:00:58.119 --> 00:01:01.908
Việc sửa chữa những sai sót ấy nhờ vào 
các enzym đặc hiệu.

00:01:01.908 --> 00:01:05.313
Các enzym khác nhau sẽ phụ trách
sửa chữa các lỗi khác nhau.


00:01:05.313 --> 00:01:07.882
Một sai sót thường gặp là 
sai sót trong bắt cặp bazơ.

00:01:07.882 --> 00:01:10.232
Mỗi nuclêôtít có một loại bazơ nitơ,

00:01:10.232 --> 00:01:12.262
trong quá trình nhân đôi ADN,

00:01:12.262 --> 00:01:16.633
enzym ADN polymerase có tác dụng bắt 
cặp các nuclêôtít theo đúng nguyên tắc

00:01:16.633 --> 00:01:20.582
giúp tạo ra mạch mới bổ sung với 
mạch nguyên mẫu.

00:01:20.582 --> 00:01:24.217
Adenine(A) với Thymine(T), Guanine(G) với Cytosine(X).

00:01:24.217 --> 00:01:27.169
Nhưng cứ một trong số trăm nghìn lần
lần bổ sung,

00:01:27.169 --> 00:01:28.976
sẽ có một lần bắt cặp sai.

00:01:28.976 --> 00:01:31.286
Các enzyme hầu như nhận ra lỗi này ngay,

00:01:31.286 --> 00:01:35.940
và phá bỏ các nuclêôtít rồi thay thế 
chúng bằng nuclêôtít đúng.

00:01:35.940 --> 00:01:37.810
Trong một số trường hợp hiếm các
enzym này không nhận ra,

00:01:37.810 --> 00:01:41.369
sẽ có những protein khác đến kiểm
tra lại.

00:01:41.369 --> 00:01:42.848
Nếu tìm ra sự bắt cặp sai,

00:01:42.848 --> 00:01:46.257
chúng sẽ cắt bỏ nuclêôtít sai và thay
thế lại.

00:01:46.257 --> 00:01:48.478
Đây gọi là cơ chế 
sửa chữa ghép đôi lệch.

00:01:48.478 --> 00:01:52.238
Hai hệ thống này giúp giảm bớt
số lượng các sai sót bắt cặp

00:01:52.238 --> 00:01:55.482
khoảng một phần tỉ lần.

00:01:55.482 --> 00:01:59.149
Nhưng ADN cũng có thể bị phá hỏng 
sau khi đã nhân đôi.

00:01:59.149 --> 00:02:02.900
Nhiều phân tử khác nhau gây biến đổi 
hóa học cho các nuclêôtít.

00:02:02.900 --> 00:02:06.245
Một phần là do tác nhân môi trường,

00:02:06.245 --> 00:02:09.202
như các hợp chất trong khói thuốc lá.

00:02:09.202 --> 00:02:12.349
Nhưng các phân tử khác lại nằm trong 
tế bào,

00:02:12.349 --> 00:02:14.917
như Hidrô Perôxít.

00:02:14.917 --> 00:02:17.143
Một số biến đổi hóa học hay xảy ra

00:02:17.143 --> 00:02:21.348
nên sẽ có một số enzym đặc hiệu để
sửa chữa các hư hại.

00:02:21.348 --> 00:02:24.885
Nhưng tế bào còn có các cơ chế
sửa lỗi tổng quát hơn.

00:02:24.885 --> 00:02:27.231
Nếu chỉ có một bazơ bị hỏng,

00:02:27.231 --> 00:02:32.143
nó có thể sửa chữa bằng cơ chế
sửa chữa cắt bỏ bazơ.

00:02:32.143 --> 00:02:34.528
Một enzym cắt bazơ bị hỏng,

00:02:34.528 --> 00:02:40.410
và một enzym khác sẽ ở gần đó để tìm 
và thay thế nuclêôtít đó.

00:02:40.410 --> 00:02:45.290
Sự phá hoại của tia tử ngoại sẽ khó sửa 
chữa hơn.

00:02:45.290 --> 00:02:49.274
Đôi khi nó làm cho hai nuclêôtít gần 
nhau dính lại,

00:02:49.274 --> 00:02:52.394
gây phá hỏng cấu trúc xoắn kép của ADN.

00:02:52.394 --> 00:02:55.567
Hư hại này cần quá trình sửa chữa
phức tạp hơn

00:02:55.567 --> 00:02:58.975
gọi là cơ chế sửa chữa cắt bỏ nuclêôtít.

00:02:58.975 --> 00:03:04.015
Một nhóm protein sẽ loại bỏ một đoạn
dài khoảng 24 nuclêôtít,

00:03:04.015 --> 00:03:06.745
và thay thế bằng một đoạn hoàn toàn
mới.

00:03:06.745 --> 00:03:10.700
Các bức xạ tần số rất cao 
như tia gamma và tia X

00:03:10.700 --> 00:03:13.101
sẽ phá hoại ADN theo cách khác.

00:03:13.101 --> 00:03:18.285
Chúng thường làm đứt một hay cả hai 
đoạn ADN.

00:03:18.285 --> 00:03:21.303
Đứt mạch kép là dạng nguy hiểm nhất.

00:03:21.303 --> 00:03:24.066
Thậm chí còn gây chết tế bào.

00:03:24.066 --> 00:03:27.503
Có hai cách thông dụng nhất để
chữa đứt mạch kép ADN

00:03:27.503 --> 00:03:33.081
gọi là tái tổ hợp tương đồng và kết nối 
đầu cuối có tính chất không tương đồng.

00:03:33.081 --> 00:03:37.766
Tái tổ hợp tương đồng sử dụng các 
phần không bị hư hại của ADN

00:03:37.766 --> 00:03:39.186
làm mạch nguyên mẫu.

00:03:39.186 --> 00:03:43.850
Các enzym sẽ trộn lẫn các mạch hư 
hại và không hư hại,

00:03:43.850 --> 00:03:46.449
khiến chúng trao đổi trình tự nuclêôtít,

00:03:46.449 --> 00:03:49.244
và cuối cùng bổ sung vào những đoạn 
còn thiếu

00:03:49.244 --> 00:03:53.139
cuối cùng tạo ra hai mạch đôi ADN
hoàn chỉnh tách rời.

00:03:53.139 --> 00:03:55.891
Ngược lại, kết nối đầu cuối 
có tính chất không tương đồng

00:03:55.891 --> 00:03:58.108
không cần sử dụng mạch nguyên mẫu.

00:03:58.108 --> 00:04:02.540
Thay vào đó, một chuỗi protein cắt đi
một vài nuclêôtít

00:04:02.540 --> 00:04:06.565
và hàn hai đầu bị cắt lại để làm
chúng dính lại với nhau.

00:04:06.565 --> 00:04:08.554
Quá trình này không được chính xác lắm.

00:04:08.554 --> 00:04:12.187
Nó có thể khiến các gen trộn lẫn hay 
di chuyển lộn xộn.

00:04:12.187 --> 00:04:16.332
Nhưng nó sẽ có hiệu quả khi không
có các ADN tương đồng khác.

00:04:16.332 --> 00:04:20.149
Đương nhiên, những thay đổi trên ADN không
phải lúc nào cũng xấu.

00:04:20.149 --> 00:04:23.721
Đột biến có lợi sẽ giúp ích cho
sự tiến hóa của sinh vật.

00:04:23.721 --> 00:04:27.663
Nhưng chúng ta hầu như đều muốn
ADN giữ nguyên.

00:04:27.663 --> 00:04:31.776
Khiếm khuyết khi sửa chữa ADN có thể 
dẫn đến lão hóa sớm

00:04:31.776 --> 00:04:34.010
và các loại ung thư.

00:04:34.010 --> 00:04:36.224
Vậy nên nếu bạn đang tìm kiếm
suối nguồn tươi trẻ,

00:04:36.224 --> 00:04:39.160
nó đang hoạt động ngay trong
tế bào của bạn,

00:04:39.160 --> 00:04:42.719
hàng tỉ tỉ lần một ngày.