WEBVTT

00:00:06.414 --> 00:00:08.748
तुमच्या शरीरातील एका पेशीतील DNA

00:00:08.748 --> 00:00:12.997
नादुरुस्त होतो तेव्हा दिवसातून 
हजोरो वेळा

00:00:12.997 --> 00:00:16.465
शरीरातील हजारो कोटी पेशी 
नादुरुस्त होत असतात.

00:00:16.465 --> 00:00:21.575
शरीरातील सुमारे करोडो बिलियन DNA दररोज 
नादुरस्त होतात

00:00:21.575 --> 00:00:23.826
DNA हा प्रोटीन्सचा आराखडा ठरवितो

00:00:23.826 --> 00:00:26.431
प्रोटीन्स जे पेशींच्या कार्यासाठी 
आवश्यक आहेत.

00:00:26.431 --> 00:00:30.574
DNA मधील बिघाड कर्करोगासारखे गंभीर 
रोग निर्माण करतात.

00:00:30.574 --> 00:00:32.634
वेगवेगळ्या स्वरुपात हे बिघाड दिसतात

00:00:32.634 --> 00:00:37.905
काहीवेळा नुक्लेओ टाईडस, जे DNA च्या 
रचनेचा पाया आहे, बिघडतात,

00:00:37.905 --> 00:00:41.092
काहीवेळा यांची जुळवली चुकीची होते

00:00:41.092 --> 00:00:43.049
आणि त्यामुळे उत्परिवर्तन होते

00:00:43.049 --> 00:00:48.257
DNA च्या दोन्ही अथवा एका शिडीत जखडून 
DNA प्रती काढण्याच्या कार्यात बिघाड करतो

00:00:48.257 --> 00:00:52.083
किवा DNA च्या एखाद्या भागात मिसळतो.

00:00:52.083 --> 00:00:56.409
सुदैवाने पेशीत यास अटकाव 
करणारी यंत्रणा असते.

00:00:56.409 --> 00:00:58.119
ती बहुतेकदा सफल होते.

00:00:58.119 --> 00:01:01.908
या मार्गातील दुरुस्ती करतात 
विशिष्ट विकार( enzymes.)

00:01:01.908 --> 00:01:05.313
ही प्रोटीन्स असून ते विविध भागात
विविध प्रतिसाद देतात.

00:01:05.313 --> 00:01:07.762
सामान्य होणारी चूक म्हणजे
पाया घटकांची चुकीची जुळवणी

00:01:07.762 --> 00:01:10.232
प्रत्येक नुक्लेओ टाईडमध्ये हे बसलेलेअसतात
A, G, C. T

00:01:10.232 --> 00:01:12.262
आणि DNA च्या प्रती काढण्याच्या क्रियेत

00:01:12.262 --> 00:01:16.633
ही विकरे योग्य जोडी जुळविण्याचे
काम करतात

00:01:16.633 --> 00:01:20.582
ज्यायोगे प्रत्येक (A TO T G TO C )
strand मधील योग्य त्या पायाशी जुळवणी होते

00:01:20.582 --> 00:01:24.217
हे असे अदेनाइन थायमिन बरोबर,
आणि गौनीनसायटोसिन बरोबर.

00:01:24.217 --> 00:01:27.169
पण या लाखो पाया जुळलवणीत

00:01:27.169 --> 00:01:28.976
एखादी चूक होते.

00:01:28.976 --> 00:01:31.286
ही विकरे योग्य जुळणी होण्यास 
मदत करतात.

00:01:31.286 --> 00:01:35.940
काही नुक्लेओ टाईड सोडतात व त्यांना
योग्य ठिकाणी जोडतात

00:01:35.940 --> 00:01:37.810
यात काही सुटतात.

00:01:37.810 --> 00:01:41.369
पण प्रोटीन्सचा दुसरा संच तपासण्यास येतो.

00:01:41.369 --> 00:01:42.848
त्यांना अयोग्य जोडी आढळली तर

00:01:42.848 --> 00:01:46.257
ते चुकीची जोडणी दुरुस्त करतात

00:01:46.257 --> 00:01:48.478
यास चुकीची जोडणी दुरुस्ती म्हणतात

00:01:48.478 --> 00:01:52.238
या सर्व यंत्रणेत चुका कमी क्रल्या जातात

00:01:52.238 --> 00:01:55.482
दहा कोटीत एखादी चूक राहते.

00:01:55.482 --> 00:01:59.149
पण या दुरुस्तीने DNA त बिघाड होऊ शकतो.

00:01:59.149 --> 00:02:02.900
याशिवाय अनेक रेणू नुक्लेओ टाईडमध्ये 
रासायनिक बदल घडवितात

00:02:02.900 --> 00:02:06.245
यातील काही पर्यावरणातील प्रदूषके असतात.

00:02:06.245 --> 00:02:09.202
जसे तंबाखूच्या धुरातील संयुगे.

00:02:09.202 --> 00:02:12.349
तर काही पेशीतच नैसर्गिक रित्या असतात

00:02:12.349 --> 00:02:14.917
जसे हायड्रोजन पेराओक्सैड

00:02:14.917 --> 00:02:17.143
काही रासायनिक बदल सामान्य असतात.

00:02:17.143 --> 00:02:21.348
त्यासाठी नुकसानीची दुरुस्ती करण्यासाठी 
विशिष्ट विकारे असतात.

00:02:21.348 --> 00:02:24.885
याव्यतिरिक्त पेशीत काही सामान्य 
दुरुस्तीचे मार्ग असतात

00:02:24.885 --> 00:02:27.231
जर एखादा पाया खराब झाला

00:02:27.231 --> 00:02:32.143
तर या यंत्रणेने दुरुस्त होतो यास 
पाया सर्जरी दुरुस्ती म्हणतात.

00:02:32.143 --> 00:02:34.528
एक विकर खराब पायाला नामनिर्देशित करतो

00:02:34.528 --> 00:02:40.410
आणि दुसरा त्याभागास कापून योग्य पाया जोडतो

00:02:40.410 --> 00:02:45.290
अतिनील किरणांमुळे होणारे बदल 
जे दुरुस्त होण्यास अवघड असतात

00:02:45.290 --> 00:02:49.274
त्यामुळे दोन गुणसुत्रे चिकटतात

00:02:49.274 --> 00:02:52.394
आणि dna च्या दुहेरी शिडीची
रचना नष्ट करतात .

00:02:52.394 --> 00:02:55.567
याच्या दुरुस्तीची प्रक्रिया
खूप जातील असते

00:02:55.567 --> 00:02:58.975
यास गुणसुत्रे शस्त्रक्रिया 
दुरुस्ती म्हणूया

00:02:58.975 --> 00:03:04.015
या साठी प्रोटीन्स्ची एक टीम गुंणसुत्राची
लांबलचक श्हिडी काढून टाकतात

00:03:04.015 --> 00:03:06.745
आणि त्याजागी योग्य शिडी जोडतात

00:03:06.745 --> 00:03:10.700
उच्च कंपने असलेली प्रारणे गामा क्ष किरणे

00:03:10.700 --> 00:03:13.101
वेगळ्या प्रकारचे बिघाड करतात

00:03:13.101 --> 00:03:18.285
ते गुणसूत्राच्या एक अथवा 
दोन्ही कडा दुरुस्त करतात

00:03:18.285 --> 00:03:21.303
दोन्ही कडा खराब होणे खूप धोक्याचे असते

00:03:21.303 --> 00:03:24.066
एकदेखील पेशीचा नाश करू शकते

00:03:24.066 --> 00:03:27.503
या दुरुस्तीसाठी दोन मार्ग असतात

00:03:27.503 --> 00:03:33.081
होमोलोगौस जोडणी व 
नॉन होमोलोगौस जोडणी

00:03:33.081 --> 00:03:39.186
होमोलोगौस जोडणी चांगल्या
अवस्थेतील DNA पाया मानून काम करते

00:03:39.186 --> 00:03:43.850
नादुरुस्त DNA ची जागा चांगला DNA घेतो 
तो विकरांच्या मदतीनेच

00:03:43.850 --> 00:03:46.449
गुणसूत्रातील क्रम दुरुस्त करतो

00:03:46.449 --> 00:03:49.244
आणि शेवटी रिक्त जागी योग्य DNA जोडतो

00:03:49.244 --> 00:03:53.229
आणि अश्याप्रकारे dna चे दोन्ही 
strand दुरुस्त करतो

00:03:53.229 --> 00:03:55.891
नॉन-होमोलोगौस जोडणी ते जोडण्याचे काम करतो

00:03:55.891 --> 00:03:58.108
ते काही पायाभूत DNA चा वापर करीत नाही

00:03:58.108 --> 00:04:02.540
काही प्रथिने गुंणसुत्राना कापतात

00:04:02.540 --> 00:04:06.565
आणि त्यांना तुटलेल्या जागी जोडतात

00:04:06.565 --> 00:04:08.554
ही प्रक्रिया काही तेवढी बरोबर नाही

00:04:08.554 --> 00:04:12.187
त्यामुळे जीन्स एकत्र मिसळतात किवा
दूर जातात

00:04:12.187 --> 00:04:16.332
पण जेव्हा त्याचा जोडीदार DNA
मिळत नाही तेव्हा ते ठीक आहे

00:04:16.332 --> 00:04:20.149
DNAतील बदल काही वाईट नसतात

00:04:20.149 --> 00:04:23.751
त्यामुळे उत्परिवर्तन होऊन 
नव्या प्रजाती निर्माण होतात

00:04:23.751 --> 00:04:27.663
पण आपल्याला DNA
योग्य जागीच असावयास हवा असतो

00:04:27.663 --> 00:04:31.776
DNAमधील दोषामुळेच अकाली वार्धक्य येते

00:04:31.776 --> 00:04:34.010
विविध प्रकारचे कर्करोग होतात

00:04:34.010 --> 00:04:36.224
तारुण्याचा झरा पाह्याचा असेल तर तो

00:04:36.224 --> 00:04:39.160
तुमच्या शरीरात कार्यरत असतो

00:04:39.160 --> 00:04:42.719
दिवसातून कोटी कोटी वेळा.