0:00:00.868,0:00:02.654
Khi còn là cậu bé

0:00:02.654,0:00:05.262
Tôi thường nhìn qua kính hiển vi của cha tôi

0:00:05.262,0:00:08.620
để nhìn các con bọ cánh cứng [br]được giữ trong hổ phách mà ông giữ ở nhà

0:00:08.620,0:00:11.177
Chúng được bảo quản khá tốt

0:00:11.177,0:00:13.422
về mặt hình thái mà nói rất phi thường

0:00:13.422,0:00:15.616
Và chúng tôi từng tưởng tượng rằng một ngày nào đó,

0:00:15.616,0:00:17.225
chúng sẽ sống lại

0:00:17.225,0:00:19.222
bò ra khỏi lớp nhựa

0:00:19.222,0:00:21.966
và, nếu có thể bay, chúng sẽ bay đi.

0:00:21.966,0:00:24.342
Nếu 10 năm trước đây, bạn hỏi tôi liệu chúng ta có thể

0:00:24.342,0:00:27.540
giải mã bộ gen của động vật đã tuyệt chủng,

0:00:27.540,0:00:30.015
tôi sẽ nói với bạn rằng, không chắc lắm.

0:00:30.015,0:00:31.910
Nếu bạn hỏi liệu chúng ta thật sự có thể

0:00:31.910,0:00:34.062
khôi phục một loài đã tuyệt chủng,

0:00:34.062,0:00:35.721
tôi có thể nói đó là ý nghĩ viển vông.

0:00:35.721,0:00:38.246
Nhưng thực tế tôi đang đứng ở đây, [br]hôm nay, thật ngạc nhiên

0:00:38.246,0:00:40.253
để cho bạn biết không chỉ việc giải mã những bộ gen tuyệt chủng

0:00:40.253,0:00:44.443
có thể thực hiện được, một hiện thực thời hiện đại

0:00:44.443,0:00:48.736
mà ngày cả việc hồi sinh một loài đã tuyệt chủng thực sự trong tầm với của chúng ta,

0:00:48.736,0:00:50.575
có lẽ không phải từ những con côn trùng trong hổ phách--

0:00:50.575,0:00:52.535
thực ra, con muỗi này được sử dụng

0:00:52.535,0:00:54.887
để lấy cảm hứng cho phim "Công Viên Kỉ Jura" —

0:00:54.887,0:00:57.447
chứ không phải từ loài voi Ma Mút rậm lông, từ phần còn lại được bảo quản tốt

0:00:57.447,0:00:59.654
của voi Ma Mút rậm lông chôn vùi trong băng giá vĩnh cửu.

0:00:59.654,0:01:01.727
Những con voi rậm lông là một trường hợp đặc biệt thú vị,

0:01:01.727,0:01:04.273
hình ảnh tinh túy của kỷ băng hà.

0:01:04.273,0:01:06.098
Chúng to lớn, xồm xoàm.

0:01:06.098,0:01:08.082
Chúng có ngà lớn, và chúng ta dường như có

0:01:08.082,0:01:10.982
một kết nối rất sâu sắc với chúng, [br]như chúng ta có với voi hiện đại

0:01:10.982,0:01:13.497
Có lẽ bởi vì voi hiện đại

0:01:13.497,0:01:15.319
và chúng ta có nhiều điểm chung.

0:01:15.319,0:01:18.047
Chúng chôn đồng loại bị chết. Chúng dạy thế hệ kế cận

0:01:18.047,0:01:21.067
Chúng có mối liên kết xã hội rất gần gũi,

0:01:21.067,0:01:23.937
Hoặc có lẽ thực sự là vì chúng ta đang bị ràng buộc bởi quá khứ xa xăm,

0:01:23.937,0:01:27.275
bởi vì voi, như chúng ta, [br]cùng có nguồn gốc từ châu Phi

0:01:27.275,0:01:29.398
khoảng 7 triệu năm trước.

0:01:29.398,0:01:32.192
Khi nơi cư trú và môi trường sống thay đổi

0:01:32.192,0:01:35.802
chúng ta như những chú voi, di cư

0:01:35.802,0:01:38.022
vào khu vực châu Âu và châu Á.

0:01:38.022,0:01:40.725
Vì vậy voi ma mút lớn đầu tiên xuất hiện trong bối cảnh đó

0:01:40.725,0:01:44.131
là meridionalis, chúng có chiều cao 4m

0:01:44.131,0:01:47.963
cân nặng khoảng 10 tấn, và là loài thích nghi với vùng đất có rừng gỗ,

0:01:47.963,0:01:50.925
và lan toả từ Tây Âu xuyên suốt đến Trung Á,

0:01:50.925,0:01:53.175
băng qua cây cầu vùng Bering

0:01:53.175,0:01:55.485
và tiến vào nhiều vùng của Bắc Mỹ.

0:01:55.485,0:01:58.173
Và sau đó, một lần nữa, [br]khi khí hậu thay đổi như nó vốn thế,

0:01:58.173,0:01:59.683
và môi trường sống mới mở ra,

0:01:59.683,0:02:02.159
chúng ta thấy sự xuất hiện của loài [br]thích nghi với thảo nguyên

0:02:02.159,0:02:04.407
được gọi là trogontherii ở Trung Á

0:02:04.407,0:02:07.157
đẩy lui loài meridionalis vào Tây Âu.

0:02:07.157,0:02:09.552
Rồi vùng đồng cỏ hoang mạc ở Bắc Mỹ

0:02:09.552,0:02:11.712
mở ra, mở đường cho [br]sự xuất hiện của loài ma mút Columbia

0:02:11.712,0:02:14.252
một loài lớn, không có lông ở Bắc Mỹ.

0:02:14.252,0:02:17.163
Và thực sự chỉ khoảng 500.000 năm sau đó

0:02:17.163,0:02:19.868
chúng ta thấy sự xuất hiện của loài rậm lông,

0:02:19.868,0:02:21.896
loài chúng ta đều biết đến và yêu mến,

0:02:21.896,0:02:25.206
lan toả từ Đông Bering, điểm khởi đầu

0:02:25.206,0:02:28.092
xuyên qua Trung Á, một lần nữa đẩy loài Trogontherii

0:02:28.092,0:02:29.743
ra khỏi vùng đó thông qua Trung Âu,

0:02:29.743,0:02:31.809
và trên hàng trăm ngàn năm

0:02:31.809,0:02:34.893
di trú qua lại giữa vùng đất nối Bering

0:02:34.893,0:02:36.920
trong thời kỳ đỉnh điểm của thời kì sông băng

0:02:36.920,0:02:38.716
và giao thoa trực tiếp với

0:02:38.716,0:02:41.520
loài họ hàng Columbia sống tại miền nam,

0:02:41.520,0:02:44.808
ở đó chúng tồn tại trên hàng trăm ngàn năm

0:02:44.808,0:02:46.985
trong thời kì khí hậu chuyển đổi đầy khó khăn.

0:02:46.985,0:02:51.201
Loài vật với sức chịu đựng dẻo dai này [br]chống chọi rất tốt

0:02:51.201,0:02:54.049
với sự chuyển đổi về nhiệt độ và môi trường

0:02:54.049,0:02:58.040
Và chúng tồn tại trên đại lục [br]cho đến khoảng 10.000 năm trước,

0:02:58.040,0:03:01.193
và ngạc nhiên làm sao, chúng sống trên những nhỏ đảo ngoài khơi Siberi

0:03:01.193,0:03:03.667
và Alaska cho đến khoảng 3.000 năm trước.

0:03:03.667,0:03:05.356
Khi đó Ai Cập đang xây dựng các kim tự tháp

0:03:05.356,0:03:08.122
và loài rậm lông này vẫn còn đang sống trên các hòn đảo.

0:03:08.122,0:03:09.671
Và sau đó chúng biến mất.

0:03:09.671,0:03:11.925
Như 99% các loài động vật đã từng sống,

0:03:11.925,0:03:15.188
chúng bị tuyệt chủng, có thể là do khí hậu nóng lên

0:03:15.204,0:03:17.286
và sự xâm lấn nhanh của rừng rậm

0:03:17.286,0:03:18.787
lan toả về phía bắc,

0:03:18.787,0:03:21.760
và cũng như gần đây nhất, Paul Martin vĩ đại từng cho rằng,

0:03:21.760,0:03:23.511
có lẽ do sự săn bắt quá mức trong kỉ Pleistocen,

0:03:23.511,0:03:26.084
những cuộc săn bắn lớn đã khiến chúng tuyệt chủng.

0:03:26.084,0:03:28.346
May mắn thay, chúng tôi tìm thấy hàng triệu xác còn tồn tại

0:03:28.346,0:03:31.023
rải rác khắp vùng băng giá vĩnh cửu, bị chôn vùi sâu

0:03:31.023,0:03:34.148
tại Siberia và Alaska, và chúng tôi có thể đi tới đó

0:03:34.148,0:03:36.058
và đưa chúng lên.

0:03:36.058,0:03:37.582
Và công tác bảo tồn, một lần nữa,

0:03:37.582,0:03:40.152
giống như những con côn trùng [hổ phách], thật phi thường.

0:03:40.152,0:03:43.672
Ở đây bạn có răng, xương còn máu

0:03:43.672,0:03:45.712
mà trông giống như máu, bạn có lông chúng,

0:03:45.712,0:03:47.239
bạn có những cái xác nguyên vẹn hay những cái đầu

0:03:47.239,0:03:50.182
mà vẫn còn có bộ não trong đó.

0:03:50.182,0:03:52.553
Vì vậy việc bảo tồn và sự tồn tại của DNA

0:03:52.553,0:03:54.625
phụ thuộc vào nhiều yếu tố, và tôi phải thừa nhận,

0:03:54.625,0:03:56.953
hầu hết những yếu tố đó chúng ta không rõ cho lắm

0:03:56.953,0:03:59.025
nhưng tùy thuộc vào thời điểm sinh vật chết,

0:03:59.025,0:04:03.514
và nó được chôn vùi nhanh đến mức nào, [br]độ sâu của sự chôn vùi đó

0:04:03.514,0:04:06.816
tính bất biến của nhiệt độ trong môi trường chôn vùi đó

0:04:06.816,0:04:09.384
sẽ quyết định thời gian tồn tại của DNA

0:04:09.384,0:04:12.245
bất chấp những thay đổi địa chất theo thời gian.

0:04:12.245,0:04:13.889
Và một số bạn ở đây sẽ ngạc nhiên khi biết

0:04:13.889,0:04:17.029
thời gian không phải là yếu tố quyết định,

0:04:17.029,0:04:18.656
không phải là thời gian bảo tồn bao lâu,

0:04:18.656,0:04:22.638
mà quan trọng nhất là [br]sự nhất quán của nhiệt độ tại nơi bảo tồn

0:04:22.638,0:04:25.457
Vì vậy, nếu chúng ta đã quan sát sâu vào trong xương

0:04:25.457,0:04:28.432
và răng, thứ mà thực sự sống còn[br]qua quá trình hoá thạch

0:04:28.432,0:04:31.824
phần DNA một thời còn nguyên vẹn, bao bọc chặt

0:04:31.824,0:04:34.192
xung quanh protein histone, hiện đang bị tấn công

0:04:34.192,0:04:37.158
bởi các vi khuẩn từng sống cộng sinh với voi ma mút

0:04:37.158,0:04:38.968
trong nhiều năm suốt cuộc đời của nó.

0:04:38.968,0:04:42.169
Vì vậy, những vi khuẩn cộng sinh, [br]cùng với các vi khuẩn có trong môi trường,

0:04:42.169,0:04:45.872
nước tự nhiên và ôxy, thực sự phá vỡ các DNA

0:04:45.872,0:04:48.417
thành những mảnh DNA nhỏ bé rời rạc

0:04:48.417,0:04:50.738
đến mức mọi thứ bạn có chỉ là các mảnh rời có chứa

0:04:50.738,0:04:53.419
từ 10 base pair, trong trường hợp tốt nhất,

0:04:53.419,0:04:55.792
một vài trăm base pair theo chiều dài.

0:04:55.792,0:04:58.103
Vì vậy hầu hết các hóa thạch hiện có trong [br]cơ sở mẫu hóa thạch

0:04:58.103,0:05:00.816
hoàn toàn bị tước hết những dấu hiệu hữu cơ.

0:05:00.816,0:05:03.249
Nhưng một vài trong số đó thực sự có các mảnh DNA

0:05:03.249,0:05:05.123
đã tồn tại qua hàng ngàn,

0:05:05.123,0:05:08.872
thậm chí một vài triệu năm thời gian.

0:05:08.872,0:05:11.060
Và bằng cách sử dụng kỷ thuật vô trùng tối tân nhất

0:05:11.060,0:05:13.724
chúng tôi đã thiết kế nhiều quy trình để có thể thực sự lấy

0:05:13.724,0:05:16.228
DNA ra từ trong đống bầy nhầy này,

0:05:16.228,0:05:18.427
các bạn ở đây sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng

0:05:18.427,0:05:20.548
tôi lấy một mẩu xương hay răng của một con voi ma mút

0:05:20.548,0:05:23.547
tôi tách chiết DNA và có được DNA của voi ma mút,

0:05:23.547,0:05:27.358
nhưng đi cùng với nó là vi khuẩn từng sống với voi ma mút

0:05:27.358,0:05:29.605
và phức tạp hơn, tôi sẽ lấy tất cả các DNA

0:05:29.605,0:05:31.789
sống sót trong môi trường đó cùng với nó,

0:05:31.789,0:05:34.963
rồi thì các vi khuẩn, nấm, và mọi thứ....

0:05:34.963,0:05:37.368
Một lần nữa, không có gì đáng ngạc nhiên khi một con voi ma mút

0:05:37.368,0:05:39.040
bảo quản trong băng giá vĩnh cửu sẽ có thứ gì đó

0:05:39.040,0:05:41.908
khoảng 50 phần trăm là DNA của voi ma mút,

0:05:41.908,0:05:43.931
trong khi đó có một số thứ có lẽ từ loài voi ma mút Colombia,

0:05:43.931,0:05:46.548
sống & và chôn vùi trong môi trường có nền nhiệt cao,

0:05:46.548,0:05:50.365
bao phủ khoảng 3-10% nội sinh.

0:05:50.365,0:05:52.808
Nhưng chúng tôi đã nghĩ ra những cách tối ưu hơn

0:05:52.808,0:05:55.914
qua đó có thể thực sự [br]phân biệt và lấy được DNA của voi ma mút

0:05:55.914,0:05:57.889
từ những DNA không phải của chúng,

0:05:57.889,0:06:00.439
với những tiến bộ trong kỹ thuật giải trình tự số lượng lớn,

0:06:00.439,0:06:03.276
chúng tôi thực sự có thể thực hiện được điều này, và bằng kỹ thuật tin sinh học,

0:06:03.276,0:06:06.245
chúng tôi sắp xếp lại tất cả các mảnh DNA rời rạc nhỏ bé của voi ma mút

0:06:06.245,0:06:08.542
và đặt lên trên sườn trình tự của

0:06:08.542,0:06:11.101
bộ nhiễm sắc thể của một con voi châu Á hay châu Phi.

0:06:11.101,0:06:13.677
Và bằng cách đó, chúng tôi thực sự có được tất cả các điểm nhỏ khác biệt

0:06:13.677,0:06:16.502
giữa một con voi ma mút và một con voi châu Á.

0:06:16.502,0:06:19.541
Vậy chúng ta biết gì về voi ma mút sau đó?

0:06:19.541,0:06:22.694
Vâng, bộ gen khổng lồ là gần như đầy đủ,

0:06:22.694,0:06:26.235
và chúng ta biết rằng nó quả thực rất lớn. Voi ma mút mà.

0:06:26.235,0:06:29.420
Vậy, một bộ gen linh trưởng có khoảng ba tỷ base pair,

0:06:29.420,0:06:30.997
nhưng bộ gen của một con voi và voi ma mút

0:06:30.997,0:06:33.653
nhiều hơn khoảng 2 triệu base pair, và hầu hết trong số đó

0:06:33.653,0:06:36.277
bao gồm các cặp DNA nhỏ lặp đi lặp lại

0:06:36.277,0:06:40.910
do đó rất khó để thực sự tái sắp xếp toàn bộ cấu trúc của bộ gen.

0:06:40.910,0:06:43.271
Vì vậy, có được thông tin này cho phép chúng tôi trả lời

0:06:43.271,0:06:45.406
một trong những câu hỏi thú vị về mối quan hệ

0:06:45.406,0:06:47.578
giữa voi ma mút và họ hàng của nó đang sống ngày nay

0:06:47.578,0:06:49.622
loài voi châu Phi và voi châu Á.

0:06:49.622,0:06:52.789
Tất cả đều có chung một tổ tiên từ bảy triệu năm trước,

0:06:52.789,0:06:54.878
nhưng bộ gen của voi ma mút cho thấy nó bắt nguồn

0:06:54.878,0:06:57.658
từ một tổ tiên chung gần đây nhất với voi châu Á

0:06:57.658,0:06:59.074
khoảng sáu triệu năm trước,

0:06:59.074,0:07:01.547
vậy nên nó có họ hàng gần hơn với loài voi châu Á.

0:07:01.547,0:07:04.271
Với những tiến bộ trong công nghệ ADN cổ,

0:07:04.271,0:07:06.224
chúng ta thực sự có thể bắt đầu giải mã

0:07:06.224,0:07:09.535
những bộ gen của các loài ma mút đã tuyệt chủng khác [br]mà tôi đã đề cập

0:07:09.535,0:07:11.422
và tôi chỉ muốn nói về hai trong số đó,

0:07:11.422,0:07:13.476
loài ma mút rậm lông và loài Columbia,

0:07:13.476,0:07:15.894
cả hai đều đã sống rất gần gũi với nhau

0:07:15.894,0:07:18.519
trong thời kì đỉnh điểm của thời kì sông băng

0:07:18.519,0:07:20.682
Vì vậy, khi các sông băng lan toả rộng ở Bắc Mỹ

0:07:20.682,0:07:23.277
loài rậm lông bị đẩy lui [br]vào vùng chuyển tiếp sinh thái cận sông băng

0:07:23.277,0:07:26.488
và giao thoa với những loài họ hàng sống ở phía nam,

0:07:26.488,0:07:28.500
tại đây chúng cùng chia sẻ nơi ẩn náu này

0:07:28.500,0:07:30.884
và không chỉ là nơi ẩn náu không thôi.

0:07:30.884,0:07:33.384
Có vẻ như chúng đã lai giống với nhau.

0:07:33.384,0:07:35.017
Và đây không phải là một đặc điểm hiếm gặp

0:07:35.017,0:07:36.655
trong loài thú họ voi, bởi vì hoá ra

0:07:36.655,0:07:39.568
các chú voi đồng cỏ hoang mạc lớn sẽ áp đảo

0:07:39.568,0:07:42.936
những chú voi rừng nhỏ hơn trong việc giành lấy con cái.

0:07:42.936,0:07:45.248
Vậy nên loài ma mút to lớn không lông Columbia

0:07:45.248,0:07:47.051
áp đảo các chú rậm lông nhỏ hơn.

0:07:47.051,0:07:49.669
Không may là điều này khiến tôi nhớ lại thời trung học.

0:07:49.669,0:07:52.008
(Tiếng cười)

0:07:52.008,0:07:54.702
Vì vậy vấn đề này không phải là tầm thường, khi nói tới việc

0:07:54.702,0:07:56.907
chúng tôi muốn phục hồi loài đã tuyệt chủng, vì hoá ra

0:07:56.907,0:07:58.727
một con voi châu Phi và một con voi châu Á

0:07:58.727,0:08:00.822
thực sự có thể lai giống và sinh ra voi con sống tốt

0:08:00.822,0:08:02.963
và điều này đã thực sự tình cờ xảy ra rong một vườn thú

0:08:02.963,0:08:06.005
ở Chester, Vương Quốc Anh, năm 1978.

0:08:06.005,0:08:09.151
Vì vậy, điều đó có nghĩa rằng chúng ta có thể thực sự[br]lấy bộ nhiễm sắc thể của voi châu Á

0:08:09.151,0:08:11.309
điều chỉnh sắp xếp chúng vào những vị trí khác biệt[br]

0:08:11.309,0:08:13.693
với gen của loài voi ma mút mà chúng ta đã biết rõ,

0:08:13.693,0:08:16.474
chúng ta có thể đặt nó vào trong một tế bào đã loại nhân

0:08:16.474,0:08:18.733
biệt hoá nó thành tế bào gốc,

0:08:18.733,0:08:21.053
sau đó biệt hóa nó vào thế tế bào tinh trùng chẳng hạn

0:08:21.053,0:08:23.677
thụ tinhnhân tạo vào trong tế bào quả trứng của voi châu Á

0:08:23.677,0:08:26.784
qua một tiến trình gian khổ lâu dài,

0:08:26.784,0:08:30.293
thực sự mang lại một cái gì đó trông như thế này.

0:08:30.293,0:08:31.983
Ở đây không phải là bản sao chính xác,

0:08:31.983,0:08:34.465
bởi vì các mảnh DNA còn thiếu mà tôi đã nói với bạn

0:08:34.465,0:08:36.946
không cho phép chúng tôi xây dựng chính xác cấu trúc,

0:08:36.946,0:08:38.482
nhưng nó sẽ tạo ra một cái gì đó mà ta nhìn và cảm thấy

0:08:38.482,0:08:41.589
rất giống một con voi ma mút rậm lông.

0:08:41.589,0:08:44.333
Khi tôi kể điều này với bạn bè mình,

0:08:44.333,0:08:46.941
chúng tôi thường nói về việc tôi sẽ nuôi chúng ở đâu?

0:08:46.941,0:08:48.629
Tôi sẽ chọn nơi nào làm nơi sinh sống cho chúng?

0:08:48.629,0:08:50.669
Hiện nay, không có khí hậu hay môi trường sống thích hợp cho chúng.

0:08:50.669,0:08:52.009
Đó thực sự không phải hoàn toàn đúng như vậy.

0:08:52.009,0:08:54.902
Hoá ra có những dải đất

0:08:54.902,0:08:57.237
ở phía bắc Siberi và Yukon

0:08:57.237,0:08:58.443
thực sự có thể làm nơi sinh sống cho một con voi ma mút.

0:08:58.443,0:09:00.688
Hãy nhớ rằng, đây là loài vật có sức chịu đựng dẻo dai

0:09:00.688,0:09:03.349
đã sống qua nhiều dạng khí hậu khắc nghiệt.

0:09:03.349,0:09:06.249
Vì vậy, vùng đất này sẽ là nơi sinh sống tốt cho nó,

0:09:06.249,0:09:09.891
và tôi phải thừa nhận rằng có một phần trẻ con trong chính bản thân tôi,

0:09:09.891,0:09:11.176
cậu bé trong tôi, mong muốn được nhìn thấy

0:09:11.176,0:09:14.022
những sinh vật đồ sộ oai vệ, [br]bước qua vùng băng giá vĩnh cửu

0:09:14.022,0:09:16.477
ở phía bắc một lần nữa, nhưng tôi phải thừa nhận

0:09:16.477,0:09:18.621
đó là một phần người lớn trong tôi đôi khi tự hỏi

0:09:18.621,0:09:21.026
liệu chúng ta có nên làm thế.

0:09:21.026,0:09:22.711
Cảm ơn rất nhiều.

0:09:22.711,0:09:27.909
(Vỗ tay)

0:09:27.909,0:09:29.426
Ryan Phelan: Đừng đi vội

0:09:29.426,0:09:31.158
Bạn đã để lại cho chúng tôi một câu hỏi.

0:09:31.158,0:09:34.682
Tôi chắc rằng tất cả mọi người đang hỏi điều này khi anh nói "Liệu chúng ta có nên làm thế?"

0:09:34.682,0:09:37.291
Cảm giác như anh đang dè dặt,

0:09:37.291,0:09:40.362
khi mà đã trao cho chúng tôi một [br]tầm nhìn về tính khả thi của điều đó.

0:09:40.362,0:09:41.750
Vậy sự dè dặt của anh là về cái gì?

0:09:41.750,0:09:42.532
Hendrik Poinar: tôi không nghĩ đó là sự dè dặt

0:09:42.532,0:09:46.699
Tôi chỉ nghĩ rằng chúng ta phải suy nghĩ rất sâu sắc

0:09:46.699,0:09:49.250
về những tác động, hệ luỵ [br]trong những hành động của chúng ta,

0:09:49.250,0:09:51.450
Vậy nên miễn là chúng ta có [br]những cuộc thảo luận sâu sắc rõ ràng

0:09:51.450,0:09:53.466
như chúng ta đang làm đây, tôi nghĩ rằng

0:09:53.466,0:09:56.172
chúng ta có thể đi đến một giải pháp hợp lí [br]về lí do thực hiện điều đó

0:09:56.172,0:09:57.809
Nhưng tôi chỉ muốn chắc rằng chúng ta dành thời gian

0:09:57.809,0:09:59.658
suy nghĩ về việc tại sao chúng ta lại "dành thời gian [br]để suy nghĩ về "cái lí do" làm điều đó trứơc đã"

0:09:59.658,0:10:02.439
RP: Hoàn hảo. Trả lời hoàn hảo. Cảm ơn anh rất nhiều, Hendrik.

0:10:02.439,0:10:04.903
HP: Cảm ơn. (Vỗ tay)