1
00:00:00,644 --> 00:00:03,227
Ponekad se naljutim,

2
00:00:03,857 --> 00:00:07,375
i trebalo mi je mnogo godina
samo da bih mogla da to izgovorim.

3
00:00:08,125 --> 00:00:09,726
U mom poslu,

4
00:00:09,750 --> 00:00:12,777
ponekad mi se telo trese koliko sam besna.

5
00:00:14,125 --> 00:00:17,658
Ali bez obzira na to
koliko je moj bes opravdan,

6
00:00:18,023 --> 00:00:19,810
čitavog života

7
00:00:19,834 --> 00:00:24,771
su me uvek navodili da mislim
da je moj bes preterivanje,

8
00:00:24,795 --> 00:00:26,699
pogrešno predstavljanje,

9
00:00:26,723 --> 00:00:29,390
zbog kojeg ću delovati
nepristojno i nedopadljivo.

10
00:00:30,406 --> 00:00:35,893
Uglavnom kao devojčica, kako sam naučila,
za devojčicu je bes emocija

11
00:00:35,917 --> 00:00:38,625
koju je bolje uopšte ne izražavati.

12
00:00:39,957 --> 00:00:41,837
Razmislite o mojoj majci na trenutak.

13
00:00:41,861 --> 00:00:44,784
Kada sam imala 15 godina,
jednog dana sam došla kući iz škole,

14
00:00:44,784 --> 00:00:48,106
a ona je stajala na dugoj verandi
ispred naše kuhinje.

15
00:00:48,130 --> 00:00:49,857
i držala gomilu tanjira.

16
00:00:50,813 --> 00:00:56,268
Zamislite kako sam bila zapanjena
kada je počela da ih baca kao frizbi...

17
00:00:56,292 --> 00:00:57,598
(Smeh)

18
00:00:57,622 --> 00:00:59,789
u vruć, vlažan vazduh.

19
00:01:00,511 --> 00:01:04,226
Kada se svaki tanjir
razbio na hiljade komada

20
00:01:04,250 --> 00:01:05,476
na uzvišici ispod,

21
00:01:05,500 --> 00:01:09,723
ušla je unutra i pitala me, veselo:
„Kako si provela dan?“

22
00:01:09,747 --> 00:01:13,650
(Smeh)

23
00:01:13,674 --> 00:01:19,190
Možete videti kako bi dete
gledalo na ovaj incident

24
00:01:19,214 --> 00:01:24,417
i pomislilo da je bes tih, da izoluje,
da je destruktivan, čak i strašan.

25
00:01:25,333 --> 00:01:31,143
Posebno kad je osoba
koja je besna devojka ili žena.

26
00:01:31,167 --> 00:01:32,667
Pitanje je zašto.

27
00:01:33,375 --> 00:01:36,583
Bes je ljudska emocija, ni dobra ni loša.

28
00:01:37,375 --> 00:01:38,934
Zapravo je signalna emocija.

29
00:01:38,958 --> 00:01:42,833
Upozorava nas na poniženje,
pretnje, uvrede i zlo.

30
00:01:43,625 --> 00:01:49,476
Pa ipak, u mnogim kulturama,
bes je rezervisan kao moralna svojina

31
00:01:49,500 --> 00:01:50,792
dečaka i muškaraca.

32
00:01:51,792 --> 00:01:53,650
Doduše, ima razlika.

33
00:01:53,674 --> 00:01:55,934
U Sjedinjenim Državama, na primer,

34
00:01:55,958 --> 00:01:59,976
ljutitog crnca vide kao kriminalca,

35
00:02:00,000 --> 00:02:02,583
ali ljutiti belac
poseduje građanske vrline.

36
00:02:03,500 --> 00:02:07,333
Međutim, bez obzira na to gde se nalazimo,
ova emocija je rodno određena.

37
00:02:07,917 --> 00:02:12,704
Tako učimo decu da preziru bes
kod devojčica i žena,

38
00:02:12,728 --> 00:02:16,410
i postajemo odrasli
koji zbog njega kažnjavaju.

39
00:02:17,917 --> 00:02:19,545
Šta ako to ne bismo radili?

40
00:02:20,708 --> 00:02:24,164
Šta da ne odvajamo bes od ženstvenosti?

41
00:02:24,188 --> 00:02:27,976
Jer razdvajanje besa i ženstvenosti
znači da odvajamo devojčice i žene

42
00:02:28,000 --> 00:02:31,546
od emocije koja nas najbolje
štiti od nepravde.

43
00:02:31,583 --> 00:02:35,671
Šta ako bismo umesto toga razmišljali
o razvijanju emocionalnih kompetencija

44
00:02:35,695 --> 00:02:37,011
kod dečaka i devojčica?

45
00:02:37,833 --> 00:02:41,582
Činjenica je da još uvek
upadljivo socijalizujemo decu

46
00:02:41,606 --> 00:02:43,875
na razdvojene i suprotstavljene načine.

47
00:02:44,500 --> 00:02:49,424
Dečacima su zadate apsurdne,
rigidne norme muškosti -

48
00:02:49,448 --> 00:02:53,518
govore im da se odreknu
ženske emocionalnosti tuge i straha

49
00:02:53,542 --> 00:02:57,167
i da prihvate agresiju i bes
kao znake prave muškosti.

50
00:02:58,083 --> 00:03:02,518
S druge strane,
devojke uče da budu poslušne,

51
00:03:02,542 --> 00:03:05,542
a bes je nespojiv sa poslušnošću.

52
00:03:06,081 --> 00:03:11,248
Isto kao što smo naučile
da prekrstimo noge i ukrotimo kosu,

53
00:03:12,167 --> 00:03:15,010
naučile smo da pregrizemo jezik
i progutamo ponos.

54
00:03:16,208 --> 00:03:20,053
Previše često se desi da za sve nas

55
00:03:20,077 --> 00:03:23,348
poniženje postaje neizbežno
u našem poimanju ženstvenosti.

56
00:03:24,674 --> 00:03:29,332
Duga je lična i politička priča
o tom račvanju.

57
00:03:30,205 --> 00:03:35,799
U besu se krećemo od razmaženih princeza
i tinejdžerki pod hormonima,

58
00:03:35,823 --> 00:03:40,140
do žena koje su teške za održavanje
i kreštavih, ružnih zakerala.

59
00:03:40,600 --> 00:03:42,704
Imamo i ukuse; odaberite svoj ukus.

60
00:03:43,208 --> 00:03:46,527
Da li ste vrela pikantna
Latinoamerikanka kada se naljutite?

61
00:03:46,549 --> 00:03:52,215
Ili ste tužna Azijatkinja?
Ili ljutita crkinja? Ili luda belkinja?

62
00:03:53,675 --> 00:03:55,101
Možete da birate.

63
00:03:55,125 --> 00:03:59,800
Ali u stvari, efekat koji se javlja je da,
kada kažemo ono što nam je bitno,

64
00:03:59,824 --> 00:04:02,101
a što se saopštava besom,

65
00:04:02,125 --> 00:04:06,000
veće su šanse da će se ljudi
naljutiti na nas zato što smo ljute.

66
00:04:06,708 --> 00:04:12,387
Bilo da smo kod kuće, u školi,
na poslu ili u političkoj areni,

67
00:04:12,417 --> 00:04:17,046
bes potvrđuje muškost
i osujećuje ženstvenost.

68
00:04:17,055 --> 00:04:19,802
Muškarce nagrađuju kada ga pokazuju,

69
00:04:19,826 --> 00:04:22,410
a žene se kažnjavaju za to isto.

70
00:04:23,917 --> 00:04:26,523
To nas stavlja u veoma nepovoljan položaj,

71
00:04:26,547 --> 00:04:30,467
naročito kada moramo
da branimo sebe i svoje interese.

72
00:04:31,453 --> 00:04:34,304
Ako se suočimo sa pretnjom
nekog ko nas uznemirava na ulici,

73
00:04:34,304 --> 00:04:35,734
poslodavcem koji nas ugrožava,

74
00:04:35,734 --> 00:04:38,273
sa seksističkim, rasističkim
drugom iz odeljenja,

75
00:04:38,311 --> 00:04:42,255
naš mozak vrišti: „Šta ti pada na pamet!“

76
00:04:42,922 --> 00:04:46,183
A naša usta kažu: „Izvinite, šta?“

77
00:04:46,208 --> 00:04:48,893
(Smeh)

78
00:04:48,917 --> 00:04:50,160
Zar ne?

79
00:04:51,097 --> 00:04:54,231
Nastaje konflikt
jer se ljutnja skroz pomeša

80
00:04:54,255 --> 00:04:57,684
sa anksioznošću, strahom,
rizikom i osvetom.

81
00:04:57,708 --> 00:05:01,360
Ako pitate žene čega se najviše boje
kao reakcije na svoj bes,

82
00:05:01,384 --> 00:05:02,979
one ne navode nasilje.

83
00:05:03,003 --> 00:05:04,458
Kažu da je to ismevanje.

84
00:05:05,233 --> 00:05:06,638
Razmislite šta to znači.

85
00:05:08,487 --> 00:05:13,015
Ako imate višestruko marginalizovane
identitete, to nije samo ismevanje.

86
00:05:13,050 --> 00:05:17,401
Ako se branite, ako krenete u akciju,

87
00:05:17,423 --> 00:05:19,446
posledice mogu biti kobne.

88
00:05:20,113 --> 00:05:25,018
Mi reprodukujemo ove obrasce
ne na velike, smele i neposredne načine,

89
00:05:25,042 --> 00:05:27,982
već u svakodnevnoj banalnosti života.

90
00:05:29,000 --> 00:05:30,885
Kada je moja ćerka išla u predškolsko,

91
00:05:30,915 --> 00:05:35,559
svakog jutra bi napravila
složeni zamak od traka i kockica,

92
00:05:35,583 --> 00:05:38,631
i svakog jutra bi ga isti dečak
srušio s radošću.

93
00:05:39,708 --> 00:05:41,172
Njegovi roditelji su bili tu,

94
00:05:41,192 --> 00:05:44,392
ali nikada nisu intervenisali
pre nego što bi se to desilo.

95
00:05:44,432 --> 00:05:47,583
Sa zadovoljstvom su nakon toga
iznosili otrcane fraze:

96
00:05:48,208 --> 00:05:50,265
„Takvi su dečaci.“

97
00:05:50,292 --> 00:05:53,573
„Toliko je primamljvo
da prosto nije mogao da izdrži.“

98
00:05:54,292 --> 00:05:58,104
Radila sam ono što mnoge devojčice
i žene nauče da rade.

99
00:05:58,128 --> 00:06:00,206
Preventivno sam održavala mir

100
00:06:00,230 --> 00:06:02,761
i učila sam svoju ćerku da radi to isto.

101
00:06:03,460 --> 00:06:05,436
Birala je reči.

102
00:06:06,333 --> 00:06:08,923
Pokušala je da ga nežno blokira.

103
00:06:08,958 --> 00:06:12,999
Promenila je mesto u učionici
gde je pravila zamak, ali nije delovalo.

104
00:06:13,777 --> 00:06:19,755
Tako smo ja i druge odrasle osobe
zajedno izgradili naročito muško pravo.

105
00:06:20,417 --> 00:06:23,247
On je mogao da se neobuzdano ponaša
i kontroliše sredinu,

106
00:06:23,747 --> 00:06:26,410
a ona je držala osećanja u sebi

107
00:06:26,410 --> 00:06:29,080
i funkcionisala na osnovu
njegovih potreba.

108
00:06:29,080 --> 00:06:33,393
Izneverili smo oboje
jer nismo dali polet njenom besu

109
00:06:33,417 --> 00:06:35,417
i zasluženo razrešenje.

110
00:06:36,103 --> 00:06:39,444
To je mikrokosmos mnogo većeg problema.

111
00:06:39,881 --> 00:06:43,254
Jer kulturološki, širom sveta,

112
00:06:43,929 --> 00:06:47,861
dajemo prednost ispoljavanju muževnosti,

113
00:06:47,873 --> 00:06:51,039
kao i moći i privilegijama
koje idu uz to ispoljavanje,

114
00:06:51,063 --> 00:06:55,167
nad pravima, potrebama
i rečima dece i žena.

115
00:06:56,917 --> 00:07:01,368
Tako da verovatno ljude
u ovoj prostoriji neće iznenaditi

116
00:07:01,392 --> 00:07:07,364
to što žene navode da osećaju više besa
tokom dužeg perioda i u većem intenzitetu

117
00:07:07,388 --> 00:07:08,538
nego muškarci.

118
00:07:09,630 --> 00:07:12,917
Deo toga proizlazi iz činjenice
da smo socijalizovane da prežvakavamo,

119
00:07:12,941 --> 00:07:14,981
da držimo stvari u sebi
i preispitujemo ih.

120
00:07:15,750 --> 00:07:19,401
Ali takođe moramo pronaći
društveno prihvatljive načine

121
00:07:19,425 --> 00:07:22,741
da izrazimo intenzitet emocija koje imamo

122
00:07:23,248 --> 00:07:26,804
i svest o tome da nas ovo dovodi
u nepovoljan položaj.

123
00:07:27,630 --> 00:07:29,209
I onda radimo nekoliko stvari.

124
00:07:30,186 --> 00:07:35,601
Kad bi muškarci znali koliko često su žene
pune žestokog besa kada plaču,

125
00:07:35,625 --> 00:07:37,383
bili bi zapanjeni.

126
00:07:37,402 --> 00:07:39,059
(Smeh)

127
00:07:39,083 --> 00:07:41,024
Koristimo jezik kojim umanjujemo značaj.

128
00:07:41,042 --> 00:07:43,434
„Nervozne smo. Ne, stvarno, u redu je.“

129
00:07:43,458 --> 00:07:45,883
(Smeh)

130
00:07:45,917 --> 00:07:49,003
Objektivizujemo sebe i gubimo sposobnost

131
00:07:49,027 --> 00:07:54,669
čak i da prepoznamo fiziološke promene
koje ukazuju na bes.

132
00:07:55,667 --> 00:07:58,019
Većinom se razbolimo.

133
00:07:59,125 --> 00:08:03,686
Bes se danas dovodi u vezu
sa čitavim nizom bolesti

134
00:08:03,710 --> 00:08:06,543
koje se nonšalantno odbacuju
kao „ženske bolesti“.

135
00:08:07,210 --> 00:08:12,773
Veća učestalost hroničnih bolova,
autoimunih oboljenja, poremećaja ishrane,

136
00:08:12,797 --> 00:08:16,241
mentalnih problema, anksioznosti,
samopovređivanja, depresije.

137
00:08:17,257 --> 00:08:21,350
Bes utiče na naš imuni
i kardiovaskularni sistem.

138
00:08:21,374 --> 00:08:25,693
Neke studije čak ukazuju
da utiče na stopu smrtnosti,

139
00:08:25,717 --> 00:08:28,081
naročito kod žena crne rase sa rakom.

140
00:08:30,271 --> 00:08:34,866
Dosta mi je više toga da je ženama
koje poznajem dosta svega.

141
00:08:37,198 --> 00:08:39,722
Naš bes stvara znatnu neprijatnost,

142
00:08:40,246 --> 00:08:44,405
a konflikt nastaje jer je naša uloga
da obezbedimo prijatnost.

143
00:08:45,372 --> 00:08:46,944
Postoji bes koji je prihvatljiv.

144
00:08:46,968 --> 00:08:52,739
Možemo biti ljute kad se držimo iste staze
i održavamo status kvo.

145
00:08:53,255 --> 00:08:55,358
Kao majke ili predavači,

146
00:08:56,167 --> 00:08:57,385
možemo se ljutiti,

147
00:08:57,385 --> 00:09:01,845
ali ne možemo biti ljute
zbog ogromne cene odgajanja.

148
00:09:01,875 --> 00:09:03,643
Možemo se ljutiti na svoje majke.

149
00:09:03,667 --> 00:09:07,372
Recimo, kao tinejdžerke -
patrijarhalna pravila i propisi -

150
00:09:07,396 --> 00:09:09,602
ne krivimo sistem, već krivimo njih.

151
00:09:09,626 --> 00:09:13,732
Možemo se ljutiti na druge žene,
jer, ko ne voli kad se žene počupaju?

152
00:09:14,411 --> 00:09:20,259
Možemo se ljutiti na muškarce
nižeg statusa u ekspresivnoj hijerarhiji

153
00:09:20,284 --> 00:09:22,750
koja podržava rasizam ili ksenofobiju.

154
00:09:23,864 --> 00:09:26,359
Ali imamo ogromnu moć.

155
00:09:26,393 --> 00:09:30,532
Zato što su osećanja
u našem opsegu delovanja,

156
00:09:31,625 --> 00:09:34,172
a ljudima je neprijatno sa našim besom.

157
00:09:34,792 --> 00:09:39,402
Trebalo bi da učinimo da ljudi budu
u redu sa neprijatnošću koju osećaju

158
00:09:39,426 --> 00:09:42,378
kada žene bezrezervno kažu ne.

159
00:09:43,917 --> 00:09:48,583
Možemo da razmišljamo o emocijama
u pogledu kompetencija, a ne pola.

160
00:09:49,465 --> 00:09:53,774
Ljudi koji su u stanju da prerade svoj bes
i u njemu nađu smisao

161
00:09:53,798 --> 00:09:56,458
su kreativniji, optimističniji,

162
00:09:56,958 --> 00:09:58,506
zasnuju više prisnih odnosa,

163
00:09:58,917 --> 00:10:00,473
bolje rešavaju probleme,

164
00:10:02,260 --> 00:10:04,519
politički su efikasniji.

165
00:10:05,251 --> 00:10:08,440
Ja sam žena koja piše
o ženama i osećanjima,

166
00:10:08,464 --> 00:10:11,122
i stoga će retko koji muškarac
na poziciji moći

167
00:10:11,146 --> 00:10:15,106
ozbiljno shvatiti ono što govorim,
kao političko pitanje.

168
00:10:15,789 --> 00:10:21,737
Mi razmišljamo o politici i besu
u kontekstu prezira, omalovažavanja i besa

169
00:10:21,761 --> 00:10:24,877
koji podstiču uspon mačo-fašizma u svetu.

170
00:10:25,375 --> 00:10:28,739
Ali ako je to otrov,
takođe je i protivotrov.

171
00:10:29,542 --> 00:10:33,396
Imamo bes nade i to svakodnevno vidimo

172
00:10:33,420 --> 00:10:37,206
u besu opiranja kod žena
i marginalizovanih ljudi.

173
00:10:37,833 --> 00:10:42,334
Povezan je sa saosećanjem,
empatijom i ljubavlju,

174
00:10:42,358 --> 00:10:45,515
i trebalo bi da uvažimo i taj bes.

175
00:10:47,643 --> 00:10:52,883
Problem je u tome što društva
koja ne poštuju ženski bes,

176
00:10:52,923 --> 00:10:54,593
ne poštuju ni žene.

177
00:10:55,543 --> 00:11:01,555
Prava opasnost našeg besa nije u tome
što će narušti veze ili polomiti tanjire.

178
00:11:02,167 --> 00:11:07,273
Radi se o tome da on tačno pokazuje
koliko ozbiljno shvatamo same sebe

179
00:11:07,297 --> 00:11:11,201
i očekujemo da nas drugi ljudi
takođe uzmu za ozbiljno.

180
00:11:12,074 --> 00:11:15,934
Kada se to dogodi, dobre su šanse

181
00:11:15,958 --> 00:11:20,167
da će žene moći da se nasmeju
kada to budu htele.

182
00:11:21,285 --> 00:11:22,674
(Aplauz)

183
00:11:22,698 --> 00:11:23,849
Hvala.

184
00:11:23,873 --> 00:11:30,024
(Aplauz) (Ovacije)